[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.88,0:00:12.13,Default,,0000,0000,0000,,W lutym 1942 roku meksykański\Nfarmer Dionisio Pulido
Dialogue: 0,0:00:12.13,0:00:15.96,Default,,0000,0000,0000,,usłyszał huk podobny do grzmotu \Ndochodzący z jego pola kukurydzy.
Dialogue: 0,0:00:15.96,0:00:19.74,Default,,0000,0000,0000,,Dźwięk nie pochodził jednak z nieba.
Dialogue: 0,0:00:19.74,0:00:25.44,Default,,0000,0000,0000,,Jego źródłem było duże, dymiące pęknięcie,\Nz którego wydobywały się gaz i skały.
Dialogue: 0,0:00:25.44,0:00:29.56,Default,,0000,0000,0000,,Szczelina wkrótce stała się\Nznana jako wulkan Paricutin
Dialogue: 0,0:00:29.56,0:00:36.71,Default,,0000,0000,0000,,i przez kolejne 9 lat lawa i popiół \Npokryły powierzchnię ponad 200km2.
Dialogue: 0,0:00:36.71,0:00:39.06,Default,,0000,0000,0000,,Skąd wziął się ten nowy wulkan
Dialogue: 0,0:00:39.06,0:00:43.16,Default,,0000,0000,0000,,i co spowodowało \Njego niespodziewaną erupcję?
Dialogue: 0,0:00:43.16,0:00:46.69,Default,,0000,0000,0000,,Historia każdego wulkanu \Nzaczyna się od magmy.
Dialogue: 0,0:00:46.69,0:00:50.82,Default,,0000,0000,0000,,Często masa stopionych skał tworzy się \Nw miejscach, gdzie wody oceanu
Dialogue: 0,0:00:50.82,0:00:56.09,Default,,0000,0000,0000,,torują sobie drogę pod skorupą ziemską\Ni obniżają jej temperaturę topnienia.
Dialogue: 0,0:00:56.09,0:01:00.11,Default,,0000,0000,0000,,Zwykle magma zostaje\Npod powierzchnią Ziemi
Dialogue: 0,0:01:00.11,0:01:04.23,Default,,0000,0000,0000,,dzięki utrzymywaniu równowagi \Ntrzech czynników geologicznych.
Dialogue: 0,0:01:04.23,0:01:06.86,Default,,0000,0000,0000,,Pierwszym z nich \Njest ciśnienie litostatyczne.
Dialogue: 0,0:01:06.86,0:01:11.78,Default,,0000,0000,0000,,To nacisk skorupy ziemskiej \Nna znajdującą się pod nią magmę.
Dialogue: 0,0:01:11.78,0:01:16.57,Default,,0000,0000,0000,,Magma opiera się temu naciskowi, \Nwywierając ciśnienie magmastatyczne.
Dialogue: 0,0:01:16.57,0:01:20.50,Default,,0000,0000,0000,,Walka między tym siłami powoduje \Npoddawanie próbie trzeciego czynnika,
Dialogue: 0,0:01:20.50,0:01:23.70,Default,,0000,0000,0000,,wytrzymałości skorupy ziemskiej.
Dialogue: 0,0:01:23.70,0:01:26.85,Default,,0000,0000,0000,,Z reguły skorupa jest na tyle wytrzymała,
Dialogue: 0,0:01:26.85,0:01:29.07,Default,,0000,0000,0000,,że utrzymuje magmę pod powierzchnią.
Dialogue: 0,0:01:29.07,0:01:34.70,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy jednak równowaga zostaje zaburzona,\Nkonsekwencje mogą być bardzo gwałtowne.
Dialogue: 0,0:01:34.70,0:01:37.42,Default,,0000,0000,0000,,Jedną z najczęstszych\Nprzyczyn erupcji wulkanów
Dialogue: 0,0:01:37.42,0:01:40.32,Default,,0000,0000,0000,,jest wzrost ciśnienia magmastatycznego.
Dialogue: 0,0:01:40.32,0:01:43.59,Default,,0000,0000,0000,,Magma składa się z dużej liczby \Npierwiastków i związków chemicznych,
Dialogue: 0,0:01:43.59,0:01:46.85,Default,,0000,0000,0000,,z których wiele ulega rozpuszczeniu \Nw masie stopionych skał.
Dialogue: 0,0:01:46.85,0:01:53.07,Default,,0000,0000,0000,,Związki takie jak woda czy siarka\Npo osiągnięciu dość wysokiego ciśnienia
Dialogue: 0,0:01:53.07,0:01:56.89,Default,,0000,0000,0000,,nie ulegają rozpuszczeniu, tylko formują\Nwysokociśnieniowe bąbelki z gazem.
Dialogue: 0,0:01:56.89,0:01:59.12,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy bąbelki dotrą do powierzchni,
Dialogue: 0,0:01:59.12,0:02:02.32,Default,,0000,0000,0000,,mogą wybuchać z siłą wystrzału.
Dialogue: 0,0:02:02.32,0:02:05.95,Default,,0000,0000,0000,,A kiedy miliony takich bąbelków \Neksplodują jednocześnie,
Dialogue: 0,0:02:05.95,0:02:10.20,Default,,0000,0000,0000,,uwolniona energia wysyła\Ndo stratosfery smugi popiołu.
Dialogue: 0,0:02:10.20,0:02:13.89,Default,,0000,0000,0000,,Przed pęknięciem zachowują się\Njak cząsteczki dwutlenku węgla
Dialogue: 0,0:02:13.89,0:02:15.45,Default,,0000,0000,0000,,we wstrząśniętej wodzie sodowej.
Dialogue: 0,0:02:15.45,0:02:23.03,Default,,0000,0000,0000,,Ich obecność obniża gęstość magmy\Ni zwiększa nacisk na skorupę od wewnątrz.
Dialogue: 0,0:02:23.03,0:02:25.95,Default,,0000,0000,0000,,Wielu geologów uważa, \Nże właśnie taki proces miał miejsce
Dialogue: 0,0:02:25.95,0:02:29.60,Default,,0000,0000,0000,,w przypadku wulkanu Paricutin w Meksyku.
Dialogue: 0,0:02:29.60,0:02:33.76,Default,,0000,0000,0000,,Istnieją dwie znane naturalne przyczyny \Ntworzenia się tych dynamicznych bąbelków.
Dialogue: 0,0:02:33.76,0:02:36.94,Default,,0000,0000,0000,,Czasami nowo utworzona magma
Dialogue: 0,0:02:36.94,0:02:40.36,Default,,0000,0000,0000,,sprowadza dodatkowe związki\Ngazów z głębszych warstw Ziemi.
Dialogue: 0,0:02:40.36,0:02:44.80,Default,,0000,0000,0000,,Ale bąbelki mogą też powstawać,\Nkiedy magma zaczyna stygnąć.
Dialogue: 0,0:02:44.80,0:02:50.27,Default,,0000,0000,0000,,W stanie ciekłym magma stanowi miks \Nrozpuszczonych gazów i płynnych minerałów.
Dialogue: 0,0:02:50.27,0:02:55.33,Default,,0000,0000,0000,,Wraz z twardnieniem stopionej skały\Nczęść minerałów się krystalizuje.
Dialogue: 0,0:02:55.33,0:02:59.33,Default,,0000,0000,0000,,Ten proces nie obejmuje \Nwielu rozpuszczonych gazów,
Dialogue: 0,0:02:59.33,0:03:02.86,Default,,0000,0000,0000,,powodując wyższą koncentrację związków,
Dialogue: 0,0:03:02.86,0:03:06.42,Default,,0000,0000,0000,,które formują wybuchowe bąbelki.
Dialogue: 0,0:03:06.42,0:03:10.45,Default,,0000,0000,0000,,Nie wszystkie erupcje są wynikiem \Nnarastającego ciśnienia magmastatycznego.
Dialogue: 0,0:03:10.45,0:03:15.15,Default,,0000,0000,0000,,Zdarza się, że ciężar skały zalegającej\Npowyżej staje się niebezpiecznie niski.
Dialogue: 0,0:03:15.15,0:03:20.12,Default,,0000,0000,0000,,Osuwiska mogą zbierać ogromne\Nilości skały z wierzchu komory magmowej,
Dialogue: 0,0:03:20.12,0:03:25.29,Default,,0000,0000,0000,,obniżając ciśnienie litostatyczne\Ni wywołując natychmiastową erupcję.
Dialogue: 0,0:03:25.29,0:03:30.87,Default,,0000,0000,0000,,Ten proces znany jako "wyładowanie"\Njest odpowiedzialny za liczne wybuchy,
Dialogue: 0,0:03:30.87,0:03:35.49,Default,,0000,0000,0000,,w tym za niespodziewaną eksplozję\Nwulkanu Mount St. Helens w 1980 roku.
Dialogue: 0,0:03:35.49,0:03:39.20,Default,,0000,0000,0000,,Ale wyładowanie może być też\Nefektem długotrwałego procesu,
Dialogue: 0,0:03:39.20,0:03:41.86,Default,,0000,0000,0000,,spowodowanego erozją \Nczy topniejącymi lodowcami.
Dialogue: 0,0:03:41.86,0:03:46.76,Default,,0000,0000,0000,,Wielu geologów obawia się, że topniejące\Nw wyniku zmian klimatycznych lodowce,
Dialogue: 0,0:03:46.76,0:03:49.85,Default,,0000,0000,0000,,mogą zwiększyć aktywność wulkaniczną.
Dialogue: 0,0:03:49.85,0:03:52.88,Default,,0000,0000,0000,,Co więcej, erupcje mogą wystąpić \Nnawet wtedy, gdy warstwa skał
Dialogue: 0,0:03:52.88,0:03:56.68,Default,,0000,0000,0000,,nie jest już tak mocna, żeby powstrzymać\Nzalegającą pod powierzchnią magmę.
Dialogue: 0,0:03:56.68,0:04:00.10,Default,,0000,0000,0000,,Kwaśne gazy i ciepło uciekające z magmy
Dialogue: 0,0:04:00.10,0:04:04.96,Default,,0000,0000,0000,,mogą powodować korozję skał\Npoprzez zmiany hydrotermalne,
Dialogue: 0,0:04:04.96,0:04:08.21,Default,,0000,0000,0000,,stopniowo przeobrażające\Ntwardy kamień w miękką glinę.
Dialogue: 0,0:04:08.21,0:04:11.88,Default,,0000,0000,0000,,Warstwę skalną może również\Nosłabiać aktywność tektoniczna.
Dialogue: 0,0:04:11.88,0:04:16.58,Default,,0000,0000,0000,,Trzęsienia ziemi mogą tworzyć pęknięcia\Ntorujące magmie drogę na powierzchnię
Dialogue: 0,0:04:16.58,0:04:21.07,Default,,0000,0000,0000,,i rozciągające skorupę ziemską \Nw miarę rozsuwania się
Dialogue: 0,0:04:21.07,0:04:23.09,Default,,0000,0000,0000,,płyt kontynentalnych.
Dialogue: 0,0:04:23.09,0:04:28.16,Default,,0000,0000,0000,,Niestety wiedza o przyczynach erupcji\Nnie oznacza, że łatwo je przewidzieć.
Dialogue: 0,0:04:28.16,0:04:33.01,Default,,0000,0000,0000,,Chociaż naukowcy mogą w przybliżeniu\Noszacować siłę i ciężar skorupy ziemskiej,
Dialogue: 0,0:04:33.01,0:04:37.18,Default,,0000,0000,0000,,głębokość i ciepło komór magmowych\Nznacznie utrudniają zmierzenie
Dialogue: 0,0:04:37.18,0:04:40.51,Default,,0000,0000,0000,,zmian zachodzących\Nw ciśnieniu magmastatycznym.
Dialogue: 0,0:04:40.51,0:04:44.52,Default,,0000,0000,0000,,Wulkanolodzy wciąż\Ntestują nowe technologie,
Dialogue: 0,0:04:44.52,0:04:46.78,Default,,0000,0000,0000,,które pozwoliłyby zgłębić \Nten skalisty obszar.
Dialogue: 0,0:04:46.78,0:04:52.07,Default,,0000,0000,0000,,Rozwój termowizji umożliwił naukowcom\Nwykrywanie podziemnych miejsc aktywności.
Dialogue: 0,0:04:52.07,0:04:55.87,Default,,0000,0000,0000,,Spektrometry potrafią analizować\Ngazy wydobywające się z magmy.
Dialogue: 0,0:04:55.87,0:05:01.92,Default,,0000,0000,0000,,Lasery mogą z dużą precyzją śledzić wpływ \Npodnoszącej się magmy na kształt wulkanu.
Dialogue: 0,0:05:01.92,0:05:06.56,Default,,0000,0000,0000,,Oby te urządzenia pomogły nam\Nlepiej zrozumieć nieodgadnione kratery
Dialogue: 0,0:05:06.56,0:05:09.88,Default,,0000,0000,0000,,i ich nieprzewidywalne wybuchy.