0:00:01.000,0:00:03.000
Θα ήθελα να σας μιλήσω λίγο σήμερα

0:00:03.000,0:00:06.000
για τον προβλέψιμο παραλογισμό.

0:00:06.000,0:00:10.000
Το ενδιαφέρον μου[br]για την παράλογη συμπεριφορά

0:00:10.000,0:00:13.000
ξεκίνησε πριν μερικά χρόνια[br]σε ένα νοσοκομείο.

0:00:13.000,0:00:17.000
Είχα καεί πολύ άσχημα.

0:00:17.000,0:00:20.000
Και αν περάσετε αρκετό καιρό[br]σε ένα νοσοκομείο

0:00:20.000,0:00:23.000
θα δείτε πολλών ειδών παραλογισμούς.

0:00:23.000,0:00:28.000
Και εκείνος που με ενόχλησε[br]ιδιαίτερα στο τμήμα εγκαυμάτων

0:00:28.000,0:00:32.000
ήταν η διαδικασία που οι νοσοκόμες[br]αφαιρούσαν τους επιδέσμους μου.

0:00:33.000,0:00:35.000
Σίγουρα όλοι σας έχετε βγάλει [br]ένα τραυμαπλάστ κάποια στιγμή

0:00:35.000,0:00:38.000
και σίγουρα αναρωτηθήκατε [br]ποια είναι η σωστή προσέγγιση.

0:00:38.000,0:00:42.000
Το τραβάτε απότομα -- [br]μικρή διάρκεια αλλά με μεγάλη ένταση --

0:00:42.000,0:00:44.000
ή το βγάζετε σιγά σιγά --

0:00:44.000,0:00:48.000
περισσότερος χρόνος, όμως κάθε [br]δευτερόλεπτο είναι λιγότερο επίπονο --

0:00:48.000,0:00:51.000
Ποια είναι η σωστή προσέγγιση;

0:00:51.000,0:00:55.410
Οι νοσοκόμες στο τμήμα μου νόμιζαν [br]πως η σωστή προσέγγιση ήταν η πρώτη,

0:00:55.410,0:00:58.510
οπότε με κρατούσαν σταθερά[br]και τράβαγαν απότομα τους επιδέσμους,

0:00:58.510,0:01:00.000
κρατούσαν και τράβαγαν.

0:01:00.000,0:01:04.000
Επειδή το 70% του σώματός μου είχε καεί,[br]η διαδικασία έπαιρνε περίπου μια ώρα.

0:01:04.000,0:01:07.000
Όπως φαντάζεστε λοιπόν,

0:01:07.000,0:01:11.000
μισούσα τις στιγμές αυτού [br]του απίστευτα έντονου πόνου.

0:01:11.000,0:01:13.000
Οπότε προσπάθησα να το συζητήσω [br]μαζί τους λέγοντας,

0:01:13.000,0:01:14.000
«Γιατί να μη δοκιμάσουμε κάτι άλλο;

0:01:14.000,0:01:16.000
Γιατί να μην μας πάρει λίγο παραπάνω --

0:01:16.000,0:01:21.000
ίσως δύο ώρες αντί για μία --[br]ώστε να αισθάνομαι λιγότερο πόνο;»

0:01:21.000,0:01:23.000
Οπότε οι νοσοκόμες μου είπαν δύο πράγματα.

0:01:23.000,0:01:27.000
Μου είπαν πως είχαν[br]την κατάλληλη μέθοδο για τον ασθενή --

0:01:27.000,0:01:30.000
δηλαδή γνώριζαν ποια ήταν η σωστή διαδικασία[br]για να ελαχιστοποιήσουν τον πόνο μου --

0:01:30.000,0:01:33.000
προσθέτοντας επίσης [br]πως η λέξη ασθενής δεν σημαίνει

0:01:33.000,0:01:35.000
να κάνω προτάσεις ή να παρεμβαίνω ή ...

0:01:35.000,0:01:38.000
Και αυτό δεν είναι μόνο [br]στα Εβραϊκά, παρεμπιπτόντως.

0:01:38.000,0:01:41.000
Ισχύει για κάθε γλώσσα [br]που έχω γνωρίσει μέχρι στιγμής.

0:01:41.000,0:01:45.000
Όπως καταλαβαίνετε, [br]δεν γινόταν να κάνω κάτι παραπάνω

0:01:45.000,0:01:48.000
και εκείνες συνέχισαν να κάνουν το ίδιο.

0:01:48.000,0:01:50.000
Και μετά από τρία χρόνια, [br]όταν έφυγα από το νοσοκομείο,

0:01:50.000,0:01:53.000
ξεκίνησα μαθήματα στο πανεπιστήμιο.

0:01:53.000,0:01:56.000
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα [br]μαθήματα που πήρα

0:01:56.000,0:01:58.000
ήταν ότι υπάρχει μια πειραματική μέθοδος

0:01:58.000,0:02:02.000
που λέει ότι, όταν έχεις μια ερώτηση [br]μπορείς να φτιάξεις ένα αντίγραφό της

0:02:02.000,0:02:06.000
με έναν αφαιρετικό τρόπο [br]και να προσπαθήσεις να την μελετήσεις,

0:02:06.000,0:02:08.000
ώστε, ίσως, να μάθεις κάτι για τον κόσμο.

0:02:08.000,0:02:10.000
Και αυτό έκανα.

0:02:10.000,0:02:11.000
Ακόμη με ενδιέφερε

0:02:11.000,0:02:13.000
η ερώτηση του πως αφαιρείς τους επιδέσμους[br]από ασθενείς με εγκαύματα.

0:02:13.000,0:02:16.000
Αρχικά,λοιπόν, δεν είχα αρκετά χρήματα,

0:02:16.000,0:02:20.000
οπότε πήγα σε ένα κατάστημα σιδηρικών και αγόρασα μια μέγγενη.

0:02:20.000,0:02:24.000
Οπότε έφερνα ανθρώπους στο εργαστήριο και έβαζα το δαχτυλό τους μέσα

0:02:24.000,0:02:26.000
και το έσφιγγα λιγάκι.

0:02:26.000,0:02:28.000
(Γέλια)

0:02:28.000,0:02:31.000
Το έσφιγγα για μεγάλες χρονικές περιόδους και μικρές,

0:02:31.000,0:02:33.000
αυξάνοντας και μειώνοντας τον πόνο,

0:02:33.000,0:02:37.000
με σπασίματα ή όχι -- με πόνο όλων των ειδών.

0:02:37.000,0:02:39.000
Όταν σταμάτησα να τους πληγώνω για λίγο, ρωτούσα,

0:02:39.000,0:02:41.000
Πόσο επίπονο ήταν αυτό; Ή πόσο επίπονο ήταν αυτό;

0:02:41.000,0:02:43.000
Και αν είχατε να επιλέξετε μεταξύ των δύο,

0:02:43.000,0:02:45.000
ποιο θα επιλέγατε;

0:02:45.000,0:02:48.000
(Γέλια)

0:02:48.000,0:02:51.000
Συνέχισα να το κάνω αυτό για αρκετό καιρό.

0:02:51.000,0:02:53.000
(Γέλια)

0:02:53.000,0:02:57.000
Έπειτα, όπως όλα τα καλά ακαδημαϊκά πρότζεκτ, πήρα μεγαλύτερη χρηματοδότηση.

0:02:57.000,0:02:59.000
Χρησιμοποίησηα ήχους, ηλεκτρικά σοκ --

0:02:59.000,0:03:04.000
Είχα ακόμη και μια στολή πόνου ώστε να κάνω τους ανθρώπους να αισθόνται περισσότερο πόνο.

0:03:04.000,0:03:08.000
Όμως εκείνο που έμαθα στη διαδικασία,

0:03:08.000,0:03:11.000
είναι ότι οι νοσοκόμες έκαναν λάθος.

0:03:11.000,0:03:14.000
Εδώ είχαμε υπέροχους ανθρώπους με καλές προθέσεις

0:03:14.000,0:03:16.000
και αρκετή εμπειρία, ωστόσο

0:03:16.000,0:03:20.000
το λάθος τους ήταν προβλέψιμο κάθε φορά.

0:03:20.000,0:03:23.000
Από ότι φαίνεται, επειδή δεν κωδικοποιούμε τη διάρκεια

0:03:23.000,0:03:25.000
με τον ίδιο τρόπο που κωδικοποιούμε την ένταση,

0:03:25.000,0:03:29.000
θα αισθανόμουν λιγότερο πόνο αν η διάρκεια ήταν μεγαλύτερη

0:03:29.000,0:03:31.000
και η ένταση μικρότερη.

0:03:31.000,0:03:34.000
Από ότι φαίνεται θα ήταν καλύτερα να είχαν ξεκινήσει με το πρόσωπό μου,

0:03:34.000,0:03:36.000
το οποίο ήταν πιο επίπονο, προχωρώντας προς τα πόδια,

0:03:36.000,0:03:39.000
δίνοντάς μου την αίσθηση της σταδιακής βελτίωσης --

0:03:39.000,0:03:40.000
και αυτό θα πονούσε λιγότερο.

0:03:40.000,0:03:42.000
Επίσης φαίνεται πως θα ήταν καλύτερο

0:03:42.000,0:03:44.000
να κάναμε διαλείμματα στη μέση ώστε να ανακουφιστώ από τον πόνο.

0:03:44.000,0:03:46.000
Όλα αυτά θα ήταν πολύ ωραία αν γίνονταν

0:03:46.000,0:03:49.000
και οι νοσοκόμες μου δεν είχαν ιδέα.

0:03:49.000,0:03:50.000
Και από εκείνο το σημείο και μετά άρχισα να σκέφτομαι,

0:03:50.000,0:03:53.000
είναι μόνο οι νοσοκόμες στον κόσμο εκείνες που κάνουν λάθος

0:03:53.000,0:03:56.000
σε αυτή τη συγκεκριμένη απόφαση ή είναι πιο γενικό φαινόμενο;

0:03:56.000,0:03:58.000
Και από ότι φαίνεται είναι γενικευμένο --

0:03:58.000,0:04:01.000
Είναι αρκετά τα λάθη που κάνουμε.

0:04:01.000,0:04:06.000
Και θα ήθελα να σας δώσω ένα παράδειγμα ενός από αυτά τα παράλογα

0:04:06.000,0:04:09.000
και πιο συγκεκριμένα θα μιλήσω για την εξαπάτηση.

0:04:09.000,0:04:11.000
Ο λόγος που διάλεξα την εξαπάτηση είναι διότι έχει ενδιαφέρον

0:04:11.000,0:04:13.000
ενώ μας λέει κάτι, νομίζω,

0:04:13.000,0:04:16.000
για την χρηματοπιστωτική κρίση που βρισκόμαστε.

0:04:16.000,0:04:19.000
Το ενδιαφέρον μου για την εξαπάτηση ξεκίνησε

0:04:19.000,0:04:21.000
όταν η Enron εμφανίστηκε στο προσκήνιο και εξεράγη έτσι ξαφνικά,

0:04:21.000,0:04:24.000
και έτσι άρχισα να αναρωτιέμαι τι συμβαίνει εδώ.

0:04:24.000,0:04:25.000
Ήταν αυτή η περίπτωση

0:04:25.000,0:04:28.000
ορισμένων κακών μήλων που ήταν ικανά να κάνουν αυτά τα πράγματα

0:04:28.000,0:04:30.000
ή μιλούμε για μια ενδημική κατάσταση,

0:04:30.000,0:04:34.000
ώστε αρκετοί πια άνθρωποι να είναι ικανοί να συμπεριφέρονται έτσι;

0:04:34.000,0:04:38.000
Επομένως, όπως συνηθίζουμε, αποφάσισα να κάνω ένα πείραμα.

0:04:38.000,0:04:39.000
Ακούστε πως ήταν.

0:04:39.000,0:04:42.000
Εάν ήσασταν μέσα στο πείραμα, θα σας έδινα μια κόλλα χαρτί

0:04:42.000,0:04:46.000
με 20 απλά μαθηματικά προβλήματα, τα οποία μπορούν να λύσουν όλοι,

0:04:46.000,0:04:48.000
αλλά δεν θα σας έδινα αρκετό χρόνο.

0:04:48.000,0:04:50.000
Όταν τελείωναν τα 5 λεπτά, θα έλεγα,

0:04:50.000,0:04:53.000
"Δώστε μου τις κόλες σας και θα σας δώσω 1 δολάριο για κάθε σωστή ερώτηση."

0:04:53.000,0:04:57.000
Αυτό το έκαναν. Έτσι τους πλήρωνα 4 δολάρια για τον κόπο τους -

0:04:57.000,0:04:59.000
κατά μέσο όρο λύνονταν 4 προβλήματα.

0:04:59.000,0:05:02.000
Άλλους τους δελέαζα να κλέψουν.

0:05:02.000,0:05:03.000
Τους έδινα τις κόλλες χαρτί.

0:05:03.000,0:05:05.000
Και όταν τελείωναν τα 5 λεπτά, τους έλεγα,

0:05:05.000,0:05:06.000
"Σκίστε τις κόλλες.

0:05:06.000,0:05:09.000
Βάλτε τα κομμάτια στις τσέπες σας ή στις τσάντες σας

0:05:09.000,0:05:12.000
και πείτε μου πόσες ερωτήσεις πετύχατε."

0:05:12.000,0:05:15.000
Ο κόσμος πια "έλυνε" 7 ερωτήσεις κατά μέσο όρο.

0:05:15.000,0:05:20.000
Τώρα, δεν ήταν σαν να υπήρχαν μερικά κακά μήλα -

0:05:20.000,0:05:23.000
λίγοι άνθρωποι που έκλεβαν πολύ.

0:05:23.000,0:05:26.000
Αντιθέτως, αυτό που παρατηρήσαμε ήταν αρκετούς ανθρώπους να κλέβουν λίγο.

0:05:26.000,0:05:29.000
Στην οικονομική θεωρία,

0:05:29.000,0:05:32.000
η εξαπάτηση είναι μια πολύ απλή ανάλυση κόστους- ωφέλειας.

0:05:32.000,0:05:34.000
Σκέφτεστε, ποια είναι η πιθανότητα να σας πιάσουν;

0:05:34.000,0:05:37.000
Πόσα μπορώ να κερδίσω εάν κλέψω;

0:05:37.000,0:05:39.000
Και πόσο θα τιμωρηθώ εάν με πιάσουν;

0:05:39.000,0:05:41.000
Ζυγίζετε τις επιλογές --

0:05:41.000,0:05:43.000
κάνετε μια απλή ανάλυση κόστους - ωφέλειας

0:05:43.000,0:05:46.000
και αποφασίζετε εάν αξίζει να πράξετε το έγκλημα ή όχι.

0:05:46.000,0:05:48.000
Επομένως, δοκιμάσαμε να το ελέγξουμε.

0:05:48.000,0:05:52.000
Για μερικούς ανθρώπους, μεταβάλαμε το ποσό των χρημάτων που μπορούσαν να ξεφύγουν -

0:05:52.000,0:05:53.000
πόσα χρήματα μπορούσαν να κλέψουν.

0:05:53.000,0:05:56.000
Τους πληρώναμε 10 σεντς για κάθε σωστή απάντηση, 50 σεντς,

0:05:56.000,0:05:59.000
ένα δολάριο, πέντε δολάρια, 10 για κάθε σωστή απάντηση.

0:05:59.000,0:06:03.000
Θα αναμένατε ότι καθώς αυξάνεται η ποσότητα των χρημάτων στο τραπέζι,

0:06:03.000,0:06:06.000
ο κόσμος θα έκλεβε περισσότερο, αλλά αυτό δεν ήταν σωστό.

0:06:06.000,0:06:09.000
Είχαμε αρκετούς ανθρώπους που εξαπατούσαν με το να κλέβουν λίγο.

0:06:09.000,0:06:12.000
Τι γνωρίζουμε για την πιθανότητα κάποιου να πιαστεί;

0:06:12.000,0:06:14.000
Κάποιοι έσκιζαν τη μισή κόλλα,

0:06:14.000,0:06:15.000
οπότε είχαν απομείνει μερικές αποδείξεις.

0:06:15.000,0:06:17.000
Κάποιο έσκιζαν ολόκληρη την κόλλα.

0:06:17.000,0:06:20.000
Κάποιοι έσκιζαν τα πάντα, έβγαιναν από το δωμάτιο

0:06:20.000,0:06:23.000
και πληρώνωνταν μόνοι τους από το βάζο που είχε περισσότερα από 100 δολάρια.

0:06:23.000,0:06:26.000
Θα αναμένατε ότι καθώς η πιθανότητα να πιαστεί μειώνεται

0:06:26.000,0:06:29.000
ο κόσμος θα εξαπατούσε περισσότερο, αλλά αυτό δεν ήταν σωστό.

0:06:29.000,0:06:32.000
Και πάλι, αρκετοί άνθρωποι εξαπάτησαν, αλλά λίγο ο καθένας,

0:06:32.000,0:06:35.000
ενώ ήταν αδιάφοροι για αυτά τα οικονομικά κίνητρα.

0:06:35.000,0:06:36.000
Οπότε είπαμε, "Εάν οι άνθρωποι δεν αντιδρούν

0:06:36.000,0:06:41.000
στις εξηγήσεις της οικονομικής θεωρίας επιλογών, σε αυτές τις δυνάμεις,

0:06:41.000,0:06:44.000
τι συμβαίνει πραγματικά;"

0:06:44.000,0:06:47.000
Οπότε σκεφτήκαμε πως ίσως εκείνο που συμβαίνει είναι ότι υπάρχουν δύο δυνάμεις.

0:06:47.000,0:06:49.000
Από τη μία μεριά, όλοι θέλουμε να κοιταζόμαστε στον καθρέφτη

0:06:49.000,0:06:52.000
και να νίωθουμε καλά με τον εαυτό μας, οπότε δεν θέλουμε να εξαπατούμε.

0:06:52.000,0:06:54.000
Από την άλλη, μπορούμε να εξαπατήσουμε λιγάκι

0:06:54.000,0:06:56.000
και ακόμη να νίωθουμε καλά για τον εαυτό μας.

0:06:56.000,0:06:57.000
Οπότε, εκείνο που μπορεί να συμβαίνει είναι

0:06:57.000,0:06:59.000
να υπάρχει ένα σημείο εξαπάτησης το οποίο δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε,

0:06:59.000,0:07:03.000
ενώ μπορούμε ακόμη να ωφεληθούμε από την χαμηλού επιπέδου εξαπάτηση,

0:07:03.000,0:07:06.000
εφ' όσον δεν αλλάζει την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας.

0:07:06.000,0:07:09.000
Αυτό το ονομάζουμε παράγοντα προσωπικής παραποίησης.

0:07:10.000,0:07:14.000
Τώρα, πως θα ελέγχαμε τον προσωπικό παράγοντα παραποίησης;

0:07:14.000,0:07:18.000
Αρχικά είπαμε, τι μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τον παράγοντα παραποίησης;

0:07:18.000,0:07:20.000
Οπότε, φέραμε ανθρώπους στο εργαστήριο και είπαμε,

0:07:20.000,0:07:22.000
"Έχουμε δύο ασκήσεις για εσάς σήμερα."

0:07:22.000,0:07:23.000
Πρώτα, ρωτήσαμε τους μισούς

0:07:23.000,0:07:25.000
να θυμηθούν 10 βιβλία που είχαν διαβάσει στο λύκειο

0:07:25.000,0:07:28.000
ή να θυμηθούν τις Δέκα Εντολές,

0:07:28.000,0:07:30.000
και έπειτα τους δελεάσαμε στο να εξαπατήσουν.

0:07:30.000,0:07:33.000
Από ότι φαίνεται εκείνοι που προσπάθησαν να θυμηθούν τις Δέκα Εντολές -

0:07:33.000,0:07:35.000
και στο δικό μας δείγμα κανείς δεν μπορούσε να τις θυμηθεί όλες -

0:07:36.000,0:07:40.000
αλλά σε εκείνους που προσπάθησαν να τις θυμηθούν,

0:07:40.000,0:07:43.000
τους δώθηκε η ευκαιρία να κλέψουν, αλλά δεν το έκαναν.

0:07:43.000,0:07:45.000
Δεν αφορούσε το ότι οι πιο θρησκευόμενοι -

0:07:45.000,0:07:46.000
οι άνθρωποι που θυμόνταν περισσότερες Εντολές - εξαπατούσαν λιγότερο

0:07:46.000,0:07:48.000
και οι λιγότερο θρησκευόμενοι περισσότερο -

0:07:48.000,0:07:49.000
οι άνθρωποι που δεν θυμόνταν σχεδόν καμία Εντολή -

0:07:49.000,0:07:51.000
εξαπατούσαν περισσότερο.

0:07:51.000,0:07:55.000
Τη στιγμή που οι άνθρωποι επέλεξαν να θυμηθούν τις Δέκα Εντολές,

0:07:55.000,0:07:56.000
σταμάτησαν να εξαπατούν.

0:07:56.000,0:07:58.000
Στην πραγματικότητα, όταν δώσαμε σε αθεϊστές

0:07:58.000,0:08:02.000
την άσκηση να ορκιστούν στη Βίβλο και τους δώσαμε τη δυνατότητα να εξαπατήσουν,

0:08:02.000,0:08:04.000
δεν το έκαναν καθόλου.

0:08:06.000,0:08:08.000
Τώρα, οι Δέκα Εντολές είναι κάτι δύσκολο

0:08:08.000,0:08:10.000
να το εισάγεις στο εκπαιδευτικό σύστημα, οπότε είπαμε,

0:08:10.000,0:08:12.000
"Γιατί να μη βάλουμε τον κόσμο να υπογράψει τον κανόνα τιμής;"

0:08:12.000,0:08:14.000
Οπότε, βάλαμε τον κόσμο να υπογράψει,

0:08:14.000,0:08:18.000
"Κατανοώ ότι αυτή η μικρή έρευνα υπόκειται στον Κανόνα Τιμής του MIT(πανεπιστημίου)."

0:08:18.000,0:08:21.000
Έπειτα το έσκιζαν. Κανένας δεν έκλεψε.

0:08:21.000,0:08:22.000
Και αυτό είναι ιδαίτερα ενδιαφέρον,

0:08:22.000,0:08:24.000
διότι το MIT δεν έχει κανόνα τιμής.

0:08:24.000,0:08:29.000
(Γέλια)

0:08:29.000,0:08:33.000
Οπότε, όλο αυτό αφορούσε τη μείωση του παράγοντα παραποίησης.

0:08:33.000,0:08:36.000
Πως μπορούμε να αυξήσουμε τον παράγοντα παραποίησης;

0:08:36.000,0:08:38.000
Στο πρώτο πείραμα - Έκανα μια βόλτα στο ΜΙΤ

0:08:38.000,0:08:41.000
και μοίρασα Κόλες έξι τεμαχίων στα ψυγεία -

0:08:41.000,0:08:43.000
ψυγεία κοινά για τους προπτυχιακούς.

0:08:43.000,0:08:46.000
Και επέστρεψα για να μετρήσω αυτό που τεχνικά αποκαλούμε

0:08:46.000,0:08:50.000
η μισή ζωή μιας Κόλα - Πόσο χρόνο παραμένουν στο ψυγείο;

0:08:50.000,0:08:53.000
Όπως αναμένατε δεν μένει και πολύ. Ο κόσμος τις παίρνει.

0:08:53.000,0:08:57.000
Σε αντίθεση, πήρα ένα πιάτο με έξι χαρτονομίσματα του ενός δολαρίου

0:08:57.000,0:09:00.000
και άφησα αυτά τα πιάτα στα ίδια ψυγεία.

0:09:00.000,0:09:01.000
Κανένα χαρτονόμισμα δεν χάθηκε.

0:09:01.000,0:09:04.000
Τώρα, αυτό δεν είναι ένα καλό πείραμα κοινωνικών επιστημών,

0:09:04.000,0:09:07.000
έτσι για να το κάνω καλύτερα, έκανα το ίδιο πείραμα

0:09:07.000,0:09:09.000
όπως σας περιέγραψα πριν.

0:09:09.000,0:09:12.000
Στο ένα τρίτο των ανθρώπων δίναμε την κόλλα χαρτί για να την επιστρέψουν.

0:09:12.000,0:09:15.000
Στο ένα τρίτο δίναμε την κόλλα, αλλά την έσκιζαν,

0:09:15.000,0:09:16.000
οπότε γύριζαν και μας έλεγαν,

0:09:16.000,0:09:19.000
"Κ. Πειραματιστή, έλυσα Χ προβλήματα. Δώσε μου Χ δολάρια."

0:09:19.000,0:09:22.000
Στο ένα τρίτο, αφού είχαν τελείωσει το σκίσιμο του χαρτιού,

0:09:22.000,0:09:24.000
γύριζαν και μας έλεγαν,

0:09:24.000,0:09:30.000
"Κ. Πειραματιστή, έλυσα Χ προβλήματα. Δώσε μου Χ αντισταθμίσματα."

0:09:30.000,0:09:33.000
Δεν τους πληρώναμε με δολάρια. Τους δίναμε κάτι άλλο.

0:09:33.000,0:09:36.000
Όπότε εκείνοι το έπαιρναν και μερικά μέτρα πιο πέρα,

0:09:36.000,0:09:38.000
το αντάλλασσαν με δολάρια.

0:09:38.000,0:09:40.000
Σκεφτείτε το παρακάτω συναίσθημα.

0:09:40.000,0:09:43.000
Πόσο άσχημα θα αισθανόσασταν αν παίρνατε ένα μολύβι από τη δουλεια,

0:09:43.000,0:09:45.000
σε σύγκριση με το πόσο άσχημα θα αισθανόσασταν

0:09:45.000,0:09:47.000
αν παίρνατε 10 σεντς από ένα μικρό κουμπαρά;

0:09:47.000,0:09:50.000
Αυτά τα πράγματα τα αισθανόμαστε διαφορετικά.

0:09:50.000,0:09:53.000
Θα έκανε καμία διαφορά, το να απομακρυνθείς από τα χρήματα για λίγο

0:09:53.000,0:09:56.000
με το να ανταμοιφθείς με κάποιο αντιστάθμισμα;

0:09:56.000,0:09:58.000
Τα άτομα του δείγματος εξαπάτησαν κατά το διπλάσιο.

0:09:58.000,0:10:00.000
Θα σας πω τι πιστεύω

0:10:00.000,0:10:02.000
για αυτό και τη χρηματαγορά σε λίγο.

0:10:03.000,0:10:07.000
Όμως αυτό δεν έλυσε το μεγάλο πρόβλημα που είχα με την Enron ακόμα,

0:10:07.000,0:10:10.000
διότι στην Enron, υπάρχει ακόμη ένα κοινωνικό στοιχείο.

0:10:10.000,0:10:11.000
Ο κόσμος βλέπει ο ένας τον άλλο να συμπεριφέρονται.

0:10:11.000,0:10:13.000
Στην πραγματικότητα, καθημερινά όταν βλέπουμε τις ειδήσεις

0:10:13.000,0:10:15.000
βλέπουμε παραδείγματα ανθρώπων που εξαπατούσαν.

0:10:15.000,0:10:18.000
Τι μας προκαλεί αυτό;

0:10:18.000,0:10:19.000
Οπότε κάναμε ένα άλλο πείραμα.

0:10:19.000,0:10:22.000
Πείραμε ένα μεγάλο δείγμα φοιτητών να συμμετάσχουν στο πείραμα

0:10:22.000,0:10:23.000
και τους προπληρώσαμε.

0:10:23.000,0:10:26.000
Έτσι όλοι πήραν ένα φάκελο με όλα τα λεφτά για το πείραμα

0:10:26.000,0:10:28.000
και τους είπαμε πως στο τέλος, τους ζητήσαμε

0:10:28.000,0:10:32.000
να μας δώσουν πίσω τα χρήματα που δεν κέρδισαν. Εντάξει;

0:10:32.000,0:10:33.000
Συμβαίνει το ίδιο πράγμα.

0:10:33.000,0:10:35.000
Όταν δίνεις στον κόσμο την ευκαιρία να εξαπατήσει, το κάνει.

0:10:35.000,0:10:38.000
Όλοι έκλεψαν λίγο, αλλά όλοι το ίδιο.

0:10:38.000,0:10:41.000
Όμως στο ίδιο πείραμα προσλάβαμε και ένα φοιτητή ηθοποιό.

0:10:41.000,0:10:45.000
Αυτός ο φοιτητής σηκώθηκε μετά από 30 δευτερόλεπτα και είπε,

0:10:45.000,0:10:48.000
"Έλυσα όλα τα προβλήματα. Τι κάνω τώρα;"

0:10:48.000,0:10:52.000
Οπότε ο πειραματιστής είπε, "Αφού τελείωσες, μπορείς να φύγεις."

0:10:52.000,0:10:53.000
Αυτό ήταν. Η άσκηση τελείωσε.

0:10:53.000,0:10:57.000
Τώρα είχαμε ένα φοιτητή που προσποιείται

0:10:57.000,0:10:59.000
ότι είναι μέρος της ομάδας του δείγματος.

0:10:59.000,0:11:01.000
Κανείς δεν ξέρει ότι προσποιείται.

0:11:01.000,0:11:05.000
Ο οποίος ξεκάθαρα έκλεψε με έναν απροκάλυπτο τρόπο.

0:11:05.000,0:11:08.000
Τι θα συμβεί στους υπόλοιπους ανθρώπους του δείγματος;

0:11:08.000,0:11:11.000
Θα κλέψουν περισσότερο ή θα κλέψουν λιγότερο;

0:11:11.000,0:11:13.000
Ορίστε τι συμβαίνει.

0:11:13.000,0:11:17.000
Φαίνεται, ότι εξαρτάται από τι φούτερ φοράνε.

0:11:17.000,0:11:19.000
Θα σας πω το εξής.

0:11:19.000,0:11:22.000
Κάναμε το πείραμα στο Κάρνεγκι Μέλον και στο Πίτσμπουργκ.

0:11:22.000,0:11:24.000
Στο Πίτσμπουργκ υπάρχουν δύο μεγάλα πανεπιστήμια,

0:11:24.000,0:11:27.000
το Κάρνεγκι Μέλον και το Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ.

0:11:27.000,0:11:29.000
Όλα τα άτομα τους πειράματος

0:11:29.000,0:11:31.000
ήταν φοιτητές του Κάρνεγκι Μέλον.

0:11:31.000,0:11:35.000
Όταν ο ηθοποιός που είχαμε ήταν φοιτητής του Κάρνεγκι Μέλον -

0:11:35.000,0:11:37.000
ήταν πραγματικά φοιτητής του Κάρνεγκι Μέλον -

0:11:37.000,0:11:41.000
και ήταν μέρος της ομάδας τους, η εξαπάτηση αυξανόταν.

0:11:41.000,0:11:45.000
Αλλά όταν είχε ένα φούτερ που έλεγε Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ,

0:11:45.000,0:11:47.000
η εξαπάτηση μειωνόταν.

0:11:47.000,0:11:50.000
(Γέλια)

0:11:50.000,0:11:53.000
Τώρα αυτό είναι σημαντικό, γιατί θυμηθείτε,

0:11:53.000,0:11:55.000
τη στιγμή που ο φοιτητής σηκωνόταν,

0:11:55.000,0:11:58.000
ήταν ξεκάθαρο για τους υπόλοιπους ότι μπορούσαν να εξαπατήσουν,

0:11:58.000,0:12:00.000
διότι ο πειραματιστής είπε,

0:12:00.000,0:12:02.000
"Αφού τελείωσες, μπορείς να φύγεις." και έφευγαν με τα χρήματα.

0:12:02.000,0:12:05.000
Οπότε δεν αφορούσε πάλι την πιθανότητα να πιαστούν.

0:12:05.000,0:12:08.000
Αλλά το πρότυπο εξαπάτησης.

0:12:08.000,0:12:11.000
Εάν κάποιος μέσα από την ομάδα μας εξαπατά και τον δούμε,

0:12:11.000,0:12:15.000
νομίζουμε ότι είναι πιο πρέπον, ως ομάδα, να πράξουμε με αυτόν τον τρόπο.

0:12:15.000,0:12:17.000
Αλλά εάν κάποιος από άλλη ομάδα, αυτοί οι άθλιοι τύποι -

0:12:17.000,0:12:19.000
δεν εννοώ άθλιοι σε αυτό -

0:12:19.000,0:12:21.000
αλλά κάποιος με τον οποίο δεν θέλουμε να συναναστραφούμε,

0:12:21.000,0:12:23.000
από κάποιο άλλο πανεπιστήμιο, άλλη ομάδα,

0:12:23.000,0:12:26.000
ξαφνικά το αίσθημα ειλικρίνειας τους ενεργοποιείται -

0:12:26.000,0:12:28.000
κάτι σαν το πείραμα με τις Δέκα Εντολές -

0:12:28.000,0:12:32.000
και ο κόσμος εξαπατά ακόμη λιγότερο.

0:12:32.000,0:12:36.000
Οπότε τι μαθαίνουμε για την εξαπάτηση από αυτό;

0:12:36.000,0:12:39.000
Μαθαίνουμε ότι αρκετοί άνθρωποι μπορούν να εξαπατήσουν.

0:12:39.000,0:12:42.000
Εξαπατούν αλλά λιγάκι.

0:12:42.000,0:12:46.000
Όταν υπενθυμίζουμε στους ανθρώπους την ηθικότητα τους, εξαπατούν λιγότερο.

0:12:46.000,0:12:49.000
Όταν απομακρυνόμαστε περισσότερο από το αντικείμενο της εξαπάτησης,

0:12:49.000,0:12:53.000
από το χρήμα για παράδειγμα, ο κόσμος εξαπατά περισσότερο.

0:12:53.000,0:12:55.000
Και όταν βλέπουμε την εξαπάτηση γύρω μας,

0:12:55.000,0:12:59.000
ιδιαίτερα εάν ανήκει στην ομάδα μας, η εξαπάτηση αυξάνεται.

0:12:59.000,0:13:02.000
Τώρα, εάν σκεφτούμε με αυτούς τους όρους τη χρηματαγορά,

0:13:02.000,0:13:03.000
σκεφτείτε τι συμβαίνει.

0:13:03.000,0:13:06.000
Τι συμβαίνει στην περίπτωση όπου δημιουργείς κάτι

0:13:06.000,0:13:08.000
το οποίο ανταμοίβει τους ανθρώπους με πολλά λεφτά

0:13:08.000,0:13:11.000
ώστε να παραμορφώνει τη οπτική τους για την πραγματικότητα;

0:13:11.000,0:13:14.000
Δεν θα τους ήταν δυνατό να δουν με αυτόν το τρόπο;

0:13:14.000,0:13:15.000
Μα φυσικά και θα μπορούσαν.

0:13:15.000,0:13:16.000
Τι συμβαίνει όταν κάνεις κάτι άλλο,

0:13:16.000,0:13:18.000
όπως το να αντικαθιστάς τα χρήματα με αντικείμενα;

0:13:18.000,0:13:21.000
Τα ονομάζεις μετοχές ή δικαιώματα επί μετοχών, παράγωγα,

0:13:21.000,0:13:22.000
τίτλους υποθηκευμένων περιουσιακών στοιχείων.

0:13:22.000,0:13:25.000
Θα μπορούσε με αυτά τα πιο απόμακρα αντικείμενα,

0:13:25.000,0:13:27.000
δεν είναι αντισταθμίσματα ενός δευτερολέπτου,

0:13:27.000,0:13:29.000
αλλά κάτι το οποίο είναι αρκετά βήματα μακριά από τα χρήματα

0:13:29.000,0:13:33.000
για αρκετό χρόνο - αυτό σημαίνει ότι ίσως ο κόσμος να εξαπατά περισσότερο;

0:13:33.000,0:13:35.000
Και τι συμβαίνει το κοινωνικό περιβάλλον

0:13:35.000,0:13:38.000
όταν οι άνθρωποι βλέπουν άλλους να συμπεριφέρονται έτσι γύρω τους;

0:13:38.000,0:13:42.000
Νομίζω ότι όλες αυτές οι δυνάμεις λειτουργούν πολύ άσχημα

0:13:42.000,0:13:44.000
για τη χρηματαγορά.

0:13:44.000,0:13:47.000
Πιο γενικά, θέλω να σας πω κάτι

0:13:47.000,0:13:50.000
για τα συμπεριφορικά οικονομικά.

0:13:50.000,0:13:54.000
Έχουμε αρκετές διαισθήσεις στη ζωή μας,

0:13:54.000,0:13:57.000
και το θέμα είναι ότι αρκετές από αυτές είναι λάθος.

0:13:57.000,0:14:00.000
Το ερώτημα είναι, θα ελέγξουμε αυτές τις διαισθήσεις;

0:14:00.000,0:14:02.000
Μπορούμε να σκεφτούμε τους τρόπους να τις ελέγξουμε

0:14:02.000,0:14:04.000
στην προσωπική μας ζωή, στη δουλειά μας,

0:14:04.000,0:14:07.000
και κυρίως όταν αφορά πολιτικές,

0:14:07.000,0:14:10.000
όταν σκεφτόμαστε πράγματα όπως εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις,

0:14:10.000,0:14:13.000
όταν δημιουργείς νέες αγορές μετοχών, [br]όταν δημιουργείς άλλες πολιτικές -

0:14:13.000,0:14:16.000
φορολογίας, υγείας και ούτω καθεξής.

0:14:16.000,0:14:18.000
Και η δυσκολία στο να ελέγξουμε[br]τις διαισθήσεις μας

0:14:18.000,0:14:20.000
ήταν ένα μεγάλο μάθημα που πήρα

0:14:20.000,0:14:22.000
όταν πήγα πίσω στις νοσοκόμες [br]για να τους μιλήσω.

0:14:22.000,0:14:24.000
Έτσι, πήγα να τους μιλήσω

0:14:24.000,0:14:27.000
και να τους πω τι βρήκα για το [br]πώς να αφαιρούν επιδέσμους.

0:14:27.000,0:14:29.000
Και έμαθα δύο ενδιαφέροντα πράγματα.

0:14:29.000,0:14:31.000
Το ένα ήταν ότι η αγαπημένη μου [br]νοσοκόμα, η Έτι,

0:14:31.000,0:14:35.000
μου είπε ότι δεν συμπεριέλαβα [br]τον δικό της πόνο υπόψη μου.

0:14:35.000,0:14:37.000
Μου είπε, «Φυσικά και ήταν [br]αρκετά επίπονο για εσένα.

0:14:37.000,0:14:39.000
Αλλά σκέψου πώς ήταν [br]για εμένα ως νοσοκόμα,

0:14:39.000,0:14:41.000
να αφαιρώ τους επιδέσμους [br]κάποιου που μου αρέσει

0:14:41.000,0:14:44.000
και να το κάνω επανειλημμένα [br]για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.

0:14:44.000,0:14:47.000
Το να δημιουργώ τόσο πόνο [br]δεν ήταν κάτι καλό για εμένα, επίσης».

0:14:47.000,0:14:52.000
Και είπε ότι, ίσως ο λόγος που σκεφτόταν [br]έτσι ήταν ότι ήταν και για εκείνη δύσκολο.

0:14:52.000,0:14:55.000
Αλλά ήταν πιο ενδιαφέρον [br]ο λόγος από αυτό, διότι μου είπε,

0:14:55.000,0:15:00.000
«Δεν πίστευα ότι η διαίσθησή σου [br]ήταν σωστή.

0:15:00.000,0:15:01.000
Νόμιζα ότι η δική μου [br]διαίσθηση ήταν σωστή».

0:15:01.000,0:15:03.000
Οπότε, εάν σκεφτείτε[br]όλες τις διαισθήσεις που έχετε,

0:15:03.000,0:15:07.000
είναι πολύ δύσκολο να πιστέψετε [br]ότι η διαίσθησή σας είναι λάθος.

0:15:07.000,0:15:10.000
Λέγοντάς μου: «Δεδομένου ότι πίστευα [br]πως η διαίσθησή μου ήταν σωστή...» --

0:15:10.000,0:15:12.000
νόμιζε πως είχε δίκιο -

0:15:12.000,0:15:17.000
ήταν πολύ δύσκολο για αυτή αυτή να δεχθεί [br]να κάνει ένα δύσκολο πείραμα

0:15:17.000,0:15:19.000
και να δοκιμάσει, [br]να ελέγξει αν έκανε λάθος.

0:15:19.000,0:15:23.000
Στην πραγματικότητα, σε αυτήν[br]την κατάσταση βρισκόμαστε κάθε στιγμή.

0:15:23.000,0:15:26.000
Έχουμε πολύ ισχυρές διαισθήσεις [br]για όλα τα πράγματα --

0:15:26.000,0:15:29.000
για τις ικανότητές μας,[br]για το πώς λειτουργεί η οικονομία,

0:15:29.000,0:15:31.000
πώς θα έπρεπε να πληρώνονται οι δάσκαλοι.

0:15:31.000,0:15:34.000
Αλλά εκτός και αν δεν αρχίσουμε [br]να ελέγχουμε αυτές τις διαισθήσεις,

0:15:34.000,0:15:36.000
δεν θα κάνουμε κάτι καλύτερο.

0:15:36.000,0:15:38.000
Και απλά φανταστείτε[br]πόσο καλύτερη θα ήταν η ζωή μου

0:15:38.000,0:15:40.000
εάν εκείνες οι νοσοκόμες θα είχαν [br]τη διάθεση να ελέγξουν την διαίσθησή τους,

0:15:40.000,0:15:41.000
και πόσο καλύτερα θα ήταν όλα

0:15:41.000,0:15:46.000
εάν ξεκινούσαμε πιο συστηματικά [br]να πειραματιζόμαστε με τις διαισθήσεις μας.

0:15:46.000,0:15:48.000
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.