WEBVTT

00:00:00.400 --> 00:00:02.920
gördüyünüz cədvəl 1860-1900-cü illərdə ABŞ-nin 4 şəhərindəki əhali artımını göstərir

00:00:02.920 --> 00:00:07.160


00:00:07.160 --> 00:00:09.530
1860-cı ildə yəni vətəndaş müharibəsindən əvvəl ny abş-nin ən böyük şəhəri olmasına baxmayaraq əhali sayı bir milyondan çox deyildi

00:00:09.530 --> 00:00:12.840


00:00:12.840 --> 00:00:15.610


00:00:15.610 --> 00:00:17.530
əslində bütün ölkədə bu qədər əhaliyə sahib şəhər yox idi desək daha doğru olar

00:00:17.530 --> 00:00:19.450


00:00:19.450 --> 00:00:22.325
bu vəziyyəti 40 il sonrakı artıq mlyon nəfəri keçmiş üç şəhər və 3.5 milyon əhalisi olan ny ilə müqayisə edə bilərik

00:00:22.325 --> 00:00:25.840


00:00:25.840 --> 00:00:29.580


00:00:29.580 --> 00:00:32.020
çikaqonun əhali artımı isə daha kəskin idi: belə ki 1860-cı ildə yalnız yüz min əhaliyə sahib olan şəhər 1900-cü illərdə 17 dəfə artır və 1.7 milyon olur

00:00:32.020 --> 00:00:33.283


00:00:33.283 --> 00:00:37.270


00:00:37.270 --> 00:00:40.080


00:00:40.080 --> 00:00:42.710


00:00:42.710 --> 00:00:43.680
ənənəvi olaraq amerikalılar əsasən kənd həyatı sürüblər

00:00:43.680 --> 00:00:47.500
ancaq XVIII əsrdən başlayaq urbanizasiyaya meyil artdı.

00:00:47.500 --> 00:00:49.380


00:00:49.380 --> 00:00:52.290


00:00:52.290 --> 00:00:55.790
1920-ci ildən etibarən şəhər əhalisinin sayı kənd əhalisinin sayını ötüb keçdi

00:00:55.790 --> 00:00:57.790


00:00:57.790 --> 00:01:01.700
bu gün isə amerikalıların təxminən 80%-i şəhərlərdə yaşayır

00:01:01.700 --> 00:01:04.900
bəs vətəndaş müharibəsindən sonra baş verən bu artımın əsas səbəbi nə idi

00:01:04.900 --> 00:01:06.950


00:01:06.950 --> 00:01:08.935
əsas səbəblər sənayeləşmə immiqrasiya və miqrasiya idi

00:01:08.935 --> 00:01:13.935


00:01:13.940 --> 00:01:16.130
bu vaxta qədər bu üç məsələ haqqında danışmışıq

00:01:16.130 --> 00:01:19.108


00:01:19.108 --> 00:01:22.029
birinci sənaye inqilabının ixtiralarından tutmuş 1840-cı illərdə alman və irland immiqramtların amerikalılarla birgı qərbə doğru köçünə qədər

00:01:22.029 --> 00:01:26.533


00:01:26.533 --> 00:01:29.610


00:01:29.610 --> 00:01:32.355
bu üç anlayış yeni anlayışlar deyildilər abş cəmiyyətində

00:01:32.355 --> 00:01:35.692
ancaq hər biri müxtəlif şəkildə şəhərlərin inkişafına təsir göstərirlər

00:01:35.692 --> 00:01:38.860


00:01:38.860 --> 00:01:40.943


00:01:40.943 --> 00:01:44.630


00:01:44.630 --> 00:01:46.810
dəyişən amillərdən biri insanlar gördüyü işlər idi

00:01:46.810 --> 00:01:48.460


00:01:48.460 --> 00:01:49.370
qızıla bürünmüş dövrdə amerika əmək bazarında dönüş nöqtəsi baş verir

00:01:49.370 --> 00:01:52.810


00:01:52.810 --> 00:01:55.600
1880-ci ildə müəyyən maaş qarşılığında sahibkarlar üçün çalışan insanların sayı

00:01:55.600 --> 00:01:59.950
fermerlər kimi öz işinə özü qərar verən və heç kəsdən asılıığı olmayan işçilərin sayını keçdi

00:01:59.950 --> 00:02:01.730


00:02:01.730 --> 00:02:03.830


00:02:03.830 --> 00:02:07.160


00:02:07.160 --> 00:02:09.632


00:02:09.632 --> 00:02:12.530


00:02:12.530 --> 00:02:13.825
vətəndaş müharibəsindən sonra baş verən ikinci sənaye imqilabı dövründə

00:02:13.825 --> 00:02:15.528
sənaye istehsalı özünün pik inkişag nöqtəsinəçatdı

00:02:15.528 --> 00:02:20.180


00:02:20.180 --> 00:02:22.960
məsələn çoxlu sayda fabrik zavod işləri vardı və onların əksəriyyəti də heç bir xüsusi bacarıq tələb etməyən işlər olduğundan işçilər işə başlamazdan əvvəl heç bir xüsusi məşğələ keçmirdilər

00:02:22.960 --> 00:02:27.053


00:02:27.053 --> 00:02:29.440


00:02:29.440 --> 00:02:31.930


00:02:31.930 --> 00:02:35.151
qısası pzünü idarə edən ferma işindən sahibkarlar üçün görülən zavod işlərinə jəskin keçid müşahidə olunur

00:02:35.151 --> 00:02:40.151


00:02:42.070 --> 00:02:44.082
digər bir dəyişiklik immiqrant və miqrantların milliyəti ilə bağlıdır.

00:02:44.082 --> 00:02:48.490


00:02:48.490 --> 00:02:49.398
1840-cı ilə qədər abş-yə köçən immiqrantlar əsasən avropanın şimal və qərbindən gələn protestantlar idilər hansı ki maliyyə cəhətdən yaxşı vəziyyətdə idilər

00:02:49.398 --> 00:02:51.324


00:02:51.324 --> 00:02:53.596


00:02:53.596 --> 00:02:56.325


00:02:56.325 --> 00:03:00.100


00:03:00.100 --> 00:03:03.657
vətəndaş müharibəsindən sonra abş-də mövcud olan iş imkanları isə müxtəif immiqrantları cəlb edir ölkəyə

00:03:03.657 --> 00:03:06.200


00:03:06.200 --> 00:03:07.742


00:03:07.742 --> 00:03:11.450


00:03:11.450 --> 00:03:13.849
bu yeni immiqrantlar əsasən cənubi və şərqi avropadan meksikadan asiyadan idilər

00:03:13.849 --> 00:03:16.805


00:03:16.805 --> 00:03:19.180


00:03:19.180 --> 00:03:22.331
bu insanlar əvvəlki immiqrantlardan özlərinin dəri rənginə maliyyə cəhətdən çox aşağı səviyyəli olmalarına və katolik yaxud yəhudi olmalarına görə fərqlənirdilər

00:03:22.331 --> 00:03:25.407


00:03:25.407 --> 00:03:28.850


00:03:28.850 --> 00:03:30.400


00:03:30.400 --> 00:03:31.940
əlavə olaraq afroamerikalılar da cənubdan şimal və orta qərb şəhərlərinə öçməyə başladılar

00:03:31.940 --> 00:03:33.990


00:03:33.990 --> 00:03:37.290


00:03:37.290 --> 00:03:39.430
bütün bu immiqrant və miqrantlar böyük işçi qüvvəsi demək idi

00:03:39.430 --> 00:03:42.794


00:03:42.794 --> 00:03:45.410
bəs nəyə görə bütün bu insanlar şəhərə köçürdülər

00:03:45.410 --> 00:03:48.928
gəlin iki cür faktorlara nəzər salaq

00:03:48.928 --> 00:03:51.452


00:03:51.452 --> 00:03:55.080


00:03:55.080 --> 00:03:58.410
birinci faktorlar insanları öz yaşayış yerlərini tərk etməyə məcbur edən amillərdir

00:03:58.410 --> 00:04:02.160


00:04:02.160 --> 00:04:04.561
birinci səbəb kasıblıq və maliyyə durumunun yaxşı olmaması idi

00:04:04.561 --> 00:04:07.730


00:04:07.730 --> 00:04:10.414
məsələn kənd təsərrüfatının maşınlaşdırılması fermerlərə heç də müsbət təsir etmir

00:04:10.414 --> 00:04:13.300


00:04:13.300 --> 00:04:16.746
şəhərlərə köçən əhalinin təxminən 3/1 hissəi sənaye işləri üçün şəhərlərə üz tutan amerikalılar idi

00:04:16.746 --> 00:04:20.930


00:04:20.930 --> 00:04:23.410
digər bir faktor diskriminasiya və təqib idi

00:04:23.410 --> 00:04:25.100


00:04:25.100 --> 00:04:26.300
məəslən rusiya hökuməti bu dövrdə yəhudilərə qarşı dözülməzliyi artırır və avropada etnik təmizləmə həyata keçirir

00:04:26.300 --> 00:04:29.870


00:04:29.870 --> 00:04:30.880


00:04:30.880 --> 00:04:32.810


00:04:32.810 --> 00:04:35.490


00:04:35.490 --> 00:04:39.020
cənubi amerikada cim krou qanunlarının yaranması və afroamerikalılara qarşı linçin çoxalması onları vadar edir ki yaşadıqları yerləri tərk etsinlər

00:04:39.020 --> 00:04:42.120


00:04:42.120 --> 00:04:45.530


00:04:45.530 --> 00:04:49.380
bəs pull fakotrlar nələridi

00:04:49.380 --> 00:04:52.370
çətin vəziyyətdə olan immiqrantların bir çoxu başqa yerə getmək üçün pula sahib deyildi

00:04:52.370 --> 00:04:54.480


00:04:54.480 --> 00:04:57.040
ona görə gələndən sonra getmədilər

00:04:57.040 --> 00:04:59.180
əsas səbəb isə işlərin məhz şəhərlərdə olması idi

00:04:59.180 --> 00:05:01.050


00:05:01.050 --> 00:05:04.010


00:05:04.010 --> 00:05:07.430


00:05:07.430 --> 00:05:10.220


00:05:10.220 --> 00:05:12.910


00:05:12.910 --> 00:05:17.250


00:05:17.250 --> 00:05:20.840


00:05:20.840 --> 00:05:24.520


00:05:24.520 --> 00:05:27.710


00:05:27.710 --> 00:05:29.610


00:05:29.610 --> 00:05:32.520


00:05:32.520 --> 00:05:35.770


00:05:35.770 --> 00:05:37.459


00:05:37.459 --> 00:05:40.166


00:05:40.166 --> 00:05:42.570


00:05:42.570 --> 00:05:43.702


00:05:43.702 --> 00:05:46.440


00:05:46.440 --> 00:05:49.027


00:05:49.027 --> 00:05:51.540


00:05:51.540 --> 00:05:53.821


00:05:53.821 --> 00:05:57.030


00:05:57.030 --> 00:06:00.230


00:06:00.230 --> 00:06:05.230


00:06:05.320 --> 00:06:06.153


00:06:06.153 --> 00:06:07.577


00:06:07.577 --> 00:06:10.042


00:06:10.042 --> 00:06:12.327


00:06:12.327 --> 00:06:14.049


00:06:14.049 --> 00:06:16.537


00:06:16.537 --> 00:06:17.747


00:06:17.747 --> 00:06:19.897


00:06:19.897 --> 00:06:21.317


00:06:21.317 --> 00:06:23.077


00:06:23.077 --> 00:06:24.927


00:06:24.927 --> 00:06:26.355


00:06:26.355 --> 00:06:28.747


00:06:28.747 --> 00:06:32.427


00:06:32.427 --> 00:06:35.877


00:06:35.877 --> 00:06:38.127


00:06:38.127 --> 00:06:38.960


00:06:38.960 --> 00:06:41.097


00:06:41.097 --> 00:06:43.337


00:06:43.337 --> 00:06:45.587


00:06:45.587 --> 00:06:47.157


00:06:47.157 --> 00:06:49.457


00:06:49.457 --> 00:06:52.307


00:06:52.307 --> 00:06:53.968


00:06:53.968 --> 00:06:56.047


00:06:56.047 --> 00:06:59.120


00:06:59.120 --> 00:07:01.163


00:07:01.163 --> 00:07:04.482


00:07:04.482 --> 00:07:08.650


00:07:08.650 --> 00:07:09.483


00:07:09.483 --> 00:07:13.087


00:07:13.087 --> 00:07:16.127


00:07:16.127 --> 00:07:18.527


00:07:18.527 --> 00:07:20.177


00:07:20.177 --> 00:07:22.507


00:07:22.507 --> 00:07:25.347


00:07:25.347 --> 00:07:27.367


00:07:27.367 --> 00:07:30.037


00:07:30.037 --> 00:07:32.327


00:07:32.327 --> 00:07:34.827


00:07:34.827 --> 00:07:36.987


00:07:36.987 --> 00:07:38.177


00:07:38.177 --> 00:07:39.087


00:07:39.087 --> 00:07:41.647


00:07:41.647 --> 00:07:43.337


00:07:43.337 --> 00:07:45.287


00:07:45.287 --> 00:07:47.646


00:07:47.646 --> 00:07:50.697


00:07:50.697 --> 00:07:53.517


00:07:53.517 --> 00:07:56.047


00:07:56.047 --> 00:07:58.127


00:07:58.127 --> 00:08:00.207


00:08:00.207 --> 00:08:02.487


00:08:02.487 --> 00:08:05.957


00:08:05.957 --> 00:08:07.107


00:08:07.107 --> 00:08:09.607


00:08:09.607 --> 00:08:10.587


00:08:10.587 --> 00:08:13.280


00:08:13.280 --> 00:08:16.380


00:08:16.380 --> 00:08:20.110


00:08:20.110 --> 00:08:22.950


00:08:22.950 --> 00:08:25.448


00:08:25.448 --> 00:08:27.753