1
00:00:07,073 --> 00:00:10,883
Dil bilgisinde zaman, dillerin, zaman 
dilimlerini açıkça isimlendirmeden

2
00:00:10,883 --> 00:00:12,734
zamandan bahsetme biçimidir,

3
00:00:12,734 --> 00:00:17,014
bunun yerine olayın ne zaman olduğunu 
belirtecek şekilde fiiller değiştirilir.

4
00:00:17,014 --> 00:00:20,484
Peki, İngilizce gibi bir dilde
kaç farklı zaman vardır?

5
00:00:20,484 --> 00:00:22,685
İlk bakışta cevap açık görünüyor:

6
00:00:22,685 --> 00:00:23,584
Geçmiş zaman,

7
00:00:23,584 --> 00:00:24,385
şimdiki zaman

8
00:00:24,385 --> 00:00:25,805
ve gelecek zaman.

9
00:00:25,805 --> 00:00:28,365
Ancak dil bilgisel açı
denilen şey sayesinde,

10
00:00:28,365 --> 00:00:32,034
o zaman dilimlerinin her biri
aslında daha fazla bölünür.

11
00:00:32,034 --> 00:00:34,144
Dört tür açı var.

12
00:00:34,144 --> 00:00:36,555
Sürekli ya da devam eden açıda,

13
00:00:36,555 --> 00:00:39,885
eylemler bahsedilen zamanda
hâlâ gerçekleşmektedir.

14
00:00:39,885 --> 00:00:43,905
Bitmiş açı tamamlanmış eylemleri tanımlar.

15
00:00:43,905 --> 00:00:46,437
Bitmiş devam eden açı ise

16
00:00:46,437 --> 00:00:49,967
devam eden bir eylemin tamamlanmış
kısmını tanımlayan bir birleşimdir.

17
00:00:49,967 --> 00:00:52,446
Ve son olarak bir de basit açı vardır,

18
00:00:52,446 --> 00:00:55,945
bu geçmiş zaman, şimdiki zaman ve 
gelecek zamanın temel biçimidir.

19
00:00:55,945 --> 00:00:59,936
Burada eylemin devam etmekte olduğu
belirtilmez ya da eylem çok açık değildir.

20
00:00:59,936 --> 00:01:03,696
Bütün bunların anlaşılması biraz zor
olabilir, bu yüzden bir örnek verelim:

21
00:01:03,696 --> 00:01:06,827
Diyelim ki arkadaşlarınız size
gizemli bir deniz yaratığına dair

22
00:01:06,827 --> 00:01:10,237
kanıt toplamak için gizli bir deniz
yolculuğuna gittiklerini söylediler.

23
00:01:10,237 --> 00:01:13,547
Zaman burada geçmişte bahsedilen
olayın genel çerçevesini oluşturuyor,

24
00:01:13,547 --> 00:01:15,616
ancak bunun içerisinde birçok seçenek var.

25
00:01:15,626 --> 00:01:18,908
Arkadaşların, teknelerine bir yaratığın 
saldırdığını söyleyebilirler,

26
00:01:18,908 --> 00:01:20,937
bu basit geçmiş zamandır, en genel açıdır,

27
00:01:20,937 --> 00:01:23,287
olaya dair başka hiçbir açıklama getirmez.

28
00:01:23,287 --> 00:01:25,577
Olay olduğunda onlar uyuyorlarsa

29
00:01:25,577 --> 00:01:28,809
o noktada seyir hâlinde 
devam etmekte olan bir süreç vardır.

30
00:01:28,809 --> 00:01:32,387
Ayrıca Nantucket'dan denize açılmış 
olduklarını söyleyebilirler ve böylece

31
00:01:32,387 --> 00:01:35,898
olayın daha da öncesinde tamamlanmış 
olan bir eylemden bahsetmiş olurlar.

32
00:01:35,898 --> 00:01:38,478
Bu, geçmişte belirli bir zamandan 
önce tamamlanmıştır

33
00:01:38,478 --> 00:01:41,808
ya da olayın öncesinde üç haftadır 
denizde yolculuk ediyor olduklarını

34
00:01:41,808 --> 00:01:45,439
söyleyebilirler ve bu ise o noktaya 
kadar devam etmekte olan bir şey olur.

35
00:01:45,519 --> 00:01:49,268
Şimdi, onlar size bugün hâlâ o yaratığı 
bulmaya çalıştıklarını söylediklerinde

36
00:01:49,268 --> 00:01:51,730
bu onların basitçe 
şimdiki zaman aktivitesidir.

37
00:01:51,730 --> 00:01:55,708
Belki bundan bahsettikleri sırada sonraki
yolculukları için hazırlık yapıyorlar.

38
00:01:55,708 --> 00:02:00,158
Bunun için özel bir deniz altı yaptılar,
bu da tamamlanmış bir eser.

39
00:02:00,158 --> 00:02:04,803
Artı, eğer bu yaratığı muhtemelen görmüş
olabilecek kişileri araştırmaktalarsa

40
00:02:04,803 --> 00:02:08,267
bu bir süredir yaptıkları ve şu an hâlâ 
yapmakta oldukları bir şeydir,

41
00:02:08,267 --> 00:02:12,069
bu da bir süredir devam etmekte olan ve
bir kısmı da tamamlanmış bir eylem olur.

42
00:02:12,069 --> 00:02:14,202
Peki, bir sonraki yolculuk
neler getirecek?

43
00:02:14,202 --> 00:02:18,138
Bu yolculuk henüz gerçekleşmedi,
çünkü bir sonraki hafta yola çıkacaklar,

44
00:02:18,138 --> 00:02:19,596
basit gelecek zaman.

45
00:02:19,596 --> 00:02:22,730
Arkadaşların bulunması zor
yaratığı arıyor olacaklar,

46
00:02:22,730 --> 00:02:25,899
bu bir süre daha devam edecek olan bir iş.

47
00:02:25,899 --> 00:02:30,357
Sana denizaltının bir ay içerisinde daha 
önce ulaşılmamış derinliklere ulaşmış

48
00:02:30,357 --> 00:02:32,129
olacağını söylerlerse bu, gelecekte

49
00:02:32,129 --> 00:02:35,299
belirli bir noktada başarmış
olacakları, ki o sırada gelecekte

50
00:02:35,299 --> 00:02:39,159
bir süredir devam ediyor olan bir zamanda
üç haftadır yolculuk ediyor olacaklar,

51
00:02:39,159 --> 00:02:41,789
bir şeyle ilgili olumlu
kendinden emin bir öngörü olur.

52
00:02:41,789 --> 00:02:44,379
Bütün bu farklı zamanları
kavramanın anahtarı şudur:

53
00:02:44,379 --> 00:02:47,631
Her bir cümle belirli bir anda yer alıyor,

54
00:02:47,631 --> 00:02:50,900
ister geçmişte, ister şimdi,
ister gelecekte olsun.

55
00:02:50,900 --> 00:02:54,159
Açıların önemi ise bunlar
size o belirli anda

56
00:02:54,159 --> 00:02:56,369
eylemin durumunun
ne olduğundan bahsediyorlar.

57
00:02:56,369 --> 00:03:00,059
Bize, İngilizcede toplamda
on iki olasılık veriyorlar.

58
00:03:00,059 --> 00:03:01,940
Peki ya diğer diller?

59
00:03:01,940 --> 00:03:03,219
Fransızca,

60
00:03:03,219 --> 00:03:04,080
Şawili

61
00:03:04,080 --> 00:03:07,229
ve Rusça gibi bazıları, İngilizceye
benzer bir yaklaşıma sahiptir.

62
00:03:07,229 --> 00:03:09,981
Diğerleri, zamanı farklı bir şekilde 
tanımlar ve böler.

63
00:03:09,981 --> 00:03:12,979
Bazılarının birkaç zamanı vardır,

64
00:03:12,979 --> 00:03:16,730
zamanı sadece geçmiş ve geçmiş olmayan
şeklinde ayıran Japonca gibi

65
00:03:16,730 --> 00:03:18,652
ya da sadece gelecek ve gelecek olmayan

66
00:03:18,652 --> 00:03:21,742
diye ayıran Buli ve Tukang Basi gibi

67
00:03:21,742 --> 00:03:26,192
ve hiç dil bilgisel zamanı olmayan 
Mandarin Çincesi gibi.

68
00:03:26,192 --> 00:03:31,622
Diğer taraftan Yagwa gibi diller 
geçmiş zamanı farklı derecelere ayırır,

69
00:03:31,622 --> 00:03:35,602
bir şeyin saatler, haftalar veya yıllar 
önce mi gerçekleştiği gibi.

70
00:03:35,602 --> 00:03:39,592
Başka dillerde ise zamanlar 
olayların ivediliğini,

71
00:03:39,592 --> 00:03:40,706
gerekliliğini

72
00:03:40,706 --> 00:03:43,232
veya olasılığını yansıtan
kiplerle iç içe geçmiştir.

73
00:03:43,232 --> 00:03:45,966
Bu çeviriyi zorlaştırır, ancak 
imkansız hale getirmez.

74
00:03:45,966 --> 00:03:50,215
Çoğu dilde konuşmacılar belirli zamanlar 
olmaksızın aynı düşünceyi ifade edebilir:

75
00:03:50,215 --> 00:03:53,767
Would ve did gibi yardımcı fiillerle

76
00:03:53,767 --> 00:03:55,876
ya da bahsettikleri zamanı belirterek.

77
00:03:55,876 --> 00:03:58,085
Dilden dile değişkenlik 
gösteren bu yapılar

78
00:03:58,085 --> 00:04:01,992
aynı basit gerçeği tanımlamanın
farklı biçimleri midir?

79
00:04:01,992 --> 00:04:06,136
Çeşitlilik gösteren bu yapılar,
dünyaya farklı bakış açılarını,

80
00:04:06,136 --> 00:04:08,337
hatta zaman kavramının
kendisini mi yansıtır?

81
00:04:08,337 --> 00:04:12,086
Eğer öyleyse zaman kavramını ifade 
etmenin başka hangi yolları olabilir?