0:00:07.073,0:00:10.273 Czas gramatyczny to sposób,[br]w jaki języki mówią o czasie 0:00:10.273,0:00:12.734 bez wymieniania konkretnego czasu, 0:00:12.734,0:00:17.014 przez modyfikację czasownika, [br]aby określić, kiedy czynność ma miejsce. 0:00:17.014,0:00:20.484 Ile jest czasów w takim[br]języku jak angielski? 0:00:20.484,0:00:22.685 Z początku, odpowiedź [br]wydaje się oczywista: 0:00:22.685,0:00:23.584 jest przeszłość, 0:00:23.584,0:00:24.385 teraźniejszość 0:00:24.385,0:00:25.805 i przyszłość. 0:00:25.805,0:00:28.365 Ale dzięki aspektowi czasownika 0:00:28.365,0:00:32.034 każdy z tych okresów w czasie [br]ulega dalszym podziałom. 0:00:32.034,0:00:34.144 Są cztery rodzaje aspektu czasownika. 0:00:34.144,0:00:36.555 W aspekcie postępującym 0:00:36.555,0:00:39.885 czynności wciąż trwają [br]w momencie wypowiedzi. 0:00:39.885,0:00:43.905 Aspekt dokonany opisuje [br]czynności zakończone. 0:00:43.905,0:00:46.437 Aspekt dokonany ciągły to połączenie, 0:00:46.437,0:00:49.967 opisujące zakończoną część [br]trwającej czynności. 0:00:49.967,0:00:52.446 Wreszcie mamy aspekt neutralny, 0:00:52.446,0:00:55.945 podstawową formę czasu przeszłego,[br]teraźniejszego i przyszłego, 0:00:55.945,0:00:59.936 gdzie nie wiadomo, czy chodzi[br]o czynność ciągłą czy zakończoną. 0:00:59.936,0:01:03.616 Trochę trudno za tym nadążyć,[br]więc zobaczmy, jak działa to w praktyce. 0:01:03.616,0:01:06.827 Powiedzmy, że koledzy mówią,[br]że byli na tajnej misji morskiej, 0:01:06.827,0:01:09.567 aby zebrać dowody istnienia[br]tajemniczego morskiego stwora. 0:01:09.567,0:01:12.587 Czasownik osadza ramę[br]odniesienia w przeszłości, 0:01:12.587,0:01:15.066 ale w tym zakresie istnieje wiele opcji. 0:01:15.066,0:01:17.938 Koledzy mogli powiedzieć,[br]że potwór zaatakował ich łódkę 0:01:17.938,0:01:20.617 - to czas przeszły prosty, [br]najbardziej ogólny aspekt, 0:01:20.617,0:01:23.287 który nie daje żadnych wyjaśnień. 0:01:23.287,0:01:25.577 Spali, kiedy się to wydarzyło 0:01:25.577,0:01:29.009 - ciągła czynność, [br]trwająca w danym momencie. 0:01:29.009,0:01:32.387 Mogli też dodać, że wyruszyli z Nantucket, 0:01:32.387,0:01:35.338 aby opisać czynność zakończoną uprzednio. 0:01:35.338,0:01:38.088 Jest to przykład czasu zaprzeszłego. 0:01:38.088,0:01:41.198 Albo że żeglowali od trzech tygodni, 0:01:41.198,0:01:44.389 coś co trwało aż do tego momentu. 0:01:44.389,0:01:48.558 W teraźniejszości mówią ci,[br]że wciąż poszukują potwora 0:01:48.558,0:01:50.940 - jest to czynność w czasie[br]teraźniejszym prostym. 0:01:50.940,0:01:55.708 Może przygotowują się do następnej[br]misji w trakcie opowiadania 0:01:55.708,0:02:00.158 i właśnie zbudowali specjalną łódź [br]podwodną - jest to ukończona czynność. 0:02:00.158,0:02:04.803 W dodatku, jeżeli badają[br]doniesienia o stworzeniu 0:02:04.803,0:02:08.267 to robią to już od pewnego[br]czasu, także teraz 0:02:08.267,0:02:11.469 - czas przeszło-teraźniejszy postępujący. 0:02:11.469,0:02:13.722 Co kryje następna misja? 0:02:13.722,0:02:18.138 Wiesz, że się jeszcze nie odbyła,[br]gdyż wyruszą w następnym tygodniu 0:02:18.138,0:02:19.596 - czas przyszły prosty. 0:02:19.596,0:02:22.730 Będą szukać nieuchwytnego stworzenia 0:02:22.730,0:02:25.899 - czynność rozciągnięta w czasie. 0:02:25.899,0:02:30.307 Opowiadają, że za miesiąc łódź podwodna [br]dotrze do niezbadanych głębin. 0:02:30.307,0:02:32.279 Jest to zdecydowana prognoza o czymś, 0:02:32.279,0:02:35.719 co zostanie osiągnięte[br]przed określonym terminem w przyszłości, 0:02:35.719,0:02:39.059 kiedy to będą podróżowali[br]od trzech tygodni 0:02:39.059,0:02:41.409 - czas zaprzyszły postępujący. 0:02:41.409,0:02:44.009 Czasy gramatyczne uczą przede wszystkim, 0:02:44.009,0:02:47.631 że każde zdanie ma miejsce[br]w konkretnym momencie, 0:02:47.631,0:02:50.900 czy to w przeszłości,[br]teraźniejszości czy przyszłości. 0:02:50.900,0:02:54.159 Aspekt informuje o stanie czynności 0:02:54.159,0:02:56.369 w momencie opowiadania. 0:02:56.369,0:03:00.059 W sumie w języku angielskim[br]daje nam to dwanaście możliwości. 0:03:00.059,0:03:01.940 A co z innymi językami? 0:03:01.940,0:03:03.219 Niektóre, jak francuski, 0:03:03.219,0:03:04.080 swahili 0:03:04.080,0:03:07.069 i rosyjski stosują podobne[br]podejście, co angielski. 0:03:07.069,0:03:09.811 Inne opisują i dzielą czas inaczej. 0:03:09.811,0:03:12.979 Niektóre mają mniej czasów[br]gramatycznych, jak japoński, 0:03:12.979,0:03:16.730 który wyróżnia tylko czas[br]przeszły i teraźniejszo-przyszły. 0:03:16.730,0:03:18.482 Języki buli i tukang besi 0:03:18.482,0:03:21.742 odróżniają tylko[br]przyszłość i nie-przyszłość, 0:03:21.742,0:03:26.192 a chiński mandaryński nie ma[br]żadnych czasów, jedynie aspekt. 0:03:26.192,0:03:31.622 Z drugiej strony języki takie jak yagwa[br]rozdzielają czas przeszły na wiele stopni, 0:03:31.622,0:03:35.602 w zależności od tego ile godzin, tygodni[br]czy lat temu coś się wydarzyło. 0:03:35.602,0:03:39.592 W innych czasy są przeplatane z trybami,[br]które wyrażają pilność, 0:03:39.592,0:03:40.706 potrzebę 0:03:40.706,0:03:42.902 czy prawdopodobieństwo wydarzeń. 0:03:42.902,0:03:45.966 To sprawia, że tłumaczenie[br]jest trudne, ale nie niemożliwe. 0:03:45.966,0:03:50.215 Użytkownicy większości języków bez pewnych[br]czasów mogą wyrazić to samo znaczenie 0:03:50.215,0:03:53.767 za pomocą czasowników posiłkowych 0:03:53.767,0:03:55.876 czy przez dookreślenie czasu. 0:03:55.876,0:03:58.085 Czy odmienności między językami 0:03:58.085,0:04:01.992 są tylko różnymi sposobami opisu[br]tej samej fundamentalnej rzeczywistości? 0:04:01.992,0:04:06.616 Czy może te zróżnicowane struktury[br]odzwierciedlają różne sposoby myślenia 0:04:06.616,0:04:08.337 o świecie, a nawet o samym czasie? 0:04:08.337,0:04:12.086 I jeśli tak, to jak jeszcze[br]można postrzegać czas?