0:00:01.000,0:00:03.000
Hôm nay, tôi muốn nói 1 chút về

0:00:03.000,0:00:06.000
tính phi lý có thể lường trước được

0:00:06.000,0:00:10.000
Niềm đam mê của tôi về lĩnh vực này

0:00:10.000,0:00:13.000
bắt đầu cách đây nhiều năm trong bệnh viện.

0:00:13.000,0:00:17.000
Khi ấy tôi bị bỏng nặng.

0:00:17.000,0:00:20.000
Nếu chẳng may bạn phải dành nhiều thời gian ở bệnh viện,

0:00:20.000,0:00:23.000
bạn sẽ bắt gặp nhiều dạng phi lý

0:00:23.000,0:00:28.000
Một điều đặc biệt gây khó khăn cho tôi tại khoa điều trị bỏng

0:00:28.000,0:00:32.000
là quá trình các y tá tháo băng cho tôi.

0:00:33.000,0:00:35.000
Bây giờ, bạn phải tháo băng y tế tại 1 số vị trí,

0:00:35.000,0:00:38.000
bạn phải cẩn thận xem xét đâu là cách làm đúng

0:00:38.000,0:00:42.000
Cách 1: bóc nó ra nhanh - thời gian ngắn nhưng phải khá mạnh tay

0:00:42.000,0:00:44.000
hoặc cách 2: bạn tháo băng từ từ--

0:00:44.000,0:00:48.000
mất khá nhiều thời gian- nhưng từng giây qua đi bớt đau đớn hơn--

0:00:48.000,0:00:51.000
Vậy cách nào là đúng?

0:00:51.000,0:00:55.000
Các y tá trong khoa tôi nằm cho rằng phương pháp đúng nhất là

0:00:55.000,0:00:58.000
cách 1, họ giữ 1 đầu và bắt đầu bóc

0:00:58.000,0:01:00.000
và giữ 1 đầu rồi bóc.

0:01:00.000,0:01:04.000
Vì tôi bị bỏng 70% cơ thể nên mất khoảng 1 tiếng tháo băng.

0:01:04.000,0:01:07.000
Như bạn có thể tưởng tượng

0:01:07.000,0:01:11.000
tôi căm ghét cái khoảnh khắc bóc toạc với 1 sức mạnh kinh hồn.

0:01:11.000,0:01:13.000
Và tôi sẽ cố gắng lý sự với họ

0:01:13.000,0:01:14.000
"Tại sao chúng ta không thử cách khác?"

0:01:14.000,0:01:16.000
"Tại sao chúng ta không làm lâu hơn 1 chút

0:01:16.000,0:01:21.000
2 tiếng thay vì 1 tiếng, và nhẹ tay hơn?"

0:01:21.000,0:01:23.000
Và các y tá nói với tôi 2 điều.

0:01:23.000,0:01:27.000
Họ nói rằng mẫu bệnh nhân đúng mực là

0:01:27.000,0:01:30.000
những người tin tưởng vào các y tá luôn thao tác đúng để giảm đau tối đa

0:01:30.000,0:01:33.000
và họ cũng nói rằng bệnh nhân không nên

0:01:33.000,0:01:35.000
gợi ý hay can thiệp, hoặc...

0:01:35.000,0:01:38.000
Đây không phải bằng chữ Hebrew

0:01:38.000,0:01:41.000
Nó bằng mọi thứ ngôn ngữ tôi từng biết

0:01:41.000,0:01:45.000
Và, bạn biết đấy, không có nhiều nhiều thứ tôi có thể làm

0:01:45.000,0:01:48.000
và họ tiếp tục làm công việc của mình.

0:01:48.000,0:01:50.000
Và khoảng 3 năm sau, khi tôi ra viện,

0:01:50.000,0:01:53.000
tôi đã bắt đầu học đại học

0:01:53.000,0:01:56.000
Và 1 trong số các bài học thú vị nhất tôi đã học

0:01:56.000,0:01:58.000
là phương pháp thử nghiệm

0:01:58.000,0:02:02.000
nghĩa là nếu bạn nghi vấn điều gì, bạn có thể tạo 1 bản mô phỏng nghi vấn

0:02:02.000,0:02:06.000
một cách trừu tượng, bạn có thể cố gắng kiểm tra nghi vấn,

0:02:06.000,0:02:08.000
có thể học được chút gì về thế giới.

0:02:08.000,0:02:10.000
Đó là những gì tôi đã làm.

0:02:10.000,0:02:11.000
Tôi vẫn rất quan tâm

0:02:11.000,0:02:13.000
đến câu hỏi làm cách nào để tháo băng y tế cho bệnh nhân bỏng.

0:02:13.000,0:02:16.000
Ban đầu tôi không có nhiều tiền,

0:02:16.000,0:02:20.000
vì thế tôi đã đến cửa hàng kim khí và mua 1 cái bàn kẹp thợ mộc.

0:02:20.000,0:02:24.000
Sau đó tôi mang mọi người tới phòng thí nhiệm, đặt ngón tay họ vào đó,

0:02:24.000,0:02:26.000
và tôi kẹp họ 1 chút.

0:02:26.000,0:02:28.000
(Tiếng cười)

0:02:28.000,0:02:31.000
Và tôi kẹp trong 1 khoảng thời gian dài và ngắn,

0:02:31.000,0:02:33.000
cơn đau lúc tăng lúc giảm,

0:02:33.000,0:02:37.000
có lúc nghỉ ngơi và có lúc không- tất cả các mức độ đau đớn.

0:02:37.000,0:02:39.000
Sau khi thôi không làm đau mọi người nữa, tôi sẽ hỏi họ

0:02:39.000,0:02:41.000
Bạn có đau không? Đau như thế nào?

0:02:41.000,0:02:43.000
Hoặc nếu được chọn giữa 2 kiểu đau cuối,

0:02:43.000,0:02:45.000
bạn sẽ chọn cái nào?

0:02:45.000,0:02:48.000
(Tiếng cười)

0:02:48.000,0:02:51.000
Tôi tiếp tục làm thí nghiệm này 1 thời gian

0:02:51.000,0:02:53.000
(Tiếng cười)

0:02:53.000,0:02:57.000
Và sau đó, giống các đề tài nghiên cứu hay khác, tôi nhận thêm nguồn tài trợ.

0:02:57.000,0:02:59.000
Tôi thử nghiệm dùng âm thanh và shock điện

0:02:59.000,0:03:04.000
thậm chí tôi có cả bộ quần áo gây đau khiến mọi người thấy đau hơn.

0:03:04.000,0:03:08.000
Nhưng khi kết thúc dự án,

0:03:08.000,0:03:11.000
cái tôi rút ra được là các y tá đã sai.

0:03:11.000,0:03:14.000
Đây là những con người tuyệt vời với sự chuẩn bị tốt

0:03:14.000,0:03:16.000
nhiều kinh nghiệm, tuy nhiên

0:03:16.000,0:03:20.000
họ luôn không lường trước hết được sự đau đớn.

0:03:20.000,0:03:23.000
Hóa ra là vì chúng ta không mã hóa thời lượng

0:03:23.000,0:03:25.000
theo cách mã hóa cường độ,

0:03:25.000,0:03:29.000
Lẽ ra tôi sẽ bớt đau nếu thời gian chịu đựng kéo dài hơn

0:03:29.000,0:03:31.000
và độ mạnh thấp hơn

0:03:31.000,0:03:34.000
Hóa ra chúng ta nên bắt đầu với vùng mặt

0:03:34.000,0:03:36.000
là vùng đau đớn hơn, rồi chuyển đến chân

0:03:36.000,0:03:39.000
tạo 1 xu hướng cải thiện theo thời gian--

0:03:39.000,0:03:40.000
như thế sẽ đỡ đau hơn.

0:03:40.000,0:03:42.000
Và cũng hóa ra họ nên

0:03:42.000,0:03:44.000
cho tôi nghỉ vào giữa quá trình để hồi phục khỏi cơn đau.

0:03:44.000,0:03:46.000
Tất cả những điều này đều rất hữu ích

0:03:46.000,0:03:49.000
nhưng các y tá của tôi lại chẳng biết gì.

0:03:49.000,0:03:50.000
Từ điểm này, tôi bắt đầu suy nghĩ

0:03:50.000,0:03:53.000
liệu các y tá đó là nhũng người duy nhất trên thế giới này làm mọi việc tồi tệ hơn

0:03:53.000,0:03:56.000
vì 1 quyết định này, hay đây là trường hợp phổ biến?

0:03:56.000,0:03:58.000
Và hóa ra đó là tình trạng chung thôi.

0:03:58.000,0:04:01.000
Chúng ta mắc rất nhiều lỗi.

0:04:01.000,0:04:06.000
Và tôi muốn nói về 1 ví dụ điển hình của sự phi lý

0:04:06.000,0:04:09.000
Tôi muốn nói về hành vi gian lận.

0:04:09.000,0:04:11.000
Lý do tôi chọn gian lận là vì nó rất thú vị

0:04:11.000,0:04:13.000
và vì nó sẽ cho chúng ta biết điều gì đó

0:04:13.000,0:04:16.000
về tình tình của thị trường chứng khoán chúng ta tham gia.

0:04:16.000,0:04:19.000
Tôi bắt đầu quan tâm đến sự gian lận

0:04:19.000,0:04:21.000
khi vụ tai tiếng Enron đến và thình lình bùng nổ,

0:04:21.000,0:04:24.000
và tôi bắt đầu nghĩ chuyện gì đang xảy ra ở đây.

0:04:24.000,0:04:25.000
Liệu đây chỉ là trường hợp

0:04:25.000,0:04:28.000
con sâu bỏ rầu nồi canh

0:04:28.000,0:04:30.000
hay chúng ta đang nói về 1 bệnh dịch

0:04:30.000,0:04:34.000
mà nhiều người đều có thể hành xử theo cách này?

0:04:34.000,0:04:38.000
Vì vậy, như chúng tôi vẫn thường làm, tôi quyết định làm 1 thí nghiệm đơn giản.

0:04:38.000,0:04:39.000
Nó như thế này...

0:04:39.000,0:04:42.000
Nếu bạn tham gia thí nghiệm, tôi sẽ đưa cho bạn 1 tờ giấy

0:04:42.000,0:04:46.000
với 20 phép tính đơn giản mà ai cũng có thể làm được

0:04:46.000,0:04:48.000
nhưng tôi sẽ không cho bạn đủ thời gian.

0:04:48.000,0:04:50.000
Sau 5 phút, tôi sẽ nói

0:04:50.000,0:04:53.000
" Đưa tôi tờ giấy, tôi sẽ trả bạn $1 cho 1 câu hỏi"

0:04:53.000,0:04:57.000
Tôi phải trả 4 $ cho công việc của họ

0:04:57.000,0:04:59.000
vì trung bình mỗi người giải được 4 phép tính.

0:04:59.000,0:05:02.000
Với những người khác, tôi tạo cơ hội cho họ gian lận.

0:05:02.000,0:05:03.000
Tôi đưa đề bài cho họ.

0:05:03.000,0:05:05.000
Sau 5 phút , tôi nói

0:05:05.000,0:05:06.000
" Bạn hãy xé tờ giấy đó đi.

0:05:06.000,0:05:09.000
Nhét các mảnh vụn vào túi quần hoặc ba lô,

0:05:09.000,0:05:12.000
và nói cho tôi biết bạn trả lời đúng bao nhiêu câu hỏi."

0:05:12.000,0:05:15.000
Mọi người bây giờ trung bình "trả lời đúng" 7 câu.

0:05:15.000,0:05:20.000
Bây giờ, việc đó không phải như thể có 1 vài con sâu--

0:05:20.000,0:05:23.000
nghĩa là 1 vài người gian lận nhiều.

0:05:23.000,0:05:26.000
Mà những gì chúng tôi quan sát được là rất nhiều người gian lận 1 chút.

0:05:26.000,0:05:29.000
Xét trên lý thuyết kinh tế,

0:05:29.000,0:05:32.000
gian lận là sự phân tích lợi nhuận rất đơn giản.

0:05:32.000,0:05:34.000
Vậy, có bao nhiêu khả năng bị bắt quả tang?

0:05:34.000,0:05:37.000
Tôi sẽ kiếm được bao nhiêu nếu gian lận?

0:05:37.000,0:05:39.000
tôi sẽ bị phạt bao nhiêu tiền nếu bị phát hiện?

0:05:39.000,0:05:41.000
Và bạn cân nhắc những lựa chọn đó--

0:05:41.000,0:05:43.000
bạn đang phân tích lợi nhuận 1 cách đơn giản,

0:05:43.000,0:05:46.000
và bạn quyết định liệu nó có xứng đáng để phạm tội hay không.

0:05:46.000,0:05:48.000
Chúng tôi cố gắng kiểm tra điều này

0:05:48.000,0:05:52.000
Với 1 số người, chúng tôi thay đổi số tiền họ có thể kiếm được

0:05:52.000,0:05:53.000
số tiền họ có thể lấy trộm

0:05:53.000,0:05:56.000
chúng tôi trả họ 10 cent cho 1 câu trả lời đúng, 50 cent,

0:05:56.000,0:05:59.000
$1, $5, $10 cho 1 câu trả lời đúng.

0:05:59.000,0:06:03.000
Bạn sẽ nghĩ rằng khi số tiền trên bàn tăng lên

0:06:03.000,0:06:06.000
mọi người sẽ gian lận nhiều hơn, nhưng thực tế không phải vậy

0:06:06.000,0:06:09.000
Có nhiều người gian lận bằng cách ăn gian 1 chút.

0:06:09.000,0:06:12.000
Thế còn về khả năng bị phát hiện?

0:06:12.000,0:06:14.000
Một số người xé đôi tờ giấy

0:06:14.000,0:06:15.000
vì thế bằng chứng vẫn còn.

0:06:15.000,0:06:17.000
Một số xé toàn bộ tờ giấy.

0:06:17.000,0:06:20.000
Một số xé tất cả , đi ra khỏi phòng,

0:06:20.000,0:06:23.000
lấy tiền từ hộp đựng hơn 100$

0:06:23.000,0:06:26.000
Bạn sẽ nghĩ rằng khi khả năng bị phát hiện giảm xuống

0:06:26.000,0:06:29.000
mọi người sẽ gian lận nhiều hơn, nhưng 1 lần nữa , đây không phải trường hợp đó.

0:06:29.000,0:06:32.000
1 lần nữa, nhiều người gian lận 1 chút

0:06:32.000,0:06:35.000
và họ thiếu nhạy cảm với các ưu đãi kinh tế đó.

0:06:35.000,0:06:36.000
Do vậy chúng ta nói " Nếu mọi người không nhạy cảm

0:06:36.000,0:06:41.000
với các giải thích về lý thuyết phù hợp kinh tế, với các lực đó

0:06:41.000,0:06:44.000
chuyện gì sẽ tiếp tục xảy ra?"

0:06:44.000,0:06:47.000
Và chúng tôi nghĩ có thể có 2 lực đang diễn ra

0:06:47.000,0:06:49.000
một mặt, chúng ta luôn muốn tự soi bản thân trong gương

0:06:49.000,0:06:52.000
và cảm giác tốt về bản thân, do vậy chúng ta không muốn gian lận

0:06:52.000,0:06:54.000
Mặt khác, chúng ta có thể gian lận 1 chút

0:06:54.000,0:06:56.000
và vẫn cảm thấy tốt đẹp về bản thân

0:06:56.000,0:06:57.000
Vậy , có thể vấn đề ở đây là

0:06:57.000,0:06:59.000
1 mức độ gian lận chúng ta không thể vượt qua

0:06:59.000,0:07:03.000
nhưng chúng ta vẫn có lợi từ việc gian lận ở mức độ thấp

0:07:03.000,0:07:06.000
miễn là nó không làm thay đổi ấn tượng của chúng ta về chính bản thân mình.

0:07:06.000,0:07:09.000
Chúng ta gọi đó là yếu tố gian lận cá nhân.

0:07:10.000,0:07:14.000
Vậy, làm thế nào để kiểm tra yếu tố gian lận cá nhân?

0:07:14.000,0:07:18.000
Ban đầu chúng tôi nói, chúng tôi có thể làm gì để giảm yếu tố này?

0:07:18.000,0:07:20.000
Chúng tôi mang mọi người đến phòng thí nghiệm và nói

0:07:20.000,0:07:22.000
" Hôm nay chúng tôi có 2 nhiệm vụ cho các bạn

0:07:22.000,0:07:23.000
Đầu tiên, chúng tôi yêu cầu 1 nửa số người tham gia

0:07:23.000,0:07:25.000
hồi tưởng 10 cuốn sách họ đã đọc ở cấp 3

0:07:25.000,0:07:28.000
hoặc nhớ lại 10 Điều Răn của Chúa

0:07:28.000,0:07:30.000
và sau đó chúng tôi tạo cơ hội cho họ gian lận

0:07:30.000,0:07:33.000
Kết quả là những người cố gắng nhớ lại 10 Điều Răn của Chúa

0:07:33.000,0:07:35.000
-và trong mẫu của chúng tôi, không ai nhớ hết cả 10 Điều Răn

0:07:36.000,0:07:40.000
nhưng những người cố gắng nhớ 10 Điều Răn

0:07:40.000,0:07:43.000
được tạo cơ hội để gian lận, lại không gian lận chút nào.

0:07:43.000,0:07:45.000
Họ không phải những người nặng tín ngưỡng hơn

0:07:45.000,0:07:46.000
những người nhớ được nhiều điều răn hơn thì gian lận ít hơn

0:07:46.000,0:07:48.000
và những người ít tôn giáo

0:07:48.000,0:07:49.000
là những người không thể nhớ được hầu hết bất kỳ điều răn nào

0:07:49.000,0:07:51.000
thì gian lận nhiều hơn.

0:07:51.000,0:07:55.000
Khoảnh khắc mọi người nghĩ về việc cố gắng nhớ lại 10 Điều Răn

0:07:55.000,0:07:56.000
họ đã thôi gian lận

0:07:56.000,0:07:58.000
Thực tế, thậm chí khi chúng tôi yêu cầu những người tự cho là theo thuyết vô thần

0:07:58.000,0:08:02.000
thề trên Kinh Thánh và chúng tôi cho họ cơ hội để gian lận

0:08:02.000,0:08:04.000
nhưng họ không gian lận chút nào.

0:08:06.000,0:08:08.000
10 Điều Răn rất khó

0:08:08.000,0:08:10.000
để đưa vào hệ thống giáo dục, vì thế chúng tôi nói

0:08:10.000,0:08:12.000
"Tại sao chúng ta không yêu cầu mọi người ký mật mã danh dự?"

0:08:12.000,0:08:14.000
Sau đó, chúng tôi đã yêu cầu mọi người làm như thế

0:08:14.000,0:08:18.000
"Tôi hiểu rằng cuộc điều tra ngắn này nằm dưới Mã Danh Dự MIT"

0:08:18.000,0:08:21.000
Sau đó họ xé nó đi. Không có bất kỳ gian lận nào

0:08:21.000,0:08:22.000
Và thú vị ở chỗ

0:08:22.000,0:08:24.000
MIT không có bất kỳ mã danh dự nào.

0:08:24.000,0:08:29.000
(Tiếng cười)

0:08:29.000,0:08:33.000
Vậy, tất cả điều trên là về việc giảm yếu tố gian lận cá nhân

0:08:33.000,0:08:36.000
Thế còn về tăng yếu tố gian lận?

0:08:36.000,0:08:38.000
Thí nhiệm đầu tiên- tôi đi xung quanh MIT

0:08:38.000,0:08:41.000
và đặt 6 hộp Coke vào tủ lạnh

0:08:41.000,0:08:43.000
loại tủ lạnh thông thường cho sinh viên chưa tốt nghiệp

0:08:43.000,0:08:46.000
Và tôi quay lại để đo cái mà chúng tôi gọi

0:08:46.000,0:08:50.000
là nửa cuộc đời của Coke- nó tồn tại được bao lâu trong tủ lạnh?

0:08:50.000,0:08:53.000
Như bạn có thể đoán nó không "sống" được lâu. Mọi người đã uống chúng.

0:08:53.000,0:08:57.000
Ngược lại, tôi đặt $6 vào đĩa

0:08:57.000,0:09:00.000
và bỏ các đĩa đó trong cùng cái tủ lạnh đó

0:09:00.000,0:09:01.000
Không đồng đô la nào bị mất cả

0:09:01.000,0:09:04.000
Đây không phải là 1 thí nghiệm khoa học xã hội tốt

0:09:04.000,0:09:07.000
nên để làm tốt hơn, tôi đã làm 1 thí nhiệm y như

0:09:07.000,0:09:09.000
tôi đã mô tả cho các bạn lúc trước

0:09:09.000,0:09:12.000
1/3 người tham gia nhận tờ giấy chúng tôi phát, họ trả lại cho chúng tôi

0:09:12.000,0:09:15.000
1/3 người nhận giấy, họ xé nó đi

0:09:15.000,0:09:16.000
và nói với chúng tôi

0:09:16.000,0:09:19.000
" tôi giải được X phép tính. Hãy đưa cho tôi X đô la."

0:09:19.000,0:09:22.000
1/3 người tham gia, sau khi xé giấy

0:09:22.000,0:09:24.000
họ nói với chúng tôi

0:09:24.000,0:09:30.000
" Tôi giải được X phép tính. Hãy đưa cho tôi X phiếu đổi tiền."

0:09:30.000,0:09:33.000
Chúng tôi không trả họ bằng đô la mà bằng 1 thứ khác

0:09:33.000,0:09:36.000
Sau đó họ thấy thứ đó, đi 12 ft đến nơi

0:09:36.000,0:09:38.000
đổi nó lấy một ít tiền mặt.

0:09:38.000,0:09:40.000
Hãy nghĩ tới trực giác sau:

0:09:40.000,0:09:43.000
Bạn sẽ thấy tồi tệ ra sao nếu lấy cái bút chì ở cơ quan về nhà

0:09:43.000,0:09:45.000
so với cảm giác

0:09:45.000,0:09:47.000
lấy 10 cent từ hộp tiền lẻ

0:09:47.000,0:09:50.000
những điều này tạo cảm giác rất khác nhau

0:09:50.000,0:09:53.000
Liệu được trả bằng tiền mặt

0:09:53.000,0:09:56.000
hay bằng phiếu đổi tiền có tạo nên sự khác biệt?

0:09:56.000,0:09:58.000
Các đối tượng nghiên cứu nhân đôi sự gian lận của họ.

0:09:58.000,0:10:00.000
Tôi sẽ nói với bạn điều tôi nghĩ

0:10:00.000,0:10:02.000
về điều này và về thị trường chứng khoán trong 1 phút tới

0:10:03.000,0:10:07.000
Nhưng điiều này không giải quyết vấn đề lớn giữa tôi và Enron

0:10:07.000,0:10:10.000
vì trong Enron có 1 yếu tố xã hội

0:10:10.000,0:10:11.000
Mọi người thấy cách cư xử của nhau

0:10:11.000,0:10:13.000
Thực tế thì hàng ngày chúng ta xem tin tức

0:10:13.000,0:10:15.000
thấy các ví dụ gian lận của mọi người

0:10:15.000,0:10:18.000
Điều này gây ra cái gì cho chúng ta?

0:10:18.000,0:10:19.000
Chúng tôi làm 1 thí nghiệm khác

0:10:19.000,0:10:22.000
Chúng tôi có 1 nhóm lớn các sinh viên tham gia thí nghiệm

0:10:22.000,0:10:23.000
và chúng tôi đã trả trước cho họ

0:10:23.000,0:10:26.000
Vì vậy mỗi người đều có 1 phong bao tiền cho cuộc thí nghiệm

0:10:26.000,0:10:28.000
chúng tôi nói với họ rằng đến lúc cuối, chúng tôi yêu cầu họ

0:10:28.000,0:10:32.000
trả lại số tiền họ không làm ra. Có được không?

0:10:32.000,0:10:33.000
Điều tương tự xảy ra.

0:10:33.000,0:10:35.000
Khi chúng tôi tạo cơ hội cho họ gian lận, họ gian lận

0:10:35.000,0:10:38.000
chỉ 1 chút, nhưng tất cả đều như vậy.

0:10:38.000,0:10:41.000
Nhưng trong thí nghiệm này, chúng tôi đã thuê 1 sinh viên điện ảnh

0:10:41.000,0:10:45.000
Sinh viên này đứng lên sau 30 giây và nói,

0:10:45.000,0:10:48.000
"Tôi đã giải xong mọi thứ. Bây giờ tôi phải làm gì nữa?"

0:10:48.000,0:10:52.000
và người điều hành nói,"Nếu bạn làm xong mọi việc thì về nhà được rồi."

0:10:52.000,0:10:53.000
Nhiệm vụ hoàn thành như thế đấy.

0:10:53.000,0:10:57.000
Chúng tôi có 1 sinh viên - 1 sinh viên diễn xuất

0:10:57.000,0:10:59.000
là 1 phần trong nhóm.

0:10:59.000,0:11:01.000
Không ai biết đó là 1 diễn viên

0:11:01.000,0:11:05.000
Và họ gian lận rõ ràng và nghiêm trọng

0:11:05.000,0:11:08.000
Chuyện gì sẽ diễn ra với những sinh viên còn lại trong nhóm?

0:11:08.000,0:11:11.000
Họ sẽ gian lận ít hơn, hay nhiều hơn?

0:11:11.000,0:11:13.000
Đây là những gì đã diễn ra.

0:11:13.000,0:11:17.000
Kết quả là nó phụ thuộc vào loại áo nào họ đang mặc

0:11:17.000,0:11:19.000
Đây là nó.

0:11:19.000,0:11:22.000
Chúng tôi đã cho thử nghiệm cái này tại Carnegie Mellon và Pittsburgh

0:11:22.000,0:11:24.000
Tại Pittsburgh có 2 trường đại học lớn

0:11:24.000,0:11:27.000
Carnegie Mellon và đại học Pittsburgh

0:11:27.000,0:11:29.000
Tất cả đối tượng tham gia thí nghiệm

0:11:29.000,0:11:31.000
là sinh viên ở Carnegie Mellon

0:11:31.000,0:11:35.000
Khi người diễn viên đứng lên ( là sinh viên của Carnegie Mellon)

0:11:35.000,0:11:37.000
anh thực sự là sinh viên của Carnegie Mellon

0:11:37.000,0:11:41.000
nhưng anh ta thuộc nhóm của họ, và gian lận tăng lên

0:11:41.000,0:11:45.000
Nhưng khi anh ta mặc 1 cái áo của đại học Pittsburgh

0:11:45.000,0:11:47.000
gian lận giảm xuống

0:11:47.000,0:11:50.000
(Tiếng cười)

0:11:50.000,0:11:53.000
Điều này rất quan trọng, vì hãy nhớ

0:11:53.000,0:11:55.000
khi người sinh viên đó đứng lên,

0:11:55.000,0:11:58.000
mọi người thấy rõ họ có thể an toàn với gian lận

0:11:58.000,0:12:00.000
vì người điều hành nói

0:12:00.000,0:12:02.000
"Bạn đã hoàn thành công việc.Về nhà được rồi" và họ đã ra về với 1 số tiền

0:12:02.000,0:12:05.000
Vì thế không có nhiều khả năng bị phát hiện

0:12:05.000,0:12:08.000
Nó liên quan đến các quy tắc của gian lận

0:12:08.000,0:12:11.000
Nếu ai đó từ nhóm chúng tôi gian lận và chúng tôi thấy rõ là họ gian lận

0:12:11.000,0:12:15.000
chúng tôi thấy với tư cách 1 nhóm, sẽ là phù hợp hơn để hành xử theo cách đó

0:12:15.000,0:12:17.000
Nhưng nếu ai đó từ 1 nhóm khác, những người tồi tệ đó

0:12:17.000,0:12:19.000
Ý tôi là không phải tồi tệ theo cách--

0:12:19.000,0:12:21.000
nhưng ai đó từ 1 trường khác, 1 nhóm khác

0:12:21.000,0:12:23.000
mà chúng tôi không muốn hợp tác cùng

0:12:23.000,0:12:26.000
1 cách đột ngột, ý thức của mọi người về tính trung thực tăng lên

0:12:26.000,0:12:28.000
1 chút giống như thí nghiệm 10 Điều Răn của Chúa

0:12:28.000,0:12:32.000
và mọi người thậm chí gian lận ít hơn.

0:12:32.000,0:12:36.000
Vậy, chúng tôi đã học được gì từ thí nghiệm này?

0:12:36.000,0:12:39.000
Chúng tôi rút ra rằng nhiều người có thể gian lận

0:12:39.000,0:12:42.000
Họ gian lận chỉ 1 chút thôi

0:12:42.000,0:12:46.000
Khi chúng tôi gợi cho họ về phẩm chất đạo đức, họ gian lận ít đi

0:12:46.000,0:12:49.000
Khi chúng tôi tạo 1 khoảng cách lớn hơn khỏi gian lận

0:12:49.000,0:12:53.000
khỏi tiền bạc, họ gian lận nhiều hơn.

0:12:53.000,0:12:55.000
Và khi chúng tôi thấy hành vi gian lận quanh chúng tôi

0:12:55.000,0:12:59.000
đặc biệt nếu nó là 1 phần trong cùng nhóm ấy, gian lận tăng lên

0:12:59.000,0:13:02.000
Bây giờ, nếu chúng ta nghĩ đến thị trường chứng khoán

0:13:02.000,0:13:03.000
nghĩ đến những gì đang diễn ra

0:13:03.000,0:13:06.000
Chuyện gì sẽ xảy ra trong 1 tình huống khi bạn tạo ra cái gì đó

0:13:06.000,0:13:08.000
nơi mà bạn trả mọi người nhiều tiền

0:13:08.000,0:13:11.000
để thấy hiện thực theo 1 cách méo mó 1 chút?

0:13:11.000,0:13:14.000
Liệu họ không thể nhìn thấy điều đó theo cách này?

0:13:14.000,0:13:15.000
Tất nhiên họ có thể

0:13:15.000,0:13:16.000
Chuyện gì sẽ xay ra khi bạn làm những việc khác

0:13:16.000,0:13:18.000
như là tách rời mọi thứ khỏi tiền?

0:13:18.000,0:13:21.000
Bạn gọi đó là chứng khoán, hay các quyền chọn chứng khoán, các chứng khoán phái sinh,

0:13:21.000,0:13:22.000
chứng khoán nợ.

0:13:22.000,0:13:25.000
Có thể nào với những thứ xa xôi như thế

0:13:25.000,0:13:27.000
không phải là phiếu đổi tiền trong 1 giây,

0:13:27.000,0:13:29.000
nó là thứ mà nhiều bước được tách khỏi tiền bạc

0:13:29.000,0:13:33.000
trong 1 khoảng thời gian dài hơn- mọi người sẽ gian lận nhiều hơn?

0:13:33.000,0:13:35.000
Và điều gì sẽ xảy ra với môi trường xã hội

0:13:35.000,0:13:38.000
khi mọi người thấy những người khác cư xử như vậy xung quanh mình?

0:13:38.000,0:13:42.000
Tôi cho rằng tất cả các lực tác động đó hoạt động theo 1 cách xấu

0:13:42.000,0:13:44.000
trên thị trường chứng khoán

0:13:44.000,0:13:47.000
Khái quát hơn, tôi muốn nói với bạn về

0:13:47.000,0:13:50.000
kinh tế học ứng xử.

0:13:50.000,0:13:54.000
Chúng ta trong cuộc đời có nhiều trực giác

0:13:54.000,0:13:57.000
và vấn đề là nhiều trực giác đó là sai

0:13:57.000,0:14:00.000
Câu hỏi đặt ra là, chúng ta sẽ kiểm tra những trực giác đó chứ?

0:14:00.000,0:14:02.000
Chúng ta có thể nghĩ đến làm thế nào để kiểm tra trực giác này

0:14:02.000,0:14:04.000
trong cuộc sống cá nhân mình, trong cuộc sống kinh doanh của chúng ta

0:14:04.000,0:14:07.000
và nhất là khi nó liên quan đến chính sách,

0:14:07.000,0:14:10.000
khi chúng ta nghĩ đến những thứ như Không Đứa Trẻ Nào Bị Bỏ Lại

0:14:10.000,0:14:13.000
khi bạn xây dựng những thị trường chứng khoán mới, khi bạn xây dựng các chính sách khác

0:14:13.000,0:14:16.000
thuế, chăm sóc sức khỏe, ...

0:14:16.000,0:14:18.000
Và khó khăn trong việc kiểm tra trực giác

0:14:18.000,0:14:20.000
là bài học lớn cho tôi

0:14:20.000,0:14:22.000
khi tôi trở lại gặp các y tá và nói chuyện với họ.

0:14:22.000,0:14:24.000
Tôi trở lại để nói với họ

0:14:24.000,0:14:27.000
những gì tôi khám phá ra về việc tháo băng y tế

0:14:27.000,0:14:29.000
Và tôi học được 2 điều thú vị sau

0:14:29.000,0:14:31.000
Một là cô y tá yêu thích của tôi,Ettie,

0:14:31.000,0:14:35.000
đã nói với tôi rằng tôi không cân nhắc nỗi đau của cô

0:14:35.000,0:14:37.000
Cô nói," Dĩ nhiên, cháu biết đấy, cháu đã rất đau đớn.

0:14:37.000,0:14:39.000
Nhưng hãy nghĩ đến cô như 1 y tá

0:14:39.000,0:14:41.000
tháo băng y tế cho 1 người cô yêu quý

0:14:41.000,0:14:44.000
và phải làm thế liên tục trong 1 thời gian dài

0:14:44.000,0:14:47.000
Gây ra đau đơn như thế cũng làm cô rất buồn."

0:14:47.000,0:14:52.000
Và cô ấy nói, có thể đó là 1 phần lý do gây khó khăn cho cô.

0:14:52.000,0:14:55.000
Nhưng điều thực sự thú vị là vì cô ấy nói,

0:14:55.000,0:15:00.000
"Cô không nghĩ trực giác của cháu đã đúng

0:15:00.000,0:15:01.000
Cô cảm thấy trực giác của cô là đúng."

0:15:01.000,0:15:03.000
Nếu bạn nghĩ đến tất cả trực giác của mình,

0:15:03.000,0:15:07.000
rất khó để tin trực giác của mình là sai.

0:15:07.000,0:15:10.000
Và cô ấy nói, " Giả sử trực giác của cô là đúng..."-

0:15:10.000,0:15:12.000
cô ấy nghĩ trực giác của mình đúng

0:15:12.000,0:15:17.000
rất khó cho cô ấy chấp nhận làm 1 thí nghiệm khó

0:15:17.000,0:15:19.000
để thử và kiểm tra liệu cô ấy có sai không.

0:15:19.000,0:15:23.000
Nhưng thực ra, đây là tình huống chúng ta luôn rơi vào

0:15:23.000,0:15:26.000
Chúng ta có những trực giác rất mạnh về mọi việc

0:15:26.000,0:15:29.000
về khả năng của riêng chúng ta, về nền kình tế hoạt động ra sao

0:15:29.000,0:15:31.000
hay chúng ta nên trả lương cho các giáo viên như thế nào

0:15:31.000,0:15:34.000
Nhưng trừ phi chúng ta bắt đầu thử nghiệm các trực giác đó

0:15:34.000,0:15:36.000
nếu không chúng ta sẽ không cải thiện tốt hơn.

0:15:36.000,0:15:38.000
Và hãy nghĩ đến cuộc sống của tôi lẽ ra sẽ tốt hơn đến mức nào

0:15:38.000,0:15:40.000
nếu các y tá đó sẵn sàng kiểm tra trực giác của họ

0:15:40.000,0:15:41.000
và mọi thứ lẽ ra sẽ tốt hơn thế nào

0:15:41.000,0:15:46.000
nếu chúng ta bắt tay vào làm thí nghiệm có hệ thống về trực giác của mình

0:15:46.000,0:15:48.000
Cảm ơn các bạn rất nhiều