0:00:00.400,0:00:02.920
Oto wykres pokazujący wzrost[br]populacji

0:00:02.920,0:00:07.160
w amerykańskich miastach w latach[br]1860 - 1900.

0:00:07.160,0:00:09.530
W 1860, przed wojną secesyjną

0:00:09.530,0:00:12.840
Nowy Jork był największym miastem[br]w Stanach Zjednoczonych, ale

0:00:12.840,0:00:15.610
nawet w nim liczba mieszkańców[br]nie przekraczała miliona.

0:00:15.610,0:00:17.530
Nie było żadnego milionowego miasta

0:00:17.530,0:00:19.450
w całym kraju w tamtym czasie.

0:00:19.450,0:00:22.325
Teraz porównajmy, 40 lat później,[br]nie jedno miasto,

0:00:22.325,0:00:25.840
a trzy stały się miastami milionowymi.

0:00:25.840,0:00:29.580
Sam Nowy Jork miał prawie 3.5 miliona[br]mieszkańców.

0:00:29.580,0:00:32.020
Wzrost populacji Chicago był,[br]proporcjonalnie,

0:00:32.020,0:00:33.283
nawet jeszcze większy.

0:00:33.283,0:00:37.270
Początkowa liczba 100 000 mieszkańców[br]w 1860 zwiększyła się

0:00:37.270,0:00:40.080
17 razy do roku 1900

0:00:40.080,0:00:42.710
i wynosiła 1.7 miliona[br]mieszkańców.

0:00:42.710,0:00:43.680
Na początku

0:00:43.680,0:00:47.500
Amerykanie byli raczej narodem farmerów.

0:00:47.500,0:00:49.380
Jednak, począwszy od XIX stulecia,

0:00:49.380,0:00:52.290
nastąpiła szybka zmiana w kierunku[br]urbanizacji.

0:00:52.290,0:00:55.790
W 1920 mieszkańcy miast przewyższali[br]liczbą mieszkańców wsi

0:00:55.790,0:00:57.790
Stanów Zjednoczonych po raz pierwszy.

0:00:57.790,0:01:01.700
Dzisiaj ponad 80% Amerykanów mieszka[br]w miastach.

0:01:01.700,0:01:04.900
Co zatem wpłynęło na zwiększenie[br]populacji miast

0:01:04.900,0:01:06.950
w dekadach nastałych po[br]wojnie secesyjnej?

0:01:06.950,0:01:08.935
Głównymi czynnikami

0:01:08.935,0:01:13.935
były industrializacja, imigracja[br]i migracja.

0:01:13.940,0:01:16.130
Mówiliśmy już o tych trzech rzeczach

0:01:16.130,0:01:19.108
pojawiających się w różnych formach w[br]amerykańskiej historii.

0:01:19.108,0:01:22.029
Od świetnych wynalazków[br]pierwszej rewolucji przemysłowej,

0:01:22.029,0:01:26.533
przez napływ irlandzkich i niemieckich[br]imigrantów w latach 40-tych XIX wieku,

0:01:26.533,0:01:29.610
po niepowstrzymany pęd Amerykanów na[br]zachód.

0:01:29.610,0:01:32.355
A więc industrializacja, imigracja[br]i migracja

0:01:32.355,0:01:35.692
nie były nowymi czynnikami w[br]społeczeństwie amerykańskim.

0:01:35.692,0:01:38.860
Jednak pojawiły się unikalne ich aspekty

0:01:38.860,0:01:40.943
podczas trwania pozłacanego wieku.

0:01:40.943,0:01:44.630
Wpłynęły one na rozwój miast w tym[br]okresie czasu.

0:01:44.630,0:01:46.810
Jedną ze zmian była natura

0:01:46.810,0:01:48.460
pracy, jaką wykonywali ludzie.

0:01:48.460,0:01:49.370
W pozłacanym wieku

0:01:49.370,0:01:52.810
zaszła nagła zmiana na rynku pracy w USA.

0:01:52.810,0:01:55.600
W 1880 roku, pierwszy raz w historii,

0:01:55.600,0:01:59.950
liczba ludzi, którzy pracowali dla kogoś[br]za wynagrodzenie,

0:01:59.950,0:02:01.730
którzy mieli szefa i musieli

0:02:01.730,0:02:03.830
robić co im kazano, by dostać zapłatę,

0:02:03.830,0:02:07.160
przewyższyła liczbę Amerykanów, którzy[br]pracowali na własny rachunek,

0:02:07.160,0:02:09.632
takich jak farmerzy, którzy sami mogli[br]decydować,

0:02:09.632,0:02:12.530
kiedy siać i zbierać swoje plony.

0:02:12.530,0:02:13.825
Druga rewolucja[br]przemysłowa,

0:02:13.825,0:02:15.528
która zaczęła się po wojnie

0:02:15.528,0:02:20.180
secesyjnej, była czasem ekspansji[br]i produkcji przemysłowej.

0:02:20.180,0:02:22.960
Było więc pod dostatkiem miejsc pracy[br]w fabrykach,

0:02:22.960,0:02:27.053
większość z nich dla niewykwalifikowanych[br]pracowników,

0:02:27.053,0:02:29.440
czyli pracowników, którzy nie potrzebowali[br]żadnego

0:02:29.440,0:02:31.930
specjalnego szkolenia, żeby zacząć pracę.

0:02:31.930,0:02:35.151
Następowało ogólne przejście od pracy[br]na roli, dla

0:02:35.151,0:02:40.151
zaspokojenia własnych potrzeb, do pracy[br]w fabryce, dla szefa.

0:02:42.070,0:02:44.082
Kolejna zmiana podczas pozłacanego[br]wieku

0:02:44.082,0:02:48.490
widoczna była w imigracji[br]i migracji.

0:02:48.490,0:02:49.398
Do lat 40tych[br]XIX w.

0:02:49.398,0:02:51.324
większość imigrantów do USA,

0:02:51.324,0:02:53.596
stanowili protestanci

0:02:53.596,0:02:56.325
z północnej i zachodniej Europy,

0:02:56.325,0:03:00.100
ze względnie zamożnych środowisk.

0:03:00.100,0:03:03.657
Po wojnie secesyjnej różne czynniki za[br]granicą,

0:03:03.657,0:03:06.200
połączone z szeroko dostępnymi

0:03:06.200,0:03:07.742
miejscami pracy w USA,

0:03:07.742,0:03:11.450
sprowadziły inne typy imigrantów[br]do amerykańskich miast.

0:03:11.450,0:03:13.849
Ci nowi imigranci, jak ich nazwano,

0:03:13.849,0:03:16.805
byli głównie z południowej i[br]wschodniej Europy,

0:03:16.805,0:03:19.180
Meksyku i Azji.

0:03:19.180,0:03:22.331
Różnili się od starych imigrantów tym,

0:03:22.331,0:03:25.407
że byli biedniejsi, mieli ciemniejszą[br]karnację

0:03:25.407,0:03:28.850
i byli katolikami i żydami,

0:03:28.850,0:03:30.400
a nie protestantami.

0:03:30.400,0:03:31.940
W dodatku, w tym czasie

0:03:31.940,0:03:33.990
Afroamerykanie z południa Stanów[br]zaczęli

0:03:33.990,0:03:37.290
migrować do miast północy[br]i środkowego zachodu.

0:03:37.290,0:03:39.430
Wszyscy ci imigranci i migranci

0:03:39.430,0:03:42.794
stanowili dużą siłę roboczą[br]dla przemysłu.

0:03:42.794,0:03:45.410
Ale dlaczego wszyscy przenosili się[br]do miast?

0:03:45.410,0:03:48.928
Popatrzmy na czynniki sprzyjające[br]imigracji,

0:03:48.928,0:03:51.452
które sprawiły, że ludzie opuszczali[br]swoje domy

0:03:51.452,0:03:55.080
i kierowali się do amerykańskich miast[br]w pozłacanym wieku.

0:03:55.080,0:03:58.410
Po pierwsze, czynniki negatywne,

0:03:58.410,0:04:02.160
które popychały ludzi do zmiany swoich[br]warunków życia.

0:04:02.160,0:04:04.561
Ważnym było ubóstwo i brak

0:04:04.561,0:04:07.730
mobilności finansowej w ich kraju.

0:04:07.730,0:04:10.414
W rolników w wielu krajach uderzyła[br]mechanizacja

0:04:10.414,0:04:13.300
rolnictwa, która właśnie wtedy się[br]wydarzyła.

0:04:13.300,0:04:16.746
Jedną trzecią ludzi przenoszących się[br]do miast, byli Amerykanie

0:04:16.746,0:04:20.930
opuszczający farmy i kierujący się do[br]miast po pracę w przemyśle.

0:04:20.930,0:04:23.410
Kolejnym negatywnym czynnikiem[br]było prześladowanie

0:04:23.410,0:04:25.100
i dyskryminacja w ojczyźnie.

0:04:25.100,0:04:26.300
Rząd rosyjski przyjmował

0:04:26.300,0:04:29.870
coraz mniej tolerancyjną pozycję wobec[br]Żydów

0:04:29.870,0:04:30.880
w tamtym czasie.

0:04:30.880,0:04:32.810
Byli oni obiektem prześladowań

0:04:32.810,0:04:35.490
i czystek etnicznych w Europie.

0:04:35.490,0:04:39.020
Na amerykańskim Południu pojawiły[br]się prawa Jima Crowa,

0:04:39.020,0:04:42.120
a wzrost liczby linczów, był wśród[br]powodów decyzji o przenosinach,

0:04:42.120,0:04:45.530
które Afroamerykanie podejmowali po[br]wojnie secesyjnej.

0:04:45.530,0:04:49.380
Jakie jednak pozytywne czynniki [br]przyciągały ludzi do miast?

0:04:49.380,0:04:52.370
Wielu ledwo wiążących koniec[br]z końcem imigrantów nie miało

0:04:52.370,0:04:54.480
pieniędzy, by udać się gdzie[br]indziej.

0:04:54.480,0:04:57.040
Gdy już przyjechali do miasta, po prostu[br]zostawali.

0:04:57.040,0:04:59.180
Jednak ludzie przenosili się do miast[br]głównie

0:04:59.180,0:05:01.050
po to, by znaleźć pracę.

0:05:01.050,0:05:04.010
Dzięki silnikom parowym i elektryfikacji

0:05:04.010,0:05:07.430
fabryki nie musiały już być usytuowane[br]blisko wody.

0:05:07.430,0:05:10.220
Miasta rozwijały się więc jako centra[br]przemysłowe.

0:05:10.220,0:05:12.910
Często miasta rozwijały się jako centra

0:05:12.910,0:05:17.250
konkretnego przemysłu, tak jak przemysłu[br]stalowego w Pittsburghu,

0:05:17.250,0:05:20.840
pakowalni mięsa w Chicago, czy odzieżowego[br]w Nowym Jorku.

0:05:20.840,0:05:24.520
W miastach były też społeczności, które[br]mogły udzielić ludziom wsparcia.

0:05:24.520,0:05:27.710
Wcześniej przybyli imigranci mogli wysłać[br]pieniądze i wiadomości do

0:05:27.710,0:05:29.610
swoich rodzin i przyjaciół w[br]ojczyźnie,

0:05:29.610,0:05:32.520
by pomóc im przenieść się i [br]ustatkować.

0:05:32.520,0:05:35.770
To umożliwiało rozwój dzielnic miejskich,

0:05:35.770,0:05:37.459
gdzie ludzie z podobnych środowisk

0:05:37.459,0:05:40.166
mówili tym samym językiem, jedli to samo[br]jedzenie

0:05:40.166,0:05:42.570
i wspomagali się wzajemnie.

0:05:42.570,0:05:43.702
W enklawach[br]etnicznych,

0:05:43.702,0:05:46.440
jak te, ludzie mogli czytać gazety,[br]a nawet

0:05:46.440,0:05:49.027
oglądać przedstawienia teatralne w swoich[br]językach.

0:05:49.027,0:05:51.540
Zakończmy temat dwoma

0:05:51.540,0:05:53.821
relacjami z życia imigrantów

0:05:53.821,0:05:57.030
przybyłych do amerykańskich miast[br]w tym czasie.

0:05:57.030,0:06:00.230
Pierwsza jest o Lee Chew, który[br]wyemigrował

0:06:00.230,0:06:05.230
do San Francisco z Chin w wieku 16 lat[br]w 1880 roku.

0:06:05.320,0:06:06.153
Napisał on: "Gdy

0:06:06.153,0:06:07.577
przybyłem do San[br]Francisco,

0:06:07.577,0:06:10.042
jeszcze przed ustawą o wykluczeniu,

0:06:10.042,0:06:12.327
byłem na wpół zagłodzony, bo bałem się

0:06:12.327,0:06:14.049
jeść pożywienia barbarzyńców.

0:06:14.049,0:06:16.537
Jednak kilka dni życia w chińskiej[br]dzielnicy sprawiło

0:06:16.537,0:06:17.747
że znów byłem[br]szczęśliwy.

0:06:17.747,0:06:19.897
Ktoś załatwił mi pracę służącego

0:06:19.897,0:06:21.317
u amerykańskiej rodziny.

0:06:21.317,0:06:23.077
Kiedy zaczynałem dla niej pracować,

0:06:23.077,0:06:24.927
nie znałem angielskiego, nie[br]wiedziałem

0:06:24.927,0:06:26.355
nic o obowiązkach służącego,

0:06:26.355,0:06:28.747
nie rozumiałem, co mówiła do mnie[br]pani domu,

0:06:28.747,0:06:32.427
ale pokazała mi jak gotować, prasować[br]zamiatać, ścierać kurze,

0:06:32.427,0:06:35.877
słać łóżka, myć naczynia, myć okna,[br]mosiądz,

0:06:35.877,0:06:38.127
czyścić sztućce i tym podobne.

0:06:38.127,0:06:38.960
W sześć miesięcy

0:06:38.960,0:06:41.097
nauczyłem się robić te rzeczy dość dobrze

0:06:41.097,0:06:43.337
i dostawałem 5 dolarów na tydzień[br]i wyżywienie

0:06:43.337,0:06:45.587
i odkładałem około 4.25 dolara na tydzień.

0:06:45.587,0:06:47.157
Nauczyłem się trochę[br]angielskiego.

0:06:47.157,0:06:49.457
I wysyłałem rodzicom pieniądze.

0:06:49.457,0:06:52.307
Mimo że dobrze się ubierałem, żyłem[br]i miałem na przyjemności

0:06:52.307,0:06:53.968
byłem często w chińskim[br]teatrze

0:06:53.968,0:06:56.047
i na przyjęcia w Chinatown,

0:06:56.047,0:06:59.120
zaoszczędziłem 50 dolarów przez[br]pierwsze sześć miesięcy."

0:06:59.120,0:07:01.163
Druga opowieść jest o Mary Antin.

0:07:01.163,0:07:04.482
Emigrowała do Bostonu z obszaru[br]obecnej Białorusi

0:07:04.482,0:07:08.650
w wieku 13 lat w roku 1894.

0:07:08.650,0:07:09.483
Napisała:

0:07:09.483,0:07:13.087
"Pierwszy posiłek był lekcją o[br]różnorodności przedmiotów.

0:07:13.087,0:07:16.127
Mój ojciec wyjął kilka rodzajów jedzenia,[br]gotowego do spożycia,

0:07:16.127,0:07:18.527
nie gotując go, z małych puszek.

0:07:18.527,0:07:20.177
które miały na sobie różne[br]nadruki.

0:07:20.177,0:07:22.507
Próbował przedstawić nam dziwny,

0:07:22.507,0:07:25.347
oślizgły owoc, który nazwał bananem, ale

0:07:25.347,0:07:27.367
pierwszym razem nie przypadł[br]nam do gustu.

0:07:27.367,0:07:30.037
Drugiego dnia przyszła dziewczynka[br]z budynku naprzeciwko

0:07:30.037,0:07:32.327
i zaoferowała nam, że zaprowadzi nas[br]do szkoły.

0:07:32.327,0:07:34.827
Mojego ojca nie było, ale nasza piątka

0:07:34.827,0:07:36.987
już nauczyła się kilku[br]słów po angielsku.

0:07:36.987,0:07:38.177
Znaliśmy słowo 'szkoła'.

0:07:38.177,0:07:39.087
Rozumieliśmy, że

0:07:39.087,0:07:41.647
to dziecko, które nigdy wcześniej[br]nas nie widziało

0:07:41.647,0:07:43.337
i nie mogło wymówić naszych[br]imion,

0:07:43.337,0:07:45.287
w tylko trochę lepszym ubraniu[br]niż nasze,

0:07:45.287,0:07:47.646
dało nam wolność, jaką było chodzenie[br]do szkoły.

0:07:47.646,0:07:50.697
Musieliśmy iść do sklepu i ubrać się

0:07:50.697,0:07:53.517
od stóp do głów w amerykańską[br]odzież.

0:07:53.517,0:07:56.047
Musieliśmy pojąć tajemnice[br]piecyka żeliwnego,

0:07:56.047,0:07:58.127
tarki do prania, rury głosowej,

0:07:58.127,0:08:00.207
a przede wszystkim nauczyć się[br]angielskiego.

0:08:00.207,0:08:02.487
Z naszymi znienawidzonymi ubraniami[br]imigrantów

0:08:02.487,0:08:05.957
zrzuciliśmy nasze niemożliwe do wymówienia[br]hebrajskie imiona.

0:08:05.957,0:08:07.107
Komitet złożony

0:08:07.107,0:08:09.607
z naszych przyjaciół, przybyłych kilka[br]lat wcześniej,

0:08:09.607,0:08:10.587
podeliberował trochę

0:08:10.587,0:08:13.280
i wymyślił nam amerykańskie imiona."

0:08:13.280,0:08:16.380
Jakie zatem podobieństwa i różnice[br]widzicie pomiędzy

0:08:16.380,0:08:20.110
doświadczeniami Lee Chew i Mary Antin?

0:08:20.110,0:08:22.950
Jak myślicie, dlaczego wyemigrowali[br]do amerykańskich miast

0:08:22.950,0:08:25.448
i jak wyglądało ich dalsze życie

0:08:25.448,0:08:27.753
w pozłacanym wieku?