WEBVTT

00:00:00.400 --> 00:00:02.920
Oto wykres pokazujący wzrost
populacji

00:00:02.920 --> 00:00:07.160
w amerykańskich miastach w latach
1860 - 1900.

00:00:07.160 --> 00:00:09.530
W 1860, przed wojną secesyjną

00:00:09.530 --> 00:00:12.840
Nowy Jork był największym miastem
w Stanach Zjednoczonych, ale

00:00:12.840 --> 00:00:15.610
nawet w nim liczba mieszkańców
nie przekraczała miliona.

00:00:15.610 --> 00:00:17.530
Nie było żadnego milionowego miasta

00:00:17.530 --> 00:00:19.450
w całym kraju w tamtym czasie.

00:00:19.450 --> 00:00:22.325
Teraz porównajmy, 40 lat później,
nie jedno miasto,

00:00:22.325 --> 00:00:25.840
a trzy stały się miastami milionowymi.

00:00:25.840 --> 00:00:29.580
Sam Nowy Jork miał prawie 3.5 miliona
mieszkańców.

00:00:29.580 --> 00:00:32.020
Wzrost populacji Chicago był,
proporcjonalnie,

00:00:32.020 --> 00:00:33.283
nawet jeszcze większy.

00:00:33.283 --> 00:00:37.270
Początkowa liczba 100 000 mieszkańców
w 1860 zwiększyła się

00:00:37.270 --> 00:00:40.080
17 razy do roku 1900

00:00:40.080 --> 00:00:42.710
i wynosiła 1.7 miliona
mieszkańców.

00:00:42.710 --> 00:00:43.680
Na początku

00:00:43.680 --> 00:00:47.500
Amerykanie byli raczej narodem farmerów.

00:00:47.500 --> 00:00:49.380
Jednak, począwszy od XIX stulecia,

00:00:49.380 --> 00:00:52.290
nastąpiła szybka zmiana w kierunku
urbanizacji.

00:00:52.290 --> 00:00:55.790
W 1920 mieszkańcy miast przewyższali
liczbą mieszkańców wsi

00:00:55.790 --> 00:00:57.790
Stanów Zjednoczonych po raz pierwszy.

00:00:57.790 --> 00:01:01.700
Dzisiaj ponad 80% Amerykanów mieszka
w miastach.

00:01:01.700 --> 00:01:04.900
Co zatem wpłynęło na zwiększenie
populacji miast

00:01:04.900 --> 00:01:06.950
w dekadach nastałych po
wojnie secesyjnej?

00:01:06.950 --> 00:01:08.935
Głównymi czynnikami

00:01:08.935 --> 00:01:13.935
były industrializacja, imigracja
i migracja.

00:01:13.940 --> 00:01:16.130
Mówiliśmy już o tych trzech rzeczach

00:01:16.130 --> 00:01:19.108
pojawiających się w różnych formach w
amerykańskiej historii.

00:01:19.108 --> 00:01:22.029
Od świetnych wynalazków
pierwszej rewolucji przemysłowej,

00:01:22.029 --> 00:01:26.533
przez napływ irlandzkich i niemieckich
imigrantów w latach 40-tych XIX wieku,

00:01:26.533 --> 00:01:29.610
po niepowstrzymany pęd Amerykanów na
zachód.

00:01:29.610 --> 00:01:32.355
A więc industrializacja, imigracja
i migracja

00:01:32.355 --> 00:01:35.692
nie były nowymi czynnikami w
społeczeństwie amerykańskim.

00:01:35.692 --> 00:01:38.860
Jednak pojawiły się unikalne ich aspekty

00:01:38.860 --> 00:01:40.943
podczas trwania pozłacanego wieku.

00:01:40.943 --> 00:01:44.630
Wpłynęły one na rozwój miast w tym
okresie czasu.

00:01:44.630 --> 00:01:46.810
Jedną ze zmian była natura

00:01:46.810 --> 00:01:48.460
pracy, jaką wykonywali ludzie.

00:01:48.460 --> 00:01:49.370
W pozłacanym wieku

00:01:49.370 --> 00:01:52.810
zaszła nagła zmiana na rynku pracy w USA.

00:01:52.810 --> 00:01:55.600
W 1880 roku, pierwszy raz w historii,

00:01:55.600 --> 00:01:59.950
liczba ludzi, którzy pracowali dla kogoś
za wynagrodzenie,

00:01:59.950 --> 00:02:01.730
którzy mieli szefa i musieli

00:02:01.730 --> 00:02:03.830
robić co im kazano, by dostać zapłatę,

00:02:03.830 --> 00:02:07.160
przewyższyła liczbę Amerykanów, którzy
pracowali na własny rachunek,

00:02:07.160 --> 00:02:09.632
takich jak farmerzy, którzy sami mogli
decydować,

00:02:09.632 --> 00:02:12.530
kiedy siać i zbierać swoje plony.

00:02:12.530 --> 00:02:13.825
Druga rewolucja
przemysłowa,

00:02:13.825 --> 00:02:15.528
która zaczęła się po wojnie

00:02:15.528 --> 00:02:20.180
secesyjnej, była czasem ekspansji
i produkcji przemysłowej.

00:02:20.180 --> 00:02:22.960
Było więc pod dostatkiem miejsc pracy
w fabrykach,

00:02:22.960 --> 00:02:27.053
większość z nich dla niewykwalifikowanych
pracowników,

00:02:27.053 --> 00:02:29.440
czyli pracowników, którzy nie potrzebowali
żadnego

00:02:29.440 --> 00:02:31.930
specjalnego szkolenia, żeby zacząć pracę.

00:02:31.930 --> 00:02:35.151
Następowało ogólne przejście od pracy
na roli, dla

00:02:35.151 --> 00:02:40.151
zaspokojenia własnych potrzeb, do pracy
w fabryce, dla szefa.

00:02:42.070 --> 00:02:44.082
Kolejna zmiana podczas pozłacanego
wieku

00:02:44.082 --> 00:02:48.490
widoczna była w imigracji
i migracji.

00:02:48.490 --> 00:02:49.398
Do lat 40tych
XIX w.

00:02:49.398 --> 00:02:51.324
większość imigrantów do USA,

00:02:51.324 --> 00:02:53.596
stanowili protestanci

00:02:53.596 --> 00:02:56.325
z północnej i zachodniej Europy,

00:02:56.325 --> 00:03:00.100
ze względnie zamożnych środowisk.

00:03:00.100 --> 00:03:03.657
Po wojnie secesyjnej różne czynniki za
granicą,

00:03:03.657 --> 00:03:06.200
połączone z szeroko dostępnymi

00:03:06.200 --> 00:03:07.742
miejscami pracy w USA,

00:03:07.742 --> 00:03:11.450
sprowadziły inne typy imigrantów
do amerykańskich miast.

00:03:11.450 --> 00:03:13.849
Ci nowi imigranci, jak ich nazwano,

00:03:13.849 --> 00:03:16.805
byli głównie z południowej i
wschodniej Europy,

00:03:16.805 --> 00:03:19.180
Meksyku i Azji.

00:03:19.180 --> 00:03:22.331
Różnili się od starych imigrantów tym,

00:03:22.331 --> 00:03:25.407
że byli biedniejsi, mieli ciemniejszą
karnację

00:03:25.407 --> 00:03:28.850
i byli katolikami i żydami,

00:03:28.850 --> 00:03:30.400
a nie protestantami.

00:03:30.400 --> 00:03:31.940
W dodatku, w tym czasie

00:03:31.940 --> 00:03:33.990
Afroamerykanie z południa Stanów
zaczęli

00:03:33.990 --> 00:03:37.290
migrować do miast północy
i środkowego zachodu.

00:03:37.290 --> 00:03:39.430
Wszyscy ci imigranci i migranci

00:03:39.430 --> 00:03:42.794
stanowili dużą siłę roboczą
dla przemysłu.

00:03:42.794 --> 00:03:45.410
Ale dlaczego wszyscy przenosili się
do miast?

00:03:45.410 --> 00:03:48.928
Popatrzmy na czynniki sprzyjające
imigracji,

00:03:48.928 --> 00:03:51.452
które sprawiły, że ludzie opuszczali
swoje domy

00:03:51.452 --> 00:03:55.080
i kierowali się do amerykańskich miast
w pozłacanym wieku.

00:03:55.080 --> 00:03:58.410
Po pierwsze, czynniki negatywne,

00:03:58.410 --> 00:04:02.160
które popychały ludzi do zmiany swoich
warunków życia.

00:04:02.160 --> 00:04:04.561
Ważnym było ubóstwo i brak

00:04:04.561 --> 00:04:07.730
mobilności finansowej w ich kraju.

00:04:07.730 --> 00:04:10.414
W rolników w wielu krajach uderzyła
mechanizacja

00:04:10.414 --> 00:04:13.300
rolnictwa, która właśnie wtedy się
wydarzyła.

00:04:13.300 --> 00:04:16.746
Jedną trzecią ludzi przenoszących się
do miast, byli Amerykanie

00:04:16.746 --> 00:04:20.930
opuszczający farmy i kierujący się do
miast po pracę w przemyśle.

00:04:20.930 --> 00:04:23.410
Kolejnym negatywnym czynnikiem
było prześladowanie

00:04:23.410 --> 00:04:25.100
i dyskryminacja w ojczyźnie.

00:04:25.100 --> 00:04:26.300
Rząd rosyjski przyjmował

00:04:26.300 --> 00:04:29.870
coraz mniej tolerancyjną pozycję wobec
Żydów

00:04:29.870 --> 00:04:30.880
w tamtym czasie.

00:04:30.880 --> 00:04:32.810
Byli oni obiektem prześladowań

00:04:32.810 --> 00:04:35.490
i czystek etnicznych w Europie.

00:04:35.490 --> 00:04:39.020
Na amerykańskim Południu pojawiły
się prawa Jima Crowa,

00:04:39.020 --> 00:04:42.120
a wzrost liczby linczów, był wśród
powodów decyzji o przenosinach,

00:04:42.120 --> 00:04:45.530
które Afroamerykanie podejmowali po
wojnie secesyjnej.

00:04:45.530 --> 00:04:49.380
Jakie jednak pozytywne czynniki 
przyciągały ludzi do miast?

00:04:49.380 --> 00:04:52.370
Wielu ledwo wiążących koniec
z końcem imigrantów nie miało

00:04:52.370 --> 00:04:54.480
pieniędzy, by udać się gdzie
indziej.

00:04:54.480 --> 00:04:57.040
Gdy już przyjechali do miasta, po prostu
zostawali.

00:04:57.040 --> 00:04:59.180
Jednak ludzie przenosili się do miast
głównie

00:04:59.180 --> 00:05:01.050
po to, by znaleźć pracę.

00:05:01.050 --> 00:05:04.010
Dzięki silnikom parowym i elektryfikacji

00:05:04.010 --> 00:05:07.430
fabryki nie musiały już być usytuowane
blisko wody.

00:05:07.430 --> 00:05:10.220
Miasta rozwijały się więc jako centra
przemysłowe.

00:05:10.220 --> 00:05:12.910
Często miasta rozwijały się jako centra

00:05:12.910 --> 00:05:17.250
konkretnego przemysłu, tak jak przemysłu
stalowego w Pittsburghu,

00:05:17.250 --> 00:05:20.840
pakowalni mięsa w Chicago, czy odzieżowego
w Nowym Jorku.

00:05:20.840 --> 00:05:24.520
W miastach były też społeczności, które
mogły udzielić ludziom wsparcia.

00:05:24.520 --> 00:05:27.710
Wcześniej przybyli imigranci mogli wysłać
pieniądze i wiadomości do

00:05:27.710 --> 00:05:29.610
swoich rodzin i przyjaciół w
ojczyźnie,

00:05:29.610 --> 00:05:32.520
by pomóc im przenieść się i 
ustatkować.

00:05:32.520 --> 00:05:35.770
To umożliwiało rozwój dzielnic miejskich,

00:05:35.770 --> 00:05:37.459
gdzie ludzie z podobnych środowisk

00:05:37.459 --> 00:05:40.166
mówili tym samym językiem, jedli to samo
jedzenie

00:05:40.166 --> 00:05:42.570
i wspomagali się wzajemnie.

00:05:42.570 --> 00:05:43.702
W enklawach
etnicznych,

00:05:43.702 --> 00:05:46.440
jak te, ludzie mogli czytać gazety,
a nawet

00:05:46.440 --> 00:05:49.027
oglądać przedstawienia teatralne w swoich
językach.

00:05:49.027 --> 00:05:51.540
Zakończmy temat dwoma

00:05:51.540 --> 00:05:53.821
relacjami z życia imigrantów

00:05:53.821 --> 00:05:57.030
przybyłych do amerykańskich miast
w tym czasie.

00:05:57.030 --> 00:06:00.230
Pierwsza jest o Lee Chew, który
wyemigrował

00:06:00.230 --> 00:06:05.230
do San Francisco z Chin w wieku 16 lat
w 1880 roku.

00:06:05.320 --> 00:06:06.153
Napisał on: "Gdy

00:06:06.153 --> 00:06:07.577
przybyłem do San
Francisco,

00:06:07.577 --> 00:06:10.042
jeszcze przed ustawą o wykluczeniu,

00:06:10.042 --> 00:06:12.327
byłem na wpół zagłodzony, bo bałem się

00:06:12.327 --> 00:06:14.049
jeść pożywienia barbarzyńców.

00:06:14.049 --> 00:06:16.537
Jednak kilka dni życia w chińskiej
dzielnicy sprawiło

00:06:16.537 --> 00:06:17.747
że znów byłem
szczęśliwy.

00:06:17.747 --> 00:06:19.897
Ktoś załatwił mi pracę służącego

00:06:19.897 --> 00:06:21.317
u amerykańskiej rodziny.

00:06:21.317 --> 00:06:23.077
Kiedy zaczynałem dla niej pracować,

00:06:23.077 --> 00:06:24.927
nie znałem angielskiego, nie
wiedziałem

00:06:24.927 --> 00:06:26.355
nic o obowiązkach służącego,

00:06:26.355 --> 00:06:28.747
nie rozumiałem, co mówiła do mnie
pani domu,

00:06:28.747 --> 00:06:32.427
ale pokazała mi jak gotować, prasować
zamiatać, ścierać kurze,

00:06:32.427 --> 00:06:35.877
słać łóżka, myć naczynia, myć okna,
mosiądz,

00:06:35.877 --> 00:06:38.127
czyścić sztućce i tym podobne.

00:06:38.127 --> 00:06:38.960
W sześć miesięcy

00:06:38.960 --> 00:06:41.097
nauczyłem się robić te rzeczy dość dobrze

00:06:41.097 --> 00:06:43.337
i dostawałem 5 dolarów na tydzień
i wyżywienie

00:06:43.337 --> 00:06:45.587
i odkładałem około 4.25 dolara na tydzień.

00:06:45.587 --> 00:06:47.157
Nauczyłem się trochę
angielskiego.

00:06:47.157 --> 00:06:49.457
I wysyłałem rodzicom pieniądze.

00:06:49.457 --> 00:06:52.307
Mimo że dobrze się ubierałem, żyłem
i miałem na przyjemności

00:06:52.307 --> 00:06:53.968
byłem często w chińskim
teatrze

00:06:53.968 --> 00:06:56.047
i na przyjęcia w Chinatown,

00:06:56.047 --> 00:06:59.120
zaoszczędziłem 50 dolarów przez
pierwsze sześć miesięcy."

00:06:59.120 --> 00:07:01.163
Druga opowieść jest o Mary Antin.

00:07:01.163 --> 00:07:04.482
Emigrowała do Bostonu z obszaru
obecnej Białorusi

00:07:04.482 --> 00:07:08.650
w wieku 13 lat w roku 1894.

00:07:08.650 --> 00:07:09.483
Napisała:

00:07:09.483 --> 00:07:13.087
"Pierwszy posiłek był lekcją o
różnorodności przedmiotów.

00:07:13.087 --> 00:07:16.127
Mój ojciec wyjął kilka rodzajów jedzenia,
gotowego do spożycia,

00:07:16.127 --> 00:07:18.527
nie gotując go, z małych puszek.

00:07:18.527 --> 00:07:20.177
które miały na sobie różne
nadruki.

00:07:20.177 --> 00:07:22.507
Próbował przedstawić nam dziwny,

00:07:22.507 --> 00:07:25.347
oślizgły owoc, który nazwał bananem, ale

00:07:25.347 --> 00:07:27.367
pierwszym razem nie przypadł
nam do gustu.

00:07:27.367 --> 00:07:30.037
Drugiego dnia przyszła dziewczynka
z budynku naprzeciwko

00:07:30.037 --> 00:07:32.327
i zaoferowała nam, że zaprowadzi nas
do szkoły.

00:07:32.327 --> 00:07:34.827
Mojego ojca nie było, ale nasza piątka

00:07:34.827 --> 00:07:36.987
już nauczyła się kilku
słów po angielsku.

00:07:36.987 --> 00:07:38.177
Znaliśmy słowo 'szkoła'.

00:07:38.177 --> 00:07:39.087
Rozumieliśmy, że

00:07:39.087 --> 00:07:41.647
to dziecko, które nigdy wcześniej
nas nie widziało

00:07:41.647 --> 00:07:43.337
i nie mogło wymówić naszych
imion,

00:07:43.337 --> 00:07:45.287
w tylko trochę lepszym ubraniu
niż nasze,

00:07:45.287 --> 00:07:47.646
dało nam wolność, jaką było chodzenie
do szkoły.

00:07:47.646 --> 00:07:50.697
Musieliśmy iść do sklepu i ubrać się

00:07:50.697 --> 00:07:53.517
od stóp do głów w amerykańską
odzież.

00:07:53.517 --> 00:07:56.047
Musieliśmy pojąć tajemnice
piecyka żeliwnego,

00:07:56.047 --> 00:07:58.127
tarki do prania, rury głosowej,

00:07:58.127 --> 00:08:00.207
a przede wszystkim nauczyć się
angielskiego.

00:08:00.207 --> 00:08:02.487
Z naszymi znienawidzonymi ubraniami
imigrantów

00:08:02.487 --> 00:08:05.957
zrzuciliśmy nasze niemożliwe do wymówienia
hebrajskie imiona.

00:08:05.957 --> 00:08:07.107
Komitet złożony

00:08:07.107 --> 00:08:09.607
z naszych przyjaciół, przybyłych kilka
lat wcześniej,

00:08:09.607 --> 00:08:10.587
podeliberował trochę

00:08:10.587 --> 00:08:13.280
i wymyślił nam amerykańskie imiona."

00:08:13.280 --> 00:08:16.380
Jakie zatem podobieństwa i różnice
widzicie pomiędzy

00:08:16.380 --> 00:08:20.110
doświadczeniami Lee Chew i Mary Antin?

00:08:20.110 --> 00:08:22.950
Jak myślicie, dlaczego wyemigrowali
do amerykańskich miast

00:08:22.950 --> 00:08:25.448
i jak wyglądało ich dalsze życie

00:08:25.448 --> 00:08:27.753
w pozłacanym wieku?