WEBVTT 00:00:01.000 --> 00:00:03.000 Sot dëshiroj t'ju flas pak 00:00:03.000 --> 00:00:06.000 në lidhje me jo-racionalizëm të parashikuar. 00:00:06.000 --> 00:00:10.000 Dhe interesimi im në lidhje me sjellje jo-racionale 00:00:10.000 --> 00:00:13.000 filloi para shumë vitesh në spital. 00:00:13.000 --> 00:00:17.000 Isha djegur keqas. 00:00:17.000 --> 00:00:20.000 Dhe nëse kalon shumë kohë në spital, 00:00:20.000 --> 00:00:23.000 do të shohësh shumë lloje të sjelljes jo-racionale. 00:00:23.000 --> 00:00:28.000 dhe një që më bezdiste në mënyrë të veçantë në sektorin e djegieve 00:00:28.000 --> 00:00:32.000 ishte procesi me të cilin m'i hiqnin fashot infermieret. 00:00:33.000 --> 00:00:35.000 Tani, me siguri secili nga ju në një pikë të caktuar keni hequr fasho, 00:00:35.000 --> 00:00:38.000 dhe me siguri keni menduar se cila është qasja më e mirë. 00:00:38.000 --> 00:00:42.000 Ta heqësh shpejt me forcë - kohë të shkurtër por intensitet të lartë -- 00:00:42.000 --> 00:00:44.000 apo ta heqësh fashon ngadalë -- 00:00:44.000 --> 00:00:48.000 zgjat një kohë të gjatë, por nuk ka aq shumë dhimbje -- 00:00:48.000 --> 00:00:51.000 cila nga këto është qasja më e mirë? NOTE Paragraph 00:00:51.000 --> 00:00:55.000 Infermieret në departamentin tim mendonin që qasja më e mirë 00:00:55.000 --> 00:00:58.000 ishte ajo e heqjes së shpejtë, kështu që ato e kapnin dhe e hiqnin shpejt, 00:00:58.000 --> 00:01:00.000 dhe e kapnin tjetrin dhe e hiqnin shpejt. 00:01:00.000 --> 00:01:04.000 Dhe ngaqë unë kisha 70% të trupit të djegur, procedura merrte rreth një orë. 00:01:04.000 --> 00:01:07.000 Dhe sikurse mund të imagjinoni, 00:01:07.000 --> 00:01:11.000 unë urreja momentin e heqjes së fashove me intensitet shumë të lartë. 00:01:11.000 --> 00:01:13.000 Dhe mundohesha tju argumentoja atyre dhe iu thosha, 00:01:13.000 --> 00:01:14.000 "Pse s'provojmë diçka tjetër? 00:01:14.000 --> 00:01:16.000 Pse s'e zgjasim kohën -- 00:01:16.000 --> 00:01:21.000 mbase dy orë në vend të një -- dhe me intensitet me të ulët?" 00:01:21.000 --> 00:01:23.000 Infermieret me thane dy gjera, 00:01:23.000 --> 00:01:27.000 Më thanë që kishin modelin e drejtë të pacientit -- 00:01:27.000 --> 00:01:30.000 që e dinin se c'duhet të bënin të minimizonin dhimbjet -- 00:01:30.000 --> 00:01:33.000 dhe po ashtu më thanë që fjala pacient s'do të thotë 00:01:33.000 --> 00:01:35.000 që mund të japësh sugjerime apo të ndërhysh apo... 00:01:35.000 --> 00:01:38.000 Kjo nuk është vetëm në hebraisht, meqë ra fjala. 00:01:38.000 --> 00:01:41.000 Është në cdo gjuhë që kam përjetuar deri më tani. NOTE Paragraph 00:01:41.000 --> 00:01:45.000 Dhe e dini, nuk ka shumë - nuk kisha c'të bëja, 00:01:45.000 --> 00:01:48.000 dhe ato vazhduan të bënin atë që po bënin. 00:01:48.000 --> 00:01:50.000 Dhe pas rreth tri vjetesh, kur u largova nga spitali, 00:01:50.000 --> 00:01:53.000 fillova studimet në universitet. 00:01:53.000 --> 00:01:56.000 Dhe një nga mësimet më interesante që mësova 00:01:56.000 --> 00:01:58.000 është që ka një metodë eksperimentale 00:01:58.000 --> 00:02:02.000 që nëse ke një pyetje, mund të krijosh një kopje të saj 00:02:02.000 --> 00:02:06.000 në mënyre abstrakte, dhe mund të provosh ta shqyrtosh këtë pyetje, 00:02:06.000 --> 00:02:08.000 e mbase mëson dicka të re në lidhje me botën. NOTE Paragraph 00:02:08.000 --> 00:02:10.000 Kështu që kjo ishte ajo që bëra. 00:02:10.000 --> 00:02:11.000 Isha ende i interesuar 00:02:11.000 --> 00:02:13.000 në këtë pyetjen se si të hiqen fashot nga pacientët me djegie. 00:02:13.000 --> 00:02:16.000 Meqë fillimisht nuk kisha shumë para, 00:02:16.000 --> 00:02:20.000 shkova te një dyqan i veglave dhe bleva një morsetë marangozi. 00:02:20.000 --> 00:02:24.000 I sillja njerëzit në laborator dhe ia fusja gishtat në morsetë, 00:02:24.000 --> 00:02:26.000 dhe i shtrengoja pak. NOTE Paragraph 00:02:26.000 --> 00:02:28.000 (Të qeshura) NOTE Paragraph 00:02:28.000 --> 00:02:31.000 Ia shtrengoja për kohë të gjatë dhe e më të shkurtër, 00:02:31.000 --> 00:02:33.000 dhe me dhimbje që rriteshin dhe që zvogëloheshin, 00:02:33.000 --> 00:02:37.000 dhe me pushim dhe pa pushim - të gjitha llojet e dhimbjes. 00:02:37.000 --> 00:02:39.000 Dhe kur përfundoja së shkaktuari dhimbje njerëzve, i pyesja, 00:02:39.000 --> 00:02:41.000 sa iu dhimbte kjo? Ose, sa iu dhimbte ajo? 00:02:41.000 --> 00:02:43.000 Ose, po të kishe zgjedhje, nga dy të fundit 00:02:43.000 --> 00:02:45.000 cilën do të zgjidhje? NOTE Paragraph 00:02:45.000 --> 00:02:48.000 (Të qeshura) NOTE Paragraph 00:02:48.000 --> 00:02:51.000 Vazhdova ta bëja këtë për një kohë. NOTE Paragraph 00:02:51.000 --> 00:02:53.000 (Të qeshura) NOTE Paragraph 00:02:53.000 --> 00:02:57.000 Dhe më pas, si të gjitha projektet e mira akademike, mora më shumë fonde. 00:02:57.000 --> 00:02:59.000 U zhvendosa te tingujt, godtjet elektrike -- 00:02:59.000 --> 00:03:04.000 Bile kisha edhe një kostum që bente që njerëzit të ndjenin edhe më shumë dhimbjen. NOTE Paragraph 00:03:04.000 --> 00:03:08.000 Por në fund të këtij procesi, 00:03:08.000 --> 00:03:11.000 ajo që mësova ishte se infermieret e kishin gabim. 00:03:11.000 --> 00:03:14.000 Ja ku ishin ca persona me synime të mira 00:03:14.000 --> 00:03:16.000 dhe me mjaft shumë përvojë, dhe prapëseprap 00:03:16.000 --> 00:03:20.000 ato bënin gabime të parashikueshme gjatë gjithë kohës. 00:03:20.000 --> 00:03:23.000 Meqenëse nuk e kodojme zgjatjen 00:03:23.000 --> 00:03:25.000 në mënyrën si e kemi koduar intensitetin, 00:03:25.000 --> 00:03:29.000 do të kisha më pak dhimbje po të zgjaste më shumë 00:03:29.000 --> 00:03:31.000 dhe intensiteti më i ulët. 00:03:31.000 --> 00:03:34.000 Del që do të qe më mirë sikur të fillonin me fytyrën 00:03:34.000 --> 00:03:36.000 e cila dhimbte shumë më tepër, dhe të vazhdonim poshtë te këmbët, 00:03:36.000 --> 00:03:39.000 duke shkuar drejt përmirësimit përgjatë kohës -- 00:03:39.000 --> 00:03:40.000 kjo po ashtu do të ishte me më pak dhimbje. 00:03:40.000 --> 00:03:42.000 Dhe del që do të kishte qenë mirë 00:03:42.000 --> 00:03:44.000 te benin pushime në mes që të mund ta merrja veten nga dhimbjet. 00:03:44.000 --> 00:03:46.000 Do të ishte shumë mirë të bënin të gjitha këto, 00:03:46.000 --> 00:03:49.000 dhe infermieret e mia nuk ia kishin idenë. NOTE Paragraph 00:03:49.000 --> 00:03:50.000 Nga ajo pikë e tutje, fillova të mendoja, 00:03:50.000 --> 00:03:53.000 a janë infermieret të vetmit njerëz në botë të cilat s'i kuptojnë drejt gjërat 00:03:53.000 --> 00:03:56.000 veçanërisht në këtë çeshtje, apo është rast më i përgjithshëm? 00:03:56.000 --> 00:03:58.000 Dhe del që është më tepër rast i përgjithshëm -- 00:03:58.000 --> 00:04:01.000 ka shumë gabime që bëjmë ne. 00:04:01.000 --> 00:04:06.000 Dhe dëshiroj t'iu jap një shembull në lidhje me një nga këto jo-racionalitete, 00:04:06.000 --> 00:04:09.000 dëshiroj të iu flas për mashtrimin. 00:04:09.000 --> 00:04:11.000 Dhe arsyeja se pse zgjodha mashtrimin është se është interesant, 00:04:11.000 --> 00:04:13.000 por po ashtu na tregon diçka, mendoj, 00:04:13.000 --> 00:04:16.000 në lidhje me tregun e aksioneve dhe situatën në të cilën ndodhemi. 00:04:16.000 --> 00:04:19.000 Kështu që, interesimi im në fenomenin e mashtrimit filloi 00:04:19.000 --> 00:04:21.000 kur Enron erdhi në skenë, shpërtheu pa pritur, 00:04:21.000 --> 00:04:24.000 dhe fillova të mendoj se çfarë po ngjante atje. 00:04:24.000 --> 00:04:25.000 A mos ishte rasti që kishte 00:04:25.000 --> 00:04:28.000 disa molle të prishura të cilat ishin në gjendje të bënin këto gjëra, 00:04:28.000 --> 00:04:30.000 apo e kemi fjalën për një situatë më endemike, 00:04:30.000 --> 00:04:34.000 që shumë njerëz janë në fakt në gjendje të sillen në këtë mënyrë? NOTE Paragraph 00:04:34.000 --> 00:04:38.000 Kështu që, sikurse bëjmë ne zakonisht, vendosa të bëj një eksperiment të vogël. 00:04:38.000 --> 00:04:39.000 Dhe ja si shkoi. 00:04:39.000 --> 00:04:42.000 Nëse ishe në eksperiment, të jepja një copë letër 00:04:42.000 --> 00:04:46.000 me 20 probleme të thjeshta matematikore që secili mund t'i zgjidhë, 00:04:46.000 --> 00:04:48.000 por nuk të jepja mjaft kohë. 00:04:48.000 --> 00:04:50.000 Kur të mbaronin pesë minutat, unë thosha, 00:04:50.000 --> 00:04:53.000 "Më kaloni copat e letrës, dhe do t'iu paguaj një dollar për secilën pyetje." 00:04:53.000 --> 00:04:57.000 Njerëzit e bënë këtë. Une paguaja njerëzit katër dollarë për detyrën -- 00:04:57.000 --> 00:04:59.000 mesatarisht njerëzit zgjidhnin katër probleme. 00:04:59.000 --> 00:05:02.000 Njerëzit e tjerë i tundoja të mashtronin. 00:05:02.000 --> 00:05:03.000 Ju kaloja copat e letrës. 00:05:03.000 --> 00:05:05.000 Kur të kalonin pesë minutat, iu thosha, 00:05:05.000 --> 00:05:06.000 "Ju lutem copëtoni copën e letrës. 00:05:06.000 --> 00:05:09.000 Fusni copat në xhep ose në çantë, 00:05:09.000 --> 00:05:12.000 dhe më tregoni sa pyetje i keni zgjidhur saktë." 00:05:12.000 --> 00:05:15.000 Njerëzit tani "zgjidhnin" mesatarisht shtatë pyetje. 00:05:15.000 --> 00:05:20.000 Nuk ishte se ishin disa molle të këqija -- 00:05:20.000 --> 00:05:23.000 disa njerëz mashtronin shumë. 00:05:23.000 --> 00:05:26.000 Në vend të kësaj, ne pamë shumë njerëz që mashtronin nga pak. NOTE Paragraph 00:05:26.000 --> 00:05:29.000 Në teorinë ekonomike, 00:05:29.000 --> 00:05:32.000 të mashtruarit është një analizë e thjeshtë e kostos dhe përfitimit. 00:05:32.000 --> 00:05:34.000 Thoni, cili është probabiliteti që do të më zënë? 00:05:34.000 --> 00:05:37.000 Sa do të përfitoja nga mashtrimi? 00:05:37.000 --> 00:05:39.000 Dhe sa do të dënohem nëse më zënë? 00:05:39.000 --> 00:05:41.000 Dhe i peshon këto variante -- 00:05:41.000 --> 00:05:43.000 bën analizën e thjeshtë të kostos dhe përfitimit, 00:05:43.000 --> 00:05:46.000 dhe vendos nëse ia vlen ta kryesh krimin apo jo. 00:05:46.000 --> 00:05:48.000 Kështu që ne u munduam ta testonim këtë. 00:05:48.000 --> 00:05:52.000 Për disa njerëz, ne ndryshuam se me sa para mund të shpëtonin -- 00:05:52.000 --> 00:05:53.000 sa para mund të vidhnin. 00:05:53.000 --> 00:05:56.000 I paguam 10 qindarka për secilën pyetje të saktë, 50 qindarka, 00:05:56.000 --> 00:05:59.000 një dollar, pesë dollarë, dhjetë dollarë për secilën pyetje të saktë. NOTE Paragraph 00:05:59.000 --> 00:06:03.000 Do të prisje që përderisa rritet shuma e parave në tavolinë, 00:06:03.000 --> 00:06:06.000 njerëzit do të mashtronin më tepër, por në fakt ky s'ishte rasti. 00:06:06.000 --> 00:06:09.000 Ne kishim shumë njerëz që mashtronin duke vjedhur vetëm nga pak. 00:06:09.000 --> 00:06:12.000 Po në lidhje me probabilitetin e zënies? 00:06:12.000 --> 00:06:14.000 Disa njerëz copëtonin gjysmën e copës së letrës, 00:06:14.000 --> 00:06:15.000 kështu që kishte ca dëshmi të lënë prapa. 00:06:15.000 --> 00:06:17.000 Disa njerëz copëtonin të gjithë copën e letres. 00:06:17.000 --> 00:06:20.000 Disa njerëz copëtonin të gjithë copën e letrës, dilnin jashtë nga dhoma, 00:06:20.000 --> 00:06:23.000 dhe e paguanin vetën nga kutia me para që kishte mbi 100 dollarë. 00:06:23.000 --> 00:06:26.000 Do të prisnit që përderisa probabiliteti për t'u zënë ulet, 00:06:26.000 --> 00:06:29.000 njerëzit do të mashtronin më tepër, por përsëri, ky nuk ishte rasti. 00:06:29.000 --> 00:06:32.000 Përsëri, shumë njerëz mashtronin vetëm me nga pak, 00:06:32.000 --> 00:06:35.000 dhe nuk ishin të ndjeshëm ndaj këtyre nxitjeve ekonomike. NOTE Paragraph 00:06:35.000 --> 00:06:36.000 Kështu ne thamë: "Nëse njerëzit nuk jane të ndjeshëm 00:06:36.000 --> 00:06:41.000 ndaj shpjegimeve të teorisë racionale ekonomike, ndaj këtyre forcave, 00:06:41.000 --> 00:06:44.000 atëherë çfarë po ndodh?" 00:06:44.000 --> 00:06:47.000 Dhe menduam që mbase ajo që po ndodh është që ka dy forca. 00:06:47.000 --> 00:06:49.000 Nga njëra anë, ne të gjithë dëshirojmë ta shikojmë vetën në pasqyrë 00:06:49.000 --> 00:06:52.000 dhe të ndjehemi mirë me vetëveten, kështu që nuk dëshirojmë të mashtrojmë. 00:06:52.000 --> 00:06:54.000 Nga ana tjetër, ne mund të mashtrojmë pak, 00:06:54.000 --> 00:06:56.000 dhe prapë të ndihemi mirë me vetëveten. 00:06:56.000 --> 00:06:57.000 Kështu që, mbase ajo që po ndodh është që 00:06:57.000 --> 00:06:59.000 ka një nivel të mashtrimit të cilin s'mund ta kalojmë, 00:06:59.000 --> 00:07:03.000 por ne prapë mund të përfitojmë nga mashtrimi në një nivel të ulët, 00:07:03.000 --> 00:07:06.000 përderisa nuk e ndërron përshtypjen që kemi për vetën. 00:07:06.000 --> 00:07:09.000 Ne e quajmë këtë si faktor të genjeshtres vetjake. NOTE Paragraph 00:07:10.000 --> 00:07:14.000 Tani, si do të testoje një faktor të genjeshtres vetjake? 00:07:14.000 --> 00:07:18.000 Së pari thamë, çfarë mund të bëjmë të zvogëlojmë faktorin genjeshter vetjake? 00:07:18.000 --> 00:07:20.000 Kështu që i morëm njerëzit në laborator, dhe u thamë: 00:07:20.000 --> 00:07:22.000 "Kemi dy detyra për ju sot." 00:07:22.000 --> 00:07:23.000 Së pari, i pyetëm gjysmën e njerëzve 00:07:23.000 --> 00:07:25.000 të rikujtonin ose dhjetë libra që kishin lexuar në shkollë të mesme, 00:07:25.000 --> 00:07:28.000 ose të rikujtonin Dhjetë Urdhërimet e bibles, 00:07:28.000 --> 00:07:30.000 dhe më pas i tunduam me mundësinë e mashtrimit. 00:07:30.000 --> 00:07:33.000 Del që njerëzit që u munduan të rikujtonin Dhjetë Urdhërimet -- 00:07:33.000 --> 00:07:35.000 dhe në grupin tonë askush nuk mund të rikujtonte të gjitha Dhjetë Urdhërimet -- 00:07:36.000 --> 00:07:40.000 por ata njerëz që u munduan të rikujtonin Dhjetë Urdhërimet, 00:07:40.000 --> 00:07:43.000 edhe kur iu dha mundësia të mashtronin, nuk mashtronin fare. 00:07:43.000 --> 00:07:45.000 Nuk ishte që njerëzit më fetare -- 00:07:45.000 --> 00:07:46.000 njerëzit që mbanin mend më shumë nga të Dhjetë Urdhërimet - mashtronin më pak, 00:07:46.000 --> 00:07:48.000 dhe njerëzit më pak fetare -- 00:07:48.000 --> 00:07:49.000 njerëzit që nuk mbanin në mend pothuajse asnjë nga të Dhjetë Urdhërimet -- 00:07:49.000 --> 00:07:51.000 mashtronin më shumë. 00:07:51.000 --> 00:07:55.000 Në momentin që njerëzit mendonin të sillnin ndër mend të Dhjetë Urdhërimet, 00:07:55.000 --> 00:07:56.000 ata ndaluan së mashtruari. 00:07:56.000 --> 00:07:58.000 Në fakt, edhe atëherë kur iu dhamë ateistëve të vetë-shpallur 00:07:58.000 --> 00:08:02.000 detyrën e betimit mbi Bibël dhe iu dhamë mundësinë për të mashtruar, 00:08:02.000 --> 00:08:04.000 ata nuk mashtruan fare. 00:08:06.000 --> 00:08:08.000 Tani, të Dhjetë Urdhërimet janë diçka që është vështirë 00:08:08.000 --> 00:08:10.000 të sillen në sistemin e edukimit, kështu që ne thamë: 00:08:10.000 --> 00:08:12.000 "Pse s'i pyesim njerëzit që të nënshkruajnë kodin e nderit?" 00:08:12.000 --> 00:08:14.000 Kështu që, i bëmë njerëzit të nënshkruanin, 00:08:14.000 --> 00:08:18.000 "Ne kuptojmë që kjo anketë e shkurtër bie nën Kodin e Nderit të MIT-së." 00:08:18.000 --> 00:08:21.000 Më pas ata e copëtuan atë. Nuk kishte fare mashtrim. 00:08:21.000 --> 00:08:22.000 Dhe kjo është veçantërisht interesant, 00:08:22.000 --> 00:08:24.000 sepse MIT nuk ka një kod të nderit. 00:08:24.000 --> 00:08:29.000 (Të qeshura) NOTE Paragraph 00:08:29.000 --> 00:08:33.000 Kështu që, e gjithë kjo ishte në mënyrë që të zvogëlonim faktorin e genjeshtres vetjake. 00:08:33.000 --> 00:08:36.000 Çfarë në lidhje me zmadhimin e faktorit genjeshter vetjake? 00:08:36.000 --> 00:08:38.000 Eksperimenti i parë - Shkova rreth e rrotull MIT-së 00:08:38.000 --> 00:08:41.000 dhe shpërndava gjashtë pako me Koka kola nëper frigorifere -- 00:08:41.000 --> 00:08:43.000 këto ishin frigoriferë të përbashkët për studentët. 00:08:43.000 --> 00:08:46.000 Dhe u ktheva të mat çfarë teknikisht quajmë 00:08:46.000 --> 00:08:50.000 gjysmë-jeta e Koka kolës - sa kohë zgjat në frigorifer? 00:08:50.000 --> 00:08:53.000 Si edhe mund të prisni, nuk zgjat shumë. Njerëzit e marrin. 00:08:53.000 --> 00:08:57.000 Përkundrazi, mora një pjatë me gjashtë bankënota një dollarëshe, 00:08:57.000 --> 00:09:00.000 dhe lashë atë pjatë në të njëjtin frigorifer. 00:09:00.000 --> 00:09:01.000 Asnjë bankënotë nuk u zhduk. NOTE Paragraph 00:09:01.000 --> 00:09:04.000 Tani, ky nuk është eksperimet i mirë i shkencave shoqërore, 00:09:04.000 --> 00:09:07.000 kështu që për ta bërë më mirë bëra të njëjtin eksperiment 00:09:07.000 --> 00:09:09.000 sikurse iu shpjegova më parë. 00:09:09.000 --> 00:09:12.000 Një e treta e njerëzve të cilëve iu shpërndamë letrat, na i kthyen. 00:09:12.000 --> 00:09:15.000 Një e treta e njerëzve të cilëve iu shpërndamë, i copëtuan, 00:09:15.000 --> 00:09:16.000 ata erdhën te ne dhe thanë, 00:09:16.000 --> 00:09:19.000 "Zt. Eksperimentues, zgjidha X probleme. Më jepni X dollarë." 00:09:19.000 --> 00:09:22.000 Një e treta e njerëzve, kur përfunduan së copëtuari copën e letrës, 00:09:22.000 --> 00:09:24.000 erdhën te ne dhe thanë, 00:09:24.000 --> 00:09:30.000 "Zt. Eksperimentues, zgjidha X probleme. Më jep X xhetonë." 00:09:30.000 --> 00:09:33.000 Nuk i paguamë me dollarë. I paguam me diçka tjetër. 00:09:33.000 --> 00:09:36.000 Dhe pastaj ata morën atë gjënë tjetër, ecën rreth tre metra e gjysëm, 00:09:36.000 --> 00:09:38.000 dhe i ndërruan ato për dollarë. NOTE Paragraph 00:09:38.000 --> 00:09:40.000 Mendo në lidhje me intuitën në vijim. 00:09:40.000 --> 00:09:43.000 Sa keq do të ndiheshit sikur të merrnit një laps nga puna në shtëpi, 00:09:43.000 --> 00:09:45.000 krahasuar me sa keq do të ndiheshit 00:09:45.000 --> 00:09:47.000 sikur të merrnit 10 centë nga një kuti e vogël me para? 00:09:47.000 --> 00:09:50.000 Këto gjëra bëjnë të ndihemi shumë ndryshe. 00:09:50.000 --> 00:09:53.000 A është se po të largohesh për ca sekonda nga paratë 00:09:53.000 --> 00:09:56.000 duke u paguar me xhetonë, ka ndryshim? 00:09:56.000 --> 00:09:58.000 Pjesëmarrësit në eksperimentin tonë dyfishuan mashtrimin. 00:09:58.000 --> 00:10:00.000 Do t'iu shpjegoj se çfarë mendoj 00:10:00.000 --> 00:10:02.000 në lidhje me këtë dhe me tregun e aksioneve tani pas pak. 00:10:03.000 --> 00:10:07.000 Por kjo ende nuk e ka zgjidhur problemin e madh që kisha me Enron-in, 00:10:07.000 --> 00:10:10.000 sepse në Enron, ka edhe një element shoqëror. 00:10:10.000 --> 00:10:11.000 Njerëzit shohin njëri-tjetrin si sillen. 00:10:11.000 --> 00:10:13.000 Në fakt, çdo ditë kur hapim lajmet 00:10:13.000 --> 00:10:15.000 shohim shembuj të njerëzve që mashtrojnë. 00:10:15.000 --> 00:10:18.000 Çfarë na shkakton kjo neve? NOTE Paragraph 00:10:18.000 --> 00:10:19.000 Kështu që bëmë edhe një tjetër eksperiment. 00:10:19.000 --> 00:10:22.000 Morëm një grup të madh studentësh për një eksperiment, 00:10:22.000 --> 00:10:23.000 dhe i paguam paraprakisht. 00:10:23.000 --> 00:10:26.000 Kështu që secili mori një zarf me të gjitha paratë për pjesëmarrje në eksperiment, 00:10:26.000 --> 00:10:28.000 dhe iu thamë që në fund, 00:10:28.000 --> 00:10:32.000 të na i kthenin paratë që nuk i kishin fituar. Në rregull? 00:10:32.000 --> 00:10:33.000 E njëjta gjë ndodhi. 00:10:33.000 --> 00:10:35.000 Kur iu japim njerëzve mundësinë që të mashtrojnë, ata mashtrojnë. 00:10:35.000 --> 00:10:38.000 Ata mashtrojnë me vetëm nga pak, por e njejta gjë. 00:10:38.000 --> 00:10:41.000 Por në këtë eksperiment ne kishim punësuar një student aktor. 00:10:41.000 --> 00:10:45.000 Ky student aktor, u ngrit në këmbë pas 30 sekondash dhe tha: 00:10:45.000 --> 00:10:48.000 "Unë i zgjidha të gjitha problemet. Çfarë të bëj tani?" 00:10:48.000 --> 00:10:52.000 Dhe eksperimentuesi tha: "Ti ke përfunduar çdo gjë, shko në shtëpi." 00:10:52.000 --> 00:10:53.000 Kjo ishte e gjitha. Detyra ishtë përfunduar. 00:10:53.000 --> 00:10:57.000 Kështu që, tani kishim një student - një student aktor -- 00:10:57.000 --> 00:10:59.000 që ishte pjesë e grupit. 00:10:59.000 --> 00:11:01.000 Askush s'e dinte që ishte aktor. 00:11:01.000 --> 00:11:05.000 Dhe ata sigurisht mashtruan në një mënyrë shumë, shumë serioze. 00:11:05.000 --> 00:11:08.000 Çfarë do të ngjante me njerëzit e tjerë në grup? 00:11:08.000 --> 00:11:11.000 A do të mashtrojnë më tepër apo më pak? NOTE Paragraph 00:11:11.000 --> 00:11:13.000 Ja se çfarë ndodhi. 00:11:13.000 --> 00:11:17.000 Del që, varet nga lloji i bluzës që kishin veshur. 00:11:17.000 --> 00:11:19.000 Ja si është çështja. 00:11:19.000 --> 00:11:22.000 Ne e bëmë këtë në Universitetin Carnegie Mellon si dhe në Universitetin e Pittsburgh-ut. 00:11:22.000 --> 00:11:24.000 Këto dy universitete të mëdha janë Pittsburgh: 00:11:24.000 --> 00:11:27.000 Carnegie Mellon dhe Universiteti i Pittsburgh-ut. 00:11:27.000 --> 00:11:29.000 Të gjithë studentët e ulur në eksperiment 00:11:29.000 --> 00:11:31.000 ishin studentë të Carnegie Mellon. 00:11:31.000 --> 00:11:35.000 Kur aktori që u ngrit ishte student i Carnegie Mellon -- 00:11:35.000 --> 00:11:37.000 ai ishte në fakt student i Carnegie Mellon -- 00:11:37.000 --> 00:11:41.000 por ai ishte pjesë e atij grupi, atëherë niveli i mashtrimit u ngrit. 00:11:41.000 --> 00:11:45.000 Por kur ai në fakt kishte të veshur një bluzë me logo të Universitetit të Pittsburgh-ut, 00:11:45.000 --> 00:11:47.000 niveli i mashtrimit u ul. NOTE Paragraph 00:11:47.000 --> 00:11:50.000 (Të qeshura) NOTE Paragraph 00:11:50.000 --> 00:11:53.000 Por kjo është e rëndësishme, sepse kujtoni, 00:11:53.000 --> 00:11:55.000 në momentin që studenti u ngrit në këmbë, 00:11:55.000 --> 00:11:58.000 e bëri të qartë tek të gjithë që ata mund t'ia dilnin me mashtrim, 00:11:58.000 --> 00:12:00.000 se eksperimentuesi kishte thënë, 00:12:00.000 --> 00:12:02.000 "Ti ke mbaruar çdo gjë. Shko në shtëpi," dhe ata u larguan me paratë. 00:12:02.000 --> 00:12:05.000 Kështu që nuk kishte te bente aq shumë me probabilitetin e zënies. 00:12:05.000 --> 00:12:08.000 Ishte në lidhje me normat e mashtrimit. 00:12:08.000 --> 00:12:11.000 Nëse dikush nga grupi ynë mashtron, dhe ne i shohim ata tek mashtrojnë, 00:12:11.000 --> 00:12:15.000 ne ndjejme që mund të mashtrojme si grup, 00:12:15.000 --> 00:12:17.000 Por nëse është dikush nga një grup tjetër, këta njerëz të tmerrshëm -- 00:12:17.000 --> 00:12:19.000 po mendoj, jo të tmerrshëm për këtë rast -- 00:12:19.000 --> 00:12:21.000 por dikush me të cilin nuk duam të kemi të bëjmë, 00:12:21.000 --> 00:12:23.000 nga një universitet tjetër, nga një grup tjetër, 00:12:23.000 --> 00:12:26.000 papritur ndërgjegjia e njerëzve në lidhje me ndershmërine rritet -- 00:12:26.000 --> 00:12:28.000 pak a shumë sikur eksperimenti me të Dhjetë Urdhërimet -- 00:12:28.000 --> 00:12:32.000 dhe pastaj njerëzit mashtrojnë edhe më pak. NOTE Paragraph 00:12:32.000 --> 00:12:36.000 Kështu që çfarë kemi mësuar nga kjo në lidhje me mashtrimin? 00:12:36.000 --> 00:12:39.000 Kemi mësuar që shumë njerëz mund të mashtrojnë. 00:12:39.000 --> 00:12:42.000 Ata mashtrojnë vetëm nga pak. 00:12:42.000 --> 00:12:46.000 Kur iu kujtojmë njerëzve moralin, ata mashtrojnë më pak. 00:12:46.000 --> 00:12:49.000 Kur e zgjasim distancën nga mashtrimi, 00:12:49.000 --> 00:12:53.000 nga objektiva e parave, për shembull, njerëzit mashtrojnë më shumë. 00:12:53.000 --> 00:12:55.000 Dhe kur shohim të tjerët tek mashtrojnë rreth nesh, 00:12:55.000 --> 00:12:59.000 veçanërisht kur janë pjesë e grupit tonë, niveli i mashtrimit rritet. 00:12:59.000 --> 00:13:02.000 Tani, nëse mendojmë për këtë në lidhje me tregun e aksioneve, 00:13:02.000 --> 00:13:03.000 mendo se çfarë ndodh. 00:13:03.000 --> 00:13:06.000 Çfarë ndodh në një situatë kur ti krijon diçka 00:13:06.000 --> 00:13:08.000 ku i paguan njerëzit shumë para 00:13:08.000 --> 00:13:11.000 të shohin realitetin në mënyrë paska të shtrembëruar? 00:13:11.000 --> 00:13:14.000 A nuk do të ishin në gjendje ta shihnin ashtu? 00:13:14.000 --> 00:13:15.000 Me siguri që po. 00:13:15.000 --> 00:13:16.000 Çfarë ndodh kur bën gjëra të tjera, 00:13:16.000 --> 00:13:18.000 sikurse për shembull t'i largosh gjërat nga paratë? 00:13:18.000 --> 00:13:21.000 Mund t'i quash aksione, derivate, 00:13:21.000 --> 00:13:22.000 letra me vlerë të siguruara me pronë. 00:13:22.000 --> 00:13:25.000 A mund të jetë rasti që me këto gjëra me më shumë distancë, 00:13:25.000 --> 00:13:27.000 nuk është një xheton për një moment, 00:13:27.000 --> 00:13:29.000 është diçka që është e larguar nga paratë për shumë hapa 00:13:29.000 --> 00:13:33.000 për një kohë shumë më të gjatë - a mund të jetë rasti që njerëzit do të mashtrojnë edhe më shumë? 00:13:33.000 --> 00:13:35.000 Dhe çfarë ndodh me ambientin shoqëror 00:13:35.000 --> 00:13:38.000 kur njerëzit shohin se si njerëzit e tjerë sillen rreth tyre? 00:13:38.000 --> 00:13:42.000 Mendoj që të gjitha këto forca veprojnë në një mënyrë shumë negative 00:13:42.000 --> 00:13:44.000 në tregun e aksioneve. NOTE Paragraph 00:13:44.000 --> 00:13:47.000 Më përgjithësisht, dëshiroj t'iu tregoj diçka 00:13:47.000 --> 00:13:50.000 në lidhje me ekonominë e sjelljes. 00:13:50.000 --> 00:13:54.000 Ne kemi shumë intuita në jetë, 00:13:54.000 --> 00:13:57.000 dhe çështja është që shumë nga këto intuita janë gabim. 00:13:57.000 --> 00:14:00.000 Pyetja është, a do t'i testojmë këto intuita? 00:14:00.000 --> 00:14:02.000 Mund të mendojmë se si do të mund të testonim këto intuita 00:14:02.000 --> 00:14:04.000 në jetët tona private, në biznes, 00:14:04.000 --> 00:14:07.000 dhe veçanërisht kur vjen puna te politikat, 00:14:07.000 --> 00:14:10.000 kur mendojmë për gjëra si programi "Asnjë fëmijë i lënë ne klase", 00:14:10.000 --> 00:14:13.000 kur krijoni tregje të reja aksionesh, kur krijoni politika të reja -- 00:14:13.000 --> 00:14:16.000 taksa, sigurim shëndetësor, dhe kështu me radhë. 00:14:16.000 --> 00:14:18.000 Dhe vështirësia në lidhje me testimin e intuitave tona 00:14:18.000 --> 00:14:20.000 ishte mësimi i madh që mora 00:14:20.000 --> 00:14:22.000 kur u ktheva prapa që të flisja me infermieret. NOTE Paragraph 00:14:22.000 --> 00:14:24.000 Pra, u ktheva të flisja me to 00:14:24.000 --> 00:14:27.000 dhe t'iu tregoja se çfarë kisha zbuluar rreth heqjes se fashove. 00:14:27.000 --> 00:14:29.000 Dhe mësova dy gjëra të reja. 00:14:29.000 --> 00:14:31.000 Një ishte që infermierja e preferuar, Ettie, 00:14:31.000 --> 00:14:35.000 më tha që unë s'i kisha marrë fare në konsiderate dhimbjen e saj. 00:14:35.000 --> 00:14:37.000 Ajo tha: "Me siguri, ti e di që kjo gjë të shkaktonte dhimbje ty. 00:14:37.000 --> 00:14:39.000 Por mendo për mua si infermiere, 00:14:39.000 --> 00:14:41.000 të hiqja fashot nga dikush që e kam për zemër, 00:14:41.000 --> 00:14:44.000 dhe që më duhej ta përsëritja për një kohë të gjatë. 00:14:44.000 --> 00:14:47.000 Duke me krijuar aq shumë torturë, nuk ishte diçka e mirë as për mua." 00:14:47.000 --> 00:14:52.000 Dhe tha, mbase pjesë e arsyes ishte që ishte e vështirë edhe për mua. 00:14:52.000 --> 00:14:55.000 Por në fakt ishte edhe më interesant se aq, sepse ajo tha: 00:14:55.000 --> 00:15:00.000 "Nuk mendoja që intuita jote ishte e drejtë. 00:15:00.000 --> 00:15:01.000 Ndjeja që intuita ime ishte korrekte." 00:15:01.000 --> 00:15:03.000 Kështu që nëse mendoni për intuitat tuaja, 00:15:03.000 --> 00:15:07.000 është shumë e vështirë të besoni që intuita juaj mund të jetë gabim. 00:15:07.000 --> 00:15:10.000 Dhe ajo tha: "Meqenëse mendoja që intuita ime ishte e drejtë..." -- 00:15:10.000 --> 00:15:12.000 pra ajo mendonte që intuita e saj ishte e drejtë -- 00:15:12.000 --> 00:15:17.000 ishte e vështirë për të të pranonte të bënte një eksperiment të vështirë 00:15:17.000 --> 00:15:19.000 të provonte nëse ishte gabim. NOTE Paragraph 00:15:19.000 --> 00:15:23.000 Por në fakt, kjo është situata në të cilën ne të gjithë ndodhemi gjatë gjithë kohës. 00:15:23.000 --> 00:15:26.000 Ne kemi intuitë shumë të fortë në lidhje me shumë gjëra të ndryshme -- 00:15:26.000 --> 00:15:29.000 për aftësitë tona, për mënyrën se si funksionon ekonomia, 00:15:29.000 --> 00:15:31.000 si duhet të paguajmë mësuesit e shkollave. 00:15:31.000 --> 00:15:34.000 Por derisa fillojmë të testojmë këto intuita, 00:15:34.000 --> 00:15:36.000 ne nuk do ta bejme më mirë. 00:15:36.000 --> 00:15:38.000 Dhe vetëm mendoni se sa më mirë do të ishte jeta ime 00:15:38.000 --> 00:15:40.000 sikur infermieret të kishin qenë të gatshme të verifikonin intuitën e tyre, 00:15:40.000 --> 00:15:41.000 dhe se si çdo gjë do të kishte qenë më mirë 00:15:41.000 --> 00:15:46.000 sikur ne të fillojmë të eksperimetojmë në mënyrë të rregullt intuitat tona. NOTE Paragraph 00:15:46.000 --> 00:15:48.000 Ju faleminderit shumë.