1
00:00:01,000 --> 00:00:03,000
Θα ήθελα να σας μιλήσω λίγο σήμερα

2
00:00:03,000 --> 00:00:06,000
για τον προβλέψιμο παραλογισμό.

3
00:00:06,000 --> 00:00:10,000
Το ενδιαφέρον μου
για την παράλογη συμπεριφορά

4
00:00:10,000 --> 00:00:13,000
ξεκίνησε πριν μερικά χρόνια
σε ένα νοσοκομείο.

5
00:00:13,000 --> 00:00:17,000
Είχα καεί πολύ άσχημα.

6
00:00:17,000 --> 00:00:20,000
Και αν περάσετε αρκετό καιρό
σε ένα νοσοκομείο

7
00:00:20,000 --> 00:00:23,000
θα δείτε πολλών ειδών παραλογισμούς.

8
00:00:23,000 --> 00:00:28,000
Και εκείνος που με ενόχλησε
ιδιαίτερα στο τμήμα εγκαυμάτων

9
00:00:28,000 --> 00:00:32,000
ήταν η διαδικασία που οι νοσοκόμες
αφαιρούσαν τους επιδέσμους μου.

10
00:00:33,000 --> 00:00:35,000
Σίγουρα όλοι σας έχετε βγάλει 
ένα τραυμαπλάστ κάποια στιγμή

11
00:00:35,000 --> 00:00:38,000
και σίγουρα αναρωτηθήκατε 
ποια είναι η σωστή προσέγγιση.

12
00:00:38,000 --> 00:00:42,000
Το τραβάτε απότομα -- 
μικρή διάρκεια αλλά με μεγάλη ένταση --

13
00:00:42,000 --> 00:00:44,000
ή το βγάζετε σιγά σιγά --

14
00:00:44,000 --> 00:00:48,000
περισσότερος χρόνος, όμως κάθε 
δευτερόλεπτο είναι λιγότερο επίπονο --

15
00:00:48,000 --> 00:00:51,000
Ποια είναι η σωστή προσέγγιση;

16
00:00:51,000 --> 00:00:55,410
Οι νοσοκόμες στο τμήμα μου νόμιζαν 
πως η σωστή προσέγγιση ήταν η πρώτη,

17
00:00:55,410 --> 00:00:58,510
οπότε με κρατούσαν σταθερά
και τράβαγαν απότομα τους επιδέσμους,

18
00:00:58,510 --> 00:01:00,000
κρατούσαν και τράβαγαν.

19
00:01:00,000 --> 00:01:04,000
Επειδή το 70% του σώματός μου είχε καεί,
η διαδικασία έπαιρνε περίπου μια ώρα.

20
00:01:04,000 --> 00:01:07,000
Όπως φαντάζεστε λοιπόν,

21
00:01:07,000 --> 00:01:11,000
μισούσα τις στιγμές αυτού 
του απίστευτα έντονου πόνου.

22
00:01:11,000 --> 00:01:13,000
Οπότε προσπάθησα να το συζητήσω 
μαζί τους λέγοντας,

23
00:01:13,000 --> 00:01:14,000
«Γιατί να μη δοκιμάσουμε κάτι άλλο;

24
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
Γιατί να μην μας πάρει λίγο παραπάνω --

25
00:01:16,000 --> 00:01:21,000
ίσως δύο ώρες αντί για μία --
ώστε να αισθάνομαι λιγότερο πόνο;»

26
00:01:21,000 --> 00:01:23,000
Οπότε οι νοσοκόμες μου είπαν δύο πράγματα.

27
00:01:23,000 --> 00:01:27,000
Μου είπαν πως είχαν
την κατάλληλη μέθοδο για τον ασθενή --

28
00:01:27,000 --> 00:01:30,000
δηλαδή γνώριζαν ποια ήταν η σωστή διαδικασία
για να ελαχιστοποιήσουν τον πόνο μου --

29
00:01:30,000 --> 00:01:33,000
προσθέτοντας επίσης 
πως η λέξη ασθενής δεν σημαίνει

30
00:01:33,000 --> 00:01:35,000
να κάνω προτάσεις ή να παρεμβαίνω ή ...

31
00:01:35,000 --> 00:01:38,000
Και αυτό δεν είναι μόνο 
στα Εβραϊκά, παρεμπιπτόντως.

32
00:01:38,000 --> 00:01:41,000
Ισχύει για κάθε γλώσσα 
που έχω γνωρίσει μέχρι στιγμής.

33
00:01:41,000 --> 00:01:45,000
Όπως καταλαβαίνετε, 
δεν γινόταν να κάνω κάτι παραπάνω

34
00:01:45,000 --> 00:01:48,000
και εκείνες συνέχισαν να κάνουν το ίδιο.

35
00:01:48,000 --> 00:01:50,000
Και μετά από τρία χρόνια, 
όταν έφυγα από το νοσοκομείο,

36
00:01:50,000 --> 00:01:53,000
ξεκίνησα μαθήματα στο πανεπιστήμιο.

37
00:01:53,000 --> 00:01:56,000
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα 
μαθήματα που πήρα

38
00:01:56,000 --> 00:01:58,000
ήταν ότι υπάρχει μια πειραματική μέθοδος

39
00:01:58,000 --> 00:02:02,000
που λέει ότι, όταν έχεις μια ερώτηση 
μπορείς να φτιάξεις ένα αντίγραφό της

40
00:02:02,000 --> 00:02:06,000
με έναν αφαιρετικό τρόπο 
και να προσπαθήσεις να την μελετήσεις,

41
00:02:06,000 --> 00:02:08,000
ώστε, ίσως, να μάθεις κάτι για τον κόσμο.

42
00:02:08,000 --> 00:02:10,000
Και αυτό έκανα.

43
00:02:10,000 --> 00:02:11,000
Ακόμη με ενδιέφερε

44
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
η ερώτηση του πως αφαιρείς τους επιδέσμους
από ασθενείς με εγκαύματα.

45
00:02:13,000 --> 00:02:16,000
Αρχικά,λοιπόν, δεν είχα αρκετά χρήματα,

46
00:02:16,000 --> 00:02:20,000
οπότε πήγα σε ένα κατάστημα σιδηρικών και αγόρασα μια μέγγενη.

47
00:02:20,000 --> 00:02:24,000
Οπότε έφερνα ανθρώπους στο εργαστήριο και έβαζα το δαχτυλό τους μέσα

48
00:02:24,000 --> 00:02:26,000
και το έσφιγγα λιγάκι.

49
00:02:26,000 --> 00:02:28,000
(Γέλια)

50
00:02:28,000 --> 00:02:31,000
Το έσφιγγα για μεγάλες χρονικές περιόδους και μικρές,

51
00:02:31,000 --> 00:02:33,000
αυξάνοντας και μειώνοντας τον πόνο,

52
00:02:33,000 --> 00:02:37,000
με σπασίματα ή όχι -- με πόνο όλων των ειδών.

53
00:02:37,000 --> 00:02:39,000
Όταν σταμάτησα να τους πληγώνω για λίγο, ρωτούσα,

54
00:02:39,000 --> 00:02:41,000
Πόσο επίπονο ήταν αυτό; Ή πόσο επίπονο ήταν αυτό;

55
00:02:41,000 --> 00:02:43,000
Και αν είχατε να επιλέξετε μεταξύ των δύο,

56
00:02:43,000 --> 00:02:45,000
ποιο θα επιλέγατε;

57
00:02:45,000 --> 00:02:48,000
(Γέλια)

58
00:02:48,000 --> 00:02:51,000
Συνέχισα να το κάνω αυτό για αρκετό καιρό.

59
00:02:51,000 --> 00:02:53,000
(Γέλια)

60
00:02:53,000 --> 00:02:57,000
Έπειτα, όπως όλα τα καλά ακαδημαϊκά πρότζεκτ, πήρα μεγαλύτερη χρηματοδότηση.

61
00:02:57,000 --> 00:02:59,000
Χρησιμοποίησηα ήχους, ηλεκτρικά σοκ --

62
00:02:59,000 --> 00:03:04,000
Είχα ακόμη και μια στολή πόνου ώστε να κάνω τους ανθρώπους να αισθόνται περισσότερο πόνο.

63
00:03:04,000 --> 00:03:08,000
Όμως εκείνο που έμαθα στη διαδικασία,

64
00:03:08,000 --> 00:03:11,000
είναι ότι οι νοσοκόμες έκαναν λάθος.

65
00:03:11,000 --> 00:03:14,000
Εδώ είχαμε υπέροχους ανθρώπους με καλές προθέσεις

66
00:03:14,000 --> 00:03:16,000
και αρκετή εμπειρία, ωστόσο

67
00:03:16,000 --> 00:03:20,000
το λάθος τους ήταν προβλέψιμο κάθε φορά.

68
00:03:20,000 --> 00:03:23,000
Από ότι φαίνεται, επειδή δεν κωδικοποιούμε τη διάρκεια

69
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
με τον ίδιο τρόπο που κωδικοποιούμε την ένταση,

70
00:03:25,000 --> 00:03:29,000
θα αισθανόμουν λιγότερο πόνο αν η διάρκεια ήταν μεγαλύτερη

71
00:03:29,000 --> 00:03:31,000
και η ένταση μικρότερη.

72
00:03:31,000 --> 00:03:34,000
Από ότι φαίνεται θα ήταν καλύτερα να είχαν ξεκινήσει με το πρόσωπό μου,

73
00:03:34,000 --> 00:03:36,000
το οποίο ήταν πιο επίπονο, προχωρώντας προς τα πόδια,

74
00:03:36,000 --> 00:03:39,000
δίνοντάς μου την αίσθηση της σταδιακής βελτίωσης --

75
00:03:39,000 --> 00:03:40,000
και αυτό θα πονούσε λιγότερο.

76
00:03:40,000 --> 00:03:42,000
Επίσης φαίνεται πως θα ήταν καλύτερο

77
00:03:42,000 --> 00:03:44,000
να κάναμε διαλείμματα στη μέση ώστε να ανακουφιστώ από τον πόνο.

78
00:03:44,000 --> 00:03:46,000
Όλα αυτά θα ήταν πολύ ωραία αν γίνονταν

79
00:03:46,000 --> 00:03:49,000
και οι νοσοκόμες μου δεν είχαν ιδέα.

80
00:03:49,000 --> 00:03:50,000
Και από εκείνο το σημείο και μετά άρχισα να σκέφτομαι,

81
00:03:50,000 --> 00:03:53,000
είναι μόνο οι νοσοκόμες στον κόσμο εκείνες που κάνουν λάθος

82
00:03:53,000 --> 00:03:56,000
σε αυτή τη συγκεκριμένη απόφαση ή είναι πιο γενικό φαινόμενο;

83
00:03:56,000 --> 00:03:58,000
Και από ότι φαίνεται είναι γενικευμένο --

84
00:03:58,000 --> 00:04:01,000
Είναι αρκετά τα λάθη που κάνουμε.

85
00:04:01,000 --> 00:04:06,000
Και θα ήθελα να σας δώσω ένα παράδειγμα ενός από αυτά τα παράλογα

86
00:04:06,000 --> 00:04:09,000
και πιο συγκεκριμένα θα μιλήσω για την εξαπάτηση.

87
00:04:09,000 --> 00:04:11,000
Ο λόγος που διάλεξα την εξαπάτηση είναι διότι έχει ενδιαφέρον

88
00:04:11,000 --> 00:04:13,000
ενώ μας λέει κάτι, νομίζω,

89
00:04:13,000 --> 00:04:16,000
για την χρηματοπιστωτική κρίση που βρισκόμαστε.

90
00:04:16,000 --> 00:04:19,000
Το ενδιαφέρον μου για την εξαπάτηση ξεκίνησε

91
00:04:19,000 --> 00:04:21,000
όταν η Enron εμφανίστηκε στο προσκήνιο και εξεράγη έτσι ξαφνικά,

92
00:04:21,000 --> 00:04:24,000
και έτσι άρχισα να αναρωτιέμαι τι συμβαίνει εδώ.

93
00:04:24,000 --> 00:04:25,000
Ήταν αυτή η περίπτωση

94
00:04:25,000 --> 00:04:28,000
ορισμένων κακών μήλων που ήταν ικανά να κάνουν αυτά τα πράγματα

95
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
ή μιλούμε για μια ενδημική κατάσταση,

96
00:04:30,000 --> 00:04:34,000
ώστε αρκετοί πια άνθρωποι να είναι ικανοί να συμπεριφέρονται έτσι;

97
00:04:34,000 --> 00:04:38,000
Επομένως, όπως συνηθίζουμε, αποφάσισα να κάνω ένα πείραμα.

98
00:04:38,000 --> 00:04:39,000
Ακούστε πως ήταν.

99
00:04:39,000 --> 00:04:42,000
Εάν ήσασταν μέσα στο πείραμα, θα σας έδινα μια κόλλα χαρτί

100
00:04:42,000 --> 00:04:46,000
με 20 απλά μαθηματικά προβλήματα, τα οποία μπορούν να λύσουν όλοι,

101
00:04:46,000 --> 00:04:48,000
αλλά δεν θα σας έδινα αρκετό χρόνο.

102
00:04:48,000 --> 00:04:50,000
Όταν τελείωναν τα 5 λεπτά, θα έλεγα,

103
00:04:50,000 --> 00:04:53,000
"Δώστε μου τις κόλες σας και θα σας δώσω 1 δολάριο για κάθε σωστή ερώτηση."

104
00:04:53,000 --> 00:04:57,000
Αυτό το έκαναν. Έτσι τους πλήρωνα 4 δολάρια για τον κόπο τους -

105
00:04:57,000 --> 00:04:59,000
κατά μέσο όρο λύνονταν 4 προβλήματα.

106
00:04:59,000 --> 00:05:02,000
Άλλους τους δελέαζα να κλέψουν.

107
00:05:02,000 --> 00:05:03,000
Τους έδινα τις κόλλες χαρτί.

108
00:05:03,000 --> 00:05:05,000
Και όταν τελείωναν τα 5 λεπτά, τους έλεγα,

109
00:05:05,000 --> 00:05:06,000
"Σκίστε τις κόλλες.

110
00:05:06,000 --> 00:05:09,000
Βάλτε τα κομμάτια στις τσέπες σας ή στις τσάντες σας

111
00:05:09,000 --> 00:05:12,000
και πείτε μου πόσες ερωτήσεις πετύχατε."

112
00:05:12,000 --> 00:05:15,000
Ο κόσμος πια "έλυνε" 7 ερωτήσεις κατά μέσο όρο.

113
00:05:15,000 --> 00:05:20,000
Τώρα, δεν ήταν σαν να υπήρχαν μερικά κακά μήλα -

114
00:05:20,000 --> 00:05:23,000
λίγοι άνθρωποι που έκλεβαν πολύ.

115
00:05:23,000 --> 00:05:26,000
Αντιθέτως, αυτό που παρατηρήσαμε ήταν αρκετούς ανθρώπους να κλέβουν λίγο.

116
00:05:26,000 --> 00:05:29,000
Στην οικονομική θεωρία,

117
00:05:29,000 --> 00:05:32,000
η εξαπάτηση είναι μια πολύ απλή ανάλυση κόστους- ωφέλειας.

118
00:05:32,000 --> 00:05:34,000
Σκέφτεστε, ποια είναι η πιθανότητα να σας πιάσουν;

119
00:05:34,000 --> 00:05:37,000
Πόσα μπορώ να κερδίσω εάν κλέψω;

120
00:05:37,000 --> 00:05:39,000
Και πόσο θα τιμωρηθώ εάν με πιάσουν;

121
00:05:39,000 --> 00:05:41,000
Ζυγίζετε τις επιλογές --

122
00:05:41,000 --> 00:05:43,000
κάνετε μια απλή ανάλυση κόστους - ωφέλειας

123
00:05:43,000 --> 00:05:46,000
και αποφασίζετε εάν αξίζει να πράξετε το έγκλημα ή όχι.

124
00:05:46,000 --> 00:05:48,000
Επομένως, δοκιμάσαμε να το ελέγξουμε.

125
00:05:48,000 --> 00:05:52,000
Για μερικούς ανθρώπους, μεταβάλαμε το ποσό των χρημάτων που μπορούσαν να ξεφύγουν -

126
00:05:52,000 --> 00:05:53,000
πόσα χρήματα μπορούσαν να κλέψουν.

127
00:05:53,000 --> 00:05:56,000
Τους πληρώναμε 10 σεντς για κάθε σωστή απάντηση, 50 σεντς,

128
00:05:56,000 --> 00:05:59,000
ένα δολάριο, πέντε δολάρια, 10 για κάθε σωστή απάντηση.

129
00:05:59,000 --> 00:06:03,000
Θα αναμένατε ότι καθώς αυξάνεται η ποσότητα των χρημάτων στο τραπέζι,

130
00:06:03,000 --> 00:06:06,000
ο κόσμος θα έκλεβε περισσότερο, αλλά αυτό δεν ήταν σωστό.

131
00:06:06,000 --> 00:06:09,000
Είχαμε αρκετούς ανθρώπους που εξαπατούσαν με το να κλέβουν λίγο.

132
00:06:09,000 --> 00:06:12,000
Τι γνωρίζουμε για την πιθανότητα κάποιου να πιαστεί;

133
00:06:12,000 --> 00:06:14,000
Κάποιοι έσκιζαν τη μισή κόλλα,

134
00:06:14,000 --> 00:06:15,000
οπότε είχαν απομείνει μερικές αποδείξεις.

135
00:06:15,000 --> 00:06:17,000
Κάποιο έσκιζαν ολόκληρη την κόλλα.

136
00:06:17,000 --> 00:06:20,000
Κάποιοι έσκιζαν τα πάντα, έβγαιναν από το δωμάτιο

137
00:06:20,000 --> 00:06:23,000
και πληρώνωνταν μόνοι τους από το βάζο που είχε περισσότερα από 100 δολάρια.

138
00:06:23,000 --> 00:06:26,000
Θα αναμένατε ότι καθώς η πιθανότητα να πιαστεί μειώνεται

139
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
ο κόσμος θα εξαπατούσε περισσότερο, αλλά αυτό δεν ήταν σωστό.

140
00:06:29,000 --> 00:06:32,000
Και πάλι, αρκετοί άνθρωποι εξαπάτησαν, αλλά λίγο ο καθένας,

141
00:06:32,000 --> 00:06:35,000
ενώ ήταν αδιάφοροι για αυτά τα οικονομικά κίνητρα.

142
00:06:35,000 --> 00:06:36,000
Οπότε είπαμε, "Εάν οι άνθρωποι δεν αντιδρούν

143
00:06:36,000 --> 00:06:41,000
στις εξηγήσεις της οικονομικής θεωρίας επιλογών, σε αυτές τις δυνάμεις,

144
00:06:41,000 --> 00:06:44,000
τι συμβαίνει πραγματικά;"

145
00:06:44,000 --> 00:06:47,000
Οπότε σκεφτήκαμε πως ίσως εκείνο που συμβαίνει είναι ότι υπάρχουν δύο δυνάμεις.

146
00:06:47,000 --> 00:06:49,000
Από τη μία μεριά, όλοι θέλουμε να κοιταζόμαστε στον καθρέφτη

147
00:06:49,000 --> 00:06:52,000
και να νίωθουμε καλά με τον εαυτό μας, οπότε δεν θέλουμε να εξαπατούμε.

148
00:06:52,000 --> 00:06:54,000
Από την άλλη, μπορούμε να εξαπατήσουμε λιγάκι

149
00:06:54,000 --> 00:06:56,000
και ακόμη να νίωθουμε καλά για τον εαυτό μας.

150
00:06:56,000 --> 00:06:57,000
Οπότε, εκείνο που μπορεί να συμβαίνει είναι

151
00:06:57,000 --> 00:06:59,000
να υπάρχει ένα σημείο εξαπάτησης το οποίο δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε,

152
00:06:59,000 --> 00:07:03,000
ενώ μπορούμε ακόμη να ωφεληθούμε από την χαμηλού επιπέδου εξαπάτηση,

153
00:07:03,000 --> 00:07:06,000
εφ' όσον δεν αλλάζει την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας.

154
00:07:06,000 --> 00:07:09,000
Αυτό το ονομάζουμε παράγοντα προσωπικής παραποίησης.

155
00:07:10,000 --> 00:07:14,000
Τώρα, πως θα ελέγχαμε τον προσωπικό παράγοντα παραποίησης;

156
00:07:14,000 --> 00:07:18,000
Αρχικά είπαμε, τι μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τον παράγοντα παραποίησης;

157
00:07:18,000 --> 00:07:20,000
Οπότε, φέραμε ανθρώπους στο εργαστήριο και είπαμε,

158
00:07:20,000 --> 00:07:22,000
"Έχουμε δύο ασκήσεις για εσάς σήμερα."

159
00:07:22,000 --> 00:07:23,000
Πρώτα, ρωτήσαμε τους μισούς

160
00:07:23,000 --> 00:07:25,000
να θυμηθούν 10 βιβλία που είχαν διαβάσει στο λύκειο

161
00:07:25,000 --> 00:07:28,000
ή να θυμηθούν τις Δέκα Εντολές,

162
00:07:28,000 --> 00:07:30,000
και έπειτα τους δελεάσαμε στο να εξαπατήσουν.

163
00:07:30,000 --> 00:07:33,000
Από ότι φαίνεται εκείνοι που προσπάθησαν να θυμηθούν τις Δέκα Εντολές -

164
00:07:33,000 --> 00:07:35,000
και στο δικό μας δείγμα κανείς δεν μπορούσε να τις θυμηθεί όλες -

165
00:07:36,000 --> 00:07:40,000
αλλά σε εκείνους που προσπάθησαν να τις θυμηθούν,

166
00:07:40,000 --> 00:07:43,000
τους δώθηκε η ευκαιρία να κλέψουν, αλλά δεν το έκαναν.

167
00:07:43,000 --> 00:07:45,000
Δεν αφορούσε το ότι οι πιο θρησκευόμενοι -

168
00:07:45,000 --> 00:07:46,000
οι άνθρωποι που θυμόνταν περισσότερες Εντολές - εξαπατούσαν λιγότερο

169
00:07:46,000 --> 00:07:48,000
και οι λιγότερο θρησκευόμενοι περισσότερο -

170
00:07:48,000 --> 00:07:49,000
οι άνθρωποι που δεν θυμόνταν σχεδόν καμία Εντολή -

171
00:07:49,000 --> 00:07:51,000
εξαπατούσαν περισσότερο.

172
00:07:51,000 --> 00:07:55,000
Τη στιγμή που οι άνθρωποι επέλεξαν να θυμηθούν τις Δέκα Εντολές,

173
00:07:55,000 --> 00:07:56,000
σταμάτησαν να εξαπατούν.

174
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
Στην πραγματικότητα, όταν δώσαμε σε αθεϊστές

175
00:07:58,000 --> 00:08:02,000
την άσκηση να ορκιστούν στη Βίβλο και τους δώσαμε τη δυνατότητα να εξαπατήσουν,

176
00:08:02,000 --> 00:08:04,000
δεν το έκαναν καθόλου.

177
00:08:06,000 --> 00:08:08,000
Τώρα, οι Δέκα Εντολές είναι κάτι δύσκολο

178
00:08:08,000 --> 00:08:10,000
να το εισάγεις στο εκπαιδευτικό σύστημα, οπότε είπαμε,

179
00:08:10,000 --> 00:08:12,000
"Γιατί να μη βάλουμε τον κόσμο να υπογράψει τον κανόνα τιμής;"

180
00:08:12,000 --> 00:08:14,000
Οπότε, βάλαμε τον κόσμο να υπογράψει,

181
00:08:14,000 --> 00:08:18,000
"Κατανοώ ότι αυτή η μικρή έρευνα υπόκειται στον Κανόνα Τιμής του MIT(πανεπιστημίου)."

182
00:08:18,000 --> 00:08:21,000
Έπειτα το έσκιζαν. Κανένας δεν έκλεψε.

183
00:08:21,000 --> 00:08:22,000
Και αυτό είναι ιδαίτερα ενδιαφέρον,

184
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
διότι το MIT δεν έχει κανόνα τιμής.

185
00:08:24,000 --> 00:08:29,000
(Γέλια)

186
00:08:29,000 --> 00:08:33,000
Οπότε, όλο αυτό αφορούσε τη μείωση του παράγοντα παραποίησης.

187
00:08:33,000 --> 00:08:36,000
Πως μπορούμε να αυξήσουμε τον παράγοντα παραποίησης;

188
00:08:36,000 --> 00:08:38,000
Στο πρώτο πείραμα - Έκανα μια βόλτα στο ΜΙΤ

189
00:08:38,000 --> 00:08:41,000
και μοίρασα Κόλες έξι τεμαχίων στα ψυγεία -

190
00:08:41,000 --> 00:08:43,000
ψυγεία κοινά για τους προπτυχιακούς.

191
00:08:43,000 --> 00:08:46,000
Και επέστρεψα για να μετρήσω αυτό που τεχνικά αποκαλούμε

192
00:08:46,000 --> 00:08:50,000
η μισή ζωή μιας Κόλα - Πόσο χρόνο παραμένουν στο ψυγείο;

193
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
Όπως αναμένατε δεν μένει και πολύ. Ο κόσμος τις παίρνει.

194
00:08:53,000 --> 00:08:57,000
Σε αντίθεση, πήρα ένα πιάτο με έξι χαρτονομίσματα του ενός δολαρίου

195
00:08:57,000 --> 00:09:00,000
και άφησα αυτά τα πιάτα στα ίδια ψυγεία.

196
00:09:00,000 --> 00:09:01,000
Κανένα χαρτονόμισμα δεν χάθηκε.

197
00:09:01,000 --> 00:09:04,000
Τώρα, αυτό δεν είναι ένα καλό πείραμα κοινωνικών επιστημών,

198
00:09:04,000 --> 00:09:07,000
έτσι για να το κάνω καλύτερα, έκανα το ίδιο πείραμα

199
00:09:07,000 --> 00:09:09,000
όπως σας περιέγραψα πριν.

200
00:09:09,000 --> 00:09:12,000
Στο ένα τρίτο των ανθρώπων δίναμε την κόλλα χαρτί για να την επιστρέψουν.

201
00:09:12,000 --> 00:09:15,000
Στο ένα τρίτο δίναμε την κόλλα, αλλά την έσκιζαν,

202
00:09:15,000 --> 00:09:16,000
οπότε γύριζαν και μας έλεγαν,

203
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
"Κ. Πειραματιστή, έλυσα Χ προβλήματα. Δώσε μου Χ δολάρια."

204
00:09:19,000 --> 00:09:22,000
Στο ένα τρίτο, αφού είχαν τελείωσει το σκίσιμο του χαρτιού,

205
00:09:22,000 --> 00:09:24,000
γύριζαν και μας έλεγαν,

206
00:09:24,000 --> 00:09:30,000
"Κ. Πειραματιστή, έλυσα Χ προβλήματα. Δώσε μου Χ αντισταθμίσματα."

207
00:09:30,000 --> 00:09:33,000
Δεν τους πληρώναμε με δολάρια. Τους δίναμε κάτι άλλο.

208
00:09:33,000 --> 00:09:36,000
Όπότε εκείνοι το έπαιρναν και μερικά μέτρα πιο πέρα,

209
00:09:36,000 --> 00:09:38,000
το αντάλλασσαν με δολάρια.

210
00:09:38,000 --> 00:09:40,000
Σκεφτείτε το παρακάτω συναίσθημα.

211
00:09:40,000 --> 00:09:43,000
Πόσο άσχημα θα αισθανόσασταν αν παίρνατε ένα μολύβι από τη δουλεια,

212
00:09:43,000 --> 00:09:45,000
σε σύγκριση με το πόσο άσχημα θα αισθανόσασταν

213
00:09:45,000 --> 00:09:47,000
αν παίρνατε 10 σεντς από ένα μικρό κουμπαρά;

214
00:09:47,000 --> 00:09:50,000
Αυτά τα πράγματα τα αισθανόμαστε διαφορετικά.

215
00:09:50,000 --> 00:09:53,000
Θα έκανε καμία διαφορά, το να απομακρυνθείς από τα χρήματα για λίγο

216
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
με το να ανταμοιφθείς με κάποιο αντιστάθμισμα;

217
00:09:56,000 --> 00:09:58,000
Τα άτομα του δείγματος εξαπάτησαν κατά το διπλάσιο.

218
00:09:58,000 --> 00:10:00,000
Θα σας πω τι πιστεύω

219
00:10:00,000 --> 00:10:02,000
για αυτό και τη χρηματαγορά σε λίγο.

220
00:10:03,000 --> 00:10:07,000
Όμως αυτό δεν έλυσε το μεγάλο πρόβλημα που είχα με την Enron ακόμα,

221
00:10:07,000 --> 00:10:10,000
διότι στην Enron, υπάρχει ακόμη ένα κοινωνικό στοιχείο.

222
00:10:10,000 --> 00:10:11,000
Ο κόσμος βλέπει ο ένας τον άλλο να συμπεριφέρονται.

223
00:10:11,000 --> 00:10:13,000
Στην πραγματικότητα, καθημερινά όταν βλέπουμε τις ειδήσεις

224
00:10:13,000 --> 00:10:15,000
βλέπουμε παραδείγματα ανθρώπων που εξαπατούσαν.

225
00:10:15,000 --> 00:10:18,000
Τι μας προκαλεί αυτό;

226
00:10:18,000 --> 00:10:19,000
Οπότε κάναμε ένα άλλο πείραμα.

227
00:10:19,000 --> 00:10:22,000
Πείραμε ένα μεγάλο δείγμα φοιτητών να συμμετάσχουν στο πείραμα

228
00:10:22,000 --> 00:10:23,000
και τους προπληρώσαμε.

229
00:10:23,000 --> 00:10:26,000
Έτσι όλοι πήραν ένα φάκελο με όλα τα λεφτά για το πείραμα

230
00:10:26,000 --> 00:10:28,000
και τους είπαμε πως στο τέλος, τους ζητήσαμε

231
00:10:28,000 --> 00:10:32,000
να μας δώσουν πίσω τα χρήματα που δεν κέρδισαν. Εντάξει;

232
00:10:32,000 --> 00:10:33,000
Συμβαίνει το ίδιο πράγμα.

233
00:10:33,000 --> 00:10:35,000
Όταν δίνεις στον κόσμο την ευκαιρία να εξαπατήσει, το κάνει.

234
00:10:35,000 --> 00:10:38,000
Όλοι έκλεψαν λίγο, αλλά όλοι το ίδιο.

235
00:10:38,000 --> 00:10:41,000
Όμως στο ίδιο πείραμα προσλάβαμε και ένα φοιτητή ηθοποιό.

236
00:10:41,000 --> 00:10:45,000
Αυτός ο φοιτητής σηκώθηκε μετά από 30 δευτερόλεπτα και είπε,

237
00:10:45,000 --> 00:10:48,000
"Έλυσα όλα τα προβλήματα. Τι κάνω τώρα;"

238
00:10:48,000 --> 00:10:52,000
Οπότε ο πειραματιστής είπε, "Αφού τελείωσες, μπορείς να φύγεις."

239
00:10:52,000 --> 00:10:53,000
Αυτό ήταν. Η άσκηση τελείωσε.

240
00:10:53,000 --> 00:10:57,000
Τώρα είχαμε ένα φοιτητή που προσποιείται

241
00:10:57,000 --> 00:10:59,000
ότι είναι μέρος της ομάδας του δείγματος.

242
00:10:59,000 --> 00:11:01,000
Κανείς δεν ξέρει ότι προσποιείται.

243
00:11:01,000 --> 00:11:05,000
Ο οποίος ξεκάθαρα έκλεψε με έναν απροκάλυπτο τρόπο.

244
00:11:05,000 --> 00:11:08,000
Τι θα συμβεί στους υπόλοιπους ανθρώπους του δείγματος;

245
00:11:08,000 --> 00:11:11,000
Θα κλέψουν περισσότερο ή θα κλέψουν λιγότερο;

246
00:11:11,000 --> 00:11:13,000
Ορίστε τι συμβαίνει.

247
00:11:13,000 --> 00:11:17,000
Φαίνεται, ότι εξαρτάται από τι φούτερ φοράνε.

248
00:11:17,000 --> 00:11:19,000
Θα σας πω το εξής.

249
00:11:19,000 --> 00:11:22,000
Κάναμε το πείραμα στο Κάρνεγκι Μέλον και στο Πίτσμπουργκ.

250
00:11:22,000 --> 00:11:24,000
Στο Πίτσμπουργκ υπάρχουν δύο μεγάλα πανεπιστήμια,

251
00:11:24,000 --> 00:11:27,000
το Κάρνεγκι Μέλον και το Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ.

252
00:11:27,000 --> 00:11:29,000
Όλα τα άτομα τους πειράματος

253
00:11:29,000 --> 00:11:31,000
ήταν φοιτητές του Κάρνεγκι Μέλον.

254
00:11:31,000 --> 00:11:35,000
Όταν ο ηθοποιός που είχαμε ήταν φοιτητής του Κάρνεγκι Μέλον -

255
00:11:35,000 --> 00:11:37,000
ήταν πραγματικά φοιτητής του Κάρνεγκι Μέλον -

256
00:11:37,000 --> 00:11:41,000
και ήταν μέρος της ομάδας τους, η εξαπάτηση αυξανόταν.

257
00:11:41,000 --> 00:11:45,000
Αλλά όταν είχε ένα φούτερ που έλεγε Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ,

258
00:11:45,000 --> 00:11:47,000
η εξαπάτηση μειωνόταν.

259
00:11:47,000 --> 00:11:50,000
(Γέλια)

260
00:11:50,000 --> 00:11:53,000
Τώρα αυτό είναι σημαντικό, γιατί θυμηθείτε,

261
00:11:53,000 --> 00:11:55,000
τη στιγμή που ο φοιτητής σηκωνόταν,

262
00:11:55,000 --> 00:11:58,000
ήταν ξεκάθαρο για τους υπόλοιπους ότι μπορούσαν να εξαπατήσουν,

263
00:11:58,000 --> 00:12:00,000
διότι ο πειραματιστής είπε,

264
00:12:00,000 --> 00:12:02,000
"Αφού τελείωσες, μπορείς να φύγεις." και έφευγαν με τα χρήματα.

265
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
Οπότε δεν αφορούσε πάλι την πιθανότητα να πιαστούν.

266
00:12:05,000 --> 00:12:08,000
Αλλά το πρότυπο εξαπάτησης.

267
00:12:08,000 --> 00:12:11,000
Εάν κάποιος μέσα από την ομάδα μας εξαπατά και τον δούμε,

268
00:12:11,000 --> 00:12:15,000
νομίζουμε ότι είναι πιο πρέπον, ως ομάδα, να πράξουμε με αυτόν τον τρόπο.

269
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
Αλλά εάν κάποιος από άλλη ομάδα, αυτοί οι άθλιοι τύποι -

270
00:12:17,000 --> 00:12:19,000
δεν εννοώ άθλιοι σε αυτό -

271
00:12:19,000 --> 00:12:21,000
αλλά κάποιος με τον οποίο δεν θέλουμε να συναναστραφούμε,

272
00:12:21,000 --> 00:12:23,000
από κάποιο άλλο πανεπιστήμιο, άλλη ομάδα,

273
00:12:23,000 --> 00:12:26,000
ξαφνικά το αίσθημα ειλικρίνειας τους ενεργοποιείται -

274
00:12:26,000 --> 00:12:28,000
κάτι σαν το πείραμα με τις Δέκα Εντολές -

275
00:12:28,000 --> 00:12:32,000
και ο κόσμος εξαπατά ακόμη λιγότερο.

276
00:12:32,000 --> 00:12:36,000
Οπότε τι μαθαίνουμε για την εξαπάτηση από αυτό;

277
00:12:36,000 --> 00:12:39,000
Μαθαίνουμε ότι αρκετοί άνθρωποι μπορούν να εξαπατήσουν.

278
00:12:39,000 --> 00:12:42,000
Εξαπατούν αλλά λιγάκι.

279
00:12:42,000 --> 00:12:46,000
Όταν υπενθυμίζουμε στους ανθρώπους την ηθικότητα τους, εξαπατούν λιγότερο.

280
00:12:46,000 --> 00:12:49,000
Όταν απομακρυνόμαστε περισσότερο από το αντικείμενο της εξαπάτησης,

281
00:12:49,000 --> 00:12:53,000
από το χρήμα για παράδειγμα, ο κόσμος εξαπατά περισσότερο.

282
00:12:53,000 --> 00:12:55,000
Και όταν βλέπουμε την εξαπάτηση γύρω μας,

283
00:12:55,000 --> 00:12:59,000
ιδιαίτερα εάν ανήκει στην ομάδα μας, η εξαπάτηση αυξάνεται.

284
00:12:59,000 --> 00:13:02,000
Τώρα, εάν σκεφτούμε με αυτούς τους όρους τη χρηματαγορά,

285
00:13:02,000 --> 00:13:03,000
σκεφτείτε τι συμβαίνει.

286
00:13:03,000 --> 00:13:06,000
Τι συμβαίνει στην περίπτωση όπου δημιουργείς κάτι

287
00:13:06,000 --> 00:13:08,000
το οποίο ανταμοίβει τους ανθρώπους με πολλά λεφτά

288
00:13:08,000 --> 00:13:11,000
ώστε να παραμορφώνει τη οπτική τους για την πραγματικότητα;

289
00:13:11,000 --> 00:13:14,000
Δεν θα τους ήταν δυνατό να δουν με αυτόν το τρόπο;

290
00:13:14,000 --> 00:13:15,000
Μα φυσικά και θα μπορούσαν.

291
00:13:15,000 --> 00:13:16,000
Τι συμβαίνει όταν κάνεις κάτι άλλο,

292
00:13:16,000 --> 00:13:18,000
όπως το να αντικαθιστάς τα χρήματα με αντικείμενα;

293
00:13:18,000 --> 00:13:21,000
Τα ονομάζεις μετοχές ή δικαιώματα επί μετοχών, παράγωγα,

294
00:13:21,000 --> 00:13:22,000
τίτλους υποθηκευμένων περιουσιακών στοιχείων.

295
00:13:22,000 --> 00:13:25,000
Θα μπορούσε με αυτά τα πιο απόμακρα αντικείμενα,

296
00:13:25,000 --> 00:13:27,000
δεν είναι αντισταθμίσματα ενός δευτερολέπτου,

297
00:13:27,000 --> 00:13:29,000
αλλά κάτι το οποίο είναι αρκετά βήματα μακριά από τα χρήματα

298
00:13:29,000 --> 00:13:33,000
για αρκετό χρόνο - αυτό σημαίνει ότι ίσως ο κόσμος να εξαπατά περισσότερο;

299
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
Και τι συμβαίνει το κοινωνικό περιβάλλον

300
00:13:35,000 --> 00:13:38,000
όταν οι άνθρωποι βλέπουν άλλους να συμπεριφέρονται έτσι γύρω τους;

301
00:13:38,000 --> 00:13:42,000
Νομίζω ότι όλες αυτές οι δυνάμεις λειτουργούν πολύ άσχημα

302
00:13:42,000 --> 00:13:44,000
για τη χρηματαγορά.

303
00:13:44,000 --> 00:13:47,000
Πιο γενικά, θέλω να σας πω κάτι

304
00:13:47,000 --> 00:13:50,000
για τα συμπεριφορικά οικονομικά.

305
00:13:50,000 --> 00:13:54,000
Έχουμε αρκετές διαισθήσεις στη ζωή μας,

306
00:13:54,000 --> 00:13:57,000
και το θέμα είναι ότι αρκετές από αυτές είναι λάθος.

307
00:13:57,000 --> 00:14:00,000
Το ερώτημα είναι, θα ελέγξουμε αυτές τις διαισθήσεις;

308
00:14:00,000 --> 00:14:02,000
Μπορούμε να σκεφτούμε τους τρόπους να τις ελέγξουμε

309
00:14:02,000 --> 00:14:04,000
στην προσωπική μας ζωή, στη δουλειά μας,

310
00:14:04,000 --> 00:14:07,000
και κυρίως όταν αφορά πολιτικές,

311
00:14:07,000 --> 00:14:10,000
όταν σκεφτόμαστε πράγματα όπως εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις,

312
00:14:10,000 --> 00:14:13,000
όταν δημιουργείς νέες αγορές μετοχών, 
όταν δημιουργείς άλλες πολιτικές -

313
00:14:13,000 --> 00:14:16,000
φορολογίας, υγείας και ούτω καθεξής.

314
00:14:16,000 --> 00:14:18,000
Και η δυσκολία στο να ελέγξουμε
τις διαισθήσεις μας

315
00:14:18,000 --> 00:14:20,000
ήταν ένα μεγάλο μάθημα που πήρα

316
00:14:20,000 --> 00:14:22,000
όταν πήγα πίσω στις νοσοκόμες 
για να τους μιλήσω.

317
00:14:22,000 --> 00:14:24,000
Έτσι, πήγα να τους μιλήσω

318
00:14:24,000 --> 00:14:27,000
και να τους πω τι βρήκα για το 
πώς να αφαιρούν επιδέσμους.

319
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
Και έμαθα δύο ενδιαφέροντα πράγματα.

320
00:14:29,000 --> 00:14:31,000
Το ένα ήταν ότι η αγαπημένη μου 
νοσοκόμα, η Έτι,

321
00:14:31,000 --> 00:14:35,000
μου είπε ότι δεν συμπεριέλαβα 
τον δικό της πόνο υπόψη μου.

322
00:14:35,000 --> 00:14:37,000
Μου είπε, «Φυσικά και ήταν 
αρκετά επίπονο για εσένα.

323
00:14:37,000 --> 00:14:39,000
Αλλά σκέψου πώς ήταν 
για εμένα ως νοσοκόμα,

324
00:14:39,000 --> 00:14:41,000
να αφαιρώ τους επιδέσμους 
κάποιου που μου αρέσει

325
00:14:41,000 --> 00:14:44,000
και να το κάνω επανειλημμένα 
για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.

326
00:14:44,000 --> 00:14:47,000
Το να δημιουργώ τόσο πόνο 
δεν ήταν κάτι καλό για εμένα, επίσης».

327
00:14:47,000 --> 00:14:52,000
Και είπε ότι, ίσως ο λόγος που σκεφτόταν 
έτσι ήταν ότι ήταν και για εκείνη δύσκολο.

328
00:14:52,000 --> 00:14:55,000
Αλλά ήταν πιο ενδιαφέρον 
ο λόγος από αυτό, διότι μου είπε,

329
00:14:55,000 --> 00:15:00,000
«Δεν πίστευα ότι η διαίσθησή σου 
ήταν σωστή.

330
00:15:00,000 --> 00:15:01,000
Νόμιζα ότι η δική μου 
διαίσθηση ήταν σωστή».

331
00:15:01,000 --> 00:15:03,000
Οπότε, εάν σκεφτείτε
όλες τις διαισθήσεις που έχετε,

332
00:15:03,000 --> 00:15:07,000
είναι πολύ δύσκολο να πιστέψετε 
ότι η διαίσθησή σας είναι λάθος.

333
00:15:07,000 --> 00:15:10,000
Λέγοντάς μου: «Δεδομένου ότι πίστευα 
πως η διαίσθησή μου ήταν σωστή...» --

334
00:15:10,000 --> 00:15:12,000
νόμιζε πως είχε δίκιο -

335
00:15:12,000 --> 00:15:17,000
ήταν πολύ δύσκολο για αυτή αυτή να δεχθεί 
να κάνει ένα δύσκολο πείραμα

336
00:15:17,000 --> 00:15:19,000
και να δοκιμάσει, 
να ελέγξει αν έκανε λάθος.

337
00:15:19,000 --> 00:15:23,000
Στην πραγματικότητα, σε αυτήν
την κατάσταση βρισκόμαστε κάθε στιγμή.

338
00:15:23,000 --> 00:15:26,000
Έχουμε πολύ ισχυρές διαισθήσεις 
για όλα τα πράγματα --

339
00:15:26,000 --> 00:15:29,000
για τις ικανότητές μας,
για το πώς λειτουργεί η οικονομία,

340
00:15:29,000 --> 00:15:31,000
πώς θα έπρεπε να πληρώνονται οι δάσκαλοι.

341
00:15:31,000 --> 00:15:34,000
Αλλά εκτός και αν δεν αρχίσουμε 
να ελέγχουμε αυτές τις διαισθήσεις,

342
00:15:34,000 --> 00:15:36,000
δεν θα κάνουμε κάτι καλύτερο.

343
00:15:36,000 --> 00:15:38,000
Και απλά φανταστείτε
πόσο καλύτερη θα ήταν η ζωή μου

344
00:15:38,000 --> 00:15:40,000
εάν εκείνες οι νοσοκόμες θα είχαν 
τη διάθεση να ελέγξουν την διαίσθησή τους,

345
00:15:40,000 --> 00:15:41,000
και πόσο καλύτερα θα ήταν όλα

346
00:15:41,000 --> 00:15:46,000
εάν ξεκινούσαμε πιο συστηματικά 
να πειραματιζόμαστε με τις διαισθήσεις μας.

347
00:15:46,000 --> 00:15:48,000
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.