1
00:00:01,000 --> 00:00:03,000
Chcę dziś mówić

2
00:00:03,000 --> 00:00:06,000
o przewidywalnej irracjonalności.

3
00:00:06,000 --> 00:00:10,000
Zainteresowałem się irracjonalnym zachowaniem

4
00:00:10,000 --> 00:00:13,000
wiele lat temu, kiedy trafiłem do szpitala.

5
00:00:13,000 --> 00:00:17,000
Byłem poważnie poparzony.

6
00:00:17,000 --> 00:00:20,000
Spędzając dużo czasu w szpitalu

7
00:00:20,000 --> 00:00:23,000
widzi się wiele irracjonalnych zachowań.

8
00:00:23,000 --> 00:00:28,000
Na oddziale oparzeń szczególnie niepokoił mnie

9
00:00:28,000 --> 00:00:32,000
sposób, w jaki pielęgniarki zdejmowały bandaże.

10
00:00:33,000 --> 00:00:35,000
Każdy kiedyś zdejmował opatrunek,

11
00:00:35,000 --> 00:00:38,000
i zastanawiał się, jak to najlepiej zrobić.

12
00:00:38,000 --> 00:00:42,000
Czy zedrzeć szybko: ból krótki, ale intensywny,

13
00:00:42,000 --> 00:00:44,000
czy zdejmować powoli:

14
00:00:44,000 --> 00:00:48,000
trwa dłużej, ale nie boli aż tak bardzo.

15
00:00:48,000 --> 00:00:51,000
Który sposób jest lepszy?

16
00:00:51,000 --> 00:00:55,000
Pielęgniarki na moim oddziale uważały, że pierwszy.

17
00:00:55,000 --> 00:00:58,000
Chwytały więc za opatrunek i zdzierały,

18
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
chwytały i zdzierały. Miałem poparzone

19
00:01:00,000 --> 00:01:04,000
70 procent ciała, więc trwało to prawie godzinę.

20
00:01:04,000 --> 00:01:07,000
Jak się domyślacie, z całego serca

21
00:01:07,000 --> 00:01:11,000
nienawidziłem momentu zdzierania.

22
00:01:11,000 --> 00:01:13,000
Przekonywałem pielęgniarki,

23
00:01:13,000 --> 00:01:14,000
żeby spróbowały inaczej.

24
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
Zajmie im to dłużej, może dwie godziny nie jedną,

25
00:01:16,000 --> 00:01:21,000
ale ból będzie mniej intensywny.

26
00:01:21,000 --> 00:01:23,000
W odpowiedzi słyszałem dwie rzeczy:

27
00:01:23,000 --> 00:01:27,000
że lepiej ode mnie wiedzą,

28
00:01:27,000 --> 00:01:30,000
jak zmniejszać ból, a po drugie,

29
00:01:30,000 --> 00:01:33,000
że "być pacjentem" nie znaczy

30
00:01:33,000 --> 00:01:35,000
"robić uwagi" albo "wtrącać się".

31
00:01:35,000 --> 00:01:38,000
Skądinąd nie tylko po hebrajsku,

32
00:01:38,000 --> 00:01:41,000
ale w każdym znanym mi języku.

33
00:01:41,000 --> 00:01:45,000
Niewiele mogłem poradzić,

34
00:01:45,000 --> 00:01:48,000
a pielęgniarki dalej zdzierały opatrunki.

35
00:01:48,000 --> 00:01:50,000
Trzy lata później, kiedy opuściłem szpital,

36
00:01:50,000 --> 00:01:53,000
poszedłem na studia.

37
00:01:53,000 --> 00:01:56,000
Najciekawszą rzeczą, jakiej się nauczyłem

38
00:01:56,000 --> 00:01:58,000
była metoda eksperymentalna, polegająca na tym

39
00:01:58,000 --> 00:02:02,000
że jeżeli ma się pytanie, można stworzyć

40
00:02:02,000 --> 00:02:06,000
jego abstrakcyjną replikę, zbadać ją

41
00:02:06,000 --> 00:02:08,000
i nauczyć się czegoś o świecie.

42
00:02:08,000 --> 00:02:10,000
To też zrobiłem. Ciągle interesował mnie

43
00:02:10,000 --> 00:02:11,000
To też zrobiłem. Ciągle interesował mnie

44
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
najlepszy sposób zdejmowania opatrunków.

45
00:02:13,000 --> 00:02:16,000
Początkowo brakowało mi pieniędzy,

46
00:02:16,000 --> 00:02:20,000
więc kupiłem imadło.

47
00:02:20,000 --> 00:02:24,000
W laboratorium wsadzałem ochotnikom palce w imadło

48
00:02:24,000 --> 00:02:26,000
i zgniatałem trochę.

49
00:02:26,000 --> 00:02:28,000
(Śmiech)

50
00:02:28,000 --> 00:02:31,000
Zaciskałem dłuższej lub krócej,

51
00:02:31,000 --> 00:02:33,000
ból narastał lub malał,

52
00:02:33,000 --> 00:02:37,000
z przerwami lub bez - różne wersje bólu.

53
00:02:37,000 --> 00:02:39,000
Na koniec pytałem

54
00:02:39,000 --> 00:02:41,000
jak bardzo bolało.

55
00:02:41,000 --> 00:02:43,000
Gdyby musieli wybierać między dwoma ostatnimi,

56
00:02:43,000 --> 00:02:45,000
który rodzaj bólu by wybrali?

57
00:02:45,000 --> 00:02:48,000
(Śmiech)

58
00:02:48,000 --> 00:02:51,000
Trwało to przez jakiś czas.

59
00:02:51,000 --> 00:02:53,000
(Śmiech)

60
00:02:53,000 --> 00:02:57,000
Jak na dobry projekt przystało, dostałem fundusze.

61
00:02:57,000 --> 00:02:59,000
Wprowadziłem dźwięki, elektrowstrząsy,

62
00:02:59,000 --> 00:03:04,000
nawet specjalny kombinezon, potęgujący ból.

63
00:03:04,000 --> 00:03:08,000
Moje badania udowodniły,

64
00:03:08,000 --> 00:03:11,000
że pielęgniarki były w błędzie.

65
00:03:11,000 --> 00:03:14,000
Cudowne osoby, które pomimo dobrych intencji

66
00:03:14,000 --> 00:03:16,000
i dużego doświadczenia,

67
00:03:16,000 --> 00:03:20,000
myliły się, w sposób łatwy do przewidzenia.

68
00:03:20,000 --> 00:03:23,000
Okazuje się, że czasu trwania bólu

69
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
nie rejestrujemy tak samo jak intensywności.

70
00:03:25,000 --> 00:03:29,000
Mniej bym cierpiał, gdyby zdejmowanie bandaży

71
00:03:29,000 --> 00:03:31,000
trwało dłużej, ale ból był mniej intensywny.

72
00:03:31,000 --> 00:03:34,000
Powinno też zacząć od twarzy,

73
00:03:34,000 --> 00:03:36,000
najbardziej bolesnej, i posuwać ku nogom.

74
00:03:36,000 --> 00:03:39,000
Miałbym poczucie, że jest coraz lepiej

75
00:03:39,000 --> 00:03:40,000
i ból by się zmniejszył.

76
00:03:40,000 --> 00:03:42,000
Pomogłyby też przerwy w zdejmowaniu,

77
00:03:42,000 --> 00:03:44,000
żebym mógł odpocząć od bólu.

78
00:03:44,000 --> 00:03:46,000
O wszystkich tych rzeczach

79
00:03:46,000 --> 00:03:49,000
pielęgniarki nie miały zielonego pojęcia.

80
00:03:49,000 --> 00:03:50,000
Zacząłem się zastanawiać,

81
00:03:50,000 --> 00:03:53,000
czy mylna decyzja pielęgniarek to wyjątek,

82
00:03:53,000 --> 00:03:56,000
czy przykład powszechnego zachowania.

83
00:03:56,000 --> 00:03:58,000
Okazuje się, że to drugie;

84
00:03:58,000 --> 00:04:01,000
popełniamy mnóstwo błędów.

85
00:04:01,000 --> 00:04:06,000
Oto przykład irracjonalnego zachowania:

86
00:04:06,000 --> 00:04:09,000
oszustwo.

87
00:04:09,000 --> 00:04:11,000
Wybrałem oszustwo, bo jest interesujące,

88
00:04:11,000 --> 00:04:13,000
a także mówi nam coś

89
00:04:13,000 --> 00:04:16,000
o sytuacji na rynku papierów wartościowych.

90
00:04:16,000 --> 00:04:19,000
Zainteresowałem się oszustwem

91
00:04:19,000 --> 00:04:21,000
po skandalicznym bankructwie Enronu.

92
00:04:21,000 --> 00:04:24,000
Zastanawiałem się, co tam zaszło.

93
00:04:24,000 --> 00:04:25,000
Czy chodziło o kilka czarnych owiec,

94
00:04:25,000 --> 00:04:28,000
Czy chodziło o kilka czarnych owiec,

95
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
czy powodu trzeba upatrywać

96
00:04:30,000 --> 00:04:34,000
w powszechnej skłonności do oszustwa?

97
00:04:34,000 --> 00:04:38,000
Postanowiłem przeprowadzić prosty eksperyment.

98
00:04:38,000 --> 00:04:39,000
Każdy dostawał na kartce

99
00:04:39,000 --> 00:04:42,000
Każdy dostawał na kartce

100
00:04:42,000 --> 00:04:46,000
20 bardzo prostych zadań z matematyki,

101
00:04:46,000 --> 00:04:48,000
i za mało czasu na ich rozwiązanie.

102
00:04:48,000 --> 00:04:50,000
Po 5 minutach prosiłem o zwrot kartek

103
00:04:50,000 --> 00:04:53,000
i płaciłem dolara od rozwiązanego zadania.

104
00:04:53,000 --> 00:04:57,000
Płaciłem zwykle 4 dolary.

105
00:04:57,000 --> 00:04:59,000
Średnio każdy rozwiązywał 4 zadania.

106
00:04:59,000 --> 00:05:02,000
Inną grupę kusiłem do oszustwa.

107
00:05:02,000 --> 00:05:03,000
Dostawali kartkę z zadaniami.

108
00:05:03,000 --> 00:05:05,000
Po pięciu minutach prosiłem,

109
00:05:05,000 --> 00:05:06,000
aby podarli i zabrali kartkę,

110
00:05:06,000 --> 00:05:09,000
aby podarli i zabrali kartkę,

111
00:05:09,000 --> 00:05:12,000
mówiąc mi, ile mieli poprawnych odpowiedzi.

112
00:05:12,000 --> 00:05:15,000
Teraz "rozwiązywano" średnio po 7 zadań.

113
00:05:15,000 --> 00:05:20,000
To nie było kilka czarnych owiec,

114
00:05:20,000 --> 00:05:23,000
oszukujących na dużą skalę.

115
00:05:23,000 --> 00:05:26,000
Zamiast tego wiele osób oszukiwało po trochu.

116
00:05:26,000 --> 00:05:29,000
W kontekście nauk ekonomicznych

117
00:05:29,000 --> 00:05:32,000
oszustwo to prosta analiza kosztów i korzyści.

118
00:05:32,000 --> 00:05:34,000
Na ile procent mnie złapią?

119
00:05:34,000 --> 00:05:37,000
Ile mogę zyskać na oszustwie?

120
00:05:37,000 --> 00:05:39,000
Jaka kara wchodzi w grę w razie przyłapania?

121
00:05:39,000 --> 00:05:41,000
Rozważasz za i przeciw,

122
00:05:41,000 --> 00:05:43,000
jak w prostej analizie kosztów i korzyści

123
00:05:43,000 --> 00:05:46,000
i decydujesz, czy warto popełnić przestępstwo.

124
00:05:46,000 --> 00:05:48,000
Próbowalimy to zbadać.

125
00:05:48,000 --> 00:05:52,000
Różne grupy mogły podkradać różne kwoty.

126
00:05:52,000 --> 00:05:53,000
Płaciliśmy 10 centów za odpowiedź, 50 centów,

127
00:05:53,000 --> 00:05:56,000
Płaciliśmy 10 centów za odpowiedź, 50 centów,

128
00:05:56,000 --> 00:05:59,000
dolara, 5, 10 dolarów od poprawnej odpowiedzi.

129
00:05:59,000 --> 00:06:03,000
Można by sądzić, że ze wzrostem stawki,

130
00:06:03,000 --> 00:06:06,000
ludzie będą oszukiwać więcej, ale nie.

131
00:06:06,000 --> 00:06:09,000
Wiele osób podkradało niewielkie kwoty.

132
00:06:09,000 --> 00:06:12,000
Co z prawdopodobieństwem wpadki?

133
00:06:12,000 --> 00:06:14,000
Niektórzy darli połowę kartki,

134
00:06:14,000 --> 00:06:15,000
tak żeby został jakiś dowód.

135
00:06:15,000 --> 00:06:17,000
Niektórzy darli całą kartkę.

136
00:06:17,000 --> 00:06:20,000
Inni darli całą kartkę i w pokoju obok sami brali

137
00:06:20,000 --> 00:06:23,000
wypłatę z misy zawierającej ponad 100 dolarów.

138
00:06:23,000 --> 00:06:26,000
Można sądzić, że im mniejsze ryzyko przyłapania,

139
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
tym więcej oszustów, ale znowu tak się nie stało.

140
00:06:29,000 --> 00:06:32,000
Wiele osób oszukiwało w małym stopniu,

141
00:06:32,000 --> 00:06:35,000
nie zwracając uwagi na korzyści ekonomiczne.

142
00:06:35,000 --> 00:06:36,000
Zastanawialiśmy się, co nimi kieruje,

143
00:06:36,000 --> 00:06:41,000
Zastanawialiśmy się, co nimi kieruje,

144
00:06:41,000 --> 00:06:44,000
skoro nie racjonalne siły ekonomii?

145
00:06:44,000 --> 00:06:47,000
Pomyśleliśmy, że być może działają tu dwie siły.

146
00:06:47,000 --> 00:06:49,000
Z jednej strony, lubimy mieć o sobie dobre zdanie,

147
00:06:49,000 --> 00:06:52,000
więc nie chcemy oszukiwać.

148
00:06:52,000 --> 00:06:54,000
Z drugiej strony, możemy oszukać trochę

149
00:06:54,000 --> 00:06:56,000
i nadal mieć dobre samopoczucie.

150
00:06:56,000 --> 00:06:57,000
Nie możemy przkroczyć pewnej granicy

151
00:06:57,000 --> 00:06:59,000
Nie możemy przekroczyć pewnej granicy,

152
00:06:59,000 --> 00:07:03,000
ale możemy odnosić korzyści z małych oszustw,

153
00:07:03,000 --> 00:07:06,000
o ile nie wpływa to na naszą samoocenę.

154
00:07:06,000 --> 00:07:09,000
Nazywamy to współczynnikiem samoobłudy.

155
00:07:10,000 --> 00:07:14,000
Jak przetestować współczynnik samoobłudy?

156
00:07:14,000 --> 00:07:18,000
Najpierw chcieliśmy go zmniejszyć.

157
00:07:18,000 --> 00:07:20,000
Uczestnikom mówiliśmy,

158
00:07:20,000 --> 00:07:22,000
że mamy dla nich dwa zadania.

159
00:07:22,000 --> 00:07:23,000
Połowa miała przypomnieć sobie 10 szkolnych lektur,

160
00:07:23,000 --> 00:07:25,000
Połowa miała przypomnieć sobie 10 szkolnych lektur,

161
00:07:25,000 --> 00:07:28,000
a druga połowa dekalog,

162
00:07:28,000 --> 00:07:30,000
po czym kusiliśmy ich do oszustw.

163
00:07:30,000 --> 00:07:33,000
W grupie wymieniającej przykazania

164
00:07:33,000 --> 00:07:35,000
nikt nie pamiętał wszystkich dziesięciu,

165
00:07:36,000 --> 00:07:40,000
ale ci, którzy usiłowali

166
00:07:40,000 --> 00:07:43,000
nie próbowali potem oszukiwać.

167
00:07:43,000 --> 00:07:45,000
Nie chodzi o to, że ci bardziej religijni,

168
00:07:45,000 --> 00:07:46,000
pamiętający przykazania, oszukiwali mniej,

169
00:07:46,000 --> 00:07:48,000
pamiętający przykazania, oszukiwali mniej,

170
00:07:48,000 --> 00:07:49,000
a ci, co nie pamiętali - więcej.

171
00:07:49,000 --> 00:07:51,000
a ci, co nie pamiętali - więcej.

172
00:07:51,000 --> 00:07:55,000
W chwili, gdy zaczęli przypominać sobie dekalog,

173
00:07:55,000 --> 00:07:56,000
przestawali oszukiwać.

174
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
Nawet zdeklarowani ateiści,

175
00:07:58,000 --> 00:08:02,000
kuszeni po przysięganiu na biblię,

176
00:08:02,000 --> 00:08:04,000
nie oszukiwali.

177
00:08:06,000 --> 00:08:08,000
Trudno byłoby wprowadzić dekalog

178
00:08:08,000 --> 00:08:10,000
do systemu edukacyjnego, więc postanowiliśmy

179
00:08:10,000 --> 00:08:12,000
dawać ludziom do podpisu kodeks honorowy.

180
00:08:12,000 --> 00:08:14,000
Każdy podpisywał, że rozumie,

181
00:08:14,000 --> 00:08:18,000
iż badanych obowiązuje kodeks honorowy MIT.

182
00:08:18,000 --> 00:08:21,000
Potem darli swoje kartki. Nikt nie oszukiwał.

183
00:08:21,000 --> 00:08:22,000
Co ciekawe, MIT nie ma kodeksu honorowego.

184
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
Co ciekawe, MIT nie ma kodeksu honorowego.

185
00:08:24,000 --> 00:08:29,000
(Śmiech)

186
00:08:29,000 --> 00:08:33,000
Tak obniżaliśmy współczynnik samoobłudy.

187
00:08:33,000 --> 00:08:36,000
A co, gdyby go podwyższyć?

188
00:08:36,000 --> 00:08:38,000
Podczas pierwszego eksperymentu

189
00:08:38,000 --> 00:08:41,000
wkładałem sześciopaki coli

190
00:08:41,000 --> 00:08:43,000
do wspólnych lodówek studentów MIT.

191
00:08:43,000 --> 00:08:46,000
Później mierzyłem, jak to technicznie nazywamy,

192
00:08:46,000 --> 00:08:50,000
czas połowicznego zaniku coli; ile przetrwała w lodówkach.

193
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
Jak było do przewidzenia - dosyć krótko.

194
00:08:53,000 --> 00:08:57,000
Dla porównania, w tych samych lodówkach

195
00:08:57,000 --> 00:09:00,000
zostawiałem tacki z 6 jednodolarówkami.

196
00:09:00,000 --> 00:09:01,000
Żaden banknot nie zniknął. To nie najlepsza metoda,

197
00:09:01,000 --> 00:09:04,000
Żaden banknot nie zniknął. To nie najlepsza metoda,

198
00:09:04,000 --> 00:09:07,000
więc znowu przeprowadziłem eksperyment

199
00:09:07,000 --> 00:09:09,000
z kartkami i zadaniami.

200
00:09:09,000 --> 00:09:12,000
Jedna trzecia osób oddawała nam kartki,

201
00:09:12,000 --> 00:09:15,000
jedna trzecia darła je i mówiła,

202
00:09:15,000 --> 00:09:16,000
jedna trzecia darła je i mówiła,

203
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
że rozwiązała x problemów i prosi o x dolarów.

204
00:09:19,000 --> 00:09:22,000
Ostatnia grupa po podarciu kartek,

205
00:09:22,000 --> 00:09:24,000
przychodziła i mówiła,

206
00:09:24,000 --> 00:09:30,000
że rozwiązała x problemów i prosi o x żetonów.

207
00:09:30,000 --> 00:09:33,000
Nie płaciliśmy im w dolarach, ale w żetonach.

208
00:09:33,000 --> 00:09:36,000
Potem szli z żetonami na bok

209
00:09:36,000 --> 00:09:38,000
i wymieniali je na dolary.

210
00:09:38,000 --> 00:09:40,000
Zastanówmy się.

211
00:09:40,000 --> 00:09:43,000
Czy czulibyśmy się gorzej, zabierając z pracy ołówek,

212
00:09:43,000 --> 00:09:45,000
czy zabierając

213
00:09:45,000 --> 00:09:47,000
10 centów z pudełka z drobniakami?

214
00:09:47,000 --> 00:09:50,000
To zupełnie różne odczucia.

215
00:09:50,000 --> 00:09:53,000
Czy to, że płaciliśmy najpierw w żetonach

216
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
miało jakiś wpływ?

217
00:09:56,000 --> 00:09:58,000
Oszustwa wzrosły dwukrotnie.

218
00:09:58,000 --> 00:10:00,000
Zaraz powiem, co myślę o tym

219
00:10:00,000 --> 00:10:02,000
i o rynku papierów wartościowych.

220
00:10:03,000 --> 00:10:07,000
Wyniki nie tłumaczyły problemu Enronu,

221
00:10:07,000 --> 00:10:10,000
bo tam występował również czynnik społeczny.

222
00:10:10,000 --> 00:10:11,000
Codziennie w wiadomościach

223
00:10:11,000 --> 00:10:13,000
Codziennie w wiadomościach

224
00:10:13,000 --> 00:10:15,000
słyszymy o oszustwach.

225
00:10:15,000 --> 00:10:18,000
Jaki to ma na nas wpływ?

226
00:10:18,000 --> 00:10:19,000
Do kolejnego eksperymentu zaprosiliśmy dużą grupę studentów,

227
00:10:19,000 --> 00:10:22,000
Do kolejnego eksperymentu zaprosiliśmy dużą grupę studentów,

228
00:10:22,000 --> 00:10:23,000
opłaconych z góry. Wszyscy dostali koperty z wypłatami.

229
00:10:23,000 --> 00:10:26,000
opłaconych z góry. Wszyscy dostali koperty z wypłatami.

230
00:10:26,000 --> 00:10:28,000
Pod koniec eksperymentu prosiliśmy

231
00:10:28,000 --> 00:10:32,000
o oddanie sumy, której nie zarobili.

232
00:10:32,000 --> 00:10:33,000
Podobny rezultat.

233
00:10:33,000 --> 00:10:35,000
Mając okazję do oszustwa, ludzie z niej korzystają.

234
00:10:35,000 --> 00:10:38,000
Oszukują niewielkim stopniu, ale jednak.

235
00:10:38,000 --> 00:10:41,000
Do tego eksperymentu wynajęliśmy też aktora.

236
00:10:41,000 --> 00:10:45,000
Po 30 sekundach aktor wstawał i mówił:

237
00:10:45,000 --> 00:10:48,000
"Rozwiązałem wszystko. Co teraz?"

238
00:10:48,000 --> 00:10:52,000
Badający odpowiadał, że może iść do domu.

239
00:10:52,000 --> 00:10:53,000
Tyle. Koniec zadania.

240
00:10:53,000 --> 00:10:57,000
Czyli teraz mieliśmy studenta-aktora,

241
00:10:57,000 --> 00:10:59,000
jako członka grupy.

242
00:10:59,000 --> 00:11:01,000
Nikt nie wiedział, że to aktor.

243
00:11:01,000 --> 00:11:05,000
Aktor oszukiwał bardzo wyraźnie.

244
00:11:05,000 --> 00:11:08,000
Jak zachowają się inne osoby w grupie?

245
00:11:08,000 --> 00:11:11,000
Będą oszukiwać mniej czy więcej?

246
00:11:11,000 --> 00:11:13,000
Oto co się stało.

247
00:11:13,000 --> 00:11:17,000
Wszystko zależało od bluzy aktora.

248
00:11:17,000 --> 00:11:19,000
Muszę tu coś dodać.

249
00:11:19,000 --> 00:11:22,000
Działaliśmy w Carnegie Mellon i Pittsburghu.

250
00:11:22,000 --> 00:11:24,000
Pittsburgh ma dwa duże uniwersytety:

251
00:11:24,000 --> 00:11:27,000
Carnegie Mellon i Uniwersytet Pittsburski.

252
00:11:27,000 --> 00:11:29,000
Uczestnicy eksperymentu

253
00:11:29,000 --> 00:11:31,000
byli studentami Carnegie Mellon.

254
00:11:31,000 --> 00:11:35,000
Kiedy aktor miał bluzę Carnegie Mellon,

255
00:11:35,000 --> 00:11:37,000
skądinąd własną,

256
00:11:37,000 --> 00:11:41,000
grupa oszukiwała więcej.

257
00:11:41,000 --> 00:11:45,000
Ale kiedy wkładał bluzę Uniwesytetu Pittsburskiego,

258
00:11:45,000 --> 00:11:47,000
oszustwa malały.

259
00:11:47,000 --> 00:11:50,000
(Śmiech)

260
00:11:50,000 --> 00:11:53,000
To ważne, bo pamiętajmy,

261
00:11:53,000 --> 00:11:55,000
że kiedy aktor wstawał,

262
00:11:55,000 --> 00:11:58,000
wszyscy widzieli, że można oszukiwać,

263
00:11:58,000 --> 00:12:00,000
bo eksperymentator pozwalał mu

264
00:12:00,000 --> 00:12:02,000
iść do domu z pieniędzmi.

265
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
Nie tyle chodziło tu o ryzyko wpadki,

266
00:12:05,000 --> 00:12:08,000
co o normy regulujące oszustwo.

267
00:12:08,000 --> 00:12:11,000
Jeżeli oszukuje ktoś z naszego grona,

268
00:12:11,000 --> 00:12:15,000
oszustwo wydaje się do przyjęcia.

269
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
Jeżeli natomiast

270
00:12:17,000 --> 00:12:19,000
oszukuje ktoś z innej grupy,

271
00:12:19,000 --> 00:12:21,000
z którą nie chcemy się utożsamiać,

272
00:12:21,000 --> 00:12:23,000
np. z innego uniwersytetu, klanu,

273
00:12:23,000 --> 00:12:26,000
wzrasta nagle poczucie uczciwości,

274
00:12:26,000 --> 00:12:28,000
podobnie jak w eksperymencie z dekalogiem.

275
00:12:28,000 --> 00:12:32,000
i ludzie oszukują mniej niż zwykle.

276
00:12:32,000 --> 00:12:36,000
Czego więc dowiedzieliśmy się o oszustwie?

277
00:12:36,000 --> 00:12:39,000
Wielu ludzi potrafi oszukiwać.

278
00:12:39,000 --> 00:12:42,000
Oszukują w niewielkim stopniu.

279
00:12:42,000 --> 00:12:46,000
Po refleksji nad moralnością, oszukują mniej.

280
00:12:46,000 --> 00:12:49,000
Im większy dystans od obiektu oszustwa,

281
00:12:49,000 --> 00:12:53,000
na przykład pieniędzy, tym oszukują więcej.

282
00:12:53,000 --> 00:12:55,000
Będąc świadkiem oszustwa,

283
00:12:55,000 --> 00:12:59,000
zwłaszcza we własnej grupie, oszukują więcej.

284
00:12:59,000 --> 00:13:02,000
Weźmy teraz rynek papierów wartościowych.

285
00:13:02,000 --> 00:13:03,000
Zauważmy, co się dzieje w chwili,

286
00:13:03,000 --> 00:13:06,000
Zauważmy, co się dzieje w chwili,

287
00:13:06,000 --> 00:13:08,000
gdy komuś dużo płacą

288
00:13:08,000 --> 00:13:11,000
za zniekształcone postrzeganie rzeczywistości?

289
00:13:11,000 --> 00:13:14,000
Czy będzie w stanie tak patrzeć?

290
00:13:14,000 --> 00:13:15,000
Jasne, że tak.

291
00:13:15,000 --> 00:13:16,000
A jeśli zwiększymy jeszcze dystans do pieniędzy?

292
00:13:16,000 --> 00:13:18,000
A jeśli zwiększymy jeszcze dystans do pieniędzy?

293
00:13:18,000 --> 00:13:21,000
Wprowadzimy akcje, opcje, pochodne

294
00:13:21,000 --> 00:13:22,000
zastawy hipoteczne.

295
00:13:22,000 --> 00:13:25,000
Jeśli okaże się,

296
00:13:25,000 --> 00:13:27,000
że to już nawet nie żetony,

297
00:13:27,000 --> 00:13:29,000
ale coś zupełnie oderwanego od pieniędzy

298
00:13:29,000 --> 00:13:33,000
i to od dawna - czy wtedy oszukiwanoby więcej?

299
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
Jak wpływa na społeczność to,

300
00:13:35,000 --> 00:13:38,000
że widzi, jak inni oszukują?

301
00:13:38,000 --> 00:13:42,000
Uważam, że to wszystko źle wpływa

302
00:13:42,000 --> 00:13:44,000
na rynek papierów wartościowych.

303
00:13:44,000 --> 00:13:47,000
Chcę coś dodać na temat

304
00:13:47,000 --> 00:13:50,000
ekonomii behawioralnej.

305
00:13:50,000 --> 00:13:54,000
W życiu kierujemy się przeczuciami,

306
00:13:54,000 --> 00:13:57,000
które często okazują się błędne.

307
00:13:57,000 --> 00:14:00,000
Czy zechcemy wystawiać je na próbę?

308
00:14:00,000 --> 00:14:02,000
Zastanówmy się, jak je badać

309
00:14:02,000 --> 00:14:04,000
w życiu prywatnym, zawodowym,

310
00:14:04,000 --> 00:14:07,000
a zwłaszcza w polityce,

311
00:14:07,000 --> 00:14:10,000
przy projektach typu No Child Left Behind,

312
00:14:10,000 --> 00:14:13,000
przy tworzeniu nowych giełd, regulacji

313
00:14:13,000 --> 00:14:16,000
systemów podatkowych, służby zdrowia itd.

314
00:14:16,000 --> 00:14:18,000
Trudno jest badać przeczucia,

315
00:14:18,000 --> 00:14:20,000
czego doświadczyłem

316
00:14:20,000 --> 00:14:22,000
odwiedzając moje pielęgniarki.

317
00:14:22,000 --> 00:14:24,000
Wróciłem powiedzieć im,

318
00:14:24,000 --> 00:14:27,000
czego nauczyłem się o zdejmowaniu bandaży.

319
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
Dowiedziałem się dwóch ważnych rzeczy.

320
00:14:29,000 --> 00:14:31,000
Po pierwsze Ettie, moja ulubiona pielęgniarka,

321
00:14:31,000 --> 00:14:35,000
powiedziała, że nie wziąłem pod uwagę jej bólu.

322
00:14:35,000 --> 00:14:37,000
"Jasne, że cię bolało,

323
00:14:37,000 --> 00:14:39,000
ale pomyśl o mnie.

324
00:14:39,000 --> 00:14:41,000
Zmieniam bandaże komuś, kogo lubię

325
00:14:41,000 --> 00:14:44,000
w kółko, przez wiele tygodni.

326
00:14:44,000 --> 00:14:47,000
Przedłużanie tortur nie było też dobre dla mnie.”

327
00:14:47,000 --> 00:14:52,000
Czyli częściowo robiła to dla siebie.

328
00:14:52,000 --> 00:14:55,000
Co ważniejsze, dodała:

329
00:14:55,000 --> 00:15:00,000
"Twoje argumenty mnie nie przekonywały.

330
00:15:00,000 --> 00:15:01,000
Uważałam, że mam rację."

331
00:15:01,000 --> 00:15:03,000
Myśląc o własnej intuicji,

332
00:15:03,000 --> 00:15:07,000
trudno nam uwierzyć, że możemy się mylić.

333
00:15:07,000 --> 00:15:10,000
Dodała też, że ponieważ wierzyła

334
00:15:10,000 --> 00:15:12,000
że ma rację,

335
00:15:12,000 --> 00:15:17,000
ciężko jej było zgodzić się na trudny eksperyment,

336
00:15:17,000 --> 00:15:19,000
aby sprawdzić, czy się myli.

337
00:15:19,000 --> 00:15:23,000
Wszyscy doświadczamy tego co dzień.

338
00:15:23,000 --> 00:15:26,000
Mocno wierzymy naszym przeczuciom

339
00:15:26,000 --> 00:15:29,000
w sprawach własnych zdolności, działania gospodarki,

340
00:15:29,000 --> 00:15:31,000
płac dla nauczycieli.

341
00:15:31,000 --> 00:15:34,000
Jeżeli nie zaczniemy wystawiać ich na próbę,

342
00:15:34,000 --> 00:15:36,000
nie ruszymy z miejsca.

343
00:15:36,000 --> 00:15:38,000
O ile lżejsze miałbym życie,

344
00:15:38,000 --> 00:15:40,000
gdyby pielęgniarki poddały próbie swoje przeczucia,

345
00:15:40,000 --> 00:15:41,000
i o ile lepszy będzie świat,

346
00:15:41,000 --> 00:15:46,000
jeśli zaczniemy systematycznie testować intuicje.

347
00:15:46,000 --> 00:15:48,000
Dziękuję.