WEBVTT

00:00:07.034 --> 00:00:09.594
Pre carstava i plemića,

00:00:09.594 --> 00:00:11.764
pre grnčarstva i pisma,

00:00:11.764 --> 00:00:14.304
pre metalnog oruđa i oružja -

00:00:14.304 --> 00:00:16.094
postojao je sir.

00:00:16.094 --> 00:00:18.974
Još 8 000. godine p.n.e,

00:00:18.974 --> 00:00:23.044
najstariji neolitski zemljoradnici
koji su živeli u Plodnom polumesecu

00:00:23.044 --> 00:00:25.474
započeli su tradiciju proizvodnje sira

00:00:25.474 --> 00:00:28.504
koja je gotovo stara
koliko i sama civilizacija.

00:00:29.184 --> 00:00:33.200
Uspon zemljoradnje je doveo
do pripitomljavanja ovaca i koza,

00:00:33.200 --> 00:00:36.110
koje su drevni zemljoradnici
uzgajali radi mleka.

00:00:36.110 --> 00:00:39.540
Međutim, kada se ostavi
na toplom na nekoliko sati,

00:00:39.540 --> 00:00:42.160
to sveže mleko se ukiseli.

00:00:42.160 --> 00:00:47.740
Zbog mlečne kiseline se mlečni proteini
zgrušavaju, vezujući se u meko grumenje.

00:00:47.740 --> 00:00:50.520
Otkrivši ovaj neobični preobražaj,

00:00:50.520 --> 00:00:53.150
zemljoradnici bi iscedili
preostalu tečnost -

00:00:53.150 --> 00:00:54.800
koja je kasnije nazvana surutkom -

00:00:54.800 --> 00:01:00.490
i otkrili su da se žućkasti ugrušci
mogu jesti sveži kao mek namaz.

00:01:01.512 --> 00:01:05.942
Ovo grumenje ili grude
postali su osnova za sir,

00:01:05.942 --> 00:01:10.602
koji će kasnije da puštaju da ostari,
iscedi se, sazre i zapeni

00:01:10.602 --> 00:01:14.000
u obilje mlečnih poslastica.

NOTE Paragraph

00:01:15.122 --> 00:01:19.728
Otkriće sira je neolitskim ljudima pružilo
značajnu prednost u preživljavanju.

00:01:19.728 --> 00:01:24.468
Mleko je bogato esencijalnim proteinima,
mastima i mineralima.

00:01:24.468 --> 00:01:28.148
Međutim, takođe sadrži
visoke količine laktoze -

00:01:28.148 --> 00:01:33.418
šećera koga su teško prerađivali
mnogi drevni i savremeni stomaci.

00:01:33.418 --> 00:01:39.128
Sir, međutim, mogao je da obezbedi sve
prednosti mleka uz mnogo manje laktoze.

00:01:39.128 --> 00:01:42.048
A kako je mogao da se čuva i skladišti,

00:01:42.048 --> 00:01:44.618
ove esencijalne hranljive materije
je bilo moguće jesti

00:01:44.618 --> 00:01:47.598
tokom sporadičnih
perioda gladi i dugih zima.

00:01:48.428 --> 00:01:52.560
Neki komadi grnčarije iz sedmog
milenijuma p.n.e. pronađeni u Turskoj

00:01:52.560 --> 00:01:57.290
i dalje sadrže nagoveštaje ostataka
sira i maslaca koji su u njima stajali.

NOTE Paragraph

00:01:57.290 --> 00:01:58.990
Do kraja bronzanog doba,

00:01:58.990 --> 00:02:02.050
sir je bio uobičajena namirnica
u pomorskoj trgovini

00:02:02.050 --> 00:02:04.480
širom istočnog Mediterana.

00:02:04.480 --> 00:02:07.700
U gusto naseljenim
gradovima-državama Mesopotamije,

00:02:07.700 --> 00:02:11.250
sir je postao temelj
kulinarskog i religioznog života.

00:02:11.250 --> 00:02:13.250
Neki od najranijih poznatih zapisa

00:02:13.250 --> 00:02:16.340
uključuju administrativne beleške
o sledovanjima sira,

00:02:16.340 --> 00:02:20.440
nabrajaju razne sireve
za različite rituale i narode

00:02:20.440 --> 00:02:22.215
širom Mesopotamije.

00:02:22.215 --> 00:02:27.345
Zapisi iz obližnjih civilizacija
u Turskoj takođe pominju sirište.

00:02:27.345 --> 00:02:31.340
Ovaj životinjski nusproizvod,
koji nastaje u stomacima određenih sisara

00:02:31.340 --> 00:02:34.615
može da ubrza i kontroliše zgrušavanje.

00:02:35.505 --> 00:02:40.225
Vremenom se ovo prefinjeno sredstvo
za izradu sira proširilo svetom,

00:02:40.225 --> 00:02:44.185
krčeći put širokoj lepezi
novih tvrđih sireva.

00:02:44.185 --> 00:02:48.245
Iako su neke konzervativnije kulture
hrane odbacivale ovaj mlečni delikates,

00:02:48.245 --> 00:02:52.917
mnogo više njih je prigrlilo sir
i ubrzo su dodali sopstvene lokalne ukuse.

NOTE Paragraph

00:02:54.105 --> 00:02:56.442
Nomadski Mongoli su koristili mleko jaka

00:02:56.442 --> 00:03:00.882
da bi proizveli tvrde grude bjaslaga
koje suše na suncu.

00:03:00.882 --> 00:03:06.513
Egipćani su uživali u kozjem sitnom siru,
cedeći surutku kroz rogozinu od trske.

00:03:07.293 --> 00:03:11.623
U Južnoj Aziji, mleko je zgrušavano
kiselinama iz raznih namirnica,

00:03:11.623 --> 00:03:14.633
poput limunovog soka, sirćeta ili jogurta,

00:03:14.633 --> 00:03:17.865
a potom je vešano
da se suši u vekne panira.

00:03:18.303 --> 00:03:22.223
Ovaj meki, blagi sir je mogao
da se dodaje u kari i soseve

00:03:22.223 --> 00:03:25.903
ili da se prosto prži
kao brzi vegetarijanski obrok.

00:03:25.903 --> 00:03:29.903
Grci su proizvodili ploče
usoljenog feta sira,

00:03:29.903 --> 00:03:34.353
pored tvrđe vrste slične
današnjem pekorinu romanu.

00:03:34.563 --> 00:03:37.178
Ovaj sir za rendanje
se proizvodio u Siciliji

00:03:37.178 --> 00:03:40.328
i korišćen je u jelima širom Mediterana.

00:03:41.158 --> 00:03:45.297
Pod rimskom vladavinom
„suvi sir“ ili „caseus aridus“

00:03:45.297 --> 00:03:46.857
je postao suštinsko sledovanje

00:03:46.857 --> 00:03:52.837
za skoro 500 000 vojnika koji su čuvali
ogromne granice Rimskog carstva.

NOTE Paragraph

00:03:53.397 --> 00:03:56.238
A kada je Zapadno Rimsko carstvo palo,

00:03:56.238 --> 00:03:58.308
proizvodnja sira
je nastavila da se razvija

00:03:58.308 --> 00:04:01.798
na načine koji su bili tipični
za srednjovekovna evropska sela.

00:04:02.388 --> 00:04:06.362
U stotinama benediktinskih manastira
raspoređenih širom Evrope,

00:04:06.362 --> 00:04:09.142
srednjovekovni kaluđeri
su stalno eksperimentisali

00:04:09.142 --> 00:04:12.222
sa različitim vrstama mleka,
praksama proizvodnje sira

00:04:12.222 --> 00:04:16.792
i procesima sazrevanja koji su iznedrili
mnoge trenutno popularne sireve.

00:04:17.202 --> 00:04:20.955
Parmezan, rokfor, munster
i nekoliko švajcarskih vrsta

00:04:20.955 --> 00:04:25.435
su sve preradili i usavršili
ovi sveštenici sirari.

00:04:26.085 --> 00:04:29.815
U Alpima, švajcarska proizvodnja sira
je bila naročito uspešna -

00:04:29.815 --> 00:04:32.897
proizvodeći bezbroj sireva
od kravljeg mleka.

00:04:32.897 --> 00:04:34.737
Do kraja XIV veka,

00:04:34.737 --> 00:04:39.727
alpski sir iz oblasti Grijer u Švajcarskoj
postao je toliko profitabilan

00:04:39.727 --> 00:04:43.097
da su susedne države
izvršile invaziju na grijerske visoravni

00:04:43.097 --> 00:04:46.274
kako bi preuzele kontrolu
nad rastućom trgovinom sira.

NOTE Paragraph

00:04:46.507 --> 00:04:49.237
Sir je ostao popularan tokom renesanse,

00:04:49.237 --> 00:04:52.977
a Industrijska revolucija je preselila
proizvodnju sira iz manastira

00:04:52.977 --> 00:04:54.587
u mehanizaciju.

00:04:54.587 --> 00:04:59.647
Danas, svet proizvodi otprilike
22 milijarde kilograma sira godišnje,

00:04:59.647 --> 00:05:02.327
koji se izvozi i konzumira širom sveta.

00:05:02.327 --> 00:05:05.097
Međutim, 10 000 godina
nakon njegovog otkrića,

00:05:05.097 --> 00:05:10.377
seoska domaćinstva i dalje idu tragovima
svojih neolitskih predaka,

00:05:10.377 --> 00:05:14.457
ručno proizvodeći jednu od najstarijih
i najvoljenijih namirnica čovečanstva.