WEBVTT

00:00:06.876 --> 00:00:12.132
၁၉၄၂ ဖေဖော်ဝါရီ မှာ
မက်စီကိုလယ်သမား Dionisio Pulido က

00:00:12.132 --> 00:00:15.962
မိုးခြိမ်းသံကို ပြောင်းဖူးခင်းဆီက
ကြားလိုက်ရတယ်လို့ ထင်ခဲ့တယ်

00:00:15.962 --> 00:00:19.740
ဒါပေမဲ့ အသံက ကောင်းကင်ပေါ်က
လာတာမဟုတ်ခဲ့ပါဘူး

00:00:19.740 --> 00:00:25.440
ကျောက်ခဲတွေပြိုကျပြီး ဓာတ်ငွေ့ထွက်နေတဲ့ 
အက်ကွဲကြောင်းကြီးဆီကနေပဲ ဖြစ်ပါတယ်

00:00:25.440 --> 00:00:29.560
ဒီ အပေါက်ကြီးကို Paricutin
မီးတောင်လို့သိလာကြပြီး

00:00:29.560 --> 00:00:36.706
နောက် ၉နှစ်လောက်ထိ ချော်ရည်နဲ့ပြာတွေက
၂၀၀ စတုရန်းကီလိုမီတာလောက် ဖုံးနေခဲ့တယ်

00:00:36.706 --> 00:00:39.056
ဒါပေမဲ့ ဒီ မီးတောင် အသစ်ကြီးက
ဘယ်က ထွက်လာတာလဲ

00:00:39.056 --> 00:00:43.160
ပြီးတော့ ဒီလိုခန့်မှန်းရခက်တဲ့ 
ပေါက်ကွဲမှုမျိုးက ဘယ်လို အစပျိုးခဲ့တာလဲ

00:00:43.160 --> 00:00:46.690
မီးတောင်တိုင်းရဲ့ ဇာတ်လမ်းက
ချော်ရည်တွေက စတင်တာပါ

00:00:46.690 --> 00:00:50.820
ပင်လယ်ရေ သမုဒ္ဒရာမှာဖြစ်တည်တဲ့
အရည်ပျော်နိုင်တဲ့ကျောက်ခဲက

00:00:50.820 --> 00:00:56.094
ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်အလွှာတွေထဲကိုစိမ့်ဝင်ပြီး
အရည်ပျော်မှတ်ကိုလျော့ကျစေပါတယ်

00:00:56.094 --> 00:01:00.114
ဘူမိဗေဒဆိုင်ရာ အချက် သုံးခုရဲ့ 
သိမ်မွေ့တဲ့ ဟန်ချက်ကြောင့််

00:01:00.114 --> 00:01:04.226
ကျောက်ရည်ပူတွေကို ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်
အောက်မှာ ပုံမှန် ဆက်ရှိန​ေစေတာပါ။

00:01:04.226 --> 00:01:06.859
ပထမဆုံးတစ်ချက်ကတော့
lithostatic ဖိအား ပါ

00:01:06.859 --> 00:01:11.780
ဒါက ကမ္ဘာ့အပေါ်ယံလွှာအလေးချိန်က
အောက်မှာရှိတဲ့ ချော်ရည်ကိုတွန်းနေခြင်း ပါ

00:01:11.780 --> 00:01:16.570
ဒုတိယ အချက် Magmastatic ဖိအားအဖြစ်
ချော်ရည်က အပေါ်ကိုပြန်လည်တွန်းကန်ပါတယ်

00:01:16.570 --> 00:01:20.500
ဒီ ဖိအားနှစ်ခုတိုက်ပွဲ ရဲ့တင်းမာမှုက
တတိယ အချက်ကို ဖြစ်တည်ပါတယ်

00:01:20.500 --> 00:01:23.696
ကမ္ဘာ့ မျက်နှာပြင်
ကျောက်လွှာ မာကျောမှုပါ

00:01:23.696 --> 00:01:26.846
အများအားဖြင့် ကျောက်လွှာတွေရဲ့
လေးလံ မာကျော နိုင်စွမ်းက

00:01:26.846 --> 00:01:28.916
ချော်ရည်ကိုနေရာတကျရှိစေပါတယ်

00:01:28.916 --> 00:01:34.701
ဒါပေမဲ့ ဒီဖိအားနှစ်ခု ဟန်ချက်ပျက်သွားတာနဲ့
အကျိုးဆက်တွေက ပေါက်ကွဲမှုတွေဖြစ်လာပါတယ်

00:01:34.701 --> 00:01:37.421
မီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုအဖြစ်အများဆုံး
အကြောင်းရင်းထဲကတစ်ခုက

00:01:37.421 --> 00:01:40.320
magmastatic ဖိအားများလာခြင်းကြောင့်ပါ

00:01:40.320 --> 00:01:43.590
ချော်ရည်မှာ ဒြပ်စင် ဒြပ်ပေါင်း
အမျိုးမျိုးပါဝင်ပြီး

00:01:43.590 --> 00:01:46.740
အများစုဟာ ကျောက်ရည်ပူတွေအဖြစ်ကို
ပျော်ဝင်သွားပါတယ်

00:01:46.740 --> 00:01:53.067
မြင့်မားတဲ့ ဒြပ်ပါဝင်မှုတွေမှာ ရေ(သို့) 
ဆာလဖာလို ဒြပ်ပေါင်းတွေဟာ မပျော်ဝင်တော့ပဲ

00:01:53.067 --> 00:01:56.887
အဲဒါအစား ဖိအားမြင့်
ဂတ်စ်ပူဖောင်းလေးတွေဖြစ်လာပါတယ်

00:01:56.887 --> 00:01:59.122
အဲဒီပူဖောင်းတွေကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်ဆီ
ရောက်လာတဲ့အခါ

00:01:59.122 --> 00:02:02.320
သေနတ်ဖောက်သလို ပြင်းအားနဲ့
ပေါက်ကွဲနိုင်ပါတယ်

00:02:02.320 --> 00:02:05.950
သန်းများစွာရှိတဲ့ပူဖောင်းတွေ
တပြိုင်တည်းပေါက်ကွဲတဲ့အခါ

00:02:05.950 --> 00:02:10.200
သူ့ရဲ့ပြင်းအားက ကမ္ဘာ့လေထုဒုတိယအလွှာထိ
ပြာမှုန့်ထုကြီးကို ပို့ပေးနိုင်ပါတယ်

00:02:10.200 --> 00:02:15.495
ဒါပေမဲ့ သူတို့မပေါက်ကွဲခင် လှုပ်ခါထားတဲ့
ဆိုဒါထဲက CO2 ပူဖောင်းတွေလိုလုပ်ဆောင်ပါတယ်

00:02:15.495 --> 00:02:18.355
သူတို့ရဲ့တည်ရှိမှုက ချော်ရည်ရဲ့
သိပ်သည်းဆကိုလျော့ကျပြီး

00:02:18.355 --> 00:02:23.098
ဖော့ဂုဏ်သတ္တိအားများလာတာကြောင့်
အပေါ်ယံအလွှာကို တွန်းနေသလိုဖြစ်စေပါတယ်

00:02:23.098 --> 00:02:28.191
မက်ဆီကို က Paricutin မီးတောင်ပေါက်မှုက
ဒီဖြစ်စဉ်ကြောင့်လို့ ဘူမိဗေဒပညာရှင်တွေ

00:02:28.191 --> 00:02:30.011
ယုံကြည်ကြပါတယ်

00:02:30.011 --> 00:02:33.518
ဖော့ဂုဏ်ရှိပူဖောင်းတွေမှာ
လူသိများတဲ့ သဘာဝဖြစ်စဉ် ၂ခုရှိပါတယ်

00:02:33.518 --> 00:02:36.688
တစ်ခါတစ်လေ မြေအောက်
ပိုနက်တဲ့နေရာက ချော်ရည်အသစ်တွေဟာ

00:02:36.688 --> 00:02:40.658
အငွေ့ပါတဲ့ အပိုဆောင်းဒြပ်ပေါင်းတွေကို
နဂိုချော်ရည်ထဲသို့ယူဆောင်လာပါတယ်

00:02:40.658 --> 00:02:44.806
ဒါပေမဲ့ ချော်ရည်တွေစတင်အေးခဲလာရင်လည်း
ပူဖောင်းလေးတွေ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါတယ်

00:02:44.806 --> 00:02:50.149
သူ့အရည်ပျော်မှတ် မှာတော့ ချော်ရည်ဟာ
ဓာတ်ငွေ့တွေ ပျော်နေတဲ့သတ္တုတွေ အရောတခုပါ

00:02:50.149 --> 00:02:55.621
ကျောက်ရည်ပူတွေ မာလာရင် သတ္တုဒြပ်ရော
တချို့က သလင်းကျောက်ပုံ အခဲဖြစ်လာကြတယ်

00:02:55.621 --> 00:02:59.621
ဒီဖြစ်စဉ်မှာ ပေါက်ကွဲမှုပူဖောင်းတွေ
ဖြစ်စေတဲ့

00:02:59.621 --> 00:03:02.912
ဒြပ်ပေါင်းတွေရဲ့ ပြင်းအားမြင့်စေတဲ့

00:03:02.912 --> 00:03:06.362
ပျော်ဝင်ဓာတ်ငွေ့တွေ မပါဝင်ပါဘူး

00:03:06.362 --> 00:03:10.332
ပေါက်ကွဲမှုတိုင်းက magmastatic ဖိအား
မြင့်လာခြင်းကြောင့် မဟုတ်ပါဘူး

00:03:10.332 --> 00:03:15.062
တစ်ခါတစ်ရံ အပေါ်ကကျောက်ခဲတွေက
အန္တရာယ်ရှိလောက်အောင် နိမ့်ကျလာပါတယ်

00:03:15.062 --> 00:03:20.231
တောင်ပြိုကျတာ ကချော်ရည်အကန့် အပေါ်က
ကျောက်ခဲထုအများကြီးကို ဖယ်ထုတ်ပေးနိုင်တယ်

00:03:20.231 --> 00:03:25.201
ဒါက lithostatic ဖိအားကိုလျော့ကျစေပြီး
ပေါက်ကွဲမှုတစ်ခု ချက်ချင်းဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်

00:03:25.201 --> 00:03:27.921
ဒီလို ဖြစ်စဉ်ကို Unloading လို့ခေါ်ပြီး

00:03:27.921 --> 00:03:30.822
၁၉၈၀ က Mount St.Helens ရဲ့
ရုတ်တရက်ပေါက်ကွဲမှုလိုမျိုး

00:03:30.822 --> 00:03:35.544
ပေါက်ကွဲမှုအများစုရဲ့ အဓိက အချက်ဖြစ်ပါတယ်

00:03:35.544 --> 00:03:39.114
မြေတိုက်စားခံရမှုတွေနဲ့ ရေခဲပြင်
အရည်ပျော်မှုတွေကြောင့်

00:03:39.114 --> 00:03:41.762
unloading ဖြစ်စဉ်က ကြာမြင့်တတ်ပါတယ်

00:03:41.762 --> 00:03:45.232
တကယ်တော့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့်
ရေခဲပြင်အရည်ပျော်ခြင်းက

00:03:45.232 --> 00:03:49.722
မီးတောင်ရဲ့ဖြစ်စဉ်တွေကိုများလာနိုင်သဖြင့်
ဘူမိဗေဒပညာရှင်တွေကစိုးရိမ်ကြပါတယ်

00:03:49.722 --> 00:03:54.295
နောက်ဆုံး...အောက်ကချော်ရည်ကိုထိန်းထားဖို့
ကျောက်လွှာတွေ မမာကျောသောကြောင့်လည်း

00:03:54.295 --> 00:03:56.735
မီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုတွေက ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်

00:03:56.735 --> 00:03:59.942
ချော်ရည်မှထွက်လာတဲ့
အက်စစ်အငွေ့တွေနဲ့ အပူတွေက

00:03:59.942 --> 00:04:04.568
hydrothermal alteration ဖြစ်စဉ်ကိုဖြတ်ပြီး
ကျောက်ခဲတွေကို ပျက်စီးစေပြီး

00:04:04.568 --> 00:04:08.448
တဖြည်းဖြည်း မာကျောတဲ့ကျောက်ကို
ပျော့ပျောင်းတဲ့ရွံ့ အဖြစ်ပြောင်းလဲစေပါတယ်

00:04:08.448 --> 00:04:12.088
ကျောက်လွှာတွေက ကမ္ဘာ့မြေလွှာ
လှုပ်ရှားမှုကြောင့် အားနည်းလာပါတယ်

00:04:12.088 --> 00:04:16.777
ငလျင်တွေက အက်ကွဲရာတွေ ဖန်တီးနိုင်ပြီး
မျက်နှာပြင်ပေါ် ချော်ရည်ပူတွေထွက်လာစေပါတယ်

00:04:16.777 --> 00:04:19.789
ပြီးတော့ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်လွှာကိုလည်း
ပါးလွှာအောင်ဆွဲဆန့်ပြီး

00:04:19.789 --> 00:04:23.267
တိုက်ကြီးများရဲ့မြေကျောက်လွှာကို
တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ဝေးကွာစေပါတယ်

00:04:23.267 --> 00:04:26.217
ကံမကောင်းစွာနဲ့ ပေါက်ကွဲမှုဖြစ်စေတဲ့
အရာတွေကိုသိထားခြင်းက

00:04:26.217 --> 00:04:28.617
သူတို့ကို ခန့်မှန်းလွယ်အောင်
မပြုလုပ်ထားပါဘူး

00:04:28.617 --> 00:04:31.837
သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်
လွှာရဲ့အလေးချိန်နဲ့ခံနိုင်အားကို

00:04:31.837 --> 00:04:33.227
အကြမ်းဖျင်း သတ်မှတ်နိုင်ပေမဲ့

00:04:33.227 --> 00:04:37.007
ချော်ရည်အကန့်ရဲ့ အနက် နဲ့ အပူတွေက 
magmastatic ဖိအားအတွင်း

00:04:37.007 --> 00:04:40.387
တိုင်းတာဖို့ အလွန်ခက်ခဲပါတယ်

00:04:40.387 --> 00:04:44.297
ဒါပေမဲ့ မီးတောင်ပညာရှင်တွေက
ဒီကျောက်တောင်ကြီးကိုအနိုင်ရဖို့အတွက်

00:04:44.297 --> 00:04:46.844
နည်းပညာအသစ်ကို ရှာတွေခဲ့ပါတယ်

00:04:46.844 --> 00:04:49.749
အပူခံအာရုံစနစ်များတိုးတက်လာမှုက
သိပ္ပံပညာရှင်တွေကို

NOTE Paragraph

00:04:49.749 --> 00:04:52.409
မြေအောက်လွှာ ထူးခြားဖြစ်စဉ်တွေကို 
စစ်ဆေးခွင့် ရစေတယ်။

00:04:52.409 --> 00:04:55.839
Spectrometers က ထွက်လာတဲ့ချော်ရည်ထဲက
ဓာတ်ငွေ့ကို လေ့လာဆန်းစစ်နိုင်ပါတယ်

00:04:55.839 --> 00:05:02.103
လေဆာတွေက မီးတောင်ပုံစံအတိုင်း မြင့်
လာတဲ့ချော်ရည်ကို တိကျစွာခြေရာခံနိုင်တယ်

00:05:02.103 --> 00:05:06.595
ဒီကိရိယာတွေက ပေါက်ကွဲမှုတွေ
အကြောင်းကိုကျွန်တော်တို့ ပိုနားလည်အောင်

00:05:06.595 --> 00:05:08.801
ကူညီပေးမယ်လို့မျှော်လင့်ပါတယ်