0:00:03.801,0:00:08.541
Tôi tên là Canwen, và tôi[br]biết chơi cả dương cầm và vĩ cầm.

0:00:09.083,0:00:14.691
Tôi khao khát được trở thành bác sĩ,[br]và tôi rất thích môn Giải tích.

0:00:15.172,0:00:17.393
Bố mẹ tôi đều rất nghiêm khắc

0:00:17.393,0:00:19.364
không cho phép tôi qua đêm ở đâu cả,

0:00:19.364,0:00:23.703
nhưng bù lại, họ nấu[br]món khoái khẩu của tôi mỗi ngày.

0:00:24.258,0:00:25.620
Cơm.

0:00:25.620,0:00:28.795
Và tôi còn là một tay lái dở tệ nữa chứ.

0:00:28.795,0:00:30.365
(Tiếng cười)

0:00:31.395,0:00:33.298
Vậy giờ câu hỏi của tôi dành cho bạn là,

0:00:33.298,0:00:36.038
"Mất bao lâu để bạn nhận ra[br]là tôi đã nói đùa?"

0:00:36.038,0:00:37.723
(Tiếng cười)

0:00:38.283,0:00:41.692
Có lẽ bạn đã đoán biết là hôm nay[br]tôi sẽ bàn về vấn đề sắc tộc

0:00:41.692,0:00:44.590
và tôi sẽ bắt đầu bằng việc[br]gửi đến các bạn câu chuyện của tôi

0:00:44.590,0:00:47.194
về việc trưởng thành[br]là người Mỹ gốc Á.

0:00:47.194,0:00:50.070
Tôi chuyển đến Hoa Kỳ khi mới hai tuổi

0:00:50.075,0:00:54.225
nên hầu như cả cuộc sống của tôi[br]là một sự pha trộn giữa hai nền văn hóa.

0:00:54.225,0:00:56.358
Tôi ăn nui bằng đũa.

0:00:56.367,0:01:00.884
Tôi nghiện món gà sốt cam, và người hùng[br]thời thơ ấu của tôi là Yao Ming.

0:01:01.493,0:01:04.871
Nhưng với việc lớn lên tại Bắc Dakota,[br]Nam Dakota, và Idaho,

0:01:04.871,0:01:08.045
đều là những tiểu bang[br]có rất ít tình trạng đa sắc tộc,

0:01:08.045,0:01:12.768
rất khó để hóa giải cái gọi là [br]"bản sắc ngoại lai Trung Quốc" trong tôi

0:01:12.768,0:01:15.108
với bản chất Mỹ chủ đạo của tôi.

0:01:15.116,0:01:18.084
Từng là người Á duy nhất[br]trong căn phòng,

0:01:18.084,0:01:21.370
tôi đã tự ý thức được điều đầu tiên[br]mọi người chú ý ở tôi

0:01:21.370,0:01:23.430
là việc tôi không phải người da trắng.

0:01:23.448,0:01:26.051
Và là một đứa trẻ,[br]tôi bắt đầu nhanh chóng nhận ra

0:01:26.075,0:01:28.618
rằng tôi có hai lựa chọn trước mắt.

0:01:28.618,0:01:31.884
Tuân theo cái hình mẫu[br]mà mọi người mong ở tôi

0:01:31.884,0:01:35.612
hoặc tuân theo cộng đồng[br]người da trắng quanh tôi.

0:01:35.612,0:01:37.722
Không có lựa chọn nào khác cả.

0:01:38.134,0:01:41.974
Với tôi, điều này nghĩa là tôi luôn[br]tự ý thức về việc mình giỏi Toán,

0:01:41.974,0:01:45.110
bởi người ta sẽ chỉ cho rằng[br]đó là vì tôi là người châu Á

0:01:45.110,0:01:47.491
chứ không phải vì tôi đã cần cù học tập.

0:01:47.491,0:01:49.887
Nó nghĩa là hễ một chàng trai[br]mời tôi đi chơi

0:01:49.887,0:01:52.263
thì đó là do anh ta mắc chứng sốt vàng

0:01:52.263,0:01:54.969
chứ không phải vì[br]anh ta thật sự thích tôi.

0:01:55.565,0:01:57.876
Nó nghĩa là, trong thời gian khá lâu,

0:01:57.876,0:02:01.248
danh tính của tôi đã hình thành[br]trên một thực tế là tôi khác biệt.

0:02:01.248,0:02:05.295
Và tôi nghĩ việc tôi là người châu Á[br]là điều đặc biệt duy nhất về tôi.

0:02:06.153,0:02:09.399
Những ảnh hưởng này càng nổi trội hơn[br]ở nơi mà tôi sinh sống.

0:02:09.399,0:02:10.584
Chớ hiểu nhầm ý tôi.

0:02:10.584,0:02:13.738
Chỉ một tỉ lệ nhỏ số người[br]là phân biệt chủng tộc,

0:02:13.738,0:02:15.891
hoặc thậm chí[br]là ngầm phân biệt chủng tộc,

0:02:15.891,0:02:19.848
nhưng đại đa số thì có chút ngô nghê.

0:02:20.155,0:02:23.179
Tôi biết có lẽ giờ bạn đang nghĩ rằng,[br]"Vậy thì có gì khác?"

0:02:23.179,0:02:25.234
Được rồi, đây là một ví dụ.

0:02:25.241,0:02:29.303
Không phân biệt chủng tộc sẽ đại loại kiểu[br]"Tao da trắng, còn mày thì không."

0:02:29.860,0:02:31.576
Phân biệt chủng tộc thì kiểu

0:02:31.576,0:02:35.416
"Tao da trắng, mày thì không,[br]và đó là lý do tao hơn mày."

0:02:36.492,0:02:38.882
Còn người không biết gì thì kiểu như

0:02:38.882,0:02:42.901
"Tao da trắng, mày thì không,[br]và tao chả biết phải làm gì với điều đó."

0:02:42.901,0:02:45.032
Giờ thì tôi chắc mẩm

0:02:45.032,0:02:48.527
là tuy có hơi ngô nghê,[br]nhưng họ vẫn là những người tốt bụng

0:02:48.527,0:02:49.894
và có thiện chí.

0:02:49.894,0:02:54.772
Nhưng họ lại đặt những câu hỏi[br]mà gây rất nhiều phiền phức về sau.

0:02:54.782,0:02:56.849
Đây là một vài ví dụ.

0:02:57.470,0:03:01.777
"Mày là người Hoa à, ôi Chúa ơi, tao có[br]một anh bạn người Hoa, mày biết ảnh chứ?"

0:03:01.777,0:03:04.042
(Tiếng cười)

0:03:05.153,0:03:06.373
"Không.

0:03:06.373,0:03:07.918
Tao không biết anh ta.

0:03:08.401,0:03:11.966
Vì trái với sự kì vọng[br]phi thực tế của mày,

0:03:11.966,0:03:16.782
tao không thể biết hết từng người một[br]trong số 1.35 tỉ người Trung Quốc

0:03:16.782,0:03:18.612
đang sống trên Trái Đất này."

0:03:18.612,0:03:19.743
(Tiếng cười)

0:03:20.023,0:03:21.808
Người ta cũng hay hỏi rằng

0:03:21.808,0:03:23.582
"Tên của mày từ đâu mà có vậy?"

0:03:23.582,0:03:26.305
và tôi thật sự không biết[br]phải trả lời thế nào luôn,

0:03:26.305,0:03:28.353
nên tôi thường dựa theo sự thật.

0:03:28.353,0:03:30.193
"Bố mẹ tao đặt tên đó cho tao.

0:03:30.193,0:03:32.377
Vậy tên mày từ đâu mà có?"

0:03:32.377,0:03:33.597
(Tiếng cười)

0:03:35.153,0:03:36.997
Thậm chí tôi còn chưa kể tới

0:03:36.997,0:03:41.645
không biết bao nhiêu lần người ta[br]nhầm tôi với một người châu Á khác.

0:03:42.011,0:03:44.392
Có lần ai đó đến chỗ tôi và bảo

0:03:44.392,0:03:46.469
"Angie, tao cực thích bức vẽ của mày!"

0:03:46.469,0:03:48.086
Và tôi cảm thấy cực kì bối rối,

0:03:48.086,0:03:50.509
nên tôi chỉ biết cảm ơn họ[br]và lảng đi chỗ khác.

0:03:50.509,0:03:51.539
(Tiếng cười)

0:03:52.199,0:03:54.556
Nhưng, trong tất cả các câu hỏi,

0:03:54.556,0:03:58.090
câu tôi ưa thích vẫn là cái câu kinh điển,[br]"Mày từ đâu tới?",

0:03:58.090,0:04:00.497
vì tôi đã từng sống ở vài nơi,

0:04:00.497,0:04:03.344
nên đây là cách mà[br]cuộc hội thoại thường tiến triển,

0:04:04.040,0:04:05.424
"Mày từ đâu tới vậy?"

0:04:05.424,0:04:07.331
"À, tao đến từ Boise, Idaho."

0:04:08.100,0:04:11.634
"Tao biết rồi, nhưng mà[br]thật sự thì mày từ đâu tới?

0:04:12.090,0:04:14.903
"Ý tao là, tao từng sống[br]ở Nam Dakota một thời gian."

0:04:15.324,0:04:17.157
"Rồi còn trước đó nữa thì sao?"

0:04:17.282,0:04:19.846
"Ý tao là, tao đã sống tại Bắc Dakota."

0:04:20.122,0:04:22.632
"Được rồi, tao sẽ đi thẳng vào vấn đề,

0:04:22.632,0:04:24.603
tao nghĩ những gì[br]tao đang cần hỏi là,

0:04:24.603,0:04:27.067
mày có từng sống[br]ở nơi nào xa rất xa ở đây,

0:04:27.067,0:04:29.518
mà ở đó người ta nói chuyện[br]hơi khác chút không?

0:04:30.087,0:04:34.138
"Ồ, tao biết nơi mày đang nói tới rồi,[br]đúng là có thiệt, tao từng sống ở Texas."

0:04:34.138,0:04:36.182
(Tiếng cười)

0:04:37.899,0:04:41.037
Sau đó thường là[br]họ sẽ bỏ cuộc và tự băn khoăn

0:04:41.037,0:04:44.683
tại sao tôi không phải một người Á[br]ngầu như Jeremy Lin hay Jackie Chan

0:04:44.683,0:04:48.099
hoặc họ bỏ qua những câu trêu đùa vô bổ[br]và đi thẳng vào cái họ cần,

0:04:48.099,0:04:49.923
"Gia đình mày đến từ đâu?"

0:04:49.935,0:04:54.752
Nên, chỉ một câu "để tao nói mày biết"[br]đáp lại sẽ là phương án an toàn nhất.

0:04:54.922,0:04:57.426
Nhưng, những cuộc tương tác này[br]thú vị bao nhiêu,

0:04:57.426,0:05:00.462
nhiều lần chúng khiến tôi muốn[br]chối bỏ văn hóa của chính mình

0:05:00.462,0:05:03.242
vì tôi nghĩ điều đó[br]sẽ giúp tôi hòa hợp hơn.

0:05:03.668,0:05:07.618
Tôi tự cách ly bản thân khỏi[br]cái mẫu người châu Á càng nhiều càng tốt

0:05:07.618,0:05:09.527
bằng cách tự hạ thấp chủng tộc của mình

0:05:09.527,0:05:11.647
và giả vờ như mình ghét cay môn Toán.

0:05:12.107,0:05:14.807
Và điều tệ hại nhất là,[br]nó đã có hiệu quả.

0:05:16.121,0:05:20.304
Tôi càng chối bỏ danh tính Trung Quốc[br]của mình thì tôi càng nổi tiếng hơn

0:05:20.900,0:05:24.364
Bạn bè thích tôi hơn,[br]vì tôi giống họ nhiều hơn.

0:05:25.143,0:05:29.286
Tôi trở nên tự tin hơn,[br]vì tôi biết mình giống họ nhiều hơn.

0:05:31.269,0:05:33.686
Nhưng tôi càng trở nên "Mỹ hóa" hơn,

0:05:33.686,0:05:36.252
tôi cũng bắt đầu mất đi[br]những đặc trưng của mình,

0:05:36.252,0:05:38.738
phần bản thân mà tôi[br]không bao giờ lấy lại được,

0:05:38.738,0:05:40.925
và dù cho tôi có cố đến mấy để giả vờ

0:05:40.925,0:05:43.818
rằng tôi cũng giống như[br]bao bạn học người Mỹ khác,

0:05:44.113,0:05:45.903
tôi vẫn không giống họ.

0:05:46.387,0:05:50.398
Vì đối với những người[br]sống tại những nơi tôi từng sống,

0:05:50.398,0:05:54.372
da trắng là quy chuẩn, và với tôi,[br]da trắng cũng trở thành một quy chuẩn.

0:05:55.119,0:05:58.745
Vào sinh nhật thứ 14 của mình,[br]tôi được tặng bộ trò chơi The Sims 3.

0:05:58.745,0:06:02.588
Nó cho phép bạn tạo nhân vật của mình[br]và điều khiển cuộc sống của họ.

0:06:02.601,0:06:06.463
Bản thân tôi năm 14 tuổi đã tạo nên[br]một gia đình nhỏ chủ đạo và hoàn hảo,

0:06:06.473,0:06:10.093
được hoàn thiện với một căn biệt thự lớn[br]cùng một hồ bơi khủng.

0:06:10.903,0:06:13.414
Tôi đâm đầu vào chơi trò đó[br]trong gần ba tháng,

0:06:13.414,0:06:15.942
sau đó bỏ nó đi và không bao giờ[br]đá động tới nó nữa,

0:06:15.942,0:06:17.387
cho tới vài tuần trước,

0:06:17.387,0:06:19.611
khi mà tôi bỗng nhận ra một điều.

0:06:20.240,0:06:22.943
Cái gia đình mà tôi đã tạo ra[br]đều là người da trắng.

0:06:23.970,0:06:26.970
Nhân vật mà tôi đã[br]tự thiết kế cho mình, cũng da trắng.

0:06:28.053,0:06:30.319
Mọi nhân vật mà tôi tạo ra[br]đều là da trắng.

0:06:30.836,0:06:32.741
Và điều tệ hại nhất là,

0:06:32.757,0:06:35.747
đây không phải là một quyết định[br]có ý thức mà tôi đã đưa ra.

0:06:36.276,0:06:38.154
Chưa bao giờ tôi tự nghĩ rằng

0:06:38.163,0:06:41.453
tôi hoàn toàn có thể[br]tạo ra những nhân vật giống mình.

0:06:42.218,0:06:45.618
Không cần phải suy nghĩ, da trắng[br]cũng đã trở thành quy chuẩn của tôi.

0:06:48.006,0:06:49.140
Sự thật là,

0:06:49.140,0:06:53.424
người Mỹ gốc Á giữ một vai trò lạ đời[br]trong cái xã hội Mỹ hỗn tạp về sắc tộc.

0:06:54.090,0:06:56.526
Chúng tôi là dân thiểu số kiểu mẫu.

0:06:57.121,0:07:01.252
Xã hội lấy thành công của chúng tôi để[br]đặt vào thế đối đầu với các tộc người khác

0:07:01.252,0:07:04.632
với cái lý lẽ là[br]nạn phân biệt chủng tộc không tồn tại.

0:07:05.624,0:07:08.691
Nhưng điều đó có ý nghĩa gì[br]với chúng tôi, người Mỹ gốc Á?

0:07:09.750,0:07:12.826
Nó nghĩa là chúng tôi không mấy gì[br]đủ giống để được chấp nhận,

0:07:12.826,0:07:15.132
nhưng cũng không khác biệt[br]đến mức bị hắt hủi.

0:07:15.132,0:07:17.192
Chúng tôi mãi kẹt trong[br]vùng xám mập mờ

0:07:17.192,0:07:19.739
và xã hội chẳng biết[br]phải làm gì với chúng tôi.

0:07:20.398,0:07:23.038
Vậy nên họ nhóm chúng tôi lại[br]theo màu da.

0:07:23.576,0:07:26.007
Họ bảo chúng tôi phải[br]chối bỏ bản sắc của mình

0:07:26.017,0:07:27.900
để có thể hòa mình vào đám đông.

0:07:28.193,0:07:30.568
Họ bảo rằng[br]bản chất ngoại quốc của chúng tôi

0:07:30.568,0:07:33.483
là đặc điểm duy nhất[br]để phân biệt chúng tôi.

0:07:33.740,0:07:36.544
Họ tước đi danh tính thật[br]của chúng tôi từng cái một,

0:07:36.544,0:07:39.304
cho đến khi chúng tôi thành[br]người ngoại nửa nạc nửa mỡ,

0:07:39.304,0:07:41.807
là người Mỹ nhưng không ra người Mỹ,

0:07:42.339,0:07:43.466
có cá tính,

0:07:43.466,0:07:47.306
nhưng chỉ khi không có[br]người bản xứ nước tôi ở quanh.

0:07:49.653,0:07:54.046
Tôi ước tôi đã luôn có được dũng khí[br]để lên tiếng về những vấn đề này.

0:07:55.091,0:07:58.222
Nhưng xuất thân từ một nền văn hóa[br]luôn né tránh việc đương đầu,

0:07:58.239,0:08:01.072
và một nền văn hóa khác[br]bị chi phối bởi chủng tộc,

0:08:01.072,0:08:04.199
làm sao tôi vượt qua được sức ép[br]để giữ sự hòa hợp,

0:08:04.199,0:08:06.669
trong khi vẫn được là chính mình?

0:08:07.334,0:08:11.347
Và dù cực ghét phải thú nhận điều này,[br]tôi thường không lên tiếng gì cả,

0:08:11.347,0:08:13.079
vì nếu tôi làm vậy,

0:08:13.079,0:08:16.673
có nguy cơ tôi sẽ[br]bị cho là quá nhạy cảm,

0:08:16.673,0:08:18.926
hoặc là quá dễ bị xúc phạm,

0:08:18.926,0:08:21.533
hoặc là điều đó hoàn toàn không đáng.

0:08:22.713,0:08:26.130
Nhưng tôi vẫn nói rõ, liệu người ta[br]có sẵn lòng thú nhận điều đó?

0:08:26.130,0:08:28.999
Vâng, những vấn đề về chủng tộc[br]luôn gây tranh cãi.

0:08:29.337,0:08:33.207
Nhưng đó chính là lý do[br]chúng ta cần thiết phải nói về chúng.

0:08:35.132,0:08:36.530
Tôi mới bước sang tuổi 18

0:08:36.530,0:08:39.660
và còn vô vàn những điều[br]mà tôi chưa biết hết về thế giới.

0:08:39.660,0:08:42.052
Nhưng những gì tôi biết[br]là rất khó để thừa nhận

0:08:42.052,0:08:43.985
rằng bạn có thể là[br]một phần của vấn đề,

0:08:43.985,0:08:46.873
và tất cả chúng ta đều có thể[br]là một phần của vấn đề.

0:08:46.873,0:08:49.403
Nên, thay vì hướng dẫn[br]cho bạn từng bước một

0:08:49.403,0:08:52.653
về cách để không có thái độ[br]phân biệt chủng tộc với người Á.

0:08:52.660,0:08:56.267
Tôi sẽ để bạn quyết định những gì[br]rút ra được từ bài diễn thuyết này.

0:08:56.770,0:08:58.460
Những gì tôi có thể làm,

0:08:58.460,0:09:00.440
là chia sẻ câu chuyện của mình.

0:09:01.990,0:09:05.021
Tên tôi là Canwen,[br]tôi yêu thích màu tím.

0:09:05.021,0:09:08.133
Tôi chơi dương cầm,[br]nhưng vĩ cầm thì không nhiều lắm.

0:09:08.607,0:09:11.582
Tôi có hai người bố mẹ[br]cực kỳ ủng hộ tôi và luôn cần cù,

0:09:11.582,0:09:14.392
cùng một đứa em trai 10 tuổi[br]rất tuyệt vời.

0:09:15.390,0:09:17.382
Tôi yêu môn Giải tích hơn cả mọi thứ,

0:09:17.390,0:09:20.734
ghét cay đắng món cơm,[br]và là một tay lái kinh khủng.

0:09:20.734,0:09:25.098
Nhưng trên hết,[br]tôi tự hào về chính mình.

0:09:25.660,0:09:27.120
Một chút nét Mỹ,

0:09:27.120,0:09:28.723
một chút nét Trung Quốc,

0:09:28.723,0:09:30.522
và vô vàn những nét của cả hai.

0:09:30.522,0:09:31.698
Cảm ơn.

0:09:31.698,0:09:34.682
(Vỗ tay)