له سهردهمی یۆنانیهكانهوه تاوهكو
سهدهی بیستهم،
ئهریستۆتڵ، سیكمهند فڕۆید،
وه ههموو توێژهرهكانی تریش
به دوای ههمان شتدا دهگهڕان:
گوونهكانی مارماسی.
مارماسیهكان، ئهینگویلا ئهینگویلا،
له ڕووبارهكانی ئهوروپادا دهژین،
بهڵام هیچ كهسێك نهیبنیوه
كه مارماسی جووت ببن.
سەڕەڕایی توێژینهوه زۆرهكان،
تا ئێسته نهتوانراوه نه هێلكهكانیان
نه ئهندامی زاوزێكردنیان بدۆزرێتهوه.
بهبێ هیچ داتایهك، سروشتگهرهكان
پێشنیاری كۆمهڵێك چیرۆكیان كردووه.
ئهریستۆتڵ وتویهتی كه مارماسیهكان
له خۆوه له قوڕ هاتونهته دهرهروه.
پلینی ذه ئێڵدهر لهو بارهیهوه دهڵێت
ئهوان له ڕێگهی خۆخشاندنن له بهرد و
و دواتر هاتونهته ژیانهوه.
وتراوه كه مارماسیهكان له
شلهی ماسی ترهوه دروست بوون،
و تهنانهت له جهستهی قالۆنچهوه
هاتونهته دهرهوه.
بهڵام ڕاستیهكهی زۆر لهوه قورستره
كه بیری لێ دهكرێتهوه.
و بۆ چارهسهر كردنی ئهم ئاڵۆزیه،
توێژهرهكان پێویسته دووباره بیر له
توێژینهوهکانی سهدهكانی ڕابردوو بكهنهوه.
ئهمڕۆ، دهزانین كه ژیانی مارماسیهكان
له پێنج قۆناغ پێكهاتووه:
لارڤال لێپتۆسێفێڵای، مینیسكول گلاسی ئیڵس،
ئادۆلێسێنت ئێلڤس،
ئۆڵدهر یهلۆو ئیڵس، و
ئادهڵت سیلڤهر ئیڵس.
جیاوازیهكی زۆر ههیه
له نێوان ئهم قۆناغانهدا.
تۆ دهبێت ئهوه له بیر بكهیت كه
ئهمانه ئاژهڵێكی جیاواز بن.
ئهوه ههمان شته كه سروشتزانه
ئهوروپیهکان بیریان لێ كردبووه.
توێژهران ئاگاداری قۆناغی
لێپتۆسێفێلا و گلاس ئیڵس بوون،
بهڵام هیچ كهس گریمانی ئهوهی نهكرد
كه ئهمانه بهستراون به ئێڵڤێر ئیڵس وه یهڵۆو ئیڵس
وه به سهدان كیلۆمهتر له ژێرهوهی
ڕووی ئاوهكاندا دهژین.
شته گرنكهكان زیاتر ئاڵۆزدهبن،
ئةندامي زاوزێیان تا تهمهنێك گهشه ناكات.
و تهواوی تهمهنیان له
ڕووبارهكانی ئهوروپادا
به تهواوی له تهمهنی
ههرزهكاریدایه.
بۆیه كهی و له كوێ مارماسیهكان
وهچه دهخهنهوه؟
جگه له ناوهكهی، ژیانی مارماسیهكان
له سهرهتادا
له ناو ئاوی سوێردا له
بێرمودا تریاگڵ دهبێت.
له گرنكترین قۆناغهكانی ههموو ساڵێكی
گهردهلولاوی
به ههزارهها مارماسی
سێ ملیمی
دێنه دهرهوه له
ڕووباری سارگاسۆ.
لێرهوه، به دوای یهكدا ڕێدهگرنهبهر
بهرهوه باكووری ئهمریكا و كیشوهری -
ئهوروپا كه زۆر نزیكتر بووه
كاتێك مارماسیهكان ئهم ڕێگهیهیان
دروست كرووه له 40 ملیۆن ساڵ لهمهوبهر.
دوای سێ سهد رۆژ، ئهنگویلا ئهنگویلا
ئۆقیانوسهكان دهبڕن
به درێژای 6،500 كیلۆمهتر
بهرهوه كهناراوهكانی ئهوروپا
كه دوور و درێژترین
كۆچ دهكهن.
بهڵام ئهو كاتهی دهگهنه شوێنی خۆیان
45 سانتیم له جهستهیان زیادی كردووه.
و گۆڕاون بۆ سێمی تڕانس پارێنت
گڵاس ئیڵس.
ئهوه تهنها گۆڕانكاریهكی جهستهی نییه.
ئهگهر زۆرینهی ماسی مهراین
بچوونایهته كهنارئاوه سوێرهكان،
ئهوه خانهكانیان دهئاوسا له ناو
ئاوهكهدا و دەتەقینەوە و دەمردن.
بهڵام كاتێك گلاس ئیڵسهكان
دهگهنه كهنارهكان
ئهوه گورچیلهكانیان
خوێیهكی زۆر هەڵگرتووە
و دەتوانن ڕێژهی خوێ
له خوێندا هاوسەنگ بکەن.
كۆمهڵێك لهم ماسیانهی ئاوی سازگار
كۆچ دهكهن بهرهو ڕووبار و دهریاچهكان.
ههندێك كات كهڵهكه دهكهن تاوهكو له
بهربهستهكان و ئاژهڵه دڕندهكان پارێزراو بن.
ئهوانهی كه ئهم كارانه ئهنجام دهدهن
دهگۆڕێن بۆ ئێڵڤێرس.
له كۆتایدا كه دهگهنه شوێنی
ڕاوكردنیان،
ئێڵڤێرس دهست دهكهن به خواردنی
ههموو شتێك کە دەچێتە ناو دهمیان.
ئهم جۆرهیان كه ههمووشتێك دهخۆن
دهگۆڕێن و شتی تایبهت دهخۆن،
و دوای دهیهها ڕۆژ دهگۆڕێن بۆ
یهلۆو ئیڵسی گهورهتر.
لهم قۆناغهدا، ئهوان گهشه دهسێنن بۆ
80 سانتیم،
و له كۆتایدا ئهندامی زاوزێ كردنیان
گهشه دهسێنێت.
بهڵام كۆتا قۆناغی ژیانی مارماسی
و نهێنی زاوزێ كردنیان
ههر به ئاڵۆزی ماوهتهوه.
له ساڵی 1896، توێژهران به
به لێپتۆسێڤێلایان وتوه لارڤاڵ ئیڵس،
و بۆیان دهركهوتوه ئهوان له شوێنێك
له ئهتلانتیكەوە بۆ ئهوروپاوه هاتوون.
ههرچۆنێك بێت، بۆ دۆزینهوهی
ئاڵۆزی زاوزێ كردنیان،
كهسێك دهبووایه كارێكی باوهڕ پێنهكراو
ئهنجام بدات
بۆ لارڤێی كه زیاتر نهبێت لی 30 سانتیم.
ئهو كهسهیش
جۆنس سمیدت بوو.
بۆ 18 ساڵی دواتر،
ئهم دهریازانه دانیماركیه
دهبوایه كهناراوهكانی
چوار كیشوهر بگهڕایه،
و ڕاوی لێپتۆ سێفیلای
بكردایه.
له كۆتایدا، له ساڵی 1921،
لارڤێیهكی بچووكی دۆزییهوه،
له كهناراوهكانی باكووری
دهریای سارگاسۆ.
جگه لهو زانیاریانهی
لهو گهشتهدا دهستیان كهوت،
زاناكان هێشتا جوت بوونی
مارماسیهكانیان نهبینیوه،
یان تهنانهت
هێلكهیهكیشیان نهدۆزیوهتوه.
تیۆرهكان ئهوهیان دهرخستووه
كه مارماسییهكان زیاد دهكهن
لهناو سهرمایهكی توند دا،
لهڕێگهی پیتێنی دهرهكیهوه زیاد دهكهن
كه نێرهكانیش سپێرم دهكهن
بهسهر هێلكهكانیاندا.
بهڵام تهوژم و بهگژدا چوونهوهی
دهریای سارگاسۆن
وایكردووه كه ئهم پاڵپشتی کردنی
تیۆره قورس بێت.
توێژهران نازانن له كوێ بگهڕێن،
لهو كاتهوهی كه به سهركهوتووی
شوێنین زانین
له كاتی گهڕانهوهیان له كۆچ كردنهكه.
تاوهكو ئهم ڕووبهڕوبونهوهیه ڕوو بدات،
نهێنی ئهم مارماسییانه بهردهوام دهبێت
تاوهكو لهوناو دهچن.