0:00:01.000,0:00:03.000
Chcę dziś mówić

0:00:03.000,0:00:06.000
o przewidywalnej irracjonalności.

0:00:06.000,0:00:10.000
Zainteresowałem się irracjonalnym zachowaniem

0:00:10.000,0:00:13.000
wiele lat temu, kiedy trafiłem do szpitala.

0:00:13.000,0:00:17.000
Byłem poważnie poparzony.

0:00:17.000,0:00:20.000
Spędzając dużo czasu w szpitalu

0:00:20.000,0:00:23.000
widzi się wiele irracjonalnych zachowań.

0:00:23.000,0:00:28.000
Na oddziale oparzeń szczególnie niepokoił mnie

0:00:28.000,0:00:32.000
sposób, w jaki pielęgniarki zdejmowały bandaże.

0:00:33.000,0:00:35.000
Każdy kiedyś zdejmował opatrunek,

0:00:35.000,0:00:38.000
i zastanawiał się, jak to najlepiej zrobić.

0:00:38.000,0:00:42.000
Czy zedrzeć szybko: ból krótki, ale intensywny,

0:00:42.000,0:00:44.000
czy zdejmować powoli:

0:00:44.000,0:00:48.000
trwa dłużej, ale nie boli aż tak bardzo.

0:00:48.000,0:00:51.000
Który sposób jest lepszy?

0:00:51.000,0:00:55.000
Pielęgniarki na moim oddziale uważały, że pierwszy.

0:00:55.000,0:00:58.000
Chwytały więc za opatrunek i zdzierały,

0:00:58.000,0:01:00.000
chwytały i zdzierały. Miałem poparzone

0:01:00.000,0:01:04.000
70 procent ciała, więc trwało to prawie godzinę.

0:01:04.000,0:01:07.000
Jak się domyślacie, z całego serca

0:01:07.000,0:01:11.000
nienawidziłem momentu zdzierania.

0:01:11.000,0:01:13.000
Przekonywałem pielęgniarki,

0:01:13.000,0:01:14.000
żeby spróbowały inaczej.

0:01:14.000,0:01:16.000
Zajmie im to dłużej, może dwie godziny nie jedną,

0:01:16.000,0:01:21.000
ale ból będzie mniej intensywny.

0:01:21.000,0:01:23.000
W odpowiedzi słyszałem dwie rzeczy:

0:01:23.000,0:01:27.000
że lepiej ode mnie wiedzą,

0:01:27.000,0:01:30.000
jak zmniejszać ból, a po drugie,

0:01:30.000,0:01:33.000
że "być pacjentem" nie znaczy

0:01:33.000,0:01:35.000
"robić uwagi" albo "wtrącać się".

0:01:35.000,0:01:38.000
Skądinąd nie tylko po hebrajsku,

0:01:38.000,0:01:41.000
ale w każdym znanym mi języku.

0:01:41.000,0:01:45.000
Niewiele mogłem poradzić,

0:01:45.000,0:01:48.000
a pielęgniarki dalej zdzierały opatrunki.

0:01:48.000,0:01:50.000
Trzy lata później, kiedy opuściłem szpital,

0:01:50.000,0:01:53.000
poszedłem na studia.

0:01:53.000,0:01:56.000
Najciekawszą rzeczą, jakiej się nauczyłem

0:01:56.000,0:01:58.000
była metoda eksperymentalna, polegająca na tym,

0:01:58.000,0:02:02.000
że jeżeli ma się pytanie, można stworzyć

0:02:02.000,0:02:06.000
jego abstrakcyjną replikę, zbadać ją

0:02:06.000,0:02:08.000
i nauczyć się czegoś o świecie.

0:02:08.000,0:02:10.000
Tak też zrobiłem. Ciągle interesował mnie

0:02:10.000,0:02:11.000
Tak też zrobiłem. Ciągle interesował mnie

0:02:11.000,0:02:13.000
najlepszy sposób zdejmowania opatrunków.

0:02:13.000,0:02:16.000
Początkowo brakowało mi pieniędzy,

0:02:16.000,0:02:20.000
więc kupiłem imadło.

0:02:20.000,0:02:24.000
W laboratorium wsadzałem ochotnikom palce w imadło

0:02:24.000,0:02:26.000
i zgniatałem trochę.

0:02:26.000,0:02:28.000
(Śmiech)

0:02:28.000,0:02:31.000
Zaciskałem dłuższej lub krócej,

0:02:31.000,0:02:33.000
ból narastał lub malał,

0:02:33.000,0:02:37.000
z przerwami lub bez - różne wersje bólu.

0:02:37.000,0:02:39.000
Na koniec pytałem

0:02:39.000,0:02:41.000
jak bardzo bolało.

0:02:41.000,0:02:43.000
Gdyby musieli wybierać między dwoma ostatnimi,

0:02:43.000,0:02:45.000
który rodzaj bólu by wybrali?

0:02:45.000,0:02:48.000
(Śmiech)

0:02:48.000,0:02:51.000
Trwało to przez jakiś czas.

0:02:51.000,0:02:53.000
(Śmiech)

0:02:53.000,0:02:57.000
Jak na dobry projekt przystało, dostałem fundusze.

0:02:57.000,0:02:59.000
Wprowadziłem dźwięki, elektrowstrząsy,

0:02:59.000,0:03:04.000
nawet specjalny kombinezon, potęgujący ból.

0:03:04.000,0:03:08.000
Moje badania udowodniły,

0:03:08.000,0:03:11.000
że pielęgniarki były w błędzie.

0:03:11.000,0:03:14.000
Cudowne osoby, które pomimo dobrych intencji

0:03:14.000,0:03:16.000
i dużego doświadczenia,

0:03:16.000,0:03:20.000
myliły się, w sposób łatwy do przewidzenia.

0:03:20.000,0:03:23.000
Okazuje się, że czasu trwania bólu

0:03:23.000,0:03:25.000
nie rejestrujemy tak samo, jak intensywności.

0:03:25.000,0:03:29.000
Mniej bym cierpiał, gdyby zdejmowanie bandaży

0:03:29.000,0:03:31.000
trwało dłużej, ale ból był mniej intensywny.

0:03:31.000,0:03:34.000
Powinno się też zacząć od twarzy,

0:03:34.000,0:03:36.000
najbardziej wrażliwej, i posuwać ku nogom.

0:03:36.000,0:03:39.000
Miałbym poczucie, że jest coraz lepiej

0:03:39.000,0:03:40.000
i ból by się zmniejszył.

0:03:40.000,0:03:42.000
Pomogłyby też przerwy w zdejmowaniu,

0:03:42.000,0:03:44.000
żebym mógł odpocząć od bólu.

0:03:44.000,0:03:46.000
O wszystkich tych rzeczach

0:03:46.000,0:03:49.000
pielęgniarki nie miały zielonego pojęcia.

0:03:49.000,0:03:50.000
Zacząłem się zastanawiać,

0:03:50.000,0:03:53.000
czy mylne podejście pielęgniarek to wyjątek,

0:03:53.000,0:03:56.000
czy przykład powszechnego zachowania.

0:03:56.000,0:03:58.000
Okazuje się, że to drugie;

0:03:58.000,0:04:01.000
popełniamy mnóstwo błędów.

0:04:01.000,0:04:06.000
Oto przykład irracjonalnego zachowania:

0:04:06.000,0:04:09.000
oszustwo.

0:04:09.000,0:04:11.000
Wybrałem oszustwo, bo jest interesujące,

0:04:11.000,0:04:13.000
a także mówi nam coś

0:04:13.000,0:04:16.000
o sytuacji na rynku papierów wartościowych.

0:04:16.000,0:04:19.000
Zainteresowałem się oszustwem

0:04:19.000,0:04:21.000
po skandalicznym bankructwie Enronu.

0:04:21.000,0:04:24.000
Zastanawiałem się, co tam zaszło.

0:04:24.000,0:04:25.000
Czy chodziło o kilka czarnych owiec,

0:04:25.000,0:04:28.000
Czy chodziło o kilka czarnych owiec,

0:04:28.000,0:04:30.000
czy powodu trzeba upatrywać

0:04:30.000,0:04:34.000
w powszechnej skłonności do oszustwa?

0:04:34.000,0:04:38.000
Postanowiłem przeprowadzić prosty eksperyment.

0:04:38.000,0:04:39.000
Każdy dostawał na kartce

0:04:39.000,0:04:42.000
Każdy dostawał na kartce

0:04:42.000,0:04:46.000
20 bardzo prostych zadań z matematyki,

0:04:46.000,0:04:48.000
i za mało czasu na ich rozwiązanie.

0:04:48.000,0:04:50.000
Po 5 minutach prosiłem o zwrot kartek

0:04:50.000,0:04:53.000
i płaciłem dolara od rozwiązanego zadania.

0:04:53.000,0:04:57.000
Płaciłem zwykle 4 dolary.

0:04:57.000,0:04:59.000
Średnio każdy rozwiązywał 4 zadania.

0:04:59.000,0:05:02.000
Inną grupę kusiłem do oszustwa.

0:05:02.000,0:05:03.000
Dostawali kartkę z zadaniami.

0:05:03.000,0:05:05.000
Po pięciu minutach prosiłem,

0:05:05.000,0:05:06.000
aby podarli i zabrali kartkę,

0:05:06.000,0:05:09.000
aby podarli i zabrali kartkę,

0:05:09.000,0:05:12.000
mówiąc mi, ile mieli poprawnych odpowiedzi.

0:05:12.000,0:05:15.000
Teraz "rozwiązywano" średnio po 7 zadań.

0:05:15.000,0:05:20.000
To nie było kilka czarnych owiec,

0:05:20.000,0:05:23.000
oszukujących na dużą skalę.

0:05:23.000,0:05:26.000
Zamiast tego wiele osób oszukiwało po trochu.

0:05:26.000,0:05:29.000
W kontekście nauk ekonomicznych

0:05:29.000,0:05:32.000
oszustwo to prosta analiza kosztów i korzyści.

0:05:32.000,0:05:34.000
Na ile procent mnie złapią?

0:05:34.000,0:05:37.000
Ile mogę zyskać na oszustwie?

0:05:37.000,0:05:39.000
Jaka kara wchodzi w grę w razie przyłapania?

0:05:39.000,0:05:41.000
Rozważasz za i przeciw,

0:05:41.000,0:05:43.000
jak w prostej analizie kosztów i korzyści

0:05:43.000,0:05:46.000
i decydujesz, czy warto popełnić przestępstwo.

0:05:46.000,0:05:48.000
Próbowaliśmy to zbadać.

0:05:48.000,0:05:52.000
Różne grupy mogły podkradać różne kwoty.

0:05:52.000,0:05:53.000
Płaciliśmy 10 centów za odpowiedź, 50 centów,

0:05:53.000,0:05:56.000
Płaciliśmy 10 centów za odpowiedź, 50 centów,

0:05:56.000,0:05:59.000
dolara, 5, 10 dolarów od poprawnej odpowiedzi.

0:05:59.000,0:06:03.000
Można by sądzić, że ze wzrostem stawki,

0:06:03.000,0:06:06.000
ludzie będą oszukiwać więcej, ale nie.

0:06:06.000,0:06:09.000
Wiele osób podkradało niewielkie kwoty.

0:06:09.000,0:06:12.000
Co z prawdopodobieństwem wpadki?

0:06:12.000,0:06:14.000
Niektórzy darli połowę kartki,

0:06:14.000,0:06:15.000
tak żeby został jakiś dowód.

0:06:15.000,0:06:17.000
Niektórzy darli całą kartkę.

0:06:17.000,0:06:20.000
Inni darli całą kartkę i w pokoju obok sami brali

0:06:20.000,0:06:23.000
wypłatę z misy zawierającej ponad 100 dolarów.

0:06:23.000,0:06:26.000
Można sądzić, że im mniejsze ryzyko przyłapania,

0:06:26.000,0:06:29.000
tym więcej oszustów, ale znowu tak się nie stało.

0:06:29.000,0:06:32.000
Wiele osób oszukiwało w małym stopniu,

0:06:32.000,0:06:35.000
nie zwracając uwagi na korzyści ekonomiczne.

0:06:35.000,0:06:36.000
Zastanawialiśmy się, co nimi kieruje,

0:06:36.000,0:06:41.000
Zastanawialiśmy się, co nimi kieruje,

0:06:41.000,0:06:44.000
skoro nie racjonalne siły ekonomii?

0:06:44.000,0:06:47.000
Pomyśleliśmy, że być może działają tu dwie siły.

0:06:47.000,0:06:49.000
Z jednej strony, lubimy mieć o sobie dobre zdanie,

0:06:49.000,0:06:52.000
więc nie chcemy oszukiwać.

0:06:52.000,0:06:54.000
Z drugiej strony, możemy oszukać trochę

0:06:54.000,0:06:56.000
i nadal mieć dobre samopoczucie.

0:06:56.000,0:06:57.000
Nie możemy przekroczyć pewnej granicy

0:06:57.000,0:06:59.000
Nie możemy przekroczyć pewnej granicy,

0:06:59.000,0:07:03.000
ale możemy odnosić korzyści z małych oszustw,

0:07:03.000,0:07:06.000
o ile nie wpływa to na naszą samoocenę.

0:07:06.000,0:07:09.000
Nazywamy to współczynnikiem samoobłudy.

0:07:10.000,0:07:14.000
Jak przetestować współczynnik samoobłudy?

0:07:14.000,0:07:18.000
Najpierw chcieliśmy go zmniejszyć.

0:07:18.000,0:07:20.000
Uczestnikom mówiliśmy,

0:07:20.000,0:07:22.000
że mamy dla nich dwa zadania.

0:07:22.000,0:07:23.000
Połowa miała przypomnieć sobie 10 szkolnych lektur,

0:07:23.000,0:07:25.000
Połowa miała przypomnieć sobie 10 szkolnych lektur,

0:07:25.000,0:07:28.000
a druga połowa dekalog,

0:07:28.000,0:07:30.000
po czym kusiliśmy ich do oszustw.

0:07:30.000,0:07:33.000
W grupie wymieniającej przykazania

0:07:33.000,0:07:35.000
nikt nie pamiętał wszystkich dziesięciu,

0:07:36.000,0:07:40.000
ale ci, którzy usiłowali,

0:07:40.000,0:07:43.000
nie próbowali potem oszukiwać.

0:07:43.000,0:07:45.000
Nie chodzi o to, że ci bardziej religijni,

0:07:45.000,0:07:46.000
pamiętający przykazania, oszukiwali mniej,

0:07:46.000,0:07:48.000
pamiętający przykazania, oszukiwali mniej,

0:07:48.000,0:07:49.000
a ci, co nie pamiętali - więcej.

0:07:49.000,0:07:51.000
a ci, co nie pamiętali - więcej.

0:07:51.000,0:07:55.000
W chwili, gdy zaczęli przypominać sobie dekalog,

0:07:55.000,0:07:56.000
przestawali oszukiwać.

0:07:56.000,0:07:58.000
Nawet zdeklarowani ateiści,

0:07:58.000,0:08:02.000
kuszeni po przysięganiu na biblię,

0:08:02.000,0:08:04.000
nie oszukiwali.

0:08:06.000,0:08:08.000
Trudno byłoby wprowadzić dekalog

0:08:08.000,0:08:10.000
do systemu edukacyjnego, więc postanowiliśmy

0:08:10.000,0:08:12.000
dawać ludziom do podpisu kodeks honorowy.

0:08:12.000,0:08:14.000
Każdy podpisywał, że rozumie,

0:08:14.000,0:08:18.000
iż badanych obowiązuje kodeks honorowy MIT.

0:08:18.000,0:08:21.000
Potem darli swoje kartki. Nikt nie oszukiwał.

0:08:21.000,0:08:22.000
Co ciekawe, MIT nie ma kodeksu honorowego.

0:08:22.000,0:08:24.000
Co ciekawe, MIT nie ma kodeksu honorowego.

0:08:24.000,0:08:29.000
(Śmiech)

0:08:29.000,0:08:33.000
Tak obniżaliśmy współczynnik samoobłudy.

0:08:33.000,0:08:36.000
A co, gdyby go podwyższyć?

0:08:36.000,0:08:38.000
Podczas pierwszego eksperymentu

0:08:38.000,0:08:41.000
wkładałem sześciopaki coli

0:08:41.000,0:08:43.000
do wspólnych lodówek studentów MIT.

0:08:43.000,0:08:46.000
Później mierzyłem, jak to technicznie nazywamy,

0:08:46.000,0:08:50.000
czas połowicznego zaniku coli; ile przetrwała w lodówkach.

0:08:50.000,0:08:53.000
Jak było do przewidzenia - dosyć krótko.

0:08:53.000,0:08:57.000
Dla porównania, w tych samych lodówkach

0:08:57.000,0:09:00.000
zostawiałem tacki z 6 jednodolarówkami.

0:09:00.000,0:09:01.000
Żaden banknot nie zniknął. To nie najlepsza metoda,

0:09:01.000,0:09:04.000
Żaden banknot nie zniknął. To nie najlepsza metoda,

0:09:04.000,0:09:07.000
więc znowu przeprowadziłem eksperyment

0:09:07.000,0:09:09.000
z kartkami i zadaniami.

0:09:09.000,0:09:12.000
Jedna trzecia osób oddawała nam kartki,

0:09:12.000,0:09:15.000
jedna trzecia darła je i mówiła,

0:09:15.000,0:09:16.000
jedna trzecia darła je i mówiła,

0:09:16.000,0:09:19.000
że rozwiązała x problemów i prosi o x dolarów.

0:09:19.000,0:09:22.000
Ostatnia grupa po podarciu kartek,

0:09:22.000,0:09:24.000
przychodziła i mówiła,

0:09:24.000,0:09:30.000
że rozwiązała x problemów i prosi o x żetonów.

0:09:30.000,0:09:33.000
Nie płaciliśmy im w dolarach, ale w żetonach.

0:09:33.000,0:09:36.000
Potem szli z żetonami na bok

0:09:36.000,0:09:38.000
i wymieniali je na dolary.

0:09:38.000,0:09:40.000
Zastanówmy się.

0:09:40.000,0:09:43.000
Czy czulibyśmy się gorzej, zabierając z pracy ołówek,

0:09:43.000,0:09:45.000
czy zabierając

0:09:45.000,0:09:47.000
10 centów z pudełka z drobniakami?

0:09:47.000,0:09:50.000
To zupełnie różne odczucia.

0:09:50.000,0:09:53.000
Czy to, że płaciliśmy najpierw w żetonach

0:09:53.000,0:09:56.000
miało jakiś wpływ?

0:09:56.000,0:09:58.000
Oszustwa wzrosły dwukrotnie.

0:09:58.000,0:10:00.000
Zaraz powiem, co myślę o tym

0:10:00.000,0:10:02.000
i o rynku papierów wartościowych.

0:10:03.000,0:10:07.000
Wyniki nie tłumaczyły problemu Enronu,

0:10:07.000,0:10:10.000
bo tam występował również czynnik społeczny.

0:10:10.000,0:10:11.000
Codziennie w wiadomościach

0:10:11.000,0:10:13.000
Codziennie w wiadomościach

0:10:13.000,0:10:15.000
słyszymy o oszustwach.

0:10:15.000,0:10:18.000
Jaki to ma na nas wpływ?

0:10:18.000,0:10:19.000
Do kolejnego eksperymentu zaprosiliśmy dużą grupę studentów,

0:10:19.000,0:10:22.000
Do kolejnego eksperymentu zaprosiliśmy dużą grupę studentów,

0:10:22.000,0:10:23.000
opłaconych z góry. Wszyscy dostali koperty z wypłatami.

0:10:23.000,0:10:26.000
opłaconych z góry. Wszyscy dostali koperty z wypłatami.

0:10:26.000,0:10:28.000
Pod koniec eksperymentu prosiliśmy

0:10:28.000,0:10:32.000
o oddanie sumy, której nie zarobili.

0:10:32.000,0:10:33.000
Podobny rezultat.

0:10:33.000,0:10:35.000
Mając okazję do oszustwa, ludzie z niej korzystają.

0:10:35.000,0:10:38.000
Oszukują w niewielkim stopniu, ale jednak.

0:10:38.000,0:10:41.000
Do tego eksperymentu wynajęliśmy też aktora.

0:10:41.000,0:10:45.000
Po 30 sekundach aktor wstawał i mówił:

0:10:45.000,0:10:48.000
"Rozwiązałem wszystko. Co teraz?"

0:10:48.000,0:10:52.000
Badający odpowiadał, że może iść do domu.

0:10:52.000,0:10:53.000
Tyle. Koniec zadania.

0:10:53.000,0:10:57.000
Czyli teraz mieliśmy studenta-aktora,

0:10:57.000,0:10:59.000
jako członka grupy.

0:10:59.000,0:11:01.000
Nikt nie wiedział, że to aktor.

0:11:01.000,0:11:05.000
Aktor oszukiwał bardzo wyraźnie.

0:11:05.000,0:11:08.000
Jak zachowają się inne osoby w grupie?

0:11:08.000,0:11:11.000
Będą oszukiwać mniej czy więcej?

0:11:11.000,0:11:13.000
Oto co się stało.

0:11:13.000,0:11:17.000
Wszystko zależało od bluzy aktora.

0:11:17.000,0:11:19.000
Muszę tu coś dodać.

0:11:19.000,0:11:22.000
Działaliśmy w Carnegie Mellon i Pittsburghu.

0:11:22.000,0:11:24.000
Pittsburgh ma dwa duże uniwersytety:

0:11:24.000,0:11:27.000
Carnegie Mellon i Uniwersytet Pittsburski.

0:11:27.000,0:11:29.000
Uczestnicy eksperymentu

0:11:29.000,0:11:31.000
byli studentami Carnegie Mellon.

0:11:31.000,0:11:35.000
Kiedy aktor miał bluzę Carnegie Mellon,

0:11:35.000,0:11:37.000
skądinąd własną,

0:11:37.000,0:11:41.000
grupa oszukiwała więcej.

0:11:41.000,0:11:45.000
Ale kiedy wkładał bluzę Uniwesytetu Pittsburskiego,

0:11:45.000,0:11:47.000
oszustwa malały.

0:11:47.000,0:11:50.000
(Śmiech)

0:11:50.000,0:11:53.000
To ważne, bo pamiętajmy,

0:11:53.000,0:11:55.000
że kiedy aktor wstawał,

0:11:55.000,0:11:58.000
wszyscy widzieli, że można oszukiwać,

0:11:58.000,0:12:00.000
bo eksperymentator pozwalał mu

0:12:00.000,0:12:02.000
iść do domu z pieniędzmi.

0:12:02.000,0:12:05.000
Nie tyle chodziło tu o ryzyko wpadki,

0:12:05.000,0:12:08.000
co o normy regulujące oszustwo.

0:12:08.000,0:12:11.000
Jeżeli oszukuje ktoś z naszego grona,

0:12:11.000,0:12:15.000
oszustwo wydaje się do przyjęcia.

0:12:15.000,0:12:17.000
Jeżeli natomiast

0:12:17.000,0:12:19.000
oszukuje ktoś z innej grupy,

0:12:19.000,0:12:21.000
z którą nie chcemy się utożsamiać,

0:12:21.000,0:12:23.000
np. z innego uniwersytetu, klanu,

0:12:23.000,0:12:26.000
wzrasta nagle poczucie uczciwości,

0:12:26.000,0:12:28.000
podobnie jak w eksperymencie z dekalogiem.

0:12:28.000,0:12:32.000
i ludzie oszukują mniej niż zwykle.

0:12:32.000,0:12:36.000
Czego więc dowiedzieliśmy się o oszustwie?

0:12:36.000,0:12:39.000
Wielu ludzi potrafi oszukiwać.

0:12:39.000,0:12:42.000
Oszukują w niewielkim stopniu.

0:12:42.000,0:12:46.000
Po refleksji nad moralnością, oszukują mniej.

0:12:46.000,0:12:49.000
Im większy dystans od obiektu oszustwa,

0:12:49.000,0:12:53.000
na przykład pieniędzy, tym oszukują więcej.

0:12:53.000,0:12:55.000
Będąc świadkiem oszustwa,

0:12:55.000,0:12:59.000
zwłaszcza we własnej grupie, oszukują więcej.

0:12:59.000,0:13:02.000
Weźmy teraz rynek papierów wartościowych.

0:13:02.000,0:13:03.000
Zauważmy, co się dzieje w chwili,

0:13:03.000,0:13:06.000
Zauważmy, co się dzieje w chwili,

0:13:06.000,0:13:08.000
gdy komuś dużo płacą

0:13:08.000,0:13:11.000
za zniekształcone postrzeganie rzeczywistości?

0:13:11.000,0:13:14.000
Czy będzie w stanie tak patrzeć?

0:13:14.000,0:13:15.000
Jasne, że tak.

0:13:15.000,0:13:16.000
A jeśli zwiększymy jeszcze dystans do pieniędzy?

0:13:16.000,0:13:18.000
A jeśli zwiększymy jeszcze dystans do pieniędzy?

0:13:18.000,0:13:21.000
Wprowadzimy akcje, opcje, pochodne

0:13:21.000,0:13:22.000
zastawy hipoteczne.

0:13:22.000,0:13:25.000
Jeśli okaże się,

0:13:25.000,0:13:27.000
że to już nawet nie żetony,

0:13:27.000,0:13:29.000
ale coś zupełnie oderwanego od pieniędzy

0:13:29.000,0:13:33.000
i to od dawna - czy wtedy oszukiwano by więcej?

0:13:33.000,0:13:35.000
Jak wpływa na społeczność to,

0:13:35.000,0:13:38.000
że widzi, jak inni oszukują?

0:13:38.000,0:13:42.000
Uważam, że to wszystko źle wpływa

0:13:42.000,0:13:44.000
na rynek papierów wartościowych.

0:13:44.000,0:13:47.000
Chcę coś dodać na temat

0:13:47.000,0:13:50.000
ekonomii behawioralnej.

0:13:50.000,0:13:54.000
W życiu kierujemy się przeczuciami,

0:13:54.000,0:13:57.000
które często okazują się błędne.

0:13:57.000,0:14:00.000
Czy zechcemy wystawiać je na próbę?

0:14:00.000,0:14:02.000
Zastanówmy się, jak je badać

0:14:02.000,0:14:04.000
w życiu prywatnym, zawodowym,

0:14:04.000,0:14:07.000
a zwłaszcza w polityce,

0:14:07.000,0:14:10.000
przy projektach typu No Child Left Behind,

0:14:10.000,0:14:13.000
przy tworzeniu nowych giełd, regulacji

0:14:13.000,0:14:16.000
systemów podatkowych, służby zdrowia itd.

0:14:16.000,0:14:18.000
Trudno jest badać przeczucia,

0:14:18.000,0:14:20.000
czego doświadczyłem

0:14:20.000,0:14:22.000
odwiedzając moje pielęgniarki.

0:14:22.000,0:14:24.000
Wróciłem powiedzieć im,

0:14:24.000,0:14:27.000
czego nauczyłem się o zdejmowaniu bandaży.

0:14:27.000,0:14:29.000
Dowiedziałem się dwóch ważnych rzeczy.

0:14:29.000,0:14:31.000
Po pierwsze Ettie, moja ulubiona pielęgniarka,

0:14:31.000,0:14:35.000
powiedziała, że nie wziąłem pod uwagę jej bólu.

0:14:35.000,0:14:37.000
"Jasne, że cię bolało,

0:14:37.000,0:14:39.000
ale pomyśl o mnie.

0:14:39.000,0:14:41.000
Zmieniam bandaże komuś, kogo lubię

0:14:41.000,0:14:44.000
w kółko, przez wiele tygodni.

0:14:44.000,0:14:47.000
Przedłużanie tortur nie było też dobre dla mnie”.

0:14:47.000,0:14:52.000
Czyli częściowo robiła to dla siebie.

0:14:52.000,0:14:55.000
Co ważniejsze, dodała:

0:14:55.000,0:15:00.000
"Twoje argumenty mnie nie przekonywały.

0:15:00.000,0:15:01.000
Uważałam, że mam rację".

0:15:01.000,0:15:03.000
Myśląc o własnej intuicji,

0:15:03.000,0:15:07.000
trudno nam uwierzyć, że możemy się mylić.

0:15:07.000,0:15:10.000
Dodała też, że ponieważ wierzyła

0:15:10.000,0:15:12.000
że ma rację,

0:15:12.000,0:15:17.000
ciężko jej było zgodzić się na trudny eksperyment,

0:15:17.000,0:15:19.000
aby sprawdzić, czy się myli.

0:15:19.000,0:15:23.000
Wszyscy doświadczamy tego co dzień.

0:15:23.000,0:15:26.000
Mocno wierzymy własnym przeczuciom

0:15:26.000,0:15:29.000
w sprawach własnych zdolności, działania gospodarki,

0:15:29.000,0:15:31.000
płac dla nauczycieli.

0:15:31.000,0:15:34.000
Jeżeli nie zaczniemy wystawiać ich na próbę,

0:15:34.000,0:15:36.000
nie ruszymy z miejsca.

0:15:36.000,0:15:38.000
O ile lżejsze miałbym życie,

0:15:38.000,0:15:40.000
gdyby pielęgniarki poddały próbie swoje przeczucia,

0:15:40.000,0:15:41.000
i o ile lepszy będzie świat,

0:15:41.000,0:15:46.000
jeśli zaczniemy systematycznie testować intuicje.

0:15:46.000,0:15:48.000
Dziękuję.