0:00:01.000,0:00:03.000
Sot dëshiroj t'ju flas pak

0:00:03.000,0:00:06.000
në lidhje me jo-racionalizëm të parashikuar.

0:00:06.000,0:00:10.000
Dhe interesimi im në lidhje me sjellje jo-racionale

0:00:10.000,0:00:13.000
filloi para shumë vitesh në spital.

0:00:13.000,0:00:17.000
Isha djegur keqas.

0:00:17.000,0:00:20.000
Dhe nëse kalon shumë kohë në spital,

0:00:20.000,0:00:23.000
do të shohësh shumë lloje të sjelljes jo-racionale.

0:00:23.000,0:00:28.000
dhe një që më bezdiste në mënyrë të veçantë në sektorin e djegieve

0:00:28.000,0:00:32.000
ishte procesi me të cilin m'i hiqnin fashot infermieret.

0:00:33.000,0:00:35.000
Tani, me siguri secili nga ju në një pikë të caktuar keni hequr fasho,

0:00:35.000,0:00:38.000
dhe me siguri keni menduar se cila është qasja më e mirë.

0:00:38.000,0:00:42.000
Ta heqësh shpejt me forcë - kohë të shkurtër por intensitet të lartë --

0:00:42.000,0:00:44.000
apo ta heqësh fashon ngadalë --

0:00:44.000,0:00:48.000
zgjat një kohë të gjatë, por nuk ka aq shumë dhimbje --

0:00:48.000,0:00:51.000
cila nga këto është qasja më e mirë?

0:00:51.000,0:00:55.000
Infermieret në departamentin tim mendonin që qasja më e mirë

0:00:55.000,0:00:58.000
ishte ajo e heqjes së shpejtë, kështu që ato e kapnin dhe e hiqnin shpejt,

0:00:58.000,0:01:00.000
dhe e kapnin tjetrin dhe e hiqnin shpejt.

0:01:00.000,0:01:04.000
Dhe ngaqë unë kisha 70% të trupit të djegur, procedura merrte rreth një orë.

0:01:04.000,0:01:07.000
Dhe sikurse mund të imagjinoni,

0:01:07.000,0:01:11.000
unë urreja momentin e heqjes së fashove me intensitet shumë të lartë.

0:01:11.000,0:01:13.000
Dhe mundohesha tju argumentoja atyre dhe iu thosha,

0:01:13.000,0:01:14.000
"Pse s'provojmë diçka tjetër?

0:01:14.000,0:01:16.000
Pse s'e zgjasim kohën --

0:01:16.000,0:01:21.000
mbase dy orë në vend të një -- dhe me intensitet me të ulët?"

0:01:21.000,0:01:23.000
Infermieret me thane dy gjera,

0:01:23.000,0:01:27.000
Më thanë që kishin modelin e drejtë të pacientit --

0:01:27.000,0:01:30.000
që e dinin se c'duhet të bënin të minimizonin dhimbjet --

0:01:30.000,0:01:33.000
dhe po ashtu më thanë që fjala pacient s'do të thotë

0:01:33.000,0:01:35.000
që mund të japësh sugjerime apo të ndërhysh apo...

0:01:35.000,0:01:38.000
Kjo nuk është vetëm në hebraisht, meqë ra fjala.

0:01:38.000,0:01:41.000
Është në cdo gjuhë që kam përjetuar deri më tani.

0:01:41.000,0:01:45.000
Dhe e dini, nuk ka shumë - nuk kisha c'të bëja,

0:01:45.000,0:01:48.000
dhe ato vazhduan të bënin atë që po bënin.

0:01:48.000,0:01:50.000
Dhe pas rreth tri vjetesh, kur u largova nga spitali,

0:01:50.000,0:01:53.000
fillova studimet në universitet.

0:01:53.000,0:01:56.000
Dhe një nga mësimet më interesante që mësova

0:01:56.000,0:01:58.000
është që ka një metodë eksperimentale

0:01:58.000,0:02:02.000
që nëse ke një pyetje, mund të krijosh një kopje të saj

0:02:02.000,0:02:06.000
në mënyre abstrakte, dhe mund të provosh ta shqyrtosh këtë pyetje,

0:02:06.000,0:02:08.000
e mbase mëson dicka të re në lidhje me botën.

0:02:08.000,0:02:10.000
Kështu që kjo ishte ajo që bëra.

0:02:10.000,0:02:11.000
Isha ende i interesuar

0:02:11.000,0:02:13.000
në këtë pyetjen se si të hiqen fashot nga pacientët me djegie.

0:02:13.000,0:02:16.000
Meqë fillimisht nuk kisha shumë para,

0:02:16.000,0:02:20.000
shkova te një dyqan i veglave dhe bleva një morsetë marangozi.

0:02:20.000,0:02:24.000
I sillja njerëzit në laborator dhe ia fusja gishtat në morsetë,

0:02:24.000,0:02:26.000
dhe i shtrengoja pak.

0:02:26.000,0:02:28.000
(Të qeshura)

0:02:28.000,0:02:31.000
Ia shtrengoja për kohë të gjatë dhe e më të shkurtër,

0:02:31.000,0:02:33.000
dhe me dhimbje që rriteshin dhe që zvogëloheshin,

0:02:33.000,0:02:37.000
dhe me pushim dhe pa pushim - të gjitha llojet e dhimbjes.

0:02:37.000,0:02:39.000
Dhe kur përfundoja së shkaktuari dhimbje njerëzve, i pyesja,

0:02:39.000,0:02:41.000
sa iu dhimbte kjo? Ose, sa iu dhimbte ajo?

0:02:41.000,0:02:43.000
Ose, po të kishe zgjedhje, nga dy të fundit

0:02:43.000,0:02:45.000
cilën do të zgjidhje?

0:02:45.000,0:02:48.000
(Të qeshura)

0:02:48.000,0:02:51.000
Vazhdova ta bëja këtë për një kohë.

0:02:51.000,0:02:53.000
(Të qeshura)

0:02:53.000,0:02:57.000
Dhe më pas, si të gjitha projektet e mira akademike, mora më shumë fonde.

0:02:57.000,0:02:59.000
U zhvendosa te tingujt, godtjet elektrike --

0:02:59.000,0:03:04.000
Bile kisha edhe një kostum që bente që njerëzit të ndjenin edhe më shumë dhimbjen.

0:03:04.000,0:03:08.000
Por në fund të këtij procesi,

0:03:08.000,0:03:11.000
ajo që mësova ishte se infermieret e kishin gabim.

0:03:11.000,0:03:14.000
Ja ku ishin ca persona me synime të mira

0:03:14.000,0:03:16.000
dhe me mjaft shumë përvojë, dhe prapëseprap

0:03:16.000,0:03:20.000
ato bënin gabime të parashikueshme gjatë gjithë kohës.

0:03:20.000,0:03:23.000
Meqenëse nuk e kodojme zgjatjen

0:03:23.000,0:03:25.000
në mënyrën si e kemi koduar intensitetin,

0:03:25.000,0:03:29.000
do të kisha më pak dhimbje po të zgjaste më shumë

0:03:29.000,0:03:31.000
dhe intensiteti më i ulët.

0:03:31.000,0:03:34.000
Del që do të qe më mirë sikur të fillonin me fytyrën

0:03:34.000,0:03:36.000
e cila dhimbte shumë më tepër, dhe të vazhdonim poshtë te këmbët,

0:03:36.000,0:03:39.000
duke shkuar drejt përmirësimit përgjatë kohës --

0:03:39.000,0:03:40.000
kjo po ashtu do të ishte me më pak dhimbje.

0:03:40.000,0:03:42.000
Dhe del që do të kishte qenë mirë

0:03:42.000,0:03:44.000
te benin pushime në mes që të mund ta merrja veten nga dhimbjet.

0:03:44.000,0:03:46.000
Do të ishte shumë mirë të bënin të gjitha këto,

0:03:46.000,0:03:49.000
dhe infermieret e mia nuk ia kishin idenë.

0:03:49.000,0:03:50.000
Nga ajo pikë e tutje, fillova të mendoja,

0:03:50.000,0:03:53.000
a janë infermieret të vetmit njerëz në botë të cilat s'i kuptojnë drejt gjërat

0:03:53.000,0:03:56.000
veçanërisht në këtë çeshtje, apo është rast më i përgjithshëm?

0:03:56.000,0:03:58.000
Dhe del që është më tepër rast i përgjithshëm --

0:03:58.000,0:04:01.000
ka shumë gabime që bëjmë ne.

0:04:01.000,0:04:06.000
Dhe dëshiroj t'iu jap një shembull në lidhje me një nga këto jo-racionalitete,

0:04:06.000,0:04:09.000
dëshiroj të iu flas për mashtrimin.

0:04:09.000,0:04:11.000
Dhe arsyeja se pse zgjodha mashtrimin është se është interesant,

0:04:11.000,0:04:13.000
por po ashtu na tregon diçka, mendoj,

0:04:13.000,0:04:16.000
në lidhje me tregun e aksioneve dhe situatën në të cilën ndodhemi.

0:04:16.000,0:04:19.000
Kështu që, interesimi im në fenomenin e mashtrimit filloi

0:04:19.000,0:04:21.000
kur Enron erdhi në skenë, shpërtheu pa pritur,

0:04:21.000,0:04:24.000
dhe fillova të mendoj se çfarë po ngjante atje.

0:04:24.000,0:04:25.000
A mos ishte rasti që kishte

0:04:25.000,0:04:28.000
disa molle të prishura të cilat ishin në gjendje të bënin këto gjëra,

0:04:28.000,0:04:30.000
apo e kemi fjalën për një situatë më endemike,

0:04:30.000,0:04:34.000
që shumë njerëz janë në fakt në gjendje të sillen në këtë mënyrë?

0:04:34.000,0:04:38.000
Kështu që, sikurse bëjmë ne zakonisht, vendosa të bëj një eksperiment të vogël.

0:04:38.000,0:04:39.000
Dhe ja si shkoi.

0:04:39.000,0:04:42.000
Nëse ishe në eksperiment, të jepja një copë letër

0:04:42.000,0:04:46.000
me 20 probleme të thjeshta matematikore që secili mund t'i zgjidhë,

0:04:46.000,0:04:48.000
por nuk të jepja mjaft kohë.

0:04:48.000,0:04:50.000
Kur të mbaronin pesë minutat, unë thosha,

0:04:50.000,0:04:53.000
"Më kaloni copat e letrës, dhe do t'iu paguaj një dollar për secilën pyetje."

0:04:53.000,0:04:57.000
Njerëzit e bënë këtë. Une paguaja njerëzit katër dollarë për detyrën --

0:04:57.000,0:04:59.000
mesatarisht njerëzit zgjidhnin katër probleme.

0:04:59.000,0:05:02.000
Njerëzit e tjerë i tundoja të mashtronin.

0:05:02.000,0:05:03.000
Ju kaloja copat e letrës.

0:05:03.000,0:05:05.000
Kur të kalonin pesë minutat, iu thosha,

0:05:05.000,0:05:06.000
"Ju lutem copëtoni copën e letrës.

0:05:06.000,0:05:09.000
Fusni copat në xhep ose në çantë,

0:05:09.000,0:05:12.000
dhe më tregoni sa pyetje i keni zgjidhur saktë."

0:05:12.000,0:05:15.000
Njerëzit tani "zgjidhnin" mesatarisht shtatë pyetje.

0:05:15.000,0:05:20.000
Nuk ishte se ishin disa molle të këqija --

0:05:20.000,0:05:23.000
disa njerëz mashtronin shumë.

0:05:23.000,0:05:26.000
Në vend të kësaj, ne pamë shumë njerëz që mashtronin nga pak.

0:05:26.000,0:05:29.000
Në teorinë ekonomike,

0:05:29.000,0:05:32.000
të mashtruarit është një analizë e thjeshtë e kostos dhe përfitimit.

0:05:32.000,0:05:34.000
Thoni, cili është probabiliteti që do të më zënë?

0:05:34.000,0:05:37.000
Sa do të përfitoja nga mashtrimi?

0:05:37.000,0:05:39.000
Dhe sa do të dënohem nëse më zënë?

0:05:39.000,0:05:41.000
Dhe i peshon këto variante --

0:05:41.000,0:05:43.000
bën analizën e thjeshtë të kostos dhe përfitimit,

0:05:43.000,0:05:46.000
dhe vendos nëse ia vlen ta kryesh krimin apo jo.

0:05:46.000,0:05:48.000
Kështu që ne u munduam ta testonim këtë.

0:05:48.000,0:05:52.000
Për disa njerëz, ne ndryshuam se me sa para mund të shpëtonin --

0:05:52.000,0:05:53.000
sa para mund të vidhnin.

0:05:53.000,0:05:56.000
I paguam 10 qindarka për secilën pyetje të saktë, 50 qindarka,

0:05:56.000,0:05:59.000
një dollar, pesë dollarë, dhjetë dollarë për secilën pyetje të saktë.

0:05:59.000,0:06:03.000
Do të prisje që përderisa rritet shuma e parave në tavolinë,

0:06:03.000,0:06:06.000
njerëzit do të mashtronin më tepër, por në fakt ky s'ishte rasti.

0:06:06.000,0:06:09.000
Ne kishim shumë njerëz që mashtronin duke vjedhur vetëm nga pak.

0:06:09.000,0:06:12.000
Po në lidhje me probabilitetin e zënies?

0:06:12.000,0:06:14.000
Disa njerëz copëtonin gjysmën e copës së letrës,

0:06:14.000,0:06:15.000
kështu që kishte ca dëshmi të lënë prapa.

0:06:15.000,0:06:17.000
Disa njerëz copëtonin të gjithë copën e letres.

0:06:17.000,0:06:20.000
Disa njerëz copëtonin të gjithë copën e letrës, dilnin jashtë nga dhoma,

0:06:20.000,0:06:23.000
dhe e paguanin vetën nga kutia me para që kishte mbi 100 dollarë.

0:06:23.000,0:06:26.000
Do të prisnit që përderisa probabiliteti për t'u zënë ulet,

0:06:26.000,0:06:29.000
njerëzit do të mashtronin më tepër, por përsëri, ky nuk ishte rasti.

0:06:29.000,0:06:32.000
Përsëri, shumë njerëz mashtronin vetëm me nga pak,

0:06:32.000,0:06:35.000
dhe nuk ishin të ndjeshëm ndaj këtyre nxitjeve ekonomike.

0:06:35.000,0:06:36.000
Kështu ne thamë: "Nëse njerëzit nuk jane të ndjeshëm

0:06:36.000,0:06:41.000
ndaj shpjegimeve të teorisë racionale ekonomike, ndaj këtyre forcave,

0:06:41.000,0:06:44.000
atëherë çfarë po ndodh?"

0:06:44.000,0:06:47.000
Dhe menduam që mbase ajo që po ndodh është që ka dy forca.

0:06:47.000,0:06:49.000
Nga njëra anë, ne të gjithë dëshirojmë ta shikojmë vetën në pasqyrë

0:06:49.000,0:06:52.000
dhe të ndjehemi mirë me vetëveten, kështu që nuk dëshirojmë të mashtrojmë.

0:06:52.000,0:06:54.000
Nga ana tjetër, ne mund të mashtrojmë pak,

0:06:54.000,0:06:56.000
dhe prapë të ndihemi mirë me vetëveten.

0:06:56.000,0:06:57.000
Kështu që, mbase ajo që po ndodh është që

0:06:57.000,0:06:59.000
ka një nivel të mashtrimit të cilin s'mund ta kalojmë,

0:06:59.000,0:07:03.000
por ne prapë mund të përfitojmë nga mashtrimi në një nivel të ulët,

0:07:03.000,0:07:06.000
përderisa nuk e ndërron përshtypjen që kemi për vetën.

0:07:06.000,0:07:09.000
Ne e quajmë këtë si faktor të genjeshtres vetjake.

0:07:10.000,0:07:14.000
Tani, si do të testoje një faktor të genjeshtres vetjake?

0:07:14.000,0:07:18.000
Së pari thamë, çfarë mund të bëjmë të zvogëlojmë faktorin genjeshter vetjake?

0:07:18.000,0:07:20.000
Kështu që i morëm njerëzit në laborator, dhe u thamë:

0:07:20.000,0:07:22.000
"Kemi dy detyra për ju sot."

0:07:22.000,0:07:23.000
Së pari, i pyetëm gjysmën e njerëzve

0:07:23.000,0:07:25.000
të rikujtonin ose dhjetë libra që kishin lexuar në shkollë të mesme,

0:07:25.000,0:07:28.000
ose të rikujtonin Dhjetë Urdhërimet e bibles,

0:07:28.000,0:07:30.000
dhe më pas i tunduam me mundësinë e mashtrimit.

0:07:30.000,0:07:33.000
Del që njerëzit që u munduan të rikujtonin Dhjetë Urdhërimet --

0:07:33.000,0:07:35.000
dhe në grupin tonë askush nuk mund të rikujtonte të gjitha Dhjetë Urdhërimet --

0:07:36.000,0:07:40.000
por ata njerëz që u munduan të rikujtonin Dhjetë Urdhërimet,

0:07:40.000,0:07:43.000
edhe kur iu dha mundësia të mashtronin, nuk mashtronin fare.

0:07:43.000,0:07:45.000
Nuk ishte që njerëzit më fetare --

0:07:45.000,0:07:46.000
njerëzit që mbanin mend më shumë nga të Dhjetë Urdhërimet - mashtronin më pak,

0:07:46.000,0:07:48.000
dhe njerëzit më pak fetare --

0:07:48.000,0:07:49.000
njerëzit që nuk mbanin në mend pothuajse asnjë nga të Dhjetë Urdhërimet --

0:07:49.000,0:07:51.000
mashtronin më shumë.

0:07:51.000,0:07:55.000
Në momentin që njerëzit mendonin të sillnin ndër mend të Dhjetë Urdhërimet,

0:07:55.000,0:07:56.000
ata ndaluan së mashtruari.

0:07:56.000,0:07:58.000
Në fakt, edhe atëherë kur iu dhamë ateistëve të vetë-shpallur

0:07:58.000,0:08:02.000
detyrën e betimit mbi Bibël dhe iu dhamë mundësinë për të mashtruar,

0:08:02.000,0:08:04.000
ata nuk mashtruan fare.

0:08:06.000,0:08:08.000
Tani, të Dhjetë Urdhërimet janë diçka që është vështirë

0:08:08.000,0:08:10.000
të sillen në sistemin e edukimit, kështu që ne thamë:

0:08:10.000,0:08:12.000
"Pse s'i pyesim njerëzit që të nënshkruajnë kodin e nderit?"

0:08:12.000,0:08:14.000
Kështu që, i bëmë njerëzit të nënshkruanin,

0:08:14.000,0:08:18.000
"Ne kuptojmë që kjo anketë e shkurtër bie nën Kodin e Nderit të MIT-së."

0:08:18.000,0:08:21.000
Më pas ata e copëtuan atë. Nuk kishte fare mashtrim.

0:08:21.000,0:08:22.000
Dhe kjo është veçantërisht interesant,

0:08:22.000,0:08:24.000
sepse MIT nuk ka një kod të nderit.

0:08:24.000,0:08:29.000
(Të qeshura)

0:08:29.000,0:08:33.000
Kështu që, e gjithë kjo ishte në mënyrë që të zvogëlonim faktorin e genjeshtres vetjake.

0:08:33.000,0:08:36.000
Çfarë në lidhje me zmadhimin e faktorit genjeshter vetjake?

0:08:36.000,0:08:38.000
Eksperimenti i parë - Shkova rreth e rrotull MIT-së

0:08:38.000,0:08:41.000
dhe shpërndava gjashtë pako me Koka kola nëper frigorifere --

0:08:41.000,0:08:43.000
këto ishin frigoriferë të përbashkët për studentët.

0:08:43.000,0:08:46.000
Dhe u ktheva të mat çfarë teknikisht quajmë

0:08:46.000,0:08:50.000
gjysmë-jeta e Koka kolës - sa kohë zgjat në frigorifer?

0:08:50.000,0:08:53.000
Si edhe mund të prisni, nuk zgjat shumë. Njerëzit e marrin.

0:08:53.000,0:08:57.000
Përkundrazi, mora një pjatë me gjashtë bankënota një dollarëshe,

0:08:57.000,0:09:00.000
dhe lashë atë pjatë në të njëjtin frigorifer.

0:09:00.000,0:09:01.000
Asnjë bankënotë nuk u zhduk.

0:09:01.000,0:09:04.000
Tani, ky nuk është eksperimet i mirë i shkencave shoqërore,

0:09:04.000,0:09:07.000
kështu që për ta bërë më mirë bëra të njëjtin eksperiment

0:09:07.000,0:09:09.000
sikurse iu shpjegova më parë.

0:09:09.000,0:09:12.000
Një e treta e njerëzve të cilëve iu shpërndamë letrat, na i kthyen.

0:09:12.000,0:09:15.000
Një e treta e njerëzve të cilëve iu shpërndamë, i copëtuan,

0:09:15.000,0:09:16.000
ata erdhën te ne dhe thanë,

0:09:16.000,0:09:19.000
"Zt. Eksperimentues, zgjidha X probleme. Më jepni X dollarë."

0:09:19.000,0:09:22.000
Një e treta e njerëzve, kur përfunduan së copëtuari copën e letrës,

0:09:22.000,0:09:24.000
erdhën te ne dhe thanë,

0:09:24.000,0:09:30.000
"Zt. Eksperimentues, zgjidha X probleme. Më jep X xhetonë."

0:09:30.000,0:09:33.000
Nuk i paguamë me dollarë. I paguam me diçka tjetër.

0:09:33.000,0:09:36.000
Dhe pastaj ata morën atë gjënë tjetër, ecën rreth tre metra e gjysëm,

0:09:36.000,0:09:38.000
dhe i ndërruan ato për dollarë.

0:09:38.000,0:09:40.000
Mendo në lidhje me intuitën në vijim.

0:09:40.000,0:09:43.000
Sa keq do të ndiheshit sikur të merrnit një laps nga puna në shtëpi,

0:09:43.000,0:09:45.000
krahasuar me sa keq do të ndiheshit

0:09:45.000,0:09:47.000
sikur të merrnit 10 centë nga një kuti e vogël me para?

0:09:47.000,0:09:50.000
Këto gjëra bëjnë të ndihemi shumë ndryshe.

0:09:50.000,0:09:53.000
A është se po të largohesh për ca sekonda nga paratë

0:09:53.000,0:09:56.000
duke u paguar me xhetonë, ka ndryshim?

0:09:56.000,0:09:58.000
Pjesëmarrësit në eksperimentin tonë dyfishuan mashtrimin.

0:09:58.000,0:10:00.000
Do t'iu shpjegoj se çfarë mendoj

0:10:00.000,0:10:02.000
në lidhje me këtë dhe me tregun e aksioneve tani pas pak.

0:10:03.000,0:10:07.000
Por kjo ende nuk e ka zgjidhur problemin e madh që kisha me Enron-in,

0:10:07.000,0:10:10.000
sepse në Enron, ka edhe një element shoqëror.

0:10:10.000,0:10:11.000
Njerëzit shohin njëri-tjetrin si sillen.

0:10:11.000,0:10:13.000
Në fakt, çdo ditë kur hapim lajmet

0:10:13.000,0:10:15.000
shohim shembuj të njerëzve që mashtrojnë.

0:10:15.000,0:10:18.000
Çfarë na shkakton kjo neve?

0:10:18.000,0:10:19.000
Kështu që bëmë edhe një tjetër eksperiment.

0:10:19.000,0:10:22.000
Morëm një grup të madh studentësh për një eksperiment,

0:10:22.000,0:10:23.000
dhe i paguam paraprakisht.

0:10:23.000,0:10:26.000
Kështu që secili mori një zarf me të gjitha paratë për pjesëmarrje në eksperiment,

0:10:26.000,0:10:28.000
dhe iu thamë që në fund,

0:10:28.000,0:10:32.000
të na i kthenin paratë që nuk i kishin fituar. Në rregull?

0:10:32.000,0:10:33.000
E njëjta gjë ndodhi.

0:10:33.000,0:10:35.000
Kur iu japim njerëzve mundësinë që të mashtrojnë, ata mashtrojnë.

0:10:35.000,0:10:38.000
Ata mashtrojnë me vetëm nga pak, por e njejta gjë.

0:10:38.000,0:10:41.000
Por në këtë eksperiment ne kishim punësuar një student aktor.

0:10:41.000,0:10:45.000
Ky student aktor, u ngrit në këmbë pas 30 sekondash dhe tha:

0:10:45.000,0:10:48.000
"Unë i zgjidha të gjitha problemet. Çfarë të bëj tani?"

0:10:48.000,0:10:52.000
Dhe eksperimentuesi tha: "Ti ke përfunduar çdo gjë, shko në shtëpi."

0:10:52.000,0:10:53.000
Kjo ishte e gjitha. Detyra ishtë përfunduar.

0:10:53.000,0:10:57.000
Kështu që, tani kishim një student - një student aktor --

0:10:57.000,0:10:59.000
që ishte pjesë e grupit.

0:10:59.000,0:11:01.000
Askush s'e dinte që ishte aktor.

0:11:01.000,0:11:05.000
Dhe ata sigurisht mashtruan në një mënyrë shumë, shumë serioze.

0:11:05.000,0:11:08.000
Çfarë do të ngjante me njerëzit e tjerë në grup?

0:11:08.000,0:11:11.000
A do të mashtrojnë më tepër apo më pak?

0:11:11.000,0:11:13.000
Ja se çfarë ndodhi.

0:11:13.000,0:11:17.000
Del që, varet nga lloji i bluzës që kishin veshur.

0:11:17.000,0:11:19.000
Ja si është çështja.

0:11:19.000,0:11:22.000
Ne e bëmë këtë në Universitetin Carnegie Mellon si dhe në Universitetin e Pittsburgh-ut.

0:11:22.000,0:11:24.000
Këto dy universitete të mëdha janë Pittsburgh:

0:11:24.000,0:11:27.000
Carnegie Mellon dhe Universiteti i Pittsburgh-ut.

0:11:27.000,0:11:29.000
Të gjithë studentët e ulur në eksperiment

0:11:29.000,0:11:31.000
ishin studentë të Carnegie Mellon.

0:11:31.000,0:11:35.000
Kur aktori që u ngrit ishte student i Carnegie Mellon --

0:11:35.000,0:11:37.000
ai ishte në fakt student i Carnegie Mellon --

0:11:37.000,0:11:41.000
por ai ishte pjesë e atij grupi, atëherë niveli i mashtrimit u ngrit.

0:11:41.000,0:11:45.000
Por kur ai në fakt kishte të veshur një bluzë me logo të Universitetit të Pittsburgh-ut,

0:11:45.000,0:11:47.000
niveli i mashtrimit u ul.

0:11:47.000,0:11:50.000
(Të qeshura)

0:11:50.000,0:11:53.000
Por kjo është e rëndësishme, sepse kujtoni,

0:11:53.000,0:11:55.000
në momentin që studenti u ngrit në këmbë,

0:11:55.000,0:11:58.000
e bëri të qartë tek të gjithë që ata mund t'ia dilnin me mashtrim,

0:11:58.000,0:12:00.000
se eksperimentuesi kishte thënë,

0:12:00.000,0:12:02.000
"Ti ke mbaruar çdo gjë. Shko në shtëpi," dhe ata u larguan me paratë.

0:12:02.000,0:12:05.000
Kështu që nuk kishte te bente aq shumë me probabilitetin e zënies.

0:12:05.000,0:12:08.000
Ishte në lidhje me normat e mashtrimit.

0:12:08.000,0:12:11.000
Nëse dikush nga grupi ynë mashtron, dhe ne i shohim ata tek mashtrojnë,

0:12:11.000,0:12:15.000
ne ndjejme që mund të mashtrojme si grup,

0:12:15.000,0:12:17.000
Por nëse është dikush nga një grup tjetër, këta njerëz të tmerrshëm --

0:12:17.000,0:12:19.000
po mendoj, jo të tmerrshëm për këtë rast --

0:12:19.000,0:12:21.000
por dikush me të cilin nuk duam të kemi të bëjmë,

0:12:21.000,0:12:23.000
nga një universitet tjetër, nga një grup tjetër,

0:12:23.000,0:12:26.000
papritur ndërgjegjia e njerëzve në lidhje me ndershmërine rritet --

0:12:26.000,0:12:28.000
pak a shumë sikur eksperimenti me të Dhjetë Urdhërimet --

0:12:28.000,0:12:32.000
dhe pastaj njerëzit mashtrojnë edhe më pak.

0:12:32.000,0:12:36.000
Kështu që çfarë kemi mësuar nga kjo në lidhje me mashtrimin?

0:12:36.000,0:12:39.000
Kemi mësuar që shumë njerëz mund të mashtrojnë.

0:12:39.000,0:12:42.000
Ata mashtrojnë vetëm nga pak.

0:12:42.000,0:12:46.000
Kur iu kujtojmë njerëzve moralin, ata mashtrojnë më pak.

0:12:46.000,0:12:49.000
Kur e zgjasim distancën nga mashtrimi,

0:12:49.000,0:12:53.000
nga objektiva e parave, për shembull, njerëzit mashtrojnë më shumë.

0:12:53.000,0:12:55.000
Dhe kur shohim të tjerët tek mashtrojnë rreth nesh,

0:12:55.000,0:12:59.000
veçanërisht kur janë pjesë e grupit tonë, niveli i mashtrimit rritet.

0:12:59.000,0:13:02.000
Tani, nëse mendojmë për këtë në lidhje me tregun e aksioneve,

0:13:02.000,0:13:03.000
mendo se çfarë ndodh.

0:13:03.000,0:13:06.000
Çfarë ndodh në një situatë kur ti krijon diçka

0:13:06.000,0:13:08.000
ku i paguan njerëzit shumë para

0:13:08.000,0:13:11.000
të shohin realitetin në mënyrë paska të shtrembëruar?

0:13:11.000,0:13:14.000
A nuk do të ishin në gjendje ta shihnin ashtu?

0:13:14.000,0:13:15.000
Me siguri që po.

0:13:15.000,0:13:16.000
Çfarë ndodh kur bën gjëra të tjera,

0:13:16.000,0:13:18.000
sikurse për shembull t'i largosh gjërat nga paratë?

0:13:18.000,0:13:21.000
Mund t'i quash aksione, derivate,

0:13:21.000,0:13:22.000
letra me vlerë të siguruara me pronë.

0:13:22.000,0:13:25.000
A mund të jetë rasti që me këto gjëra me më shumë distancë,

0:13:25.000,0:13:27.000
nuk është një xheton për një moment,

0:13:27.000,0:13:29.000
është diçka që është e larguar nga paratë për shumë hapa

0:13:29.000,0:13:33.000
për një kohë shumë më të gjatë - a mund të jetë rasti që njerëzit do të mashtrojnë edhe më shumë?

0:13:33.000,0:13:35.000
Dhe çfarë ndodh me ambientin shoqëror

0:13:35.000,0:13:38.000
kur njerëzit shohin se si njerëzit e tjerë sillen rreth tyre?

0:13:38.000,0:13:42.000
Mendoj që të gjitha këto forca veprojnë në një mënyrë shumë negative

0:13:42.000,0:13:44.000
në tregun e aksioneve.

0:13:44.000,0:13:47.000
Më përgjithësisht, dëshiroj t'iu tregoj diçka

0:13:47.000,0:13:50.000
në lidhje me ekonominë e sjelljes.

0:13:50.000,0:13:54.000
Ne kemi shumë intuita në jetë,

0:13:54.000,0:13:57.000
dhe çështja është që shumë nga këto intuita janë gabim.

0:13:57.000,0:14:00.000
Pyetja është, a do t'i testojmë këto intuita?

0:14:00.000,0:14:02.000
Mund të mendojmë se si do të mund të testonim këto intuita

0:14:02.000,0:14:04.000
në jetët tona private, në biznes,

0:14:04.000,0:14:07.000
dhe veçanërisht kur vjen puna te politikat,

0:14:07.000,0:14:10.000
kur mendojmë për gjëra si programi "Asnjë fëmijë i lënë ne klase",

0:14:10.000,0:14:13.000
kur krijoni tregje të reja aksionesh, kur krijoni politika të reja --

0:14:13.000,0:14:16.000
taksa, sigurim shëndetësor, dhe kështu me radhë.

0:14:16.000,0:14:18.000
Dhe vështirësia në lidhje me testimin e intuitave tona

0:14:18.000,0:14:20.000
ishte mësimi i madh që mora

0:14:20.000,0:14:22.000
kur u ktheva prapa që të flisja me infermieret.

0:14:22.000,0:14:24.000
Pra, u ktheva të flisja me to

0:14:24.000,0:14:27.000
dhe t'iu tregoja se çfarë kisha zbuluar rreth heqjes se fashove.

0:14:27.000,0:14:29.000
Dhe mësova dy gjëra të reja.

0:14:29.000,0:14:31.000
Një ishte që infermierja e preferuar, Ettie,

0:14:31.000,0:14:35.000
më tha që unë s'i kisha marrë fare në konsiderate dhimbjen e saj.

0:14:35.000,0:14:37.000
Ajo tha: "Me siguri, ti e di që kjo gjë të shkaktonte dhimbje ty.

0:14:37.000,0:14:39.000
Por mendo për mua si infermiere,

0:14:39.000,0:14:41.000
të hiqja fashot nga dikush që e kam për zemër,

0:14:41.000,0:14:44.000
dhe që më duhej ta përsëritja për një kohë të gjatë.

0:14:44.000,0:14:47.000
Duke me krijuar aq shumë torturë, nuk ishte diçka e mirë as për mua."

0:14:47.000,0:14:52.000
Dhe tha, mbase pjesë e arsyes ishte që ishte e vështirë edhe për mua.

0:14:52.000,0:14:55.000
Por në fakt ishte edhe më interesant se aq, sepse ajo tha:

0:14:55.000,0:15:00.000
"Nuk mendoja që intuita jote ishte e drejtë.

0:15:00.000,0:15:01.000
Ndjeja që intuita ime ishte korrekte."

0:15:01.000,0:15:03.000
Kështu që nëse mendoni për intuitat tuaja,

0:15:03.000,0:15:07.000
është shumë e vështirë të besoni që intuita juaj mund të jetë gabim.

0:15:07.000,0:15:10.000
Dhe ajo tha: "Meqenëse mendoja që intuita ime ishte e drejtë..." --

0:15:10.000,0:15:12.000
pra ajo mendonte që intuita e saj ishte e drejtë --

0:15:12.000,0:15:17.000
ishte e vështirë për të të pranonte të bënte një eksperiment të vështirë

0:15:17.000,0:15:19.000
të provonte nëse ishte gabim.

0:15:19.000,0:15:23.000
Por në fakt, kjo është situata në të cilën ne të gjithë ndodhemi gjatë gjithë kohës.

0:15:23.000,0:15:26.000
Ne kemi intuitë shumë të fortë në lidhje me shumë gjëra të ndryshme --

0:15:26.000,0:15:29.000
për aftësitë tona, për mënyrën se si funksionon ekonomia,

0:15:29.000,0:15:31.000
si duhet të paguajmë mësuesit e shkollave.

0:15:31.000,0:15:34.000
Por derisa fillojmë të testojmë këto intuita,

0:15:34.000,0:15:36.000
ne nuk do ta bejme më mirë.

0:15:36.000,0:15:38.000
Dhe vetëm mendoni se sa më mirë do të ishte jeta ime

0:15:38.000,0:15:40.000
sikur infermieret të kishin qenë të gatshme të verifikonin intuitën e tyre,

0:15:40.000,0:15:41.000
dhe se si çdo gjë do të kishte qenë më mirë

0:15:41.000,0:15:46.000
sikur ne të fillojmë të eksperimetojmë në mënyrë të rregullt intuitat tona.

0:15:46.000,0:15:48.000
Ju faleminderit shumë.