1
00:00:00,400 --> 00:00:02,920
Oto wykres pokazujący wzrost
populacji

2
00:00:02,920 --> 00:00:07,160
w amerykańskich miastach w latach
1860 - 1900.

3
00:00:07,160 --> 00:00:09,530
W 1860, przed wojną secesyjną

4
00:00:09,530 --> 00:00:12,840
Nowy Jork był największym miastem
w Stanach Zjednoczonych, ale

5
00:00:12,840 --> 00:00:15,610
nawet w nim liczba mieszkańców
nie przekraczała miliona.

6
00:00:15,610 --> 00:00:17,530
Nie było żadnego milionowego miasta

7
00:00:17,530 --> 00:00:19,450
w całym kraju w tamtym czasie.

8
00:00:19,450 --> 00:00:22,325
Teraz porównajmy, 40 lat później,
nie jedno miasto,

9
00:00:22,325 --> 00:00:25,840
a trzy stały się miastami milionowymi.

10
00:00:25,840 --> 00:00:29,580
Sam Nowy Jork miał prawie 3.5 miliona
mieszkańców.

11
00:00:29,580 --> 00:00:32,020
Wzrost populacji Chicago był,
proporcjonalnie,

12
00:00:32,020 --> 00:00:33,283
nawet jeszcze większy.

13
00:00:33,283 --> 00:00:37,270
Początkowa liczba 100 000 mieszkańców
w 1860 zwiększyła się

14
00:00:37,270 --> 00:00:40,080
17 razy do roku 1900

15
00:00:40,080 --> 00:00:42,710
i wynosiła 1.7 miliona
mieszkańców.

16
00:00:42,710 --> 00:00:43,680
Na początku

17
00:00:43,680 --> 00:00:47,500
Amerykanie byli raczej narodem farmerów.

18
00:00:47,500 --> 00:00:49,380
Jednak, począwszy od XIX stulecia,

19
00:00:49,380 --> 00:00:52,290
nastąpiła szybka zmiana w kierunku
urbanizacji.

20
00:00:52,290 --> 00:00:55,790
W 1920 mieszkańcy miast przewyższali
liczbą mieszkańców wsi

21
00:00:55,790 --> 00:00:57,790
Stanów Zjednoczonych po raz pierwszy.

22
00:00:57,790 --> 00:01:01,700
Dzisiaj ponad 80% Amerykanów mieszka
w miastach.

23
00:01:01,700 --> 00:01:04,900
Co zatem wpłynęło na zwiększenie
populacji miast

24
00:01:04,900 --> 00:01:06,950
w dekadach nastałych po
wojnie secesyjnej?

25
00:01:06,950 --> 00:01:08,935
Głównymi czynnikami

26
00:01:08,935 --> 00:01:13,935
były industrializacja, imigracja
i migracja.

27
00:01:13,940 --> 00:01:16,130
Mówiliśmy już o tych trzech rzeczach

28
00:01:16,130 --> 00:01:19,108
pojawiających się w różnych formach w
amerykańskiej historii.

29
00:01:19,108 --> 00:01:22,029
Od świetnych wynalazków
pierwszej rewolucji przemysłowej,

30
00:01:22,029 --> 00:01:26,533
przez napływ irlandzkich i niemieckich
imigrantów w latach 40-tych XIX wieku,

31
00:01:26,533 --> 00:01:29,610
po niepowstrzymany pęd Amerykanów na
zachód.

32
00:01:29,610 --> 00:01:32,355
A więc industrializacja, imigracja
i migracja

33
00:01:32,355 --> 00:01:35,692
nie były nowymi czynnikami w
społeczeństwie amerykańskim.

34
00:01:35,692 --> 00:01:38,860
Jednak pojawiły się unikalne ich aspekty

35
00:01:38,860 --> 00:01:40,943
podczas trwania pozłacanego wieku.

36
00:01:40,943 --> 00:01:44,630
Wpłynęły one na rozwój miast w tym
okresie czasu.

37
00:01:44,630 --> 00:01:46,810
Jedną ze zmian była natura

38
00:01:46,810 --> 00:01:48,460
pracy, jaką wykonywali ludzie.

39
00:01:48,460 --> 00:01:49,370
W pozłacanym wieku

40
00:01:49,370 --> 00:01:52,810
zaszła nagła zmiana na rynku pracy w USA.

41
00:01:52,810 --> 00:01:55,600
W 1880 roku, pierwszy raz w historii,

42
00:01:55,600 --> 00:01:59,950
liczba ludzi, którzy pracowali dla kogoś
za wynagrodzenie,

43
00:01:59,950 --> 00:02:01,730
którzy mieli szefa i musieli

44
00:02:01,730 --> 00:02:03,830
robić co im kazano, by dostać zapłatę,

45
00:02:03,830 --> 00:02:07,160
przewyższyła liczbę Amerykanów, którzy
pracowali na własny rachunek,

46
00:02:07,160 --> 00:02:09,632
takich jak farmerzy, którzy sami mogli
decydować,

47
00:02:09,632 --> 00:02:12,530
kiedy siać i zbierać swoje plony.

48
00:02:12,530 --> 00:02:13,825
Druga rewolucja
przemysłowa,

49
00:02:13,825 --> 00:02:15,528
która zaczęła się po wojnie

50
00:02:15,528 --> 00:02:20,180
secesyjnej, była czasem ekspansji
i produkcji przemysłowej.

51
00:02:20,180 --> 00:02:22,960
Było więc pod dostatkiem miejsc pracy
w fabrykach,

52
00:02:22,960 --> 00:02:27,053
większość z nich dla niewykwalifikowanych
pracowników,

53
00:02:27,053 --> 00:02:29,440
czyli pracowników, którzy nie potrzebowali
żadnego

54
00:02:29,440 --> 00:02:31,930
specjalnego szkolenia, żeby zacząć pracę.

55
00:02:31,930 --> 00:02:35,151
Następowało ogólne przejście od pracy
na roli, dla

56
00:02:35,151 --> 00:02:40,151
zaspokojenia własnych potrzeb, do pracy
w fabryce, dla szefa.

57
00:02:42,070 --> 00:02:44,082
Kolejna zmiana podczas pozłacanego
wieku

58
00:02:44,082 --> 00:02:48,490
widoczna była w imigracji
i migracji.

59
00:02:48,490 --> 00:02:49,398
Do lat 40tych
XIX w.

60
00:02:49,398 --> 00:02:51,324
większość imigrantów do USA,

61
00:02:51,324 --> 00:02:53,596
stanowili protestanci

62
00:02:53,596 --> 00:02:56,325
z północnej i zachodniej Europy,

63
00:02:56,325 --> 00:03:00,100
ze względnie zamożnych środowisk.

64
00:03:00,100 --> 00:03:03,657
Po wojnie secesyjnej różne czynniki za
granicą,

65
00:03:03,657 --> 00:03:06,200
połączone z szeroko dostępnymi

66
00:03:06,200 --> 00:03:07,742
miejscami pracy w USA,

67
00:03:07,742 --> 00:03:11,450
sprowadziły inne typy imigrantów
do amerykańskich miast.

68
00:03:11,450 --> 00:03:13,849
Ci nowi imigranci, jak ich nazwano,

69
00:03:13,849 --> 00:03:16,805
byli głównie z południowej i
wschodniej Europy,

70
00:03:16,805 --> 00:03:19,180
Meksyku i Azji.

71
00:03:19,180 --> 00:03:22,331
Różnili się od starych imigrantów tym,

72
00:03:22,331 --> 00:03:25,407
że byli biedniejsi, mieli ciemniejszą
karnację

73
00:03:25,407 --> 00:03:28,850
i byli katolikami i żydami,

74
00:03:28,850 --> 00:03:30,400
a nie protestantami.

75
00:03:30,400 --> 00:03:31,940
W dodatku, w tym czasie

76
00:03:31,940 --> 00:03:33,990
Afroamerykanie z południa Stanów
zaczęli

77
00:03:33,990 --> 00:03:37,290
migrować do miast północy
i środkowego zachodu.

78
00:03:37,290 --> 00:03:39,430
Wszyscy ci imigranci i migranci

79
00:03:39,430 --> 00:03:42,794
stanowili dużą siłę roboczą
dla przemysłu.

80
00:03:42,794 --> 00:03:45,410
Ale dlaczego wszyscy przenosili się
do miast?

81
00:03:45,410 --> 00:03:48,928
Popatrzmy na czynniki sprzyjające
imigracji,

82
00:03:48,928 --> 00:03:51,452
które sprawiły, że ludzie opuszczali
swoje domy

83
00:03:51,452 --> 00:03:55,080
i kierowali się do amerykańskich miast
w pozłacanym wieku.

84
00:03:55,080 --> 00:03:58,410
Po pierwsze, czynniki negatywne,

85
00:03:58,410 --> 00:04:02,160
które popychały ludzi do zmiany swoich
warunków życia.

86
00:04:02,160 --> 00:04:04,561
Ważnym było ubóstwo i brak

87
00:04:04,561 --> 00:04:07,730
mobilności finansowej w ich kraju.

88
00:04:07,730 --> 00:04:10,414
W rolników w wielu krajach uderzyła
mechanizacja

89
00:04:10,414 --> 00:04:13,300
rolnictwa, która właśnie wtedy się
wydarzyła.

90
00:04:13,300 --> 00:04:16,746
Jedną trzecią ludzi przenoszących się
do miast, byli Amerykanie

91
00:04:16,746 --> 00:04:20,930
opuszczający farmy i kierujący się do
miast po pracę w przemyśle.

92
00:04:20,930 --> 00:04:23,410
Kolejnym negatywnym czynnikiem
było prześladowanie

93
00:04:23,410 --> 00:04:25,100
i dyskryminacja w ojczyźnie.

94
00:04:25,100 --> 00:04:26,300
Rząd rosyjski przyjmował

95
00:04:26,300 --> 00:04:29,870
coraz mniej tolerancyjną pozycję wobec
Żydów

96
00:04:29,870 --> 00:04:30,880
w tamtym czasie.

97
00:04:30,880 --> 00:04:32,810
Byli oni obiektem prześladowań

98
00:04:32,810 --> 00:04:35,490
i czystek etnicznych w Europie.

99
00:04:35,490 --> 00:04:39,020
Na amerykańskim Południu pojawiły
się prawa Jima Crowa,

100
00:04:39,020 --> 00:04:42,120
a wzrost liczby linczów, był wśród
powodów decyzji o przenosinach,

101
00:04:42,120 --> 00:04:45,530
które Afroamerykanie podejmowali po
wojnie secesyjnej.

102
00:04:45,530 --> 00:04:49,380
Jakie jednak pozytywne czynniki 
przyciągały ludzi do miast?

103
00:04:49,380 --> 00:04:52,370
Wielu ledwo wiążących koniec
z końcem imigrantów nie miało

104
00:04:52,370 --> 00:04:54,480
pieniędzy, by udać się gdzie
indziej.

105
00:04:54,480 --> 00:04:57,040
Gdy już przyjechali do miasta, po prostu
zostawali.

106
00:04:57,040 --> 00:04:59,180
Jednak ludzie przenosili się do miast
głównie

107
00:04:59,180 --> 00:05:01,050
po to, by znaleźć pracę.

108
00:05:01,050 --> 00:05:04,010
Dzięki silnikom parowym i elektryfikacji

109
00:05:04,010 --> 00:05:07,430
fabryki nie musiały już być usytuowane
blisko wody.

110
00:05:07,430 --> 00:05:10,220
Miasta rozwijały się więc jako centra
przemysłowe.

111
00:05:10,220 --> 00:05:12,910
Często miasta rozwijały się jako centra

112
00:05:12,910 --> 00:05:17,250
konkretnego przemysłu, tak jak przemysłu
stalowego w Pittsburghu,

113
00:05:17,250 --> 00:05:20,840
pakowalni mięsa w Chicago, czy odzieżowego
w Nowym Jorku.

114
00:05:20,840 --> 00:05:24,520
W miastach były też społeczności, które
mogły udzielić ludziom wsparcia.

115
00:05:24,520 --> 00:05:27,710
Wcześniej przybyli imigranci mogli wysłać
pieniądze i wiadomości do

116
00:05:27,710 --> 00:05:29,610
swoich rodzin i przyjaciół w
ojczyźnie,

117
00:05:29,610 --> 00:05:32,520
by pomóc im przenieść się i 
ustatkować.

118
00:05:32,520 --> 00:05:35,770
To umożliwiało rozwój dzielnic miejskich,

119
00:05:35,770 --> 00:05:37,459
gdzie ludzie z podobnych środowisk

120
00:05:37,459 --> 00:05:40,166
mówili tym samym językiem, jedli to samo
jedzenie

121
00:05:40,166 --> 00:05:42,570
i wspomagali się wzajemnie.

122
00:05:42,570 --> 00:05:43,702
W enklawach
etnicznych,

123
00:05:43,702 --> 00:05:46,440
jak te, ludzie mogli czytać gazety,
a nawet

124
00:05:46,440 --> 00:05:49,027
oglądać przedstawienia teatralne w swoich
językach.

125
00:05:49,027 --> 00:05:51,540
Zakończmy temat dwoma

126
00:05:51,540 --> 00:05:53,821
relacjami z życia imigrantów

127
00:05:53,821 --> 00:05:57,030
przybyłych do amerykańskich miast
w tym czasie.

128
00:05:57,030 --> 00:06:00,230
Pierwsza jest o Lee Chew, który
wyemigrował

129
00:06:00,230 --> 00:06:05,230
do San Francisco z Chin w wieku 16 lat
w 1880 roku.

130
00:06:05,320 --> 00:06:06,153
Napisał on: "Gdy

131
00:06:06,153 --> 00:06:07,577
przybyłem do San
Francisco,

132
00:06:07,577 --> 00:06:10,042
jeszcze przed ustawą o wykluczeniu,

133
00:06:10,042 --> 00:06:12,327
byłem na wpół zagłodzony, bo bałem się

134
00:06:12,327 --> 00:06:14,049
jeść pożywienia barbarzyńców.

135
00:06:14,049 --> 00:06:16,537
Jednak kilka dni życia w chińskiej
dzielnicy sprawiło

136
00:06:16,537 --> 00:06:17,747
że znów byłem
szczęśliwy.

137
00:06:17,747 --> 00:06:19,897
Ktoś załatwił mi pracę służącego

138
00:06:19,897 --> 00:06:21,317
u amerykańskiej rodziny.

139
00:06:21,317 --> 00:06:23,077
Kiedy zaczynałem dla niej pracować,

140
00:06:23,077 --> 00:06:24,927
nie znałem angielskiego, nie
wiedziałem

141
00:06:24,927 --> 00:06:26,355
nic o obowiązkach służącego,

142
00:06:26,355 --> 00:06:28,747
nie rozumiałem, co mówiła do mnie
pani domu,

143
00:06:28,747 --> 00:06:32,427
ale pokazała mi jak gotować, prasować
zamiatać, ścierać kurze,

144
00:06:32,427 --> 00:06:35,877
słać łóżka, myć naczynia, myć okna,
mosiądz,

145
00:06:35,877 --> 00:06:38,127
czyścić sztućce i tym podobne.

146
00:06:38,127 --> 00:06:38,960
W sześć miesięcy

147
00:06:38,960 --> 00:06:41,097
nauczyłem się robić te rzeczy dość dobrze

148
00:06:41,097 --> 00:06:43,337
i dostawałem 5 dolarów na tydzień
i wyżywienie

149
00:06:43,337 --> 00:06:45,587
i odkładałem około 4.25 dolara na tydzień.

150
00:06:45,587 --> 00:06:47,157
Nauczyłem się trochę
angielskiego.

151
00:06:47,157 --> 00:06:49,457
I wysyłałem rodzicom pieniądze.

152
00:06:49,457 --> 00:06:52,307
Mimo że dobrze się ubierałem, żyłem
i miałem na przyjemności

153
00:06:52,307 --> 00:06:53,968
byłem często w chińskim
teatrze

154
00:06:53,968 --> 00:06:56,047
i na przyjęcia w Chinatown,

155
00:06:56,047 --> 00:06:59,120
zaoszczędziłem 50 dolarów przez
pierwsze sześć miesięcy."

156
00:06:59,120 --> 00:07:01,163
Druga opowieść jest o Mary Antin.

157
00:07:01,163 --> 00:07:04,482
Emigrowała do Bostonu z obszaru
obecnej Białorusi

158
00:07:04,482 --> 00:07:08,650
w wieku 13 lat w roku 1894.

159
00:07:08,650 --> 00:07:09,483
Napisała:

160
00:07:09,483 --> 00:07:13,087
"Pierwszy posiłek był lekcją o
różnorodności przedmiotów.

161
00:07:13,087 --> 00:07:16,127
Mój ojciec wyjął kilka rodzajów jedzenia,
gotowego do spożycia,

162
00:07:16,127 --> 00:07:18,527
nie gotując go, z małych puszek.

163
00:07:18,527 --> 00:07:20,177
które miały na sobie różne
nadruki.

164
00:07:20,177 --> 00:07:22,507
Próbował przedstawić nam dziwny,

165
00:07:22,507 --> 00:07:25,347
oślizgły owoc, który nazwał bananem, ale

166
00:07:25,347 --> 00:07:27,367
pierwszym razem nie przypadł
nam do gustu.

167
00:07:27,367 --> 00:07:30,037
Drugiego dnia przyszła dziewczynka
z budynku naprzeciwko

168
00:07:30,037 --> 00:07:32,327
i zaoferowała nam, że zaprowadzi nas
do szkoły.

169
00:07:32,327 --> 00:07:34,827
Mojego ojca nie było, ale nasza piątka

170
00:07:34,827 --> 00:07:36,987
już nauczyła się kilku
słów po angielsku.

171
00:07:36,987 --> 00:07:38,177
Znaliśmy słowo 'szkoła'.

172
00:07:38,177 --> 00:07:39,087
Rozumieliśmy, że

173
00:07:39,087 --> 00:07:41,647
to dziecko, które nigdy wcześniej
nas nie widziało

174
00:07:41,647 --> 00:07:43,337
i nie mogło wymówić naszych
imion,

175
00:07:43,337 --> 00:07:45,287
w tylko trochę lepszym ubraniu
niż nasze,

176
00:07:45,287 --> 00:07:47,646
dało nam wolność, jaką było chodzenie
do szkoły.

177
00:07:47,646 --> 00:07:50,697
Musieliśmy iść do sklepu i ubrać się

178
00:07:50,697 --> 00:07:53,517
od stóp do głów w amerykańską
odzież.

179
00:07:53,517 --> 00:07:56,047
Musieliśmy pojąć tajemnice
piecyka żeliwnego,

180
00:07:56,047 --> 00:07:58,127
tarki do prania, rury głosowej,

181
00:07:58,127 --> 00:08:00,207
a przede wszystkim nauczyć się
angielskiego.

182
00:08:00,207 --> 00:08:02,487
Z naszymi znienawidzonymi ubraniami
imigrantów

183
00:08:02,487 --> 00:08:05,957
zrzuciliśmy nasze niemożliwe do wymówienia
hebrajskie imiona.

184
00:08:05,957 --> 00:08:07,107
Komitet złożony

185
00:08:07,107 --> 00:08:09,607
z naszych przyjaciół, przybyłych kilka
lat wcześniej,

186
00:08:09,607 --> 00:08:10,587
podeliberował trochę

187
00:08:10,587 --> 00:08:13,280
i wymyślił nam amerykańskie imiona."

188
00:08:13,280 --> 00:08:16,380
Jakie zatem podobieństwa i różnice
widzicie pomiędzy

189
00:08:16,380 --> 00:08:20,110
doświadczeniami Lee Chew i Mary Antin?

190
00:08:20,110 --> 00:08:22,950
Jak myślicie, dlaczego wyemigrowali
do amerykańskich miast

191
00:08:22,950 --> 00:08:25,448
i jak wyglądało ich dalsze życie

192
00:08:25,448 --> 00:08:27,753
w pozłacanym wieku?