1
00:00:06,876 --> 00:00:12,132
၁၉၄၂ ဖေဖော်ဝါရီ မှာ
မက်စီကိုလယ်သမား Dionisio Pulido က

2
00:00:12,132 --> 00:00:15,962
မိုးခြိမ်းသံကို ပြောင်းဖူးခင်းဆီက
ကြားလိုက်ရတယ်လို့ ထင်ခဲ့တယ်

3
00:00:15,962 --> 00:00:19,740
ဒါပေမဲ့ အသံက ကောင်းကင်ပေါ်က
လာတာမဟုတ်ခဲ့ပါဘူး

4
00:00:19,740 --> 00:00:25,440
ကျောက်ခဲတွေပြိုကျပြီး ဓာတ်ငွေ့ထွက်နေတဲ့ 
အက်ကွဲကြောင်းကြီးဆီကနေပဲ ဖြစ်ပါတယ်

5
00:00:25,440 --> 00:00:29,560
ဒီ အပေါက်ကြီးကို Paricutin
မီးတောင်လို့သိလာကြပြီး

6
00:00:29,560 --> 00:00:36,706
နောက် ၉နှစ်လောက်ထိ ချော်ရည်နဲ့ပြာတွေက
၂၀၀ စတုရန်းကီလိုမီတာလောက် ဖုံးနေခဲ့တယ်

7
00:00:36,706 --> 00:00:39,056
ဒါပေမဲ့ ဒီ မီးတောင် အသစ်ကြီးက
ဘယ်က ထွက်လာတာလဲ

8
00:00:39,056 --> 00:00:43,160
ပြီးတော့ ဒီလိုခန့်မှန်းရခက်တဲ့ 
ပေါက်ကွဲမှုမျိုးက ဘယ်လို အစပျိုးခဲ့တာလဲ

9
00:00:43,160 --> 00:00:46,690
မီးတောင်တိုင်းရဲ့ ဇာတ်လမ်းက
ချော်ရည်တွေက စတင်တာပါ

10
00:00:46,690 --> 00:00:50,820
ပင်လယ်ရေ သမုဒ္ဒရာမှာဖြစ်တည်တဲ့
အရည်ပျော်နိုင်တဲ့ကျောက်ခဲက

11
00:00:50,820 --> 00:00:56,094
ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်အလွှာတွေထဲကိုစိမ့်ဝင်ပြီး
အရည်ပျော်မှတ်ကိုလျော့ကျစေပါတယ်

12
00:00:56,094 --> 00:01:00,114
ဘူမိဗေဒဆိုင်ရာ အချက် သုံးခုရဲ့ 
သိမ်မွေ့တဲ့ ဟန်ချက်ကြောင့််

13
00:01:00,114 --> 00:01:04,226
ကျောက်ရည်ပူတွေကို ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်
အောက်မှာ ပုံမှန် ဆက်ရှိန​ေစေတာပါ။

14
00:01:04,226 --> 00:01:06,859
ပထမဆုံးတစ်ချက်ကတော့
lithostatic ဖိအား ပါ

15
00:01:06,859 --> 00:01:11,780
ဒါက ကမ္ဘာ့အပေါ်ယံလွှာအလေးချိန်က
အောက်မှာရှိတဲ့ ချော်ရည်ကိုတွန်းနေခြင်း ပါ

16
00:01:11,780 --> 00:01:16,570
ဒုတိယ အချက် Magmastatic ဖိအားအဖြစ်
ချော်ရည်က အပေါ်ကိုပြန်လည်တွန်းကန်ပါတယ်

17
00:01:16,570 --> 00:01:20,500
ဒီ ဖိအားနှစ်ခုတိုက်ပွဲ ရဲ့တင်းမာမှုက
တတိယ အချက်ကို ဖြစ်တည်ပါတယ်

18
00:01:20,500 --> 00:01:23,696
ကမ္ဘာ့ မျက်နှာပြင်
ကျောက်လွှာ မာကျောမှုပါ

19
00:01:23,696 --> 00:01:26,846
အများအားဖြင့် ကျောက်လွှာတွေရဲ့
လေးလံ မာကျော နိုင်စွမ်းက

20
00:01:26,846 --> 00:01:28,916
ချော်ရည်ကိုနေရာတကျရှိစေပါတယ်

21
00:01:28,916 --> 00:01:34,701
ဒါပေမဲ့ ဒီဖိအားနှစ်ခု ဟန်ချက်ပျက်သွားတာနဲ့
အကျိုးဆက်တွေက ပေါက်ကွဲမှုတွေဖြစ်လာပါတယ်

22
00:01:34,701 --> 00:01:37,421
မီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုအဖြစ်အများဆုံး
အကြောင်းရင်းထဲကတစ်ခုက

23
00:01:37,421 --> 00:01:40,320
magmastatic ဖိအားများလာခြင်းကြောင့်ပါ

24
00:01:40,320 --> 00:01:43,590
ချော်ရည်မှာ ဒြပ်စင် ဒြပ်ပေါင်း
အမျိုးမျိုးပါဝင်ပြီး

25
00:01:43,590 --> 00:01:46,740
အများစုဟာ ကျောက်ရည်ပူတွေအဖြစ်ကို
ပျော်ဝင်သွားပါတယ်

26
00:01:46,740 --> 00:01:53,067
မြင့်မားတဲ့ ဒြပ်ပါဝင်မှုတွေမှာ ရေ(သို့) 
ဆာလဖာလို ဒြပ်ပေါင်းတွေဟာ မပျော်ဝင်တော့ပဲ

27
00:01:53,067 --> 00:01:56,887
အဲဒါအစား ဖိအားမြင့်
ဂတ်စ်ပူဖောင်းလေးတွေဖြစ်လာပါတယ်

28
00:01:56,887 --> 00:01:59,122
အဲဒီပူဖောင်းတွေကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်ဆီ
ရောက်လာတဲ့အခါ

29
00:01:59,122 --> 00:02:02,320
သေနတ်ဖောက်သလို ပြင်းအားနဲ့
ပေါက်ကွဲနိုင်ပါတယ်

30
00:02:02,320 --> 00:02:05,950
သန်းများစွာရှိတဲ့ပူဖောင်းတွေ
တပြိုင်တည်းပေါက်ကွဲတဲ့အခါ

31
00:02:05,950 --> 00:02:10,200
သူ့ရဲ့ပြင်းအားက ကမ္ဘာ့လေထုဒုတိယအလွှာထိ
ပြာမှုန့်ထုကြီးကို ပို့ပေးနိုင်ပါတယ်

32
00:02:10,200 --> 00:02:15,495
ဒါပေမဲ့ သူတို့မပေါက်ကွဲခင် လှုပ်ခါထားတဲ့
ဆိုဒါထဲက CO2 ပူဖောင်းတွေလိုလုပ်ဆောင်ပါတယ်

33
00:02:15,495 --> 00:02:18,355
သူတို့ရဲ့တည်ရှိမှုက ချော်ရည်ရဲ့
သိပ်သည်းဆကိုလျော့ကျပြီး

34
00:02:18,355 --> 00:02:23,098
ဖော့ဂုဏ်သတ္တိအားများလာတာကြောင့်
အပေါ်ယံအလွှာကို တွန်းနေသလိုဖြစ်စေပါတယ်

35
00:02:23,098 --> 00:02:28,191
မက်ဆီကို က Paricutin မီးတောင်ပေါက်မှုက
ဒီဖြစ်စဉ်ကြောင့်လို့ ဘူမိဗေဒပညာရှင်တွေ

36
00:02:28,191 --> 00:02:30,011
ယုံကြည်ကြပါတယ်

37
00:02:30,011 --> 00:02:33,518
ဖော့ဂုဏ်ရှိပူဖောင်းတွေမှာ
လူသိများတဲ့ သဘာဝဖြစ်စဉ် ၂ခုရှိပါတယ်

38
00:02:33,518 --> 00:02:36,688
တစ်ခါတစ်လေ မြေအောက်
ပိုနက်တဲ့နေရာက ချော်ရည်အသစ်တွေဟာ

39
00:02:36,688 --> 00:02:40,658
အငွေ့ပါတဲ့ အပိုဆောင်းဒြပ်ပေါင်းတွေကို
နဂိုချော်ရည်ထဲသို့ယူဆောင်လာပါတယ်

40
00:02:40,658 --> 00:02:44,806
ဒါပေမဲ့ ချော်ရည်တွေစတင်အေးခဲလာရင်လည်း
ပူဖောင်းလေးတွေ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါတယ်

41
00:02:44,806 --> 00:02:50,149
သူ့အရည်ပျော်မှတ် မှာတော့ ချော်ရည်ဟာ
ဓာတ်ငွေ့တွေ ပျော်နေတဲ့သတ္တုတွေ အရောတခုပါ

42
00:02:50,149 --> 00:02:55,621
ကျောက်ရည်ပူတွေ မာလာရင် သတ္တုဒြပ်ရော
တချို့က သလင်းကျောက်ပုံ အခဲဖြစ်လာကြတယ်

43
00:02:55,621 --> 00:02:59,621
ဒီဖြစ်စဉ်မှာ ပေါက်ကွဲမှုပူဖောင်းတွေ
ဖြစ်စေတဲ့

44
00:02:59,621 --> 00:03:02,912
ဒြပ်ပေါင်းတွေရဲ့ ပြင်းအားမြင့်စေတဲ့

45
00:03:02,912 --> 00:03:06,362
ပျော်ဝင်ဓာတ်ငွေ့တွေ မပါဝင်ပါဘူး

46
00:03:06,362 --> 00:03:10,332
ပေါက်ကွဲမှုတိုင်းက magmastatic ဖိအား
မြင့်လာခြင်းကြောင့် မဟုတ်ပါဘူး

47
00:03:10,332 --> 00:03:15,062
တစ်ခါတစ်ရံ အပေါ်ကကျောက်ခဲတွေက
အန္တရာယ်ရှိလောက်အောင် နိမ့်ကျလာပါတယ်

48
00:03:15,062 --> 00:03:20,231
တောင်ပြိုကျတာ ကချော်ရည်အကန့် အပေါ်က
ကျောက်ခဲထုအများကြီးကို ဖယ်ထုတ်ပေးနိုင်တယ်

49
00:03:20,231 --> 00:03:25,201
ဒါက lithostatic ဖိအားကိုလျော့ကျစေပြီး
ပေါက်ကွဲမှုတစ်ခု ချက်ချင်းဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်

50
00:03:25,201 --> 00:03:27,921
ဒီလို ဖြစ်စဉ်ကို Unloading လို့ခေါ်ပြီး

51
00:03:27,921 --> 00:03:30,822
၁၉၈၀ က Mount St.Helens ရဲ့
ရုတ်တရက်ပေါက်ကွဲမှုလိုမျိုး

52
00:03:30,822 --> 00:03:35,544
ပေါက်ကွဲမှုအများစုရဲ့ အဓိက အချက်ဖြစ်ပါတယ်

53
00:03:35,544 --> 00:03:39,114
မြေတိုက်စားခံရမှုတွေနဲ့ ရေခဲပြင်
အရည်ပျော်မှုတွေကြောင့်

54
00:03:39,114 --> 00:03:41,762
unloading ဖြစ်စဉ်က ကြာမြင့်တတ်ပါတယ်

55
00:03:41,762 --> 00:03:45,232
တကယ်တော့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့်
ရေခဲပြင်အရည်ပျော်ခြင်းက

56
00:03:45,232 --> 00:03:49,722
မီးတောင်ရဲ့ဖြစ်စဉ်တွေကိုများလာနိုင်သဖြင့်
ဘူမိဗေဒပညာရှင်တွေကစိုးရိမ်ကြပါတယ်

57
00:03:49,722 --> 00:03:54,295
နောက်ဆုံး...အောက်ကချော်ရည်ကိုထိန်းထားဖို့
ကျောက်လွှာတွေ မမာကျောသောကြောင့်လည်း

58
00:03:54,295 --> 00:03:56,735
မီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုတွေက ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်

59
00:03:56,735 --> 00:03:59,942
ချော်ရည်မှထွက်လာတဲ့
အက်စစ်အငွေ့တွေနဲ့ အပူတွေက

60
00:03:59,942 --> 00:04:04,568
hydrothermal alteration ဖြစ်စဉ်ကိုဖြတ်ပြီး
ကျောက်ခဲတွေကို ပျက်စီးစေပြီး

61
00:04:04,568 --> 00:04:08,448
တဖြည်းဖြည်း မာကျောတဲ့ကျောက်ကို
ပျော့ပျောင်းတဲ့ရွံ့ အဖြစ်ပြောင်းလဲစေပါတယ်

62
00:04:08,448 --> 00:04:12,088
ကျောက်လွှာတွေက ကမ္ဘာ့မြေလွှာ
လှုပ်ရှားမှုကြောင့် အားနည်းလာပါတယ်

63
00:04:12,088 --> 00:04:16,777
ငလျင်တွေက အက်ကွဲရာတွေ ဖန်တီးနိုင်ပြီး
မျက်နှာပြင်ပေါ် ချော်ရည်ပူတွေထွက်လာစေပါတယ်

64
00:04:16,777 --> 00:04:19,789
ပြီးတော့ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်လွှာကိုလည်း
ပါးလွှာအောင်ဆွဲဆန့်ပြီး

65
00:04:19,789 --> 00:04:23,267
တိုက်ကြီးများရဲ့မြေကျောက်လွှာကို
တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ဝေးကွာစေပါတယ်

66
00:04:23,267 --> 00:04:26,217
ကံမကောင်းစွာနဲ့ ပေါက်ကွဲမှုဖြစ်စေတဲ့
အရာတွေကိုသိထားခြင်းက

67
00:04:26,217 --> 00:04:28,617
သူတို့ကို ခန့်မှန်းလွယ်အောင်
မပြုလုပ်ထားပါဘူး

68
00:04:28,617 --> 00:04:31,837
သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်
လွှာရဲ့အလေးချိန်နဲ့ခံနိုင်အားကို

69
00:04:31,837 --> 00:04:33,227
အကြမ်းဖျင်း သတ်မှတ်နိုင်ပေမဲ့

70
00:04:33,227 --> 00:04:37,007
ချော်ရည်အကန့်ရဲ့ အနက် နဲ့ အပူတွေက 
magmastatic ဖိအားအတွင်း

71
00:04:37,007 --> 00:04:40,387
တိုင်းတာဖို့ အလွန်ခက်ခဲပါတယ်

72
00:04:40,387 --> 00:04:44,297
ဒါပေမဲ့ မီးတောင်ပညာရှင်တွေက
ဒီကျောက်တောင်ကြီးကိုအနိုင်ရဖို့အတွက်

73
00:04:44,297 --> 00:04:46,844
နည်းပညာအသစ်ကို ရှာတွေခဲ့ပါတယ်

74
00:04:46,844 --> 00:04:49,749
အပူခံအာရုံစနစ်များတိုးတက်လာမှုက
သိပ္ပံပညာရှင်တွေကို

75
00:04:49,749 --> 00:04:52,409
မြေအောက်လွှာ ထူးခြားဖြစ်စဉ်တွေကို 
စစ်ဆေးခွင့် ရစေတယ်။

76
00:04:52,409 --> 00:04:55,839
Spectrometers က ထွက်လာတဲ့ချော်ရည်ထဲက
ဓာတ်ငွေ့ကို လေ့လာဆန်းစစ်နိုင်ပါတယ်

77
00:04:55,839 --> 00:05:02,103
လေဆာတွေက မီးတောင်ပုံစံအတိုင်း မြင့်
လာတဲ့ချော်ရည်ကို တိကျစွာခြေရာခံနိုင်တယ်

78
00:05:02,103 --> 00:05:06,595
ဒီကိရိယာတွေက ပေါက်ကွဲမှုတွေ
အကြောင်းကိုကျွန်တော်တို့ ပိုနားလည်အောင်

79
00:05:06,595 --> 00:05:08,801
ကူညီပေးမယ်လို့မျှော်လင့်ပါတယ်