[Script Info] Title: [Events] Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text Dialogue: 0,0:00:01.00,0:00:03.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik wil jullie vandaag vertellen Dialogue: 0,0:00:03.00,0:00:06.00,Default,,0000,0000,0000,,over voorspelbare irrationaliteit. Dialogue: 0,0:00:07.32,0:00:10.79,Default,,0000,0000,0000,,Mijn interesse voor irrationeel gedrag Dialogue: 0,0:00:10.79,0:00:13.00,Default,,0000,0000,0000,,ontstond jaren geleden in het ziekenhuis. Dialogue: 0,0:00:13.00,0:00:15.36,Default,,0000,0000,0000,,Ik was ernstig verbrand. Dialogue: 0,0:00:17.00,0:00:20.00,Default,,0000,0000,0000,,Als je lang in het ziekenhuis ligt, Dialogue: 0,0:00:20.00,0:00:23.00,Default,,0000,0000,0000,,zie je veel verschillende \Nsoorten irrationaliteit. Dialogue: 0,0:00:23.00,0:00:28.00,Default,,0000,0000,0000,,Wat me specifiek stoorde \Nop de brandwondenafdeling Dialogue: 0,0:00:28.00,0:00:32.00,Default,,0000,0000,0000,,was de manier waarop de verpleegsters \Nmijn verband verwijderden. Dialogue: 0,0:00:33.00,0:00:35.37,Default,,0000,0000,0000,,Jullie hebben vast wel eens \Nverband verwijderd, Dialogue: 0,0:00:35.37,0:00:38.00,Default,,0000,0000,0000,,en je afgevraagd \Nwat de beste aanpak is. Dialogue: 0,0:00:38.00,0:00:39.88,Default,,0000,0000,0000,,Trek je het er snel af -- Dialogue: 0,0:00:39.88,0:00:42.00,Default,,0000,0000,0000,,korte duur, maar hoge intensiteit -- Dialogue: 0,0:00:42.00,0:00:44.00,Default,,0000,0000,0000,,of verwijder je het verband langzaam -- Dialogue: 0,0:00:44.00,0:00:48.00,Default,,0000,0000,0000,,je neemt de tijd, maar per seconde \Ndoet het minder pijn -- Dialogue: 0,0:00:48.00,0:00:51.00,Default,,0000,0000,0000,,welke manier is het beste? Dialogue: 0,0:00:51.00,0:00:53.90,Default,,0000,0000,0000,,De verpleegsters op mijn afdeling Dialogue: 0,0:00:53.90,0:00:56.02,Default,,0000,0000,0000,,dachten dat de beste manier \Nde snelle was, Dialogue: 0,0:00:56.02,0:00:58.07,Default,,0000,0000,0000,,dus ze pakten het verband vast en trokken, Dialogue: 0,0:00:58.07,0:01:00.00,Default,,0000,0000,0000,,en ze pakten het vast en trokken. Dialogue: 0,0:01:00.00,0:01:04.00,Default,,0000,0000,0000,,Omdat ik 70 procent van m'n lichaam \Nverbrand had, duurde het een uur. Dialogue: 0,0:01:04.00,0:01:07.00,Default,,0000,0000,0000,,Je kunt je voorstellen Dialogue: 0,0:01:07.00,0:01:11.00,Default,,0000,0000,0000,,dat ik intens opzag tegen dat moment. Dialogue: 0,0:01:11.00,0:01:13.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik probeerde met ze te onderhandelen: Dialogue: 0,0:01:13.00,0:01:16.20,Default,,0000,0000,0000,,"Wat als we iets anders probeerden\Nen het iets langer lieten duren, Dialogue: 0,0:01:16.20,0:01:19.84,Default,,0000,0000,0000,,misschien 2 uur in plaats van één -- \Nzodat het minder intens is?" Dialogue: 0,0:01:21.00,0:01:23.00,Default,,0000,0000,0000,,De verpleegsters vertelden me twee dingen. Dialogue: 0,0:01:23.00,0:01:27.00,Default,,0000,0000,0000,,Ze vertelden me dat zij \Nhet juiste model van de patiënt hadden -- Dialogue: 0,0:01:27.00,0:01:30.00,Default,,0000,0000,0000,,dat zij wisten wat het beste was \Nom pijn te minimaliseren -- Dialogue: 0,0:01:30.00,0:01:32.90,Default,,0000,0000,0000,,en ze vertelden me ook \Ndat het woord 'patiënt' niet betekent Dialogue: 0,0:01:32.90,0:01:35.81,Default,,0000,0000,0000,,'suggesties doen' of 'je bemoeien' of …\N(Gelach) Dialogue: 0,0:01:35.81,0:01:38.00,Default,,0000,0000,0000,,Dat is niet alleen zo \Nin het Hebreeuws, trouwens. Dialogue: 0,0:01:38.00,0:01:41.00,Default,,0000,0000,0000,,Het is zo in iedere taal \Nwaar ik tot nu toe ervaring mee had. Dialogue: 0,0:01:41.00,0:01:45.00,Default,,0000,0000,0000,,Er was niet veel dat ik kon doen. Dialogue: 0,0:01:45.00,0:01:47.56,Default,,0000,0000,0000,,Ze gingen gewoon door met wat ze deden. Dialogue: 0,0:01:47.56,0:01:50.25,Default,,0000,0000,0000,,Zo'n drie jaar later \Nverliet ik het ziekenhuis Dialogue: 0,0:01:50.25,0:01:52.13,Default,,0000,0000,0000,,en ging studeren aan de universiteit. Dialogue: 0,0:01:53.00,0:01:56.00,Default,,0000,0000,0000,,Eén van de interessantste \Nlessen die ik leerde, Dialogue: 0,0:01:56.00,0:01:58.49,Default,,0000,0000,0000,,was dat er een onderzoeksmethode bestaat, Dialogue: 0,0:01:58.49,0:02:03.44,Default,,0000,0000,0000,,waarbij je een abstracte kopie \Nmaakt van een vraag, Dialogue: 0,0:02:04.30,0:02:06.00,Default,,0000,0000,0000,,die je vervolgens kunt onderzoeken Dialogue: 0,0:02:06.00,0:02:08.00,Default,,0000,0000,0000,,om misschien iets te leren over de wereld. Dialogue: 0,0:02:08.00,0:02:09.55,Default,,0000,0000,0000,,Dat deed ik dus. Dialogue: 0,0:02:09.55,0:02:13.01,Default,,0000,0000,0000,,Ik was nog steeds geïnteresseerd\Nin de kwestie van het verband. Dialogue: 0,0:02:13.01,0:02:16.00,Default,,0000,0000,0000,,In het begin had ik niet veel geld, Dialogue: 0,0:02:16.00,0:02:20.36,Default,,0000,0000,0000,,dus ging ik naar een doe-het-zelfzaak \Nen kocht een bankschroef. Dialogue: 0,0:02:20.36,0:02:24.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik bracht mensen naar het lab, \Nstopte hun vinger er in, Dialogue: 0,0:02:24.00,0:02:26.00,Default,,0000,0000,0000,,en ik plette die een beetje. Dialogue: 0,0:02:26.00,0:02:28.00,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach) Dialogue: 0,0:02:28.00,0:02:31.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik plette ze voor lange tijd \Nen voor korte tijd, Dialogue: 0,0:02:31.00,0:02:33.00,Default,,0000,0000,0000,,pijn die toenam \Nen pijn die afnam, Dialogue: 0,0:02:33.00,0:02:36.04,Default,,0000,0000,0000,,met pauzes en zonder pauzes \N-- verschillende soorten pijn. Dialogue: 0,0:02:36.79,0:02:39.00,Default,,0000,0000,0000,,Wanneer ik klaar was \Nmet pijn doen, vroeg ik: Dialogue: 0,0:02:39.00,0:02:40.76,Default,,0000,0000,0000,,nou, hoe pijnlijk was dit? Dialogue: 0,0:02:40.76,0:02:43.00,Default,,0000,0000,0000,,Of, als je moest kiezen \Ntussen de laatste twee, Dialogue: 0,0:02:43.00,0:02:45.00,Default,,0000,0000,0000,,welke zou je kiezen? Dialogue: 0,0:02:45.00,0:02:48.00,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach) Dialogue: 0,0:02:48.00,0:02:51.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik bleef dit een tijdlang doen... Dialogue: 0,0:02:51.00,0:02:53.00,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach) Dialogue: 0,0:02:53.00,0:02:57.00,Default,,0000,0000,0000,,en toen -- zoals bij elk goed onderzoek -- \Nkreeg ik meer financiering. Dialogue: 0,0:02:57.00,0:02:59.53,Default,,0000,0000,0000,,Ik begon met geluiden, \Nelektrische schokken -- Dialogue: 0,0:03:00.38,0:03:04.49,Default,,0000,0000,0000,,ik had zelfs een pijnpak waarmee \Nmensen nog meer pijn konden voelen. Dialogue: 0,0:03:06.23,0:03:08.00,Default,,0000,0000,0000,,Maar aan het eind van dit proces Dialogue: 0,0:03:08.00,0:03:11.00,Default,,0000,0000,0000,,had ik geleerd dat \Nde verpleegsters het mis hadden. Dialogue: 0,0:03:11.00,0:03:14.00,Default,,0000,0000,0000,,Fantastische mensen met goede intenties Dialogue: 0,0:03:14.00,0:03:16.00,Default,,0000,0000,0000,,en veel ervaring, en toch Dialogue: 0,0:03:16.00,0:03:20.00,Default,,0000,0000,0000,,hadden ze het voortdurend \Nen voorspelbaar mis. Dialogue: 0,0:03:20.00,0:03:23.00,Default,,0000,0000,0000,,Het blijkt dat we tijdsduur anders ervaren Dialogue: 0,0:03:23.00,0:03:25.00,Default,,0000,0000,0000,,dan intensiteit. Dialogue: 0,0:03:25.00,0:03:29.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik zou daardoor minder geleden hebben \Nals de tijdsduur langer was geweest Dialogue: 0,0:03:29.00,0:03:31.00,Default,,0000,0000,0000,,en de intensiteit lager. Dialogue: 0,0:03:31.00,0:03:34.71,Default,,0000,0000,0000,,Het was beter geweest om met mijn hoofd \Nte beginnen, wat pijnlijker was, Dialogue: 0,0:03:34.71,0:03:36.34,Default,,0000,0000,0000,,en naar mijn benen toe te werken, Dialogue: 0,0:03:36.34,0:03:38.48,Default,,0000,0000,0000,,zodat het proces geleidelijk beter werd -- Dialogue: 0,0:03:38.48,0:03:40.21,Default,,0000,0000,0000,,dat zou ook beter zijn geweest. Dialogue: 0,0:03:40.21,0:03:42.00,Default,,0000,0000,0000,,Ook bleek dat het goed was geweest om Dialogue: 0,0:03:42.00,0:03:44.39,Default,,0000,0000,0000,,kleine pauzes in te lassen, \Nzodat ik kon bijkomen. Dialogue: 0,0:03:44.39,0:03:46.47,Default,,0000,0000,0000,,Al deze dingen zouden goed zijn geweest, Dialogue: 0,0:03:46.47,0:03:48.64,Default,,0000,0000,0000,,maar mijn verpleegsters \Nhadden geen idee. Dialogue: 0,0:03:48.64,0:03:50.51,Default,,0000,0000,0000,,Toen bedacht ik: zijn verpleegsters Dialogue: 0,0:03:50.51,0:03:53.29,Default,,0000,0000,0000,,de enige mensen in de wereld \Ndie dingen op deze manier Dialogue: 0,0:03:53.29,0:03:56.00,Default,,0000,0000,0000,,mis hebben, of is dit iets meer algemeens? Dialogue: 0,0:03:56.00,0:03:58.00,Default,,0000,0000,0000,,Het blijkt dat het meer algemeen is -- Dialogue: 0,0:03:58.00,0:04:01.00,Default,,0000,0000,0000,,we maken een hoop fouten. Dialogue: 0,0:04:01.00,0:04:06.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik wil jullie een voorbeeld geven \Nvan zo'n irrationaliteit. Dialogue: 0,0:04:06.00,0:04:09.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik ga het hebben over bedrog. Dialogue: 0,0:04:09.00,0:04:11.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik koos voor bedrog \Nomdat het interessant is, Dialogue: 0,0:04:11.00,0:04:13.00,Default,,0000,0000,0000,,maar het vertelt ons ook iets Dialogue: 0,0:04:13.00,0:04:16.00,Default,,0000,0000,0000,,over de beurssituatie waarin we verkeren. Dialogue: 0,0:04:17.04,0:04:19.34,Default,,0000,0000,0000,,Mijn interesse in bedrog \Nwerd gewekt toen Enron Dialogue: 0,0:04:19.34,0:04:21.44,Default,,0000,0000,0000,,het toneel betrad \Nen plotseling explodeerde. Dialogue: 0,0:04:21.44,0:04:24.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik begon te denken over wat daar gebeurde. Dialogue: 0,0:04:24.00,0:04:28.01,Default,,0000,0000,0000,,Waren er hier enkele rotte appels\Ndie in staat waren om deze dingen te doen, Dialogue: 0,0:04:28.01,0:04:30.00,Default,,0000,0000,0000,,of is dit meer wijdverbreid Dialogue: 0,0:04:30.00,0:04:34.00,Default,,0000,0000,0000,,met vele mensen die hiertoe in staat zijn? Dialogue: 0,0:04:34.00,0:04:38.00,Default,,0000,0000,0000,,Zoals gebruikelijk, besloot ik \Neen simpel experiment te doen. Dialogue: 0,0:04:38.00,0:04:39.00,Default,,0000,0000,0000,,Dat ging als volgt. Dialogue: 0,0:04:39.00,0:04:42.00,Default,,0000,0000,0000,,Als je hieraan meedeed, \Nzou ik je een stuk papier geven Dialogue: 0,0:04:42.00,0:04:45.80,Default,,0000,0000,0000,,met 20 simpele rekensommen \Ndie iedereen kan oplossen, Dialogue: 0,0:04:45.80,0:04:48.00,Default,,0000,0000,0000,,maar ik zou je niet genoeg tijd geven. Dialogue: 0,0:04:48.00,0:04:50.00,Default,,0000,0000,0000,,Als de 5 minuten voorbij waren, zei ik: Dialogue: 0,0:04:50.00,0:04:53.00,Default,,0000,0000,0000,,"Geef me je papieren \Nen ik betaal je een dollar per vraag." Dialogue: 0,0:04:53.00,0:04:57.00,Default,,0000,0000,0000,,Dat deden mensen. \NIk betaalde ze dan 4 dollar -- Dialogue: 0,0:04:57.00,0:04:59.00,Default,,0000,0000,0000,,gemiddeld hadden mensen \N4 sommen opgelost. Dialogue: 0,0:04:59.00,0:05:01.57,Default,,0000,0000,0000,,Andere mensen verleidde ik tot bedrog. Dialogue: 0,0:05:01.57,0:05:03.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik gaf ze het vel papier. Dialogue: 0,0:05:03.00,0:05:05.00,Default,,0000,0000,0000,,Na 5 minuten zei ik dan: Dialogue: 0,0:05:05.00,0:05:06.30,Default,,0000,0000,0000,,"Verscheur het vel. Dialogue: 0,0:05:06.30,0:05:09.00,Default,,0000,0000,0000,,Stop de stukjes in je broekzak of rugzak Dialogue: 0,0:05:09.00,0:05:12.00,Default,,0000,0000,0000,,en vertel me hoeveel vragen je goed had." Dialogue: 0,0:05:12.00,0:05:15.00,Default,,0000,0000,0000,,Nu losten mensen gemiddeld 7 vragen op.\N(Gelach) Dialogue: 0,0:05:16.80,0:05:20.43,Default,,0000,0000,0000,,Het was niet zo dat er \Nenkele rotte appels waren -- Dialogue: 0,0:05:20.43,0:05:23.00,Default,,0000,0000,0000,,een paar mensen die erg bedrogen. Dialogue: 0,0:05:23.00,0:05:26.00,Default,,0000,0000,0000,,Nee, we zagen veel mensen \Ndie een beetje bedrogen. Dialogue: 0,0:05:27.06,0:05:29.00,Default,,0000,0000,0000,,In de economische theorie Dialogue: 0,0:05:29.00,0:05:32.00,Default,,0000,0000,0000,,is bedrog een eenvoudige \Nkosten-batenanalyse. Dialogue: 0,0:05:32.00,0:05:34.00,Default,,0000,0000,0000,,Je zegt: wat is de pakkans? Dialogue: 0,0:05:34.74,0:05:37.00,Default,,0000,0000,0000,,Hoeveel levert bedrog me op? Dialogue: 0,0:05:37.00,0:05:39.00,Default,,0000,0000,0000,,Hoeveel straf krijg ik als ik gepakt word? Dialogue: 0,0:05:39.00,0:05:41.00,Default,,0000,0000,0000,,Je weegt deze tegen elkaar af -- Dialogue: 0,0:05:41.00,0:05:43.00,Default,,0000,0000,0000,,een simpele kosten-batenanalyse, Dialogue: 0,0:05:43.00,0:05:46.00,Default,,0000,0000,0000,,en je beslist of de misdaad \Nde moeite waard is. Dialogue: 0,0:05:46.00,0:05:48.00,Default,,0000,0000,0000,,Dus we probeerden dit te testen. Dialogue: 0,0:05:48.00,0:05:53.01,Default,,0000,0000,0000,,Bij sommige mensen varieerden we \Nhoeveel geld ze konden stelen. Dialogue: 0,0:05:53.01,0:05:56.00,Default,,0000,0000,0000,,We betaalden ze 10 cent \Nper goed antwoord, 50 cent, Dialogue: 0,0:05:56.00,0:05:59.00,Default,,0000,0000,0000,,een dollar, vijf dollar, tien dollar \Nper goed antwoord. Dialogue: 0,0:05:59.00,0:06:03.25,Default,,0000,0000,0000,,Je zou verwachten dat \Nmet het verhogen van het geldbedrag, Dialogue: 0,0:06:03.25,0:06:06.00,Default,,0000,0000,0000,,mensen méér zouden valsspelen, \Nmaar zo was het niet. Dialogue: 0,0:06:06.00,0:06:09.00,Default,,0000,0000,0000,,Een groot aantal mensen \Nbedrogen ons met kleine beetjes. Dialogue: 0,0:06:09.00,0:06:12.00,Default,,0000,0000,0000,,Hoe zat het met de pakkans? Dialogue: 0,0:06:12.00,0:06:14.00,Default,,0000,0000,0000,,Sommige mensen verscheurden \Nde helft van het papier, Dialogue: 0,0:06:14.00,0:06:15.00,Default,,0000,0000,0000,,zodat er nog wat bewijs was. Dialogue: 0,0:06:15.00,0:06:17.00,Default,,0000,0000,0000,,Sommige mensen \Nverscheurden het hele vel. Dialogue: 0,0:06:17.00,0:06:20.00,Default,,0000,0000,0000,,Sommigen verscheurden alles, \Nliepen het lokaal uit Dialogue: 0,0:06:20.00,0:06:23.00,Default,,0000,0000,0000,,en betaalden zichzelf uit de kom \Nwaarin meer dan 100 dollar zaten. Dialogue: 0,0:06:23.00,0:06:26.00,Default,,0000,0000,0000,,Je zou verwachten \Ndat als de pakkans verlaagde, Dialogue: 0,0:06:26.00,0:06:29.00,Default,,0000,0000,0000,,mensen meer zouden valsspelen, \Nmaar dat was niet zo. Dialogue: 0,0:06:29.00,0:06:32.00,Default,,0000,0000,0000,,Alweer bedrogen veel mensen \Nons slechts een beetje Dialogue: 0,0:06:32.00,0:06:35.00,Default,,0000,0000,0000,,en waren ze ongevoelig \Nvoor deze economische motieven. Dialogue: 0,0:06:35.00,0:06:37.37,Default,,0000,0000,0000,,Dus zeiden we: \N"Als mensen niet gevoelig zijn Dialogue: 0,0:06:37.37,0:06:41.00,Default,,0000,0000,0000,,voor de kracht \Nvan de rationeel-economische theorie, Dialogue: 0,0:06:41.00,0:06:43.77,Default,,0000,0000,0000,,wat is er dan aan de hand?" Dialogue: 0,0:06:43.77,0:06:47.00,Default,,0000,0000,0000,,We dachten dat er misschien \Ntwee krachten in het spel waren. Dialogue: 0,0:06:47.00,0:06:50.06,Default,,0000,0000,0000,,Enerzijds willen we allemaal zonder \Nschuldgevoel in de spiegel kunnen kijken, Dialogue: 0,0:06:50.06,0:06:51.86,Default,,0000,0000,0000,,dus willen we niet valsspelen. Dialogue: 0,0:06:51.86,0:06:54.00,Default,,0000,0000,0000,,Anderzijds kunnen we \Neen beetje valsspelen, Dialogue: 0,0:06:54.00,0:06:56.00,Default,,0000,0000,0000,,zonder ons daarover schuldig te voelen. Dialogue: 0,0:06:56.00,0:06:59.41,Default,,0000,0000,0000,,Dus misschien is er een niveau\Nvan bedrog waar we niet overheen kunnen, Dialogue: 0,0:06:59.41,0:07:03.00,Default,,0000,0000,0000,,maar waaronder we ons \Nkunnen verrijken door bedrog, Dialogue: 0,0:07:03.00,0:07:06.00,Default,,0000,0000,0000,,zolang dat ons zelfbeeld niet verandert. Dialogue: 0,0:07:06.00,0:07:09.00,Default,,0000,0000,0000,,We noemen dat \Nde persoonlijke smoesfactor. Dialogue: 0,0:07:10.00,0:07:14.00,Default,,0000,0000,0000,,Hoe test je \Neen persoonlijke smoesfactor? Dialogue: 0,0:07:14.00,0:07:18.00,Default,,0000,0000,0000,,Ten eerste: wat kunnen we doen \Nom de smoesfactor te verkleinen? Dialogue: 0,0:07:18.00,0:07:20.00,Default,,0000,0000,0000,,Dus we brachten mensen \Nnaar het lab en zeiden: Dialogue: 0,0:07:20.00,0:07:21.88,Default,,0000,0000,0000,,"We hebben 2 opdrachten voor jullie." Dialogue: 0,0:07:21.88,0:07:23.31,Default,,0000,0000,0000,,De helft van hen vroegen we Dialogue: 0,0:07:23.31,0:07:25.70,Default,,0000,0000,0000,,10 boeken te noemen \Nvan de middelbare school, Dialogue: 0,0:07:25.70,0:07:28.00,Default,,0000,0000,0000,,of de Tien geboden op te noemen, Dialogue: 0,0:07:28.00,0:07:30.00,Default,,0000,0000,0000,,en dan verleidden we ze tot bedrog. Dialogue: 0,0:07:30.00,0:07:33.26,Default,,0000,0000,0000,,Nu bleek dat de mensen die \Nde Tien geboden trachtten op te sommen -- Dialogue: 0,0:07:33.26,0:07:36.05,Default,,0000,0000,0000,,en van onze groep lukte dat niemand -- Dialogue: 0,0:07:37.00,0:07:40.00,Default,,0000,0000,0000,,maar van degenen die dat probeerden, Dialogue: 0,0:07:40.00,0:07:42.52,Default,,0000,0000,0000,,greep niemand de kans om te bedriegen. Dialogue: 0,0:07:42.52,0:07:44.40,Default,,0000,0000,0000,,Niet dat de religieuzere mensen, Dialogue: 0,0:07:44.40,0:07:46.80,Default,,0000,0000,0000,,die de meeste geboden kenden, \Nminder bedrogen, Dialogue: 0,0:07:46.80,0:07:50.81,Default,,0000,0000,0000,,en de minder religieuzen, die bijna geen \Ngeboden konden noemen -- meer bedrogen. Dialogue: 0,0:07:50.81,0:07:54.53,Default,,0000,0000,0000,,Op het moment dat mensen \Nzich de geboden probeerden te herinneren, Dialogue: 0,0:07:54.53,0:07:56.00,Default,,0000,0000,0000,,stopten ze met valsspelen. Dialogue: 0,0:07:56.00,0:07:58.30,Default,,0000,0000,0000,,Zelfs wanneer we zelfverklaarde atheïsten Dialogue: 0,0:07:58.30,0:08:02.00,Default,,0000,0000,0000,,op de Bijbel lieten zweren \Nen hen de kans gaven vals te spelen, Dialogue: 0,0:08:02.00,0:08:04.00,Default,,0000,0000,0000,,deden ze dat niet. Dialogue: 0,0:08:05.77,0:08:08.99,Default,,0000,0000,0000,,Nu zijn de Tien geboden moeilijk \Nte introduceren in het onderwijs, Dialogue: 0,0:08:08.99,0:08:12.30,Default,,0000,0000,0000,,dus zeiden we: "Waarom laten we mensen \Nde erecode niet tekenen?" Dialogue: 0,0:08:12.30,0:08:14.00,Default,,0000,0000,0000,,Dus we lieten mensen ondertekenen: Dialogue: 0,0:08:14.00,0:08:17.79,Default,,0000,0000,0000,,"Ik begrijp dat dit korte onderzoek \Nvalt onder de MIT erecode." Dialogue: 0,0:08:17.79,0:08:21.00,Default,,0000,0000,0000,,Dan verscheurden ze het. Niemand speelde vals. Dialogue: 0,0:08:21.00,0:08:22.34,Default,,0000,0000,0000,,Dit is vooral interessant Dialogue: 0,0:08:22.34,0:08:24.00,Default,,0000,0000,0000,,omdat MIT geen erecode heeft. Dialogue: 0,0:08:24.00,0:08:29.00,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach) Dialogue: 0,0:08:29.00,0:08:33.00,Default,,0000,0000,0000,,Dat ging allemaal over vermindering \Nvan de smoesfactor. Dialogue: 0,0:08:33.00,0:08:36.00,Default,,0000,0000,0000,,Hoe zit het met versterking \Nvan de smoesfactor? Dialogue: 0,0:08:36.00,0:08:38.00,Default,,0000,0000,0000,,In het eerste experiment liep ik door MIT Dialogue: 0,0:08:38.00,0:08:41.00,Default,,0000,0000,0000,,en plaatste blikjes Coke in de koelkasten -- Dialogue: 0,0:08:41.00,0:08:43.00,Default,,0000,0000,0000,,de algemene koelkasten \Nvoor de bachelorstudenten. Dialogue: 0,0:08:43.00,0:08:46.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik kwam dan terug om te meten \Nwat de halveringstijd is Dialogue: 0,0:08:46.00,0:08:50.00,Default,,0000,0000,0000,,van Coke -- hoe lang \Nblijft hij staan in de koelkast? Dialogue: 0,0:08:50.00,0:08:53.00,Default,,0000,0000,0000,,Zoals verwacht, niet erg lang. \NMensen pakken het. Dialogue: 0,0:08:53.00,0:08:57.00,Default,,0000,0000,0000,,Toen liet ik borden \Nmet zes biljetten van één dollar Dialogue: 0,0:08:57.00,0:09:00.00,Default,,0000,0000,0000,,achter in dezelfde koelkasten. Dialogue: 0,0:09:00.00,0:09:01.40,Default,,0000,0000,0000,,Geen enkel biljet verdween. Dialogue: 0,0:09:01.40,0:09:04.00,Default,,0000,0000,0000,,Nu is dit geen goed sociaal experiment, Dialogue: 0,0:09:04.00,0:09:08.96,Default,,0000,0000,0000,,dus om het goed te doen, deed ik hetzelfde\Nexperiment dat ik eerder beschreef. Dialogue: 0,0:09:08.96,0:09:12.00,Default,,0000,0000,0000,,Een derde van de mensen \Ngaf het vel papier aan ons terug. Dialogue: 0,0:09:12.00,0:09:14.71,Default,,0000,0000,0000,,Een derde van de mensen \Nverscheurde het vel, Dialogue: 0,0:09:14.71,0:09:16.00,Default,,0000,0000,0000,,kwamen naar ons en zeiden: Dialogue: 0,0:09:16.00,0:09:19.00,Default,,0000,0000,0000,,"Meneer, ik heb X vragen beantwoord. \NGeef me X dollar." Dialogue: 0,0:09:19.00,0:09:22.46,Default,,0000,0000,0000,,Een derde van de mensen kwam \Nna het verscheuren van het papier Dialogue: 0,0:09:22.46,0:09:24.00,Default,,0000,0000,0000,,naar ons toe en zei: Dialogue: 0,0:09:24.00,0:09:28.76,Default,,0000,0000,0000,,"Meneer, ik heb X vragen beantwoord. \NGeef me X tokens." Dialogue: 0,0:09:29.70,0:09:33.00,Default,,0000,0000,0000,,We betaalden ze niet met dollars \Nmaar met iets anders. Dialogue: 0,0:09:33.00,0:09:36.00,Default,,0000,0000,0000,,Ze namen dat andere iets en gingen dat \Neen paar meter verderop Dialogue: 0,0:09:36.00,0:09:38.00,Default,,0000,0000,0000,,inwisselen voor dollars. Dialogue: 0,0:09:38.00,0:09:40.00,Default,,0000,0000,0000,,Probeer je het volgende voor te stellen. Dialogue: 0,0:09:40.00,0:09:43.45,Default,,0000,0000,0000,,Hoe slecht zou je je voelen \Nals je een potlood van werk meenam, Dialogue: 0,0:09:43.45,0:09:47.49,Default,,0000,0000,0000,,vergeleken met als je 10 cent \Nuit een pot met kleingeld nam? Dialogue: 0,0:09:47.49,0:09:50.00,Default,,0000,0000,0000,,Deze dingen voelen heel anders aan. Dialogue: 0,0:09:50.00,0:09:53.66,Default,,0000,0000,0000,,Zou het wat uitmaken als er enkele \Nseconden afstand is tot contant geld, Dialogue: 0,0:09:53.66,0:09:56.00,Default,,0000,0000,0000,,door een token te gebruiken? Dialogue: 0,0:09:56.00,0:09:58.12,Default,,0000,0000,0000,,Onze proefpersonen \Nverdubbelden hun bedrog. Dialogue: 0,0:09:59.20,0:10:02.10,Default,,0000,0000,0000,,Ik zal jullie zo vertellen wat ik hierover\Ndenk in verband met de aandelenmarkt. Dialogue: 0,0:10:02.94,0:10:07.00,Default,,0000,0000,0000,,Maar dit loste mijn grote probleem \Nmet Enron niet op, Dialogue: 0,0:10:07.00,0:10:09.47,Default,,0000,0000,0000,,want in Enron is er ook \Neen sociaal element. Dialogue: 0,0:10:09.47,0:10:11.00,Default,,0000,0000,0000,,Mensen zien elkaars gedrag. Dialogue: 0,0:10:11.00,0:10:13.00,Default,,0000,0000,0000,,Feitelijk zien we dagelijks in het nieuws Dialogue: 0,0:10:13.00,0:10:15.00,Default,,0000,0000,0000,,voorbeelden van mensen die bedrog plegen. Dialogue: 0,0:10:15.00,0:10:17.33,Default,,0000,0000,0000,,Welke invloed heeft dat? Dialogue: 0,0:10:17.33,0:10:19.00,Default,,0000,0000,0000,,Dus deden we nog een experiment. Dialogue: 0,0:10:19.00,0:10:22.00,Default,,0000,0000,0000,,Een grote groep studenten \Ndeed mee aan het onderzoek Dialogue: 0,0:10:22.00,0:10:23.38,Default,,0000,0000,0000,,en we betaalden ze vooraf. Dialogue: 0,0:10:23.38,0:10:26.41,Default,,0000,0000,0000,,Iedereen kreeg een envelop \Nmet al het geld voor het onderzoek, Dialogue: 0,0:10:26.41,0:10:31.00,Default,,0000,0000,0000,,en we vroegen hen om aan het eind \Nhet niet verdiende geld terug te betalen. Dialogue: 0,0:10:31.79,0:10:35.41,Default,,0000,0000,0000,,Hetzelfde gebeurde. Als we mensen \Nde kans geven vals te spelen, doen ze dat. Dialogue: 0,0:10:35.41,0:10:38.00,Default,,0000,0000,0000,,Ze spelen slechts een beetje vals. \NWeer hetzelfde. Dialogue: 0,0:10:38.00,0:10:41.00,Default,,0000,0000,0000,,Maar in dit onderzoek \Nhuurden we ook een acteur in. Dialogue: 0,0:10:41.00,0:10:45.00,Default,,0000,0000,0000,,Deze acteur stond \Nna 30 seconden op en zei: Dialogue: 0,0:10:45.00,0:10:48.00,Default,,0000,0000,0000,,"Ik heb alles opgelost. Wat doe ik nu?" Dialogue: 0,0:10:48.00,0:10:52.00,Default,,0000,0000,0000,,De onderzoeker zei: "Als je alles \Nklaar hebt, kun je naar huis." Dialogue: 0,0:10:52.00,0:10:53.67,Default,,0000,0000,0000,,Dat is het. De klus is geklaard. Dialogue: 0,0:10:53.67,0:10:57.00,Default,,0000,0000,0000,,Dus nu hadden we \Neen student -- een acteur -- Dialogue: 0,0:10:57.00,0:10:59.00,Default,,0000,0000,0000,,die deel van de groep was. Dialogue: 0,0:10:59.00,0:11:01.00,Default,,0000,0000,0000,,-- niemand wist dat het een acteur was -- Dialogue: 0,0:11:01.00,0:11:05.00,Default,,0000,0000,0000,,en hij bedroog de boel overduidelijk. Dialogue: 0,0:11:05.00,0:11:08.00,Default,,0000,0000,0000,,Wat zou er gebeuren \Nmet de anderen in de groep? Dialogue: 0,0:11:08.00,0:11:11.00,Default,,0000,0000,0000,,Bedriegen ze meer, of juist minder? Dialogue: 0,0:11:11.00,0:11:13.00,Default,,0000,0000,0000,,Het volgende gebeurde. Dialogue: 0,0:11:13.00,0:11:17.00,Default,,0000,0000,0000,,Het blijkt af te hangen van \Nwelk sweatshirt ze dragen. (Gelach) Dialogue: 0,0:11:17.00,0:11:19.00,Default,,0000,0000,0000,,Het zit zo. Dialogue: 0,0:11:19.00,0:11:22.00,Default,,0000,0000,0000,,We deden dit \Nop Carnegie Mellon en Pittsburgh. Dialogue: 0,0:11:22.00,0:11:24.00,Default,,0000,0000,0000,,In Pittsburgh zijn twee grote universiteiten: Dialogue: 0,0:11:24.00,0:11:27.00,Default,,0000,0000,0000,,Carnegie Mellon \Nen de Universiteit van Pittsburgh. Dialogue: 0,0:11:27.00,0:11:29.00,Default,,0000,0000,0000,,Alle deelnemers aan het onderzoek Dialogue: 0,0:11:29.00,0:11:31.00,Default,,0000,0000,0000,,waren studenten van Carnegie Mellon. Dialogue: 0,0:11:31.00,0:11:35.00,Default,,0000,0000,0000,,Als de acteur een student \Nvan Carnegie Mellon was -- Dialogue: 0,0:11:35.00,0:11:37.00,Default,,0000,0000,0000,,dat was hij ook daadwerkelijk -- Dialogue: 0,0:11:37.00,0:11:39.18,Default,,0000,0000,0000,,maar als hij deel \Nuitmaakte van hun groep... Dialogue: 0,0:11:39.18,0:11:41.36,Default,,0000,0000,0000,,werd er meer vals gespeeld. Dialogue: 0,0:11:41.36,0:11:45.00,Default,,0000,0000,0000,,Maar als hij een sweatshirt \Nvan de Universiteit van Pittsburgh droeg, Dialogue: 0,0:11:45.00,0:11:47.00,Default,,0000,0000,0000,,werd het bedrog minder. Dialogue: 0,0:11:47.00,0:11:50.00,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)\N(Applaus) Dialogue: 0,0:11:51.21,0:11:53.00,Default,,0000,0000,0000,,Dit is belangrijk, want je weet Dialogue: 0,0:11:53.00,0:11:55.00,Default,,0000,0000,0000,,dat toen de student opstond, Dialogue: 0,0:11:55.00,0:11:57.96,Default,,0000,0000,0000,,het iedereen duidelijk werd \Ndat ze ongestraft konden bedriegen Dialogue: 0,0:11:57.96,0:12:00.45,Default,,0000,0000,0000,,want de onderzoeker zei: \N"Klaar, je mag naar huis", Dialogue: 0,0:12:00.45,0:12:02.10,Default,,0000,0000,0000,,en ze vertrokken met het geld. Dialogue: 0,0:12:02.10,0:12:05.00,Default,,0000,0000,0000,,Dus het ging weer niet zozeer \Nde kans om gepakt te worden. Dialogue: 0,0:12:05.00,0:12:08.00,Default,,0000,0000,0000,,Het ging over de normen voor bedrog. Dialogue: 0,0:12:08.00,0:12:11.00,Default,,0000,0000,0000,,Als we iemand uit onze eigen groep \Nvals zien spelen, Dialogue: 0,0:12:11.00,0:12:14.41,Default,,0000,0000,0000,,vinden we dat gedrag \Nmeer aanvaardbaar voor ons als groep. Dialogue: 0,0:12:14.41,0:12:17.34,Default,,0000,0000,0000,,Maar is het iemand \Nuit de andere groep, die vreselijke lui -- Dialogue: 0,0:12:17.34,0:12:19.00,Default,,0000,0000,0000,,ik bedoel, niet zo vreselijk -- Dialogue: 0,0:12:19.00,0:12:21.39,Default,,0000,0000,0000,,maar iemand met wie we ons niet \Nwillen associëren, Dialogue: 0,0:12:21.39,0:12:23.21,Default,,0000,0000,0000,,van een andere universiteit of groep, Dialogue: 0,0:12:23.21,0:12:26.00,Default,,0000,0000,0000,,dan neemt plotseling \Nhet bewustzijn van eerlijkheid toe -- Dialogue: 0,0:12:26.00,0:12:28.43,Default,,0000,0000,0000,,een beetje als \Nin het Tien geboden-onderzoek -- Dialogue: 0,0:12:28.43,0:12:32.00,Default,,0000,0000,0000,,en mensen bedriegen nog minder. Dialogue: 0,0:12:32.00,0:12:36.00,Default,,0000,0000,0000,,Dus, wat hebben we \Nhiervan geleerd over bedrog? Dialogue: 0,0:12:36.00,0:12:39.00,Default,,0000,0000,0000,,We leerden \Ndat veel mensen kunnen bedriegen. Dialogue: 0,0:12:39.00,0:12:42.00,Default,,0000,0000,0000,,Ze bedriegen slechts een beetje. Dialogue: 0,0:12:42.00,0:12:46.00,Default,,0000,0000,0000,,Als we mensen herinneren \Naan hun moraliteit, bedriegen ze minder. Dialogue: 0,0:12:46.00,0:12:49.00,Default,,0000,0000,0000,,Als we meer afstand nemen tot bedrog, Dialogue: 0,0:12:49.00,0:12:53.00,Default,,0000,0000,0000,,van het fysieke geld, bijvoorbeeld, \Nbedriegen mensen meer. Dialogue: 0,0:12:53.00,0:12:55.00,Default,,0000,0000,0000,,Als we bedrog rondom ons zien, Dialogue: 0,0:12:55.00,0:12:59.00,Default,,0000,0000,0000,,vooral in onze eigen groep, \Nneemt het bedrog toe. Dialogue: 0,0:12:59.00,0:13:02.00,Default,,0000,0000,0000,,Als we dit betrekken op de aandelenmarkt, Dialogue: 0,0:13:02.00,0:13:03.43,Default,,0000,0000,0000,,bedenk dan wat er gebeurt. Dialogue: 0,0:13:03.43,0:13:06.00,Default,,0000,0000,0000,,Wat gebeurt er in een situatie \Nwaarin je mensen Dialogue: 0,0:13:06.00,0:13:08.00,Default,,0000,0000,0000,,veel geld betaalt om de realiteit Dialogue: 0,0:13:08.00,0:13:11.00,Default,,0000,0000,0000,,op een licht verdraaide wijze te zien? Dialogue: 0,0:13:11.00,0:13:14.00,Default,,0000,0000,0000,,Zouden ze dat dan niet zo kunnen zien? Dialogue: 0,0:13:14.00,0:13:14.89,Default,,0000,0000,0000,,Natuurlijk wel. Dialogue: 0,0:13:14.89,0:13:16.45,Default,,0000,0000,0000,,Wat als je andere dingen doet, Dialogue: 0,0:13:16.45,0:13:18.21,Default,,0000,0000,0000,,zoals dingen loskoppelen van geld? Dialogue: 0,0:13:18.21,0:13:22.07,Default,,0000,0000,0000,,Je noemt ze aandelen, opties, derivaten,\Neffecten met hypotheken als onderpand. Dialogue: 0,0:13:22.07,0:13:25.00,Default,,0000,0000,0000,,Zou het kunnen dat \Nmet die losgekoppelde dingen -- Dialogue: 0,0:13:25.00,0:13:27.24,Default,,0000,0000,0000,,het is niet een token \Ngedurende één seconde, Dialogue: 0,0:13:27.24,0:13:30.23,Default,,0000,0000,0000,,maar vele stappen verwijderd van geld\Nover een langere periode -- Dialogue: 0,0:13:30.23,0:13:33.00,Default,,0000,0000,0000,,zou het kunnen \Ndat mensen nog meer valsspelen? Dialogue: 0,0:13:33.00,0:13:35.00,Default,,0000,0000,0000,,Wat gebeurt er met de sociale omgeving Dialogue: 0,0:13:35.00,0:13:38.00,Default,,0000,0000,0000,,als mensen het gedrag \Nvan anderen om zich heen zien? Dialogue: 0,0:13:38.00,0:13:42.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik denk dat al deze krachten \Nzeer negatief werkten Dialogue: 0,0:13:42.00,0:13:44.00,Default,,0000,0000,0000,,in de aandelenmarkt. Dialogue: 0,0:13:44.00,0:13:47.00,Default,,0000,0000,0000,,Meer algemeen wil ik je iets vertellen Dialogue: 0,0:13:47.00,0:13:50.00,Default,,0000,0000,0000,,over gedragseconomie. Dialogue: 0,0:13:50.00,0:13:54.00,Default,,0000,0000,0000,,We hebben vele intuïties in ons leven, Dialogue: 0,0:13:54.00,0:13:57.00,Default,,0000,0000,0000,,en het punt is\Ndat vele daarvan niet kloppen. Dialogue: 0,0:13:57.00,0:14:00.00,Default,,0000,0000,0000,,De vraag is of we \Ndeze intuïties gaan testen. Dialogue: 0,0:14:00.00,0:14:02.00,Default,,0000,0000,0000,,We kunnen denken over hoe we \Ndeze intuïtie kunnen testen Dialogue: 0,0:14:02.00,0:14:04.00,Default,,0000,0000,0000,,in ons privéleven, ons zakelijke leven, Dialogue: 0,0:14:04.00,0:14:07.00,Default,,0000,0000,0000,,en in het bijzonder \Nop het gebied van beleid: Dialogue: 0,0:14:07.00,0:14:10.00,Default,,0000,0000,0000,,dingen als "No Child Left Behind" \N[onderwijsbeleid], Dialogue: 0,0:14:10.00,0:14:13.00,Default,,0000,0000,0000,,het creëren van nieuwe aandelenmarkten, \Nof ander beleid -- Dialogue: 0,0:14:13.00,0:14:15.69,Default,,0000,0000,0000,,belastingen, gezondheidszorg enz. Dialogue: 0,0:14:15.69,0:14:18.00,Default,,0000,0000,0000,,De moeilijkheid \Nvan het testen van onze intuïtie Dialogue: 0,0:14:18.00,0:14:20.00,Default,,0000,0000,0000,,was de grote les die ik leerde Dialogue: 0,0:14:20.00,0:14:22.00,Default,,0000,0000,0000,,toen ik terugging naar de verpleegsters. Dialogue: 0,0:14:22.00,0:14:24.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik ging terug om ze te vertellen Dialogue: 0,0:14:24.00,0:14:27.00,Default,,0000,0000,0000,,wat ik had ontdekt \Nover verband verwijderen. Dialogue: 0,0:14:27.00,0:14:29.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik leerde twee interessante dingen. Dialogue: 0,0:14:29.00,0:14:31.00,Default,,0000,0000,0000,,Een was dat mijn favoriete verpleegster, Ettie, Dialogue: 0,0:14:31.00,0:14:35.00,Default,,0000,0000,0000,,me vertelde dat ik haar pijn \Nniet in aanmerking nam. Dialogue: 0,0:14:35.00,0:14:37.00,Default,,0000,0000,0000,,Ze zei: "Natuurlijk was het erg pijnlijk voor jou. Dialogue: 0,0:14:37.00,0:14:39.00,Default,,0000,0000,0000,,Maar denk aan mij als verpleegster, Dialogue: 0,0:14:39.00,0:14:41.00,Default,,0000,0000,0000,,die het verband verwijderde \Nvan iemand die ik graag mocht Dialogue: 0,0:14:41.00,0:14:44.00,Default,,0000,0000,0000,,en dit herhaaldelijk \Nmoest doen over langere tijd. Dialogue: 0,0:14:44.00,0:14:47.00,Default,,0000,0000,0000,,Zoveel pijn veroorzaken \Nwas ook niet fijn voor mij." Dialogue: 0,0:14:47.00,0:14:52.00,Default,,0000,0000,0000,,Ze zei dat er misschien mee te maken had, \Ndat het moeilijk voor haar was. Dialogue: 0,0:14:52.00,0:14:55.00,Default,,0000,0000,0000,,Maar het was nog interessanter. \NZe zei: Dialogue: 0,0:14:55.00,0:14:59.41,Default,,0000,0000,0000,,"Ik dacht niet \Ndat jouw intuïtie juist was. Dialogue: 0,0:14:59.41,0:15:01.00,Default,,0000,0000,0000,,Ik dacht dat mijn intuïtie juist was." Dialogue: 0,0:15:01.00,0:15:03.00,Default,,0000,0000,0000,,Dus als je nadenkt over al je intuïties, Dialogue: 0,0:15:03.00,0:15:07.00,Default,,0000,0000,0000,,is het erg moeilijk te geloven \Ndat die verkeerd zijn. Dialogue: 0,0:15:07.00,0:15:10.00,Default,,0000,0000,0000,,Ze zei: "Omdat ik dacht \Ndat mijn intuïtie klopte..." -- Dialogue: 0,0:15:10.00,0:15:12.00,Default,,0000,0000,0000,,ze dacht dat haar intuïtie klopte -- Dialogue: 0,0:15:12.00,0:15:17.00,Default,,0000,0000,0000,,was het erg moeilijk voor haar \Neen experiment te doen Dialogue: 0,0:15:17.00,0:15:19.00,Default,,0000,0000,0000,,om uit te vinden of ze het fout had. Dialogue: 0,0:15:19.00,0:15:23.00,Default,,0000,0000,0000,,In feite is dit de situatie \Nwaarin we voortdurend zitten. Dialogue: 0,0:15:23.00,0:15:26.00,Default,,0000,0000,0000,,We hebben sterke intuïties \Nover alle mogelijke dingen -- Dialogue: 0,0:15:26.00,0:15:29.00,Default,,0000,0000,0000,,je eigen capaciteiten, \Nhoe de economie werkt, Dialogue: 0,0:15:29.00,0:15:31.00,Default,,0000,0000,0000,,wat we leraren moeten betalen. Dialogue: 0,0:15:31.00,0:15:34.00,Default,,0000,0000,0000,,Maar tenzij we deze intuïties gaan testen, Dialogue: 0,0:15:34.00,0:15:35.32,Default,,0000,0000,0000,,komt er geen verbetering. Dialogue: 0,0:15:35.32,0:15:37.54,Default,,0000,0000,0000,,Hoeveel beter zou mijn leven \Nniet geweest zijn Dialogue: 0,0:15:37.54,0:15:40.45,Default,,0000,0000,0000,,als deze verpleegsters \Nhun intuïties hadden willen checken, Dialogue: 0,0:15:40.45,0:15:42.24,Default,,0000,0000,0000,,en hoeveel beter zou het zijn als we Dialogue: 0,0:15:42.24,0:15:46.00,Default,,0000,0000,0000,,onze intuïties systematischer \Nzouden gaan onderzoeken. Dialogue: 0,0:15:46.00,0:15:48.00,Default,,0000,0000,0000,,Dank je wel.