0:00:07.073,0:00:10.883
Dil bilgisinde zaman, dillerin, zaman [br]dilimlerini açıkça isimlendirmeden

0:00:10.883,0:00:12.734
zamandan bahsetme biçimidir,

0:00:12.734,0:00:17.014
bunun yerine olayın ne zaman olduğunu [br]belirtecek şekilde fiiller değiştirilir.

0:00:17.014,0:00:20.484
Peki, İngilizce gibi bir dilde[br]kaç farklı zaman vardır?

0:00:20.484,0:00:22.685
İlk bakışta cevap açık görünüyor:

0:00:22.685,0:00:23.584
Geçmiş zaman,

0:00:23.584,0:00:24.385
şimdiki zaman

0:00:24.385,0:00:25.805
ve gelecek zaman.

0:00:25.805,0:00:28.365
Ancak dil bilgisel açı[br]denilen şey sayesinde,

0:00:28.365,0:00:32.034
o zaman dilimlerinin her biri[br]aslında daha fazla bölünür.

0:00:32.034,0:00:34.144
Dört tür açı var.

0:00:34.144,0:00:36.555
Sürekli ya da devam eden açıda,

0:00:36.555,0:00:39.885
eylemler bahsedilen zamanda[br]hâlâ gerçekleşmektedir.

0:00:39.885,0:00:43.905
Bitmiş açı tamamlanmış eylemleri tanımlar.

0:00:43.905,0:00:46.437
Bitmiş devam eden açı ise

0:00:46.437,0:00:49.967
devam eden bir eylemin tamamlanmış[br]kısmını tanımlayan bir birleşimdir.

0:00:49.967,0:00:52.446
Ve son olarak bir de basit açı vardır,

0:00:52.446,0:00:55.945
bu geçmiş zaman, şimdiki zaman ve [br]gelecek zamanın temel biçimidir.

0:00:55.945,0:00:59.936
Burada eylemin devam etmekte olduğu[br]belirtilmez ya da eylem çok açık değildir.

0:00:59.936,0:01:03.696
Bütün bunların anlaşılması biraz zor[br]olabilir, bu yüzden bir örnek verelim:

0:01:03.696,0:01:06.827
Diyelim ki arkadaşlarınız size[br]gizemli bir deniz yaratığına dair

0:01:06.827,0:01:10.237
kanıt toplamak için gizli bir deniz[br]yolculuğuna gittiklerini söylediler.

0:01:10.237,0:01:13.547
Zaman burada geçmişte bahsedilen[br]olayın genel çerçevesini oluşturuyor,

0:01:13.547,0:01:15.616
ancak bunun içerisinde birçok seçenek var.

0:01:15.626,0:01:18.908
Arkadaşların, teknelerine bir yaratığın [br]saldırdığını söyleyebilirler,

0:01:18.908,0:01:20.937
bu basit geçmiş zamandır, en genel açıdır,

0:01:20.937,0:01:23.287
olaya dair başka hiçbir açıklama getirmez.

0:01:23.287,0:01:25.577
Olay olduğunda onlar uyuyorlarsa

0:01:25.577,0:01:28.809
o noktada seyir hâlinde [br]devam etmekte olan bir süreç vardır.

0:01:28.809,0:01:32.387
Ayrıca Nantucket'dan denize açılmış [br]olduklarını söyleyebilirler ve böylece

0:01:32.387,0:01:35.898
olayın daha da öncesinde tamamlanmış [br]olan bir eylemden bahsetmiş olurlar.

0:01:35.898,0:01:38.478
Bu, geçmişte belirli bir zamandan [br]önce tamamlanmıştır

0:01:38.478,0:01:41.808
ya da olayın öncesinde üç haftadır [br]denizde yolculuk ediyor olduklarını

0:01:41.808,0:01:45.439
söyleyebilirler ve bu ise o noktaya [br]kadar devam etmekte olan bir şey olur.

0:01:45.519,0:01:49.268
Şimdi, onlar size bugün hâlâ o yaratığı [br]bulmaya çalıştıklarını söylediklerinde

0:01:49.268,0:01:51.730
bu onların basitçe [br]şimdiki zaman aktivitesidir.

0:01:51.730,0:01:55.708
Belki bundan bahsettikleri sırada sonraki[br]yolculukları için hazırlık yapıyorlar.

0:01:55.708,0:02:00.158
Bunun için özel bir deniz altı yaptılar,[br]bu da tamamlanmış bir eser.

0:02:00.158,0:02:04.803
Artı, eğer bu yaratığı muhtemelen görmüş[br]olabilecek kişileri araştırmaktalarsa

0:02:04.803,0:02:08.267
bu bir süredir yaptıkları ve şu an hâlâ [br]yapmakta oldukları bir şeydir,

0:02:08.267,0:02:12.069
bu da bir süredir devam etmekte olan ve[br]bir kısmı da tamamlanmış bir eylem olur.

0:02:12.069,0:02:14.202
Peki, bir sonraki yolculuk[br]neler getirecek?

0:02:14.202,0:02:18.138
Bu yolculuk henüz gerçekleşmedi,[br]çünkü bir sonraki hafta yola çıkacaklar,

0:02:18.138,0:02:19.596
basit gelecek zaman.

0:02:19.596,0:02:22.730
Arkadaşların bulunması zor[br]yaratığı arıyor olacaklar,

0:02:22.730,0:02:25.899
bu bir süre daha devam edecek olan bir iş.

0:02:25.899,0:02:30.357
Sana denizaltının bir ay içerisinde daha [br]önce ulaşılmamış derinliklere ulaşmış

0:02:30.357,0:02:32.129
olacağını söylerlerse bu, gelecekte

0:02:32.129,0:02:35.299
belirli bir noktada başarmış[br]olacakları, ki o sırada gelecekte

0:02:35.299,0:02:39.159
bir süredir devam ediyor olan bir zamanda[br]üç haftadır yolculuk ediyor olacaklar,

0:02:39.159,0:02:41.789
bir şeyle ilgili olumlu[br]kendinden emin bir öngörü olur.

0:02:41.789,0:02:44.379
Bütün bu farklı zamanları[br]kavramanın anahtarı şudur:

0:02:44.379,0:02:47.631
Her bir cümle belirli bir anda yer alıyor,

0:02:47.631,0:02:50.900
ister geçmişte, ister şimdi,[br]ister gelecekte olsun.

0:02:50.900,0:02:54.159
Açıların önemi ise bunlar[br]size o belirli anda

0:02:54.159,0:02:56.369
eylemin durumunun[br]ne olduğundan bahsediyorlar.

0:02:56.369,0:03:00.059
Bize, İngilizcede toplamda[br]on iki olasılık veriyorlar.

0:03:00.059,0:03:01.940
Peki ya diğer diller?

0:03:01.940,0:03:03.219
Fransızca,

0:03:03.219,0:03:04.080
Şawili

0:03:04.080,0:03:07.229
ve Rusça gibi bazıları, İngilizceye[br]benzer bir yaklaşıma sahiptir.

0:03:07.229,0:03:09.981
Diğerleri, zamanı farklı bir şekilde [br]tanımlar ve böler.

0:03:09.981,0:03:12.979
Bazılarının birkaç zamanı vardır,

0:03:12.979,0:03:16.730
zamanı sadece geçmiş ve geçmiş olmayan[br]şeklinde ayıran Japonca gibi

0:03:16.730,0:03:18.652
ya da sadece gelecek ve gelecek olmayan

0:03:18.652,0:03:21.742
diye ayıran Buli ve Tukang Basi gibi

0:03:21.742,0:03:26.192
ve hiç dil bilgisel zamanı olmayan [br]Mandarin Çincesi gibi.

0:03:26.192,0:03:31.622
Diğer taraftan Yagwa gibi diller [br]geçmiş zamanı farklı derecelere ayırır,

0:03:31.622,0:03:35.602
bir şeyin saatler, haftalar veya yıllar [br]önce mi gerçekleştiği gibi.

0:03:35.602,0:03:39.592
Başka dillerde ise zamanlar [br]olayların ivediliğini,

0:03:39.592,0:03:40.706
gerekliliğini

0:03:40.706,0:03:43.232
veya olasılığını yansıtan[br]kiplerle iç içe geçmiştir.

0:03:43.232,0:03:45.966
Bu çeviriyi zorlaştırır, ancak [br]imkansız hale getirmez.

0:03:45.966,0:03:50.215
Çoğu dilde konuşmacılar belirli zamanlar [br]olmaksızın aynı düşünceyi ifade edebilir:

0:03:50.215,0:03:53.767
Would ve did gibi yardımcı fiillerle

0:03:53.767,0:03:55.876
ya da bahsettikleri zamanı belirterek.

0:03:55.876,0:03:58.085
Dilden dile değişkenlik [br]gösteren bu yapılar

0:03:58.085,0:04:01.992
aynı basit gerçeği tanımlamanın[br]farklı biçimleri midir?

0:04:01.992,0:04:06.136
Çeşitlilik gösteren bu yapılar,[br]dünyaya farklı bakış açılarını,

0:04:06.136,0:04:08.337
hatta zaman kavramının[br]kendisini mi yansıtır?

0:04:08.337,0:04:12.086
Eğer öyleyse zaman kavramını ifade [br]etmenin başka hangi yolları olabilir?