1
00:00:05,428 --> 00:00:06,664
Tôi da đen.

2
00:00:07,312 --> 00:00:10,412
Đây là cách tôi miêu tả bản thân mình
từ nhỏ tới lớn.

3
00:00:11,063 --> 00:00:14,749
Tôi chưa bao giờ ghét việc miêu tả
bản thân là da đen.

4
00:00:14,990 --> 00:00:17,618
Tôi là một đứa trẻ lớn lên hay suy nghĩ
về chủng tộc

5
00:00:17,618 --> 00:00:20,087
bởi vì khi bạn lớn lên cùng Chúa là 
người da trắng,

6
00:00:20,322 --> 00:00:23,334
bạn sẽ thắc mắc tại sao ông ấy 
trông không giống mình.

7
00:00:23,746 --> 00:00:25,437
Mẹ tôi là người đầu tiên

8
00:00:25,437 --> 00:00:28,093
định hình cách nghĩ của tôi
về chủng tộc và sự đa dạng.

9
00:00:28,271 --> 00:00:30,123
Cách giải thích của bà rất dễ hiểu:

10
00:00:30,123 --> 00:00:33,054
Có các chủng người da Đen, 
da Trắng, châu Á, vân vân

11
00:00:33,054 --> 00:00:35,881
và mặc dù nhìn khác nhau, chúng ta 
thật ra đều giống nhau.

12
00:00:35,881 --> 00:00:36,933
Chỉ vậy thôi.

13
00:00:37,758 --> 00:00:41,123
Đến năm lớp sáu, tôi phát hiện ra
da mình không phải đen

14
00:00:41,123 --> 00:00:43,195
thật ra tôi là da ngăm đen,

15
00:00:43,248 --> 00:00:45,383
tức là nằm ở giữa trong 
quang phổ màu đen.

16
00:00:45,653 --> 00:00:47,842
Nói một chút về cụm từ "da ngăm đen"

17
00:00:47,844 --> 00:00:49,207
Ngăm đen so với ai?

18
00:00:49,232 --> 00:00:52,837
Không ai biết cả vì nó được tạo ra
và thay đổi từ người này sang người khác.

19
00:00:52,837 --> 00:00:56,622
Vậy mà có một suy nghĩ rất rõ ràng
ở đa số mọi người

20
00:00:56,622 --> 00:00:59,950
rằng Drake da đen sáng và 
Lupita Nyong'o da đen tối.

21
00:01:00,278 --> 00:01:02,576
Tôi nghĩ: "Có vẻ hợp lí".

22
00:01:02,576 --> 00:01:05,416
Có các sắc thái da đen sáng, 
da ngăm đen, da đen tối.

23
00:01:05,416 --> 00:01:07,937
Hồi ở trường trung học Brooklyn 
đầy người da đen,

24
00:01:07,937 --> 00:01:10,707
tôi từng nghĩ rằng màu đen
không có các sắc thái kể trên

25
00:01:10,707 --> 00:01:14,851
vì mọi người đều chơi với nhau
và nhìn chung đều được tôn trọng,

26
00:01:15,058 --> 00:01:17,834
kể cả khi lâu lâu có ai nói: 
"Ê thằng đen xì".

27
00:01:19,014 --> 00:01:21,004
Tóm lại là, có những yếu tố khác

28
00:01:21,029 --> 00:01:24,733
mà bọn trẻ chúng tôi để ý hơn, 
những yếu tố đó mới phân tầng xã hội.

29
00:01:26,187 --> 00:01:29,752
Rồi tôi lên cấp ba, và tôi bắt đầu
để ý một vài thứ.

30
00:01:30,352 --> 00:01:32,202
Tôi nhận ra thế giới xung quanh mình

31
00:01:32,202 --> 00:01:35,100
có hơi chút thiên vị những người
da sáng màu hơn.

32
00:01:35,671 --> 00:01:39,928
Tôi nhận ra các cô gái da trắng có nhiều 
likes và comments hơn trên Instagram.

33
00:01:39,928 --> 00:01:43,474
Những chàng trai tôi thích chỉ theo đuổi
một số kiểu con gái nhất định.

34
00:01:44,169 --> 00:01:46,220
Tôi cũng nhận thấy những 
người da tối hơn

35
00:01:46,220 --> 00:01:49,868
không xuất hiện trên TV shows 
và phim ảnh tôi coi.

36
00:01:49,893 --> 00:01:50,971
Thậm chí nếu có,

37
00:01:50,971 --> 00:01:53,590
họ cũng chỉ vào vai những 
người dơ bẩn ở khu ổ chuột,

38
00:01:53,615 --> 00:01:55,206
chỉ là nhân vật phụ.

39
00:01:55,739 --> 00:01:58,709
Tuy nhiên, tôi nghĩ mình có thể
tránh được và thậm chí phản lại

40
00:01:58,709 --> 00:02:01,341
những tác động mà phân biệt 
màu da gây ra vào lúc đó

41
00:02:01,341 --> 00:02:04,326
bằng cách không tốn sức quan tâm nó
và sống cuộc sống của mình.

42
00:02:04,326 --> 00:02:05,307
Và tôi đã làm vậy.

43
00:02:05,307 --> 00:02:06,882
Trong thời gian ngắn, nó hiệu quả

44
00:02:06,882 --> 00:02:10,901
vì tôi đã thuyết phục bản thân rằng 
nếu tách mình khỏi vấn đề,

45
00:02:10,901 --> 00:02:11,943
tôi có thể tránh nó.

46
00:02:12,674 --> 00:02:14,527
Tất cả thay đổi khi tôi lên đại học.

47
00:02:14,527 --> 00:02:18,524
Bởi vì ở đây, giữa cả đám con trai 
và áp lực trong trường,

48
00:02:18,673 --> 00:02:22,553
tôi đã học được nhiều điều về bản thân
và nhiều hơn nữa về thế giới quanh mình.

49
00:02:22,663 --> 00:02:25,690
Lần đầu tiên, tôi không có 
mạng lưới an toàn

50
00:02:25,690 --> 00:02:28,236
gồm những người suy nghĩ
giống hệt mình.

51
00:02:28,236 --> 00:02:31,592
Lần đầu tiên, da ngăm đen phải được
phân biệt rõ ràng.

52
00:02:31,592 --> 00:02:32,847
Nó không còn ở giữa nữa.

53
00:02:32,847 --> 00:02:34,800
Một là bạn da trắng, hai là bạn da đen.

54
00:02:34,825 --> 00:02:36,344
Và tôi được coi là da đen,

55
00:02:36,344 --> 00:02:38,601
mọi người không nghĩ đó là một điều tốt.

56
00:02:39,059 --> 00:02:40,852
Tất nhiên không ai nói với tôi rằng:

57
00:02:40,852 --> 00:02:42,996
"Amaya, da mày đen nên nhìn xấu quá".

58
00:02:42,996 --> 00:02:46,328
Nhưng có khá nhiều những thứ nhỏ nhặt
chứng tỏ điều đó.

59
00:02:46,328 --> 00:02:47,491
Bạn biết đấy, như kiểu:

60
00:02:48,822 --> 00:02:51,522
"Thật ra con gái da đen không xấu.

61
00:02:51,522 --> 00:02:53,725
Chỉ là mình thích con gái 
da trắng hơn thôi".

62
00:02:54,578 --> 00:02:58,812
Chính nơi đây khiến tôi nhận ra rằng
phân biệt màu da là có thật,

63
00:02:58,873 --> 00:03:01,100
và mọi người không muốn nói về nó.

64
00:03:01,903 --> 00:03:04,031
Vậy phân biệt màu da là gì?

65
00:03:04,299 --> 00:03:06,158
Dù đây không phải một hiện tượng mới

66
00:03:06,158 --> 00:03:10,282
nhưng đến tận năm 1982, nó mới được
Alice Walker định nghĩa là

67
00:03:10,282 --> 00:03:14,894
những thành kiến hay đối xử đặc biệt với 
người cùng chủng tộc chỉ dựa vào màu da.

68
00:03:15,274 --> 00:03:17,936
Từ khóa ở đây là "cùng chủng tộc"

69
00:03:17,936 --> 00:03:21,426
nghĩa là nó khác một tí so với
phân biệt chủng tộc.

70
00:03:21,506 --> 00:03:22,674
Giống như thế này:

71
00:03:22,772 --> 00:03:26,131
Nếu Mỹ là một cái cây, và rễ của nó
là phân biệt chủng tộc

72
00:03:26,131 --> 00:03:27,785
thì phân biệt màu da sẽ là cái lá

73
00:03:27,785 --> 00:03:30,145
trên cành cây mang tên Chủ nghĩa châu Âu.

74
00:03:31,139 --> 00:03:35,268
Đây là bởi vì khi người châu Âu 
đến gặp người châu Phi,

75
00:03:35,361 --> 00:03:37,453
họ tin rằng chủng tộc của họ tốt hơn.

76
00:03:37,693 --> 00:03:40,657
Và cái ý tưởng da màu sáng thì tốt hơn
da màu tối -

77
00:03:40,657 --> 00:03:42,739
bởi vì trắng tốt hơn đen -

78
00:03:42,739 --> 00:03:44,232
không bao giờ biến mất cả.

79
00:03:44,674 --> 00:03:45,796
Điều này là xấu

80
00:03:45,928 --> 00:03:49,714
vì nó có nghĩa là những người
da đen sẫm hơn

81
00:03:49,714 --> 00:03:53,571
không chỉ đối diện với phân biệt chủng tộc
từ người da trắng và da không đen

82
00:03:53,571 --> 00:03:57,265
mà còn phải đối diện với sự đối xử
khắc nghiệt từ những người da đen khác

83
00:03:57,265 --> 00:03:59,564
chỉ vì da họ đen hơn một cái
túi giấy màu nâu.

84
00:03:59,979 --> 00:04:02,725
Có rất nhiều lí do khiến 
hiện tượng này gây nhức nhối.

85
00:04:02,725 --> 00:04:05,496
Nhưng vì thời gian có hạn, tôi sẽ
chỉ nói vài điều.

86
00:04:06,076 --> 00:04:10,083
Phân biệt màu da tạo ra khuôn mẫu
về một người da đen chấp nhận được.

87
00:04:10,083 --> 00:04:12,339
Nó tạo ra một hình mẫu da đen,

88
00:04:13,061 --> 00:04:17,069
và phân biệt màu da khiến những người
da đen xung đột với nhau,

89
00:04:17,282 --> 00:04:19,217
cũng là thứ người da trắng muốn.

90
00:04:19,592 --> 00:04:23,560
Vậy nên hãy hiểu những người da đen sáng
không có tội vì phân biệt màu da.

91
00:04:23,585 --> 00:04:25,687
Họ không thể thay đổi cách họ sinh ra.

92
00:04:25,796 --> 00:04:28,867
Tuy nhiên, đặc ân da đen sáng có tồn tại

93
00:04:29,093 --> 00:04:31,940
vì đi cùng với những khái niệm, khuôn mẫu

94
00:04:31,965 --> 00:04:34,939
về một người da đen chấp nhận được

95
00:04:34,964 --> 00:04:36,533
là những khái niệm, khuôn mẫu

96
00:04:36,558 --> 00:04:39,788
về những người không thuộc danh sách
mơ ước đó khi làm người da đen.

97
00:04:40,339 --> 00:04:44,728
Những khuôn mẫu này là: ít học thức, 
dơ bẩn hơn, xấu xí hơn

98
00:04:44,729 --> 00:04:48,163
và, trên tất cả, ít đúng đắn hơn những
người da đen sáng.

99
00:04:48,163 --> 00:04:50,998
Điều này được thấy ở 
mọi nơi mọi thời điểm.

100
00:04:50,998 --> 00:04:52,365
Nó có ở show thời trung cổ

101
00:04:52,365 --> 00:04:55,125
nơi đàn ông da trắng ăn mặc như
những người da đen

102
00:04:55,125 --> 00:04:58,176
và tỏ ra ngu ngốc
để giễu cợt người da đen.

103
00:04:58,176 --> 00:05:00,387
Nó vẫn xuất hiện trên TV thời nay

104
00:05:00,387 --> 00:05:03,415
nơi những nhân vật da đen được người viết 
kịch dùng như công cụ

105
00:05:03,440 --> 00:05:05,145
để đối lập với nhân vật da trắng,

106
00:05:05,292 --> 00:05:09,350
để nhân vật da trắng hơn trông có vẻ dễ 
bị tổn thương và yếu đuối.

107
00:05:09,698 --> 00:05:12,146
Ví dụ, Penny Proud đến từ gia đình Proud

108
00:05:12,146 --> 00:05:13,955
và bạn thân nhất của cô, Dijonay Jones

109
00:05:13,955 --> 00:05:17,096
cùng với tám anh chị em và một người khác
mà tên hơi khó phát âm.

110
00:05:17,096 --> 00:05:19,627
Hoặc là Pam và Gina từ Fox show Martin.

111
00:05:20,337 --> 00:05:22,817
Nó cũng có ở những tác phẩm văn học
được đánh giá cao

112
00:05:22,817 --> 00:05:25,250
như "The Bluest Eye" của Toni Morrison.

113
00:05:25,250 --> 00:05:27,257
Trong đó nhân vật chính, Pecola Breedlove,

114
00:05:27,257 --> 00:05:29,377
được nhắc đi nhắc lại rằng

115
00:05:29,377 --> 00:05:32,023
bởi vì cô da đen nên cô không đẹp.

116
00:05:32,023 --> 00:05:33,281
Và điều đó làm thâm tâm cô

117
00:05:33,281 --> 00:05:35,517
ghét những người da đen sáng.

118
00:05:36,017 --> 00:05:38,288
Lí do chuyện này có vấn đề

119
00:05:38,430 --> 00:05:42,168
là vì người da đen hơn sẽ bỏ 
rất nhiều nỗ lực

120
00:05:42,295 --> 00:05:43,727
trở thành hình mẫu da đen sáng

121
00:05:44,073 --> 00:05:46,461
để được nhận những đặc ân
đi kèm với nó.

122
00:05:47,334 --> 00:05:50,177
Đó là lí do người Caribbean 
tẩy trắng da của họ.

123
00:05:50,565 --> 00:05:52,695
Đây là lí do các bà mẹ hay nói
với con mình:

124
00:05:52,695 --> 00:05:55,400
"Đừng ra ngoài nhiều quá không
là đen da đó".

125
00:05:55,647 --> 00:05:59,029
Đây cũng là lí do những đàn ông,
và cả phụ nữ da đen

126
00:05:59,320 --> 00:06:03,269
cố tìm người da trắng nhất có thể để 
kết hôn và sinh con

127
00:06:03,269 --> 00:06:05,992
vì họ không muốn con mình cũng da đen.

128
00:06:07,601 --> 00:06:11,706
Việc này làm thấm dần sự ghét bản thân
và khiến những người da đen ghét nhau.

129
00:06:12,399 --> 00:06:13,883
Một việc nữa cần phải hiểu

130
00:06:13,883 --> 00:06:16,055
những người da đen ghét nhau

131
00:06:16,131 --> 00:06:17,649
không phải là hiện tượng mới.

132
00:06:17,649 --> 00:06:20,883
Người da trắng dùng nó để phân chia và
thống trị các nô lệ da đen.

133
00:06:20,883 --> 00:06:23,101
Người da trắng vẫn làm
việc đó với cùng lí do.

134
00:06:23,101 --> 00:06:25,180
Khi bạn khiến những người da đen ghét nhau

135
00:06:25,180 --> 00:06:29,420
bởi vì một thứ rất tự nhiên và 
sinh học như là màu da,

136
00:06:29,753 --> 00:06:31,801
thì sẽ ít có khả năng họ sẽ hợp sức lại,

137
00:06:31,801 --> 00:06:34,660
nghĩa là bạn không cần tốn sức 
để duy trì quyền lực.

138
00:06:34,909 --> 00:06:38,346
Hiện tượng này có thể thấy rõ nhất trong
phim của Spike Lee "School Daze"

139
00:06:38,346 --> 00:06:41,049
một phân cảnh nổi bật của phim 
có chứa nhạc nền

140
00:06:41,049 --> 00:06:45,005
và những người phụ nữ da đen sáng
và da đen tối chửi vào mặt nhau:

141
00:06:45,030 --> 00:06:47,406
thằng da đen, đầu đất, hoang tưởng.

142
00:06:48,306 --> 00:06:53,150
Người da trắng dùng cái này như một
cái cớ cho việc phân biệt chủng tộc.

143
00:06:54,803 --> 00:06:57,137
Bằng cách cho người da đen sáng
đặc ân riêng biệt

144
00:06:57,162 --> 00:06:59,172
và giúp họ vươn cao trong cuộc sống,

145
00:06:59,319 --> 00:07:02,834
người da trắng có thể dựa vào
hình mẫu này và nói với tất cả mọi người:

146
00:07:02,834 --> 00:07:04,962
"Hệ thống này không phải 
lí do bạn thất bại.

147
00:07:04,962 --> 00:07:06,089
Nhìn những người này đi

148
00:07:06,089 --> 00:07:08,728
Họ đang thành công. Bạn thất bại là do bạn

149
00:07:08,728 --> 00:07:10,519
Những hình mẫu da đen sáng này...

150
00:07:11,527 --> 00:07:12,964
đang thành công."

151
00:07:13,801 --> 00:07:15,171
Phần điên rồ nhất là...

152
00:07:15,580 --> 00:07:18,911
đây không phải là hiện tượng chỉ
xuất hiện ở cộng đồng da đen.

153
00:07:19,106 --> 00:07:22,676
Những cộng đồng như châu Á, 
Nam Á và La-tinh

154
00:07:22,676 --> 00:07:24,367
cũng trải qua những thứ tương tự.

155
00:07:24,684 --> 00:07:27,695
Phân biệt màu da ở các cộng đồng này
xuất hiện dưới nhiều dạng.

156
00:07:27,914 --> 00:07:29,866
Một quảng cáo bột giặt Trung Quốc

157
00:07:29,866 --> 00:07:32,657
đã cho một người da đen vào 
trong máy giặt

158
00:07:32,666 --> 00:07:35,908
và biến anh ta thành một người
da trắng hơn, Trung Quốc hơn

159
00:07:36,300 --> 00:07:38,220
hoặc là người Phi-líp-pin 
được bảo rằng

160
00:07:38,220 --> 00:07:40,549
họ ở dưới đáy của châu Á

161
00:07:40,549 --> 00:07:42,174
vì họ da đen.

162
00:07:42,698 --> 00:07:45,231
Ở Bollywood đã xảy ra phản đối
những năm gần đây

163
00:07:45,231 --> 00:07:48,986
vì phim Bollywood dùng quá ít màu da

164
00:07:48,986 --> 00:07:51,828
để đại diện cho cả dân tộc Ấn Độ.

165
00:07:52,177 --> 00:07:53,177
Kết quả là,

166
00:07:53,177 --> 00:07:56,902
nhiều người đã hành động đối phó
để chống lại ý niệm độc hại này,

167
00:07:56,902 --> 00:08:00,324
như Nandita Das và chiến dịch 
"Tại sao da đen lại đẹp" của cô ấy.

168
00:08:00,719 --> 00:08:05,250
Các ngôi sao ở La-tinh như Amara La Negra 
bị phản ứng dữ dội

169
00:08:05,250 --> 00:08:08,704
vì cố gắng phá vỡ khuôn mẫu của một
ngôi sao La-tinh đang nổi là thế nào,

170
00:08:08,828 --> 00:08:11,955
cô đã chăm sóc rất kĩ lưỡng
làn da và mái tóc mình,

171
00:08:12,380 --> 00:08:16,749
bị buộc tội vì da đen và thậm chí
còn không được coi như người La-tinh.

172
00:08:17,845 --> 00:08:20,633
Bởi vì đây là chuyện
ảnh hưởng rất nhiều người,

173
00:08:20,633 --> 00:08:23,436
bạn sẽ nghĩ rằng mọi người sẽ 
lên tiếng về nó.

174
00:08:23,436 --> 00:08:27,364
Đúng vậy, có rất nhiều người 
đang quan tâm đến phân biệt màu da.

175
00:08:27,364 --> 00:08:30,509
Tuy nhiên, lí do nó không lớn

176
00:08:30,509 --> 00:08:33,533
như nó có thể là vì mọi người 
nghĩ rằng điều đó là tự nhiên.

177
00:08:33,533 --> 00:08:35,822
Họ chưa tiếp xúc với thứ gì khác.

178
00:08:35,822 --> 00:08:37,427
Đó là cách họ lớn lên.

179
00:08:37,427 --> 00:08:40,583
Kể cả khi bạn lớn lên như tôi, 
trong một căn nhà mà

180
00:08:40,631 --> 00:08:41,696
bạn được dạy rằng

181
00:08:41,696 --> 00:08:44,168
da đen của bạn là đẹp,
da nâu của bạn là đẹp,

182
00:08:44,168 --> 00:08:47,738
màu da đen của bạn rất tuyệt
và tóc bạn cũng vậy,

183
00:08:47,738 --> 00:08:49,719
nhưng khi bước ra khỏi nhà,

184
00:08:49,744 --> 00:08:52,530
bạn sẽ cảm thấy tất cả hiệu ứng 
của phân biệt màu da.

185
00:08:52,555 --> 00:08:53,773
Chấm hết.

186
00:08:54,444 --> 00:08:56,616
Vậy lí do tôi kể bạn việc này là gì?

187
00:08:56,904 --> 00:08:58,968
Tôi tin vào một câu nói nổi tiếng:

188
00:08:58,983 --> 00:09:02,264
"Bước đầu tiên để giải quyết vấn đề là 
thừa nhận rằng bạn có vấn đề."

189
00:09:02,398 --> 00:09:05,246
Và đúng, có rất nhiều vấn đề ngoài kia...
Trump chẳng hạn.

190
00:09:05,421 --> 00:09:09,775
Tuy nhiên, lí do chúng được giải quyết là
vì có những người ngoài kia

191
00:09:09,775 --> 00:09:12,177
đang làm việc không mệt mỏi
để khiến dân chúng

192
00:09:12,177 --> 00:09:15,326
hiểu rằng có vấn đề cần phải giải quyết.

193
00:09:15,517 --> 00:09:16,987
Đây là vấn đề.

194
00:09:17,123 --> 00:09:19,539
Tôi không có giải pháp cụ thể cho
phân biệt màu da

195
00:09:19,539 --> 00:09:23,546
vì tôi chỉ là một cô gái, và chỉ có
kinh nghiệm của bản thân mình.

196
00:09:23,571 --> 00:09:25,758
Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh một điều.

197
00:09:26,173 --> 00:09:28,713
Một khi Mỹ và cả thế giới thật sự

198
00:09:28,993 --> 00:09:31,573
nhận ra rằng phân biệt màu da
là không tự nhiên,

199
00:09:31,573 --> 00:09:34,928
nó đã ăn sâu vào tiềm thức của
rất nhiều thế hệ

200
00:09:34,933 --> 00:09:36,356
rằng da trắng hơn là tốt hơn,

201
00:09:36,400 --> 00:09:39,413
chỉ khi đó chúng ta mới có thể bắt đầu
quá trình "khử màu".

202
00:09:39,696 --> 00:09:43,208
Chúng ta cần đá văng thứ này ra lề đường
và để nó lại trong quá khứ

203
00:09:43,208 --> 00:09:47,041
bởi vì, liệu ta có muốn sống
trong thế giới như thế này không?

204
00:09:47,041 --> 00:09:48,084
Xin cảm ơn.

205
00:09:48,084 --> 00:09:51,084
(Vỗ tay)