WEBVTT

00:00:06.253 --> 00:00:09.983
Thì chính là cách ngôn ngữ
thể hiện thời gian

00:00:09.983 --> 00:00:12.734
mà không cần phải diễn giải
về thời gian,

00:00:12.734 --> 00:00:17.014
bằng cách bổ nghĩa cho động từ 
để xác định thời điểm hành động diễn ra.

00:00:17.014 --> 00:00:20.484
Có bao nhiêu thì trong 
một ngôn ngữ như tiếng Anh?

00:00:20.484 --> 00:00:22.685
Thoạt đầu, câu trả lời có vẻ rõ ràng:

00:00:22.685 --> 00:00:25.774
Ta có quá khứ, hiện tại,
và tương lai.

00:00:25.774 --> 00:00:28.365
Song, nhờ khái niệm ngữ pháp 
gọi là thể của động từ,

00:00:28.365 --> 00:00:32.034
từng khoảng thời gian này trên thực tế 
lại phân thành nhiều thì hơn nữa.

00:00:32.034 --> 00:00:34.144
Có bốn loại thể.

00:00:34.144 --> 00:00:36.555
Với thể tiếp diễn,

00:00:36.555 --> 00:00:39.885
hành động vẫn tiếp tục xảy ra 
ở mốc thời gian được đề cập.

00:00:39.885 --> 00:00:43.905
Thể hoàn thành mô tả 
hành động đã thực hiện xong.

00:00:43.905 --> 00:00:46.437
Thể hoàn thành tiếp diễn là sự kết hợp

00:00:46.437 --> 00:00:49.967
nhằm mô tả một phần đã hoàn thành 
của một hành động đang diễn ra.

00:00:49.967 --> 00:00:52.446
Cuối cùng là thể đơn,

00:00:52.446 --> 00:00:55.945
dạng cơ bản của thì quá khứ, 
thì hiện tại, và thì tương lai

00:00:55.945 --> 00:00:59.936
khi hành động không được xác định 
là đang diễn ra hay đã chấm dứt.

00:00:59.936 --> 00:01:03.616
Những giải thích này hơi khó hiểu, 
vậy nên, hãy xem ví dụ thực tế.

00:01:03.616 --> 00:01:06.827
Giả sử bạn của bạn kể rằng họ 
tham gia một nhiệm vụ hải quân bí mật

00:01:06.827 --> 00:01:09.567
để thu thập chứng cứ về 
một sinh vật biển bí ẩn.

00:01:09.567 --> 00:01:12.587
Thì động từ xác định 
bối cảnh thời gian trong quá khứ,

00:01:12.587 --> 00:01:15.066
nhưng vẫn có vài trường hợp ở đây.

00:01:15.066 --> 00:01:17.658
Họ có thể kể rằng một sinh vật 
đã tấn công tàu của họ,

00:01:17.658 --> 00:01:20.617
đó là thì quá khứ ở thể đơn,
loại thể khái quát nhất,

00:01:20.617 --> 00:01:23.287
không bao hàm 
bất kì giải thích nào.

00:01:23.287 --> 00:01:25.577
Họ đang ngủ khi chuyện xảy ra,

00:01:25.577 --> 00:01:29.009
một hành động
đang diễn ra tại thời điểm đó.

00:01:29.009 --> 00:01:32.387
Họ có thể nói rằng
họ đã khởi hành từ Nantucket

00:01:32.387 --> 00:01:35.338
để diễn tả một hành động 
đã hoàn thành từ trước.

00:01:35.338 --> 00:01:38.088
Đó là ví dụ cho 
thì quá khứ hoàn thành.

00:01:38.088 --> 00:01:41.198
Hay họ đã lênh đênh 
trên biển suốt ba tuần,

00:01:41.198 --> 00:01:44.389
một hành động đang diễn ra 
và kéo dài cho đến thời điểm đó.

00:01:44.389 --> 00:01:48.558
Hiện tại, họ kể rằng họ vẫn 
tìm kiếm sinh vật cho đến nay,

00:01:48.558 --> 00:01:50.840
một hành động ở thì hiện tại đơn.

00:01:50.840 --> 00:01:55.708
Cùng lúc đó, có lẽ họ đang chuẩn bị 
cho nhiệm vụ tiếp theo,

00:01:55.708 --> 00:02:00.158
và họ đã chế ra một chiếc tàu ngầm riêng 
cho nhiệm vụ đó, một việc đã hoàn thành.

00:02:00.158 --> 00:02:04.803
Thêm nữa, nếu họ đã và đang tìm hiểu 
những lần có thể đã bắt gặp sinh vật,

00:02:04.803 --> 00:02:08.267
đó là việc họ đã làm trong một 
khoảng thời gian và hiện vẫn đang làm,

00:02:08.267 --> 00:02:11.469
một hành động ở thì 
hiện tại hoàn thành tiếp diễn.

00:02:11.469 --> 00:02:13.722
Vậy nhiệm vụ tiếp theo là gì?

00:02:13.722 --> 00:02:18.138
Bạn biết rằng nó vẫn chưa diễn ra 
vì họ sẽ khởi hành vào tuần sau,

00:02:18.138 --> 00:02:19.596
đó là thì hiện tại đơn.

00:02:19.596 --> 00:02:22.730
Bạn của bạn sẽ đang tìm kiếm 
sinh vật ưa lẩn tránh kia,

00:02:22.730 --> 00:02:25.899
một công việc kéo dài và tiếp diễn.

00:02:25.899 --> 00:02:30.277
Họ bảo tàu ngầm sẽ đến độ sâu chưa được
thăm dò trong vòng một tháng tới.

00:02:30.277 --> 00:02:31.989
Đó là một lời dự báo chắc chắn

00:02:31.989 --> 00:02:35.719
về một hành động sẽ xảy ra tại 
thời điểm cụ thể trong tương lai,

00:02:35.719 --> 00:02:39.059
thời điểm mà họ sẽ lênh đênh 
trên biển được ba tuần,

00:02:39.059 --> 00:02:41.409
đó là thì tương lai hoàn thành tiếp diễn.

00:02:41.409 --> 00:02:44.009
Điểm mấu chốt cơ bản 
của tất cả những thì này

00:02:44.009 --> 00:02:47.631
là mỗi câu diễn ra 
trong một thời điểm cụ thể,

00:02:47.631 --> 00:02:50.900
dù đó là quá khứ, hiện tại, 
hay tương lai.

00:02:50.900 --> 00:02:54.159
Thể của động từ cho ta biết 
ngay tại thời điểm đó

00:02:54.159 --> 00:02:56.369
trạng thái của hành động là như thế nào.

00:02:56.369 --> 00:03:00.059
Thế nên, tổng cộng, 
ta có 12 thì trong tiếng Anh.

00:03:00.059 --> 00:03:01.940
Vậy còn những ngôn ngữ khác?

00:03:01.940 --> 00:03:04.229
Một số như tiếng Pháp, tiếng Swahili,

00:03:04.229 --> 00:03:07.069
và tiếng Nga có cách phân thì 
tương tự tiếng Anh.

00:03:07.069 --> 00:03:09.811
Số còn lại có cách khác để 
mô tả và phân định thời gian.

00:03:09.811 --> 00:03:12.979
Một số ngôn ngữ 
có rất ít thì, như tiếng Nhật,

00:03:12.979 --> 00:03:16.730
vốn chỉ phân biệt giữa 
quá khứ và phi quá khứ;

00:03:16.730 --> 00:03:18.932
hay tiếng Buli và tiếng Tukang Basi,

00:03:18.932 --> 00:03:21.742
chỉ phân biệt giữa 
tương lai và phi tương lai;

00:03:21.742 --> 00:03:26.192
hay tiếng Quan Thoại chỉ có thể,
không có thì.

00:03:26.192 --> 00:03:31.622
Ngược lại, các ngôn ngữ như tiếng Yagwa 
lại phân thì quá khứ ra nhiều cấp độ,

00:03:31.622 --> 00:03:35.952
như liệu một việc nào đó xảy ra cách đây
nhiều giờ, nhiều tuần, hoặc nhiều năm.

00:03:35.952 --> 00:03:40.412
Ở các ngôn ngữ khác, thì kết hợp với thức 
để diễn tả sự gấp rút, cần kíp,

00:03:40.412 --> 00:03:42.902
hay khả năng diễn ra của sự việc.

00:03:42.902 --> 00:03:46.396
Điều này khiến dịch thuật trở nên 
khó khăn nhưng không phải không được.

00:03:46.396 --> 00:03:50.215
Khi người nói ngôn ngữ vốn thiếu những 
thì nhất định vẫn có thể mô tả cùng ý

00:03:50.215 --> 00:03:53.767
bằng cách dùng trợ động từ 
như "would" hay "did",

00:03:53.767 --> 00:03:55.876
hay nêu cụ thể thời gian 
họ muốn nói đến.

00:03:55.876 --> 00:03:58.625
Liệu sự thay đổi giữ ngôn ngữ này
và ngôn ngữ khác

00:03:58.625 --> 00:04:01.992
chỉ là những cách khác nhau để 
mô tả cùng một thực tại,

00:04:01.992 --> 00:04:06.026
hay phản ánh những cách
nhìn nhận khác nhau về thế giới

00:04:06.026 --> 00:04:08.337
thậm chí về chính thời gian?

00:04:08.337 --> 00:04:14.026
Nếu vậy, liệu còn cách phân định 
thời gian nào khác trong thực tế?