1
00:00:03,801 --> 00:00:08,541
Tôi tên là Canwen, và tôi
biết chơi cả dương cầm và vĩ cầm.

2
00:00:09,083 --> 00:00:14,691
Tôi khao khát được trở thành bác sĩ,
và tôi rất thích môn Giải tích.

3
00:00:15,172 --> 00:00:17,393
Bố mẹ tôi đều rất nghiêm khắc

4
00:00:17,393 --> 00:00:19,364
không cho phép tôi qua đêm ở đâu cả,

5
00:00:19,364 --> 00:00:23,703
nhưng bù lại, họ nấu
món khoái khẩu của tôi mỗi ngày.

6
00:00:24,258 --> 00:00:25,620
Cơm.

7
00:00:25,620 --> 00:00:28,795
Và tôi còn là một tay lái dở tệ nữa chứ.

8
00:00:28,795 --> 00:00:30,365
(Tiếng cười)

9
00:00:31,395 --> 00:00:33,298
Vậy giờ câu hỏi của tôi dành cho bạn là,

10
00:00:33,298 --> 00:00:36,038
"Mất bao lâu để bạn nhận ra
là tôi đã nói đùa?"

11
00:00:36,038 --> 00:00:37,723
(Tiếng cười)

12
00:00:38,283 --> 00:00:41,692
Có lẽ bạn đã đoán biết là hôm nay
tôi sẽ bàn về vấn đề sắc tộc

13
00:00:41,692 --> 00:00:44,590
và tôi sẽ bắt đầu bằng việc
gửi đến các bạn câu chuyện của tôi

14
00:00:44,590 --> 00:00:47,194
về việc trưởng thành
là người Mỹ gốc Á.

15
00:00:47,194 --> 00:00:50,070
Tôi chuyển đến Hoa Kỳ khi mới hai tuổi

16
00:00:50,075 --> 00:00:54,225
nên hầu như cả cuộc sống của tôi
là một sự pha trộn giữa hai nền văn hóa.

17
00:00:54,225 --> 00:00:56,358
Tôi ăn nui bằng đũa.

18
00:00:56,367 --> 00:01:00,884
Tôi nghiện món gà sốt cam, và người hùng
thời thơ ấu của tôi là Yao Ming.

19
00:01:01,493 --> 00:01:04,871
Nhưng với việc lớn lên tại Bắc Dakota,
Nam Dakota, và Idaho,

20
00:01:04,871 --> 00:01:08,045
đều là những tiểu bang
có rất ít tình trạng đa sắc tộc,

21
00:01:08,045 --> 00:01:12,768
rất khó để hóa giải cái gọi là 
"bản sắc ngoại lai Trung Quốc" trong tôi

22
00:01:12,768 --> 00:01:15,108
với bản chất Mỹ chủ đạo của tôi.

23
00:01:15,116 --> 00:01:18,084
Từng là người Á duy nhất
trong căn phòng,

24
00:01:18,084 --> 00:01:21,370
tôi đã tự ý thức được điều đầu tiên
mọi người chú ý ở tôi

25
00:01:21,370 --> 00:01:23,430
là việc tôi không phải người da trắng.

26
00:01:23,448 --> 00:01:26,051
Và là một đứa trẻ,
tôi bắt đầu nhanh chóng nhận ra

27
00:01:26,075 --> 00:01:28,618
rằng tôi có hai lựa chọn trước mắt.

28
00:01:28,618 --> 00:01:31,884
Tuân theo cái hình mẫu
mà mọi người mong ở tôi

29
00:01:31,884 --> 00:01:35,612
hoặc tuân theo cộng đồng
người da trắng quanh tôi.

30
00:01:35,612 --> 00:01:37,722
Không có lựa chọn nào khác cả.

31
00:01:38,134 --> 00:01:41,974
Với tôi, điều này nghĩa là tôi luôn
tự ý thức về việc mình giỏi Toán,

32
00:01:41,974 --> 00:01:45,110
bởi người ta sẽ chỉ cho rằng
đó là vì tôi là người châu Á

33
00:01:45,110 --> 00:01:47,491
chứ không phải vì tôi đã cần cù học tập.

34
00:01:47,491 --> 00:01:49,887
Nó nghĩa là hễ một chàng trai
mời tôi đi chơi

35
00:01:49,887 --> 00:01:52,263
thì đó là do anh ta mắc chứng sốt vàng

36
00:01:52,263 --> 00:01:54,969
chứ không phải vì
anh ta thật sự thích tôi.

37
00:01:55,565 --> 00:01:57,876
Nó nghĩa là, trong thời gian khá lâu,

38
00:01:57,876 --> 00:02:01,248
danh tính của tôi đã hình thành
trên một thực tế là tôi khác biệt.

39
00:02:01,248 --> 00:02:05,295
Và tôi nghĩ việc tôi là người châu Á
là điều đặc biệt duy nhất về tôi.

40
00:02:06,153 --> 00:02:09,399
Những ảnh hưởng này càng nổi trội hơn
ở nơi mà tôi sinh sống.

41
00:02:09,399 --> 00:02:10,584
Chớ hiểu nhầm ý tôi.

42
00:02:10,584 --> 00:02:13,738
Chỉ một tỉ lệ nhỏ số người
là phân biệt chủng tộc,

43
00:02:13,738 --> 00:02:15,891
hoặc thậm chí
là ngầm phân biệt chủng tộc,

44
00:02:15,891 --> 00:02:19,848
nhưng đại đa số thì có chút ngô nghê.

45
00:02:20,155 --> 00:02:23,179
Tôi biết có lẽ giờ bạn đang nghĩ rằng,
"Vậy thì có gì khác?"

46
00:02:23,179 --> 00:02:25,234
Được rồi, đây là một ví dụ.

47
00:02:25,241 --> 00:02:29,303
Không phân biệt chủng tộc sẽ đại loại kiểu
"Tao da trắng, còn mày thì không."

48
00:02:29,860 --> 00:02:31,576
Phân biệt chủng tộc thì kiểu

49
00:02:31,576 --> 00:02:35,416
"Tao da trắng, mày thì không,
và đó là lý do tao hơn mày."

50
00:02:36,492 --> 00:02:38,882
Còn người không biết gì thì kiểu như

51
00:02:38,882 --> 00:02:42,901
"Tao da trắng, mày thì không,
và tao chả biết phải làm gì với điều đó."

52
00:02:42,901 --> 00:02:45,032
Giờ thì tôi chắc mẩm

53
00:02:45,032 --> 00:02:48,527
là tuy có hơi ngô nghê,
nhưng họ vẫn là những người tốt bụng

54
00:02:48,527 --> 00:02:49,894
và có thiện chí.

55
00:02:49,894 --> 00:02:54,772
Nhưng họ lại đặt những câu hỏi
mà gây rất nhiều phiền phức về sau.

56
00:02:54,782 --> 00:02:56,849
Đây là một vài ví dụ.

57
00:02:57,470 --> 00:03:01,777
"Mày là người Hoa à, ôi Chúa ơi, tao có
một anh bạn người Hoa, mày biết ảnh chứ?"

58
00:03:01,777 --> 00:03:04,042
(Tiếng cười)

59
00:03:05,153 --> 00:03:06,373
"Không.

60
00:03:06,373 --> 00:03:07,918
Tao không biết anh ta.

61
00:03:08,401 --> 00:03:11,966
Vì trái với sự kì vọng
phi thực tế của mày,

62
00:03:11,966 --> 00:03:16,782
tao không thể biết hết từng người một
trong số 1.35 tỉ người Trung Quốc

63
00:03:16,782 --> 00:03:18,612
đang sống trên Trái Đất này."

64
00:03:18,612 --> 00:03:19,743
(Tiếng cười)

65
00:03:20,023 --> 00:03:21,808
Người ta cũng hay hỏi rằng

66
00:03:21,808 --> 00:03:23,582
"Tên của mày từ đâu mà có vậy?"

67
00:03:23,582 --> 00:03:26,305
và tôi thật sự không biết
phải trả lời thế nào luôn,

68
00:03:26,305 --> 00:03:28,353
nên tôi thường dựa theo sự thật.

69
00:03:28,353 --> 00:03:30,193
"Bố mẹ tao đặt tên đó cho tao.

70
00:03:30,193 --> 00:03:32,377
Vậy tên mày từ đâu mà có?"

71
00:03:32,377 --> 00:03:33,597
(Tiếng cười)

72
00:03:35,153 --> 00:03:36,997
Thậm chí tôi còn chưa kể tới

73
00:03:36,997 --> 00:03:41,645
không biết bao nhiêu lần người ta
nhầm tôi với một người châu Á khác.

74
00:03:42,011 --> 00:03:44,392
Có lần ai đó đến chỗ tôi và bảo

75
00:03:44,392 --> 00:03:46,469
"Angie, tao cực thích bức vẽ của mày!"

76
00:03:46,469 --> 00:03:48,086
Và tôi cảm thấy cực kì bối rối,

77
00:03:48,086 --> 00:03:50,509
nên tôi chỉ biết cảm ơn họ
và lảng đi chỗ khác.

78
00:03:50,509 --> 00:03:51,539
(Tiếng cười)

79
00:03:52,199 --> 00:03:54,556
Nhưng, trong tất cả các câu hỏi,

80
00:03:54,556 --> 00:03:58,090
câu tôi ưa thích vẫn là cái câu kinh điển,
"Mày từ đâu tới?",

81
00:03:58,090 --> 00:04:00,497
vì tôi đã từng sống ở vài nơi,

82
00:04:00,497 --> 00:04:03,344
nên đây là cách mà
cuộc hội thoại thường tiến triển,

83
00:04:04,040 --> 00:04:05,424
"Mày từ đâu tới vậy?"

84
00:04:05,424 --> 00:04:07,331
"À, tao đến từ Boise, Idaho."

85
00:04:08,100 --> 00:04:11,634
"Tao biết rồi, nhưng mà
thật sự thì mày từ đâu tới?

86
00:04:12,090 --> 00:04:14,903
"Ý tao là, tao từng sống
ở Nam Dakota một thời gian."

87
00:04:15,324 --> 00:04:17,157
"Rồi còn trước đó nữa thì sao?"

88
00:04:17,282 --> 00:04:19,846
"Ý tao là, tao đã sống tại Bắc Dakota."

89
00:04:20,122 --> 00:04:22,632
"Được rồi, tao sẽ đi thẳng vào vấn đề,

90
00:04:22,632 --> 00:04:24,603
tao nghĩ những gì
tao đang cần hỏi là,

91
00:04:24,603 --> 00:04:27,067
mày có từng sống
ở nơi nào xa rất xa ở đây,

92
00:04:27,067 --> 00:04:29,518
mà ở đó người ta nói chuyện
hơi khác chút không?

93
00:04:30,087 --> 00:04:34,138
"Ồ, tao biết nơi mày đang nói tới rồi,
đúng là có thiệt, tao từng sống ở Texas."

94
00:04:34,138 --> 00:04:36,182
(Tiếng cười)

95
00:04:37,899 --> 00:04:41,037
Sau đó thường là
họ sẽ bỏ cuộc và tự băn khoăn

96
00:04:41,037 --> 00:04:44,683
tại sao tôi không phải một người Á
ngầu như Jeremy Lin hay Jackie Chan

97
00:04:44,683 --> 00:04:48,099
hoặc họ bỏ qua những câu trêu đùa vô bổ
và đi thẳng vào cái họ cần,

98
00:04:48,099 --> 00:04:49,923
"Gia đình mày đến từ đâu?"

99
00:04:49,935 --> 00:04:54,752
Nên, chỉ một câu "để tao nói mày biết"
đáp lại sẽ là phương án an toàn nhất.

100
00:04:54,922 --> 00:04:57,426
Nhưng, những cuộc tương tác này
thú vị bao nhiêu,

101
00:04:57,426 --> 00:05:00,462
nhiều lần chúng khiến tôi muốn
chối bỏ văn hóa của chính mình

102
00:05:00,462 --> 00:05:03,242
vì tôi nghĩ điều đó
sẽ giúp tôi hòa hợp hơn.

103
00:05:03,668 --> 00:05:07,618
Tôi tự cách ly bản thân khỏi
cái mẫu người châu Á càng nhiều càng tốt

104
00:05:07,618 --> 00:05:09,527
bằng cách tự hạ thấp chủng tộc của mình

105
00:05:09,527 --> 00:05:11,647
và giả vờ như mình ghét cay môn Toán.

106
00:05:12,107 --> 00:05:14,807
Và điều tệ hại nhất là,
nó đã có hiệu quả.

107
00:05:16,121 --> 00:05:20,304
Tôi càng chối bỏ danh tính Trung Quốc
của mình thì tôi càng nổi tiếng hơn

108
00:05:20,900 --> 00:05:24,364
Bạn bè thích tôi hơn,
vì tôi giống họ nhiều hơn.

109
00:05:25,143 --> 00:05:29,286
Tôi trở nên tự tin hơn,
vì tôi biết mình giống họ nhiều hơn.

110
00:05:31,269 --> 00:05:33,686
Nhưng tôi càng trở nên "Mỹ hóa" hơn,

111
00:05:33,686 --> 00:05:36,252
tôi cũng bắt đầu mất đi
những đặc trưng của mình,

112
00:05:36,252 --> 00:05:38,738
phần bản thân mà tôi
không bao giờ lấy lại được,

113
00:05:38,738 --> 00:05:40,925
và dù cho tôi có cố đến mấy để giả vờ

114
00:05:40,925 --> 00:05:43,818
rằng tôi cũng giống như
bao bạn học người Mỹ khác,

115
00:05:44,113 --> 00:05:45,903
tôi vẫn không giống họ.

116
00:05:46,387 --> 00:05:50,398
Vì đối với những người
sống tại những nơi tôi từng sống,

117
00:05:50,398 --> 00:05:54,372
da trắng là quy chuẩn, và với tôi,
da trắng cũng trở thành một quy chuẩn.

118
00:05:55,119 --> 00:05:58,745
Vào sinh nhật thứ 14 của mình,
tôi được tặng bộ trò chơi The Sims 3.

119
00:05:58,745 --> 00:06:02,588
Nó cho phép bạn tạo nhân vật của mình
và điều khiển cuộc sống của họ.

120
00:06:02,601 --> 00:06:06,463
Bản thân tôi năm 14 tuổi đã tạo nên
một gia đình nhỏ chủ đạo và hoàn hảo,

121
00:06:06,473 --> 00:06:10,093
được hoàn thiện với một căn biệt thự lớn
cùng một hồ bơi khủng.

122
00:06:10,903 --> 00:06:13,414
Tôi đâm đầu vào chơi trò đó
trong gần ba tháng,

123
00:06:13,414 --> 00:06:15,942
sau đó bỏ nó đi và không bao giờ
đá động tới nó nữa,

124
00:06:15,942 --> 00:06:17,387
cho tới vài tuần trước,

125
00:06:17,387 --> 00:06:19,611
khi mà tôi bỗng nhận ra một điều.

126
00:06:20,240 --> 00:06:22,943
Cái gia đình mà tôi đã tạo ra
đều là người da trắng.

127
00:06:23,970 --> 00:06:26,970
Nhân vật mà tôi đã
tự thiết kế cho mình, cũng da trắng.

128
00:06:28,053 --> 00:06:30,319
Mọi nhân vật mà tôi tạo ra
đều là da trắng.

129
00:06:30,836 --> 00:06:32,741
Và điều tệ hại nhất là,

130
00:06:32,757 --> 00:06:35,747
đây không phải là một quyết định
có ý thức mà tôi đã đưa ra.

131
00:06:36,276 --> 00:06:38,154
Chưa bao giờ tôi tự nghĩ rằng

132
00:06:38,163 --> 00:06:41,453
tôi hoàn toàn có thể
tạo ra những nhân vật giống mình.

133
00:06:42,218 --> 00:06:45,618
Không cần phải suy nghĩ, da trắng
cũng đã trở thành quy chuẩn của tôi.

134
00:06:48,006 --> 00:06:49,140
Sự thật là,

135
00:06:49,140 --> 00:06:53,424
người Mỹ gốc Á giữ một vai trò lạ đời
trong cái xã hội Mỹ hỗn tạp về sắc tộc.

136
00:06:54,090 --> 00:06:56,526
Chúng tôi là dân thiểu số kiểu mẫu.

137
00:06:57,121 --> 00:07:01,252
Xã hội lấy thành công của chúng tôi để
đặt vào thế đối đầu với các tộc người khác

138
00:07:01,252 --> 00:07:04,632
với cái lý lẽ là
nạn phân biệt chủng tộc không tồn tại.

139
00:07:05,624 --> 00:07:08,691
Nhưng điều đó có ý nghĩa gì
với chúng tôi, người Mỹ gốc Á?

140
00:07:09,750 --> 00:07:12,826
Nó nghĩa là chúng tôi không mấy gì
đủ giống để được chấp nhận,

141
00:07:12,826 --> 00:07:15,132
nhưng cũng không khác biệt
đến mức bị hắt hủi.

142
00:07:15,132 --> 00:07:17,192
Chúng tôi mãi kẹt trong
vùng xám mập mờ

143
00:07:17,192 --> 00:07:19,739
và xã hội chẳng biết
phải làm gì với chúng tôi.

144
00:07:20,398 --> 00:07:23,038
Vậy nên họ nhóm chúng tôi lại
theo màu da.

145
00:07:23,576 --> 00:07:26,007
Họ bảo chúng tôi phải
chối bỏ bản sắc của mình

146
00:07:26,017 --> 00:07:27,900
để có thể hòa mình vào đám đông.

147
00:07:28,193 --> 00:07:30,568
Họ bảo rằng
bản chất ngoại quốc của chúng tôi

148
00:07:30,568 --> 00:07:33,483
là đặc điểm duy nhất
để phân biệt chúng tôi.

149
00:07:33,740 --> 00:07:36,544
Họ tước đi danh tính thật
của chúng tôi từng cái một,

150
00:07:36,544 --> 00:07:39,304
cho đến khi chúng tôi thành
người ngoại nửa nạc nửa mỡ,

151
00:07:39,304 --> 00:07:41,807
là người Mỹ nhưng không ra người Mỹ,

152
00:07:42,339 --> 00:07:43,466
có cá tính,

153
00:07:43,466 --> 00:07:47,306
nhưng chỉ khi không có
người bản xứ nước tôi ở quanh.

154
00:07:49,653 --> 00:07:54,046
Tôi ước tôi đã luôn có được dũng khí
để lên tiếng về những vấn đề này.

155
00:07:55,091 --> 00:07:58,222
Nhưng xuất thân từ một nền văn hóa
luôn né tránh việc đương đầu,

156
00:07:58,239 --> 00:08:01,072
và một nền văn hóa khác
bị chi phối bởi chủng tộc,

157
00:08:01,072 --> 00:08:04,199
làm sao tôi vượt qua được sức ép
để giữ sự hòa hợp,

158
00:08:04,199 --> 00:08:06,669
trong khi vẫn được là chính mình?

159
00:08:07,334 --> 00:08:11,347
Và dù cực ghét phải thú nhận điều này,
tôi thường không lên tiếng gì cả,

160
00:08:11,347 --> 00:08:13,079
vì nếu tôi làm vậy,

161
00:08:13,079 --> 00:08:16,673
có nguy cơ tôi sẽ
bị cho là quá nhạy cảm,

162
00:08:16,673 --> 00:08:18,926
hoặc là quá dễ bị xúc phạm,

163
00:08:18,926 --> 00:08:21,533
hoặc là điều đó hoàn toàn không đáng.

164
00:08:22,713 --> 00:08:26,130
Nhưng tôi vẫn nói rõ, liệu người ta
có sẵn lòng thú nhận điều đó?

165
00:08:26,130 --> 00:08:28,999
Vâng, những vấn đề về chủng tộc
luôn gây tranh cãi.

166
00:08:29,337 --> 00:08:33,207
Nhưng đó chính là lý do
chúng ta cần thiết phải nói về chúng.

167
00:08:35,132 --> 00:08:36,530
Tôi mới bước sang tuổi 18

168
00:08:36,530 --> 00:08:39,660
và còn vô vàn những điều
mà tôi chưa biết hết về thế giới.

169
00:08:39,660 --> 00:08:42,052
Nhưng những gì tôi biết
là rất khó để thừa nhận

170
00:08:42,052 --> 00:08:43,985
rằng bạn có thể là
một phần của vấn đề,

171
00:08:43,985 --> 00:08:46,873
và tất cả chúng ta đều có thể
là một phần của vấn đề.

172
00:08:46,873 --> 00:08:49,403
Nên, thay vì hướng dẫn
cho bạn từng bước một

173
00:08:49,403 --> 00:08:52,653
về cách để không có thái độ
phân biệt chủng tộc với người Á.

174
00:08:52,660 --> 00:08:56,267
Tôi sẽ để bạn quyết định những gì
rút ra được từ bài diễn thuyết này.

175
00:08:56,770 --> 00:08:58,460
Những gì tôi có thể làm,

176
00:08:58,460 --> 00:09:00,440
là chia sẻ câu chuyện của mình.

177
00:09:01,990 --> 00:09:05,021
Tên tôi là Canwen,
tôi yêu thích màu tím.

178
00:09:05,021 --> 00:09:08,133
Tôi chơi dương cầm,
nhưng vĩ cầm thì không nhiều lắm.

179
00:09:08,607 --> 00:09:11,582
Tôi có hai người bố mẹ
cực kỳ ủng hộ tôi và luôn cần cù,

180
00:09:11,582 --> 00:09:14,392
cùng một đứa em trai 10 tuổi
rất tuyệt vời.

181
00:09:15,390 --> 00:09:17,382
Tôi yêu môn Giải tích hơn cả mọi thứ,

182
00:09:17,390 --> 00:09:20,734
ghét cay đắng món cơm,
và là một tay lái kinh khủng.

183
00:09:20,734 --> 00:09:25,098
Nhưng trên hết,
tôi tự hào về chính mình.

184
00:09:25,660 --> 00:09:27,120
Một chút nét Mỹ,

185
00:09:27,120 --> 00:09:28,723
một chút nét Trung Quốc,

186
00:09:28,723 --> 00:09:30,522
và vô vàn những nét của cả hai.

187
00:09:30,522 --> 00:09:31,698
Cảm ơn.

188
00:09:31,698 --> 00:09:34,682
(Vỗ tay)