1
00:00:01,000 --> 00:00:03,000
Hôm nay, tôi muốn nói 1 chút về

2
00:00:03,000 --> 00:00:06,000
tính phi lý có thể lường trước được

3
00:00:06,000 --> 00:00:10,000
Niềm đam mê của tôi về lĩnh vực này

4
00:00:10,000 --> 00:00:13,000
bắt đầu cách đây nhiều năm trong bệnh viện.

5
00:00:13,000 --> 00:00:17,000
Khi ấy tôi bị bỏng nặng.

6
00:00:17,000 --> 00:00:20,000
Nếu chẳng may bạn phải dành nhiều thời gian ở bệnh viện,

7
00:00:20,000 --> 00:00:23,000
bạn sẽ bắt gặp nhiều dạng phi lý

8
00:00:23,000 --> 00:00:28,000
Một điều đặc biệt gây khó khăn cho tôi tại khoa điều trị bỏng

9
00:00:28,000 --> 00:00:32,000
là quá trình các y tá tháo băng cho tôi.

10
00:00:33,000 --> 00:00:35,000
Bây giờ, bạn phải tháo băng y tế tại 1 số vị trí,

11
00:00:35,000 --> 00:00:38,000
bạn phải cẩn thận xem xét đâu là cách làm đúng

12
00:00:38,000 --> 00:00:42,000
Cách 1: bóc nó ra nhanh - thời gian ngắn nhưng phải khá mạnh tay

13
00:00:42,000 --> 00:00:44,000
hoặc cách 2: bạn tháo băng từ từ--

14
00:00:44,000 --> 00:00:48,000
mất khá nhiều thời gian- nhưng từng giây qua đi bớt đau đớn hơn--

15
00:00:48,000 --> 00:00:51,000
Vậy cách nào là đúng?

16
00:00:51,000 --> 00:00:55,000
Các y tá trong khoa tôi nằm cho rằng phương pháp đúng nhất là

17
00:00:55,000 --> 00:00:58,000
cách 1, họ giữ 1 đầu và bắt đầu bóc

18
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
và giữ 1 đầu rồi bóc.

19
00:01:00,000 --> 00:01:04,000
Vì tôi bị bỏng 70% cơ thể nên mất khoảng 1 tiếng tháo băng.

20
00:01:04,000 --> 00:01:07,000
Như bạn có thể tưởng tượng

21
00:01:07,000 --> 00:01:11,000
tôi căm ghét cái khoảnh khắc bóc toạc với 1 sức mạnh kinh hồn.

22
00:01:11,000 --> 00:01:13,000
Và tôi sẽ cố gắng lý sự với họ

23
00:01:13,000 --> 00:01:14,000
"Tại sao chúng ta không thử cách khác?"

24
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
"Tại sao chúng ta không làm lâu hơn 1 chút

25
00:01:16,000 --> 00:01:21,000
2 tiếng thay vì 1 tiếng, và nhẹ tay hơn?"

26
00:01:21,000 --> 00:01:23,000
Và các y tá nói với tôi 2 điều.

27
00:01:23,000 --> 00:01:27,000
Họ nói rằng mẫu bệnh nhân đúng mực là

28
00:01:27,000 --> 00:01:30,000
những người tin tưởng vào các y tá luôn thao tác đúng để giảm đau tối đa

29
00:01:30,000 --> 00:01:33,000
và họ cũng nói rằng bệnh nhân không nên

30
00:01:33,000 --> 00:01:35,000
gợi ý hay can thiệp, hoặc...

31
00:01:35,000 --> 00:01:38,000
Đây không phải bằng chữ Hebrew

32
00:01:38,000 --> 00:01:41,000
Nó bằng mọi thứ ngôn ngữ tôi từng biết

33
00:01:41,000 --> 00:01:45,000
Và, bạn biết đấy, không có nhiều nhiều thứ tôi có thể làm

34
00:01:45,000 --> 00:01:48,000
và họ tiếp tục làm công việc của mình.

35
00:01:48,000 --> 00:01:50,000
Và khoảng 3 năm sau, khi tôi ra viện,

36
00:01:50,000 --> 00:01:53,000
tôi đã bắt đầu học đại học

37
00:01:53,000 --> 00:01:56,000
Và 1 trong số các bài học thú vị nhất tôi đã học

38
00:01:56,000 --> 00:01:58,000
là phương pháp thử nghiệm

39
00:01:58,000 --> 00:02:02,000
nghĩa là nếu bạn nghi vấn điều gì, bạn có thể tạo 1 bản mô phỏng nghi vấn

40
00:02:02,000 --> 00:02:06,000
một cách trừu tượng, bạn có thể cố gắng kiểm tra nghi vấn,

41
00:02:06,000 --> 00:02:08,000
có thể học được chút gì về thế giới.

42
00:02:08,000 --> 00:02:10,000
Đó là những gì tôi đã làm.

43
00:02:10,000 --> 00:02:11,000
Tôi vẫn rất quan tâm

44
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
đến câu hỏi làm cách nào để tháo băng y tế cho bệnh nhân bỏng.

45
00:02:13,000 --> 00:02:16,000
Ban đầu tôi không có nhiều tiền,

46
00:02:16,000 --> 00:02:20,000
vì thế tôi đã đến cửa hàng kim khí và mua 1 cái bàn kẹp thợ mộc.

47
00:02:20,000 --> 00:02:24,000
Sau đó tôi mang mọi người tới phòng thí nhiệm, đặt ngón tay họ vào đó,

48
00:02:24,000 --> 00:02:26,000
và tôi kẹp họ 1 chút.

49
00:02:26,000 --> 00:02:28,000
(Tiếng cười)

50
00:02:28,000 --> 00:02:31,000
Và tôi kẹp trong 1 khoảng thời gian dài và ngắn,

51
00:02:31,000 --> 00:02:33,000
cơn đau lúc tăng lúc giảm,

52
00:02:33,000 --> 00:02:37,000
có lúc nghỉ ngơi và có lúc không- tất cả các mức độ đau đớn.

53
00:02:37,000 --> 00:02:39,000
Sau khi thôi không làm đau mọi người nữa, tôi sẽ hỏi họ

54
00:02:39,000 --> 00:02:41,000
Bạn có đau không? Đau như thế nào?

55
00:02:41,000 --> 00:02:43,000
Hoặc nếu được chọn giữa 2 kiểu đau cuối,

56
00:02:43,000 --> 00:02:45,000
bạn sẽ chọn cái nào?

57
00:02:45,000 --> 00:02:48,000
(Tiếng cười)

58
00:02:48,000 --> 00:02:51,000
Tôi tiếp tục làm thí nghiệm này 1 thời gian

59
00:02:51,000 --> 00:02:53,000
(Tiếng cười)

60
00:02:53,000 --> 00:02:57,000
Và sau đó, giống các đề tài nghiên cứu hay khác, tôi nhận thêm nguồn tài trợ.

61
00:02:57,000 --> 00:02:59,000
Tôi thử nghiệm dùng âm thanh và shock điện

62
00:02:59,000 --> 00:03:04,000
thậm chí tôi có cả bộ quần áo gây đau khiến mọi người thấy đau hơn.

63
00:03:04,000 --> 00:03:08,000
Nhưng khi kết thúc dự án,

64
00:03:08,000 --> 00:03:11,000
cái tôi rút ra được là các y tá đã sai.

65
00:03:11,000 --> 00:03:14,000
Đây là những con người tuyệt vời với sự chuẩn bị tốt

66
00:03:14,000 --> 00:03:16,000
nhiều kinh nghiệm, tuy nhiên

67
00:03:16,000 --> 00:03:20,000
họ luôn không lường trước hết được sự đau đớn.

68
00:03:20,000 --> 00:03:23,000
Hóa ra là vì chúng ta không mã hóa thời lượng

69
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
theo cách mã hóa cường độ,

70
00:03:25,000 --> 00:03:29,000
Lẽ ra tôi sẽ bớt đau nếu thời gian chịu đựng kéo dài hơn

71
00:03:29,000 --> 00:03:31,000
và độ mạnh thấp hơn

72
00:03:31,000 --> 00:03:34,000
Hóa ra chúng ta nên bắt đầu với vùng mặt

73
00:03:34,000 --> 00:03:36,000
là vùng đau đớn hơn, rồi chuyển đến chân

74
00:03:36,000 --> 00:03:39,000
tạo 1 xu hướng cải thiện theo thời gian--

75
00:03:39,000 --> 00:03:40,000
như thế sẽ đỡ đau hơn.

76
00:03:40,000 --> 00:03:42,000
Và cũng hóa ra họ nên

77
00:03:42,000 --> 00:03:44,000
cho tôi nghỉ vào giữa quá trình để hồi phục khỏi cơn đau.

78
00:03:44,000 --> 00:03:46,000
Tất cả những điều này đều rất hữu ích

79
00:03:46,000 --> 00:03:49,000
nhưng các y tá của tôi lại chẳng biết gì.

80
00:03:49,000 --> 00:03:50,000
Từ điểm này, tôi bắt đầu suy nghĩ

81
00:03:50,000 --> 00:03:53,000
liệu các y tá đó là nhũng người duy nhất trên thế giới này làm mọi việc tồi tệ hơn

82
00:03:53,000 --> 00:03:56,000
vì 1 quyết định này, hay đây là trường hợp phổ biến?

83
00:03:56,000 --> 00:03:58,000
Và hóa ra đó là tình trạng chung thôi.

84
00:03:58,000 --> 00:04:01,000
Chúng ta mắc rất nhiều lỗi.

85
00:04:01,000 --> 00:04:06,000
Và tôi muốn nói về 1 ví dụ điển hình của sự phi lý

86
00:04:06,000 --> 00:04:09,000
Tôi muốn nói về hành vi gian lận.

87
00:04:09,000 --> 00:04:11,000
Lý do tôi chọn gian lận là vì nó rất thú vị

88
00:04:11,000 --> 00:04:13,000
và vì nó sẽ cho chúng ta biết điều gì đó

89
00:04:13,000 --> 00:04:16,000
về tình tình của thị trường chứng khoán chúng ta tham gia.

90
00:04:16,000 --> 00:04:19,000
Tôi bắt đầu quan tâm đến sự gian lận

91
00:04:19,000 --> 00:04:21,000
khi vụ tai tiếng Enron đến và thình lình bùng nổ,

92
00:04:21,000 --> 00:04:24,000
và tôi bắt đầu nghĩ chuyện gì đang xảy ra ở đây.

93
00:04:24,000 --> 00:04:25,000
Liệu đây chỉ là trường hợp

94
00:04:25,000 --> 00:04:28,000
con sâu bỏ rầu nồi canh

95
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
hay chúng ta đang nói về 1 bệnh dịch

96
00:04:30,000 --> 00:04:34,000
mà nhiều người đều có thể hành xử theo cách này?

97
00:04:34,000 --> 00:04:38,000
Vì vậy, như chúng tôi vẫn thường làm, tôi quyết định làm 1 thí nghiệm đơn giản.

98
00:04:38,000 --> 00:04:39,000
Nó như thế này...

99
00:04:39,000 --> 00:04:42,000
Nếu bạn tham gia thí nghiệm, tôi sẽ đưa cho bạn 1 tờ giấy

100
00:04:42,000 --> 00:04:46,000
với 20 phép tính đơn giản mà ai cũng có thể làm được

101
00:04:46,000 --> 00:04:48,000
nhưng tôi sẽ không cho bạn đủ thời gian.

102
00:04:48,000 --> 00:04:50,000
Sau 5 phút, tôi sẽ nói

103
00:04:50,000 --> 00:04:53,000
" Đưa tôi tờ giấy, tôi sẽ trả bạn $1 cho 1 câu hỏi"

104
00:04:53,000 --> 00:04:57,000
Tôi phải trả 4 $ cho công việc của họ

105
00:04:57,000 --> 00:04:59,000
vì trung bình mỗi người giải được 4 phép tính.

106
00:04:59,000 --> 00:05:02,000
Với những người khác, tôi tạo cơ hội cho họ gian lận.

107
00:05:02,000 --> 00:05:03,000
Tôi đưa đề bài cho họ.

108
00:05:03,000 --> 00:05:05,000
Sau 5 phút , tôi nói

109
00:05:05,000 --> 00:05:06,000
" Bạn hãy xé tờ giấy đó đi.

110
00:05:06,000 --> 00:05:09,000
Nhét các mảnh vụn vào túi quần hoặc ba lô,

111
00:05:09,000 --> 00:05:12,000
và nói cho tôi biết bạn trả lời đúng bao nhiêu câu hỏi."

112
00:05:12,000 --> 00:05:15,000
Mọi người bây giờ trung bình "trả lời đúng" 7 câu.

113
00:05:15,000 --> 00:05:20,000
Bây giờ, việc đó không phải như thể có 1 vài con sâu--

114
00:05:20,000 --> 00:05:23,000
nghĩa là 1 vài người gian lận nhiều.

115
00:05:23,000 --> 00:05:26,000
Mà những gì chúng tôi quan sát được là rất nhiều người gian lận 1 chút.

116
00:05:26,000 --> 00:05:29,000
Xét trên lý thuyết kinh tế,

117
00:05:29,000 --> 00:05:32,000
gian lận là sự phân tích lợi nhuận rất đơn giản.

118
00:05:32,000 --> 00:05:34,000
Vậy, có bao nhiêu khả năng bị bắt quả tang?

119
00:05:34,000 --> 00:05:37,000
Tôi sẽ kiếm được bao nhiêu nếu gian lận?

120
00:05:37,000 --> 00:05:39,000
tôi sẽ bị phạt bao nhiêu tiền nếu bị phát hiện?

121
00:05:39,000 --> 00:05:41,000
Và bạn cân nhắc những lựa chọn đó--

122
00:05:41,000 --> 00:05:43,000
bạn đang phân tích lợi nhuận 1 cách đơn giản,

123
00:05:43,000 --> 00:05:46,000
và bạn quyết định liệu nó có xứng đáng để phạm tội hay không.

124
00:05:46,000 --> 00:05:48,000
Chúng tôi cố gắng kiểm tra điều này

125
00:05:48,000 --> 00:05:52,000
Với 1 số người, chúng tôi thay đổi số tiền họ có thể kiếm được

126
00:05:52,000 --> 00:05:53,000
số tiền họ có thể lấy trộm

127
00:05:53,000 --> 00:05:56,000
chúng tôi trả họ 10 cent cho 1 câu trả lời đúng, 50 cent,

128
00:05:56,000 --> 00:05:59,000
$1, $5, $10 cho 1 câu trả lời đúng.

129
00:05:59,000 --> 00:06:03,000
Bạn sẽ nghĩ rằng khi số tiền trên bàn tăng lên

130
00:06:03,000 --> 00:06:06,000
mọi người sẽ gian lận nhiều hơn, nhưng thực tế không phải vậy

131
00:06:06,000 --> 00:06:09,000
Có nhiều người gian lận bằng cách ăn gian 1 chút.

132
00:06:09,000 --> 00:06:12,000
Thế còn về khả năng bị phát hiện?

133
00:06:12,000 --> 00:06:14,000
Một số người xé đôi tờ giấy

134
00:06:14,000 --> 00:06:15,000
vì thế bằng chứng vẫn còn.

135
00:06:15,000 --> 00:06:17,000
Một số xé toàn bộ tờ giấy.

136
00:06:17,000 --> 00:06:20,000
Một số xé tất cả , đi ra khỏi phòng,

137
00:06:20,000 --> 00:06:23,000
lấy tiền từ hộp đựng hơn 100$

138
00:06:23,000 --> 00:06:26,000
Bạn sẽ nghĩ rằng khi khả năng bị phát hiện giảm xuống

139
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
mọi người sẽ gian lận nhiều hơn, nhưng 1 lần nữa , đây không phải trường hợp đó.

140
00:06:29,000 --> 00:06:32,000
1 lần nữa, nhiều người gian lận 1 chút

141
00:06:32,000 --> 00:06:35,000
và họ thiếu nhạy cảm với các ưu đãi kinh tế đó.

142
00:06:35,000 --> 00:06:36,000
Do vậy chúng ta nói " Nếu mọi người không nhạy cảm

143
00:06:36,000 --> 00:06:41,000
với các giải thích về lý thuyết phù hợp kinh tế, với các lực đó

144
00:06:41,000 --> 00:06:44,000
chuyện gì sẽ tiếp tục xảy ra?"

145
00:06:44,000 --> 00:06:47,000
Và chúng tôi nghĩ có thể có 2 lực đang diễn ra

146
00:06:47,000 --> 00:06:49,000
một mặt, chúng ta luôn muốn tự soi bản thân trong gương

147
00:06:49,000 --> 00:06:52,000
và cảm giác tốt về bản thân, do vậy chúng ta không muốn gian lận

148
00:06:52,000 --> 00:06:54,000
Mặt khác, chúng ta có thể gian lận 1 chút

149
00:06:54,000 --> 00:06:56,000
và vẫn cảm thấy tốt đẹp về bản thân

150
00:06:56,000 --> 00:06:57,000
Vậy , có thể vấn đề ở đây là

151
00:06:57,000 --> 00:06:59,000
1 mức độ gian lận chúng ta không thể vượt qua

152
00:06:59,000 --> 00:07:03,000
nhưng chúng ta vẫn có lợi từ việc gian lận ở mức độ thấp

153
00:07:03,000 --> 00:07:06,000
miễn là nó không làm thay đổi ấn tượng của chúng ta về chính bản thân mình.

154
00:07:06,000 --> 00:07:09,000
Chúng ta gọi đó là yếu tố gian lận cá nhân.

155
00:07:10,000 --> 00:07:14,000
Vậy, làm thế nào để kiểm tra yếu tố gian lận cá nhân?

156
00:07:14,000 --> 00:07:18,000
Ban đầu chúng tôi nói, chúng tôi có thể làm gì để giảm yếu tố này?

157
00:07:18,000 --> 00:07:20,000
Chúng tôi mang mọi người đến phòng thí nghiệm và nói

158
00:07:20,000 --> 00:07:22,000
" Hôm nay chúng tôi có 2 nhiệm vụ cho các bạn

159
00:07:22,000 --> 00:07:23,000
Đầu tiên, chúng tôi yêu cầu 1 nửa số người tham gia

160
00:07:23,000 --> 00:07:25,000
hồi tưởng 10 cuốn sách họ đã đọc ở cấp 3

161
00:07:25,000 --> 00:07:28,000
hoặc nhớ lại 10 Điều Răn của Chúa

162
00:07:28,000 --> 00:07:30,000
và sau đó chúng tôi tạo cơ hội cho họ gian lận

163
00:07:30,000 --> 00:07:33,000
Kết quả là những người cố gắng nhớ lại 10 Điều Răn của Chúa

164
00:07:33,000 --> 00:07:35,000
-và trong mẫu của chúng tôi, không ai nhớ hết cả 10 Điều Răn

165
00:07:36,000 --> 00:07:40,000
nhưng những người cố gắng nhớ 10 Điều Răn

166
00:07:40,000 --> 00:07:43,000
được tạo cơ hội để gian lận, lại không gian lận chút nào.

167
00:07:43,000 --> 00:07:45,000
Họ không phải những người nặng tín ngưỡng hơn

168
00:07:45,000 --> 00:07:46,000
những người nhớ được nhiều điều răn hơn thì gian lận ít hơn

169
00:07:46,000 --> 00:07:48,000
và những người ít tôn giáo

170
00:07:48,000 --> 00:07:49,000
là những người không thể nhớ được hầu hết bất kỳ điều răn nào

171
00:07:49,000 --> 00:07:51,000
thì gian lận nhiều hơn.

172
00:07:51,000 --> 00:07:55,000
Khoảnh khắc mọi người nghĩ về việc cố gắng nhớ lại 10 Điều Răn

173
00:07:55,000 --> 00:07:56,000
họ đã thôi gian lận

174
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
Thực tế, thậm chí khi chúng tôi yêu cầu những người tự cho là theo thuyết vô thần

175
00:07:58,000 --> 00:08:02,000
thề trên Kinh Thánh và chúng tôi cho họ cơ hội để gian lận

176
00:08:02,000 --> 00:08:04,000
nhưng họ không gian lận chút nào.

177
00:08:06,000 --> 00:08:08,000
10 Điều Răn rất khó

178
00:08:08,000 --> 00:08:10,000
để đưa vào hệ thống giáo dục, vì thế chúng tôi nói

179
00:08:10,000 --> 00:08:12,000
"Tại sao chúng ta không yêu cầu mọi người ký mật mã danh dự?"

180
00:08:12,000 --> 00:08:14,000
Sau đó, chúng tôi đã yêu cầu mọi người làm như thế

181
00:08:14,000 --> 00:08:18,000
"Tôi hiểu rằng cuộc điều tra ngắn này nằm dưới Mã Danh Dự MIT"

182
00:08:18,000 --> 00:08:21,000
Sau đó họ xé nó đi. Không có bất kỳ gian lận nào

183
00:08:21,000 --> 00:08:22,000
Và thú vị ở chỗ

184
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
MIT không có bất kỳ mã danh dự nào.

185
00:08:24,000 --> 00:08:29,000
(Tiếng cười)

186
00:08:29,000 --> 00:08:33,000
Vậy, tất cả điều trên là về việc giảm yếu tố gian lận cá nhân

187
00:08:33,000 --> 00:08:36,000
Thế còn về tăng yếu tố gian lận?

188
00:08:36,000 --> 00:08:38,000
Thí nhiệm đầu tiên- tôi đi xung quanh MIT

189
00:08:38,000 --> 00:08:41,000
và đặt 6 hộp Coke vào tủ lạnh

190
00:08:41,000 --> 00:08:43,000
loại tủ lạnh thông thường cho sinh viên chưa tốt nghiệp

191
00:08:43,000 --> 00:08:46,000
Và tôi quay lại để đo cái mà chúng tôi gọi

192
00:08:46,000 --> 00:08:50,000
là nửa cuộc đời của Coke- nó tồn tại được bao lâu trong tủ lạnh?

193
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
Như bạn có thể đoán nó không "sống" được lâu. Mọi người đã uống chúng.

194
00:08:53,000 --> 00:08:57,000
Ngược lại, tôi đặt $6 vào đĩa

195
00:08:57,000 --> 00:09:00,000
và bỏ các đĩa đó trong cùng cái tủ lạnh đó

196
00:09:00,000 --> 00:09:01,000
Không đồng đô la nào bị mất cả

197
00:09:01,000 --> 00:09:04,000
Đây không phải là 1 thí nghiệm khoa học xã hội tốt

198
00:09:04,000 --> 00:09:07,000
nên để làm tốt hơn, tôi đã làm 1 thí nhiệm y như

199
00:09:07,000 --> 00:09:09,000
tôi đã mô tả cho các bạn lúc trước

200
00:09:09,000 --> 00:09:12,000
1/3 người tham gia nhận tờ giấy chúng tôi phát, họ trả lại cho chúng tôi

201
00:09:12,000 --> 00:09:15,000
1/3 người nhận giấy, họ xé nó đi

202
00:09:15,000 --> 00:09:16,000
và nói với chúng tôi

203
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
" tôi giải được X phép tính. Hãy đưa cho tôi X đô la."

204
00:09:19,000 --> 00:09:22,000
1/3 người tham gia, sau khi xé giấy

205
00:09:22,000 --> 00:09:24,000
họ nói với chúng tôi

206
00:09:24,000 --> 00:09:30,000
" Tôi giải được X phép tính. Hãy đưa cho tôi X phiếu đổi tiền."

207
00:09:30,000 --> 00:09:33,000
Chúng tôi không trả họ bằng đô la mà bằng 1 thứ khác

208
00:09:33,000 --> 00:09:36,000
Sau đó họ thấy thứ đó, đi 12 ft đến nơi

209
00:09:36,000 --> 00:09:38,000
đổi nó lấy một ít tiền mặt.

210
00:09:38,000 --> 00:09:40,000
Hãy nghĩ tới trực giác sau:

211
00:09:40,000 --> 00:09:43,000
Bạn sẽ thấy tồi tệ ra sao nếu lấy cái bút chì ở cơ quan về nhà

212
00:09:43,000 --> 00:09:45,000
so với cảm giác

213
00:09:45,000 --> 00:09:47,000
lấy 10 cent từ hộp tiền lẻ

214
00:09:47,000 --> 00:09:50,000
những điều này tạo cảm giác rất khác nhau

215
00:09:50,000 --> 00:09:53,000
Liệu được trả bằng tiền mặt

216
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
hay bằng phiếu đổi tiền có tạo nên sự khác biệt?

217
00:09:56,000 --> 00:09:58,000
Các đối tượng nghiên cứu nhân đôi sự gian lận của họ.

218
00:09:58,000 --> 00:10:00,000
Tôi sẽ nói với bạn điều tôi nghĩ

219
00:10:00,000 --> 00:10:02,000
về điều này và về thị trường chứng khoán trong 1 phút tới

220
00:10:03,000 --> 00:10:07,000
Nhưng điiều này không giải quyết vấn đề lớn giữa tôi và Enron

221
00:10:07,000 --> 00:10:10,000
vì trong Enron có 1 yếu tố xã hội

222
00:10:10,000 --> 00:10:11,000
Mọi người thấy cách cư xử của nhau

223
00:10:11,000 --> 00:10:13,000
Thực tế thì hàng ngày chúng ta xem tin tức

224
00:10:13,000 --> 00:10:15,000
thấy các ví dụ gian lận của mọi người

225
00:10:15,000 --> 00:10:18,000
Điều này gây ra cái gì cho chúng ta?

226
00:10:18,000 --> 00:10:19,000
Chúng tôi làm 1 thí nghiệm khác

227
00:10:19,000 --> 00:10:22,000
Chúng tôi có 1 nhóm lớn các sinh viên tham gia thí nghiệm

228
00:10:22,000 --> 00:10:23,000
và chúng tôi đã trả trước cho họ

229
00:10:23,000 --> 00:10:26,000
Vì vậy mỗi người đều có 1 phong bao tiền cho cuộc thí nghiệm

230
00:10:26,000 --> 00:10:28,000
chúng tôi nói với họ rằng đến lúc cuối, chúng tôi yêu cầu họ

231
00:10:28,000 --> 00:10:32,000
trả lại số tiền họ không làm ra. Có được không?

232
00:10:32,000 --> 00:10:33,000
Điều tương tự xảy ra.

233
00:10:33,000 --> 00:10:35,000
Khi chúng tôi tạo cơ hội cho họ gian lận, họ gian lận

234
00:10:35,000 --> 00:10:38,000
chỉ 1 chút, nhưng tất cả đều như vậy.

235
00:10:38,000 --> 00:10:41,000
Nhưng trong thí nghiệm này, chúng tôi đã thuê 1 sinh viên điện ảnh

236
00:10:41,000 --> 00:10:45,000
Sinh viên này đứng lên sau 30 giây và nói,

237
00:10:45,000 --> 00:10:48,000
"Tôi đã giải xong mọi thứ. Bây giờ tôi phải làm gì nữa?"

238
00:10:48,000 --> 00:10:52,000
và người điều hành nói,"Nếu bạn làm xong mọi việc thì về nhà được rồi."

239
00:10:52,000 --> 00:10:53,000
Nhiệm vụ hoàn thành như thế đấy.

240
00:10:53,000 --> 00:10:57,000
Chúng tôi có 1 sinh viên - 1 sinh viên diễn xuất

241
00:10:57,000 --> 00:10:59,000
là 1 phần trong nhóm.

242
00:10:59,000 --> 00:11:01,000
Không ai biết đó là 1 diễn viên

243
00:11:01,000 --> 00:11:05,000
Và họ gian lận rõ ràng và nghiêm trọng

244
00:11:05,000 --> 00:11:08,000
Chuyện gì sẽ diễn ra với những sinh viên còn lại trong nhóm?

245
00:11:08,000 --> 00:11:11,000
Họ sẽ gian lận ít hơn, hay nhiều hơn?

246
00:11:11,000 --> 00:11:13,000
Đây là những gì đã diễn ra.

247
00:11:13,000 --> 00:11:17,000
Kết quả là nó phụ thuộc vào loại áo nào họ đang mặc

248
00:11:17,000 --> 00:11:19,000
Đây là nó.

249
00:11:19,000 --> 00:11:22,000
Chúng tôi đã cho thử nghiệm cái này tại Carnegie Mellon và Pittsburgh

250
00:11:22,000 --> 00:11:24,000
Tại Pittsburgh có 2 trường đại học lớn

251
00:11:24,000 --> 00:11:27,000
Carnegie Mellon và đại học Pittsburgh

252
00:11:27,000 --> 00:11:29,000
Tất cả đối tượng tham gia thí nghiệm

253
00:11:29,000 --> 00:11:31,000
là sinh viên ở Carnegie Mellon

254
00:11:31,000 --> 00:11:35,000
Khi người diễn viên đứng lên ( là sinh viên của Carnegie Mellon)

255
00:11:35,000 --> 00:11:37,000
anh thực sự là sinh viên của Carnegie Mellon

256
00:11:37,000 --> 00:11:41,000
nhưng anh ta thuộc nhóm của họ, và gian lận tăng lên

257
00:11:41,000 --> 00:11:45,000
Nhưng khi anh ta mặc 1 cái áo của đại học Pittsburgh

258
00:11:45,000 --> 00:11:47,000
gian lận giảm xuống

259
00:11:47,000 --> 00:11:50,000
(Tiếng cười)

260
00:11:50,000 --> 00:11:53,000
Điều này rất quan trọng, vì hãy nhớ

261
00:11:53,000 --> 00:11:55,000
khi người sinh viên đó đứng lên,

262
00:11:55,000 --> 00:11:58,000
mọi người thấy rõ họ có thể an toàn với gian lận

263
00:11:58,000 --> 00:12:00,000
vì người điều hành nói

264
00:12:00,000 --> 00:12:02,000
"Bạn đã hoàn thành công việc.Về nhà được rồi" và họ đã ra về với 1 số tiền

265
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
Vì thế không có nhiều khả năng bị phát hiện

266
00:12:05,000 --> 00:12:08,000
Nó liên quan đến các quy tắc của gian lận

267
00:12:08,000 --> 00:12:11,000
Nếu ai đó từ nhóm chúng tôi gian lận và chúng tôi thấy rõ là họ gian lận

268
00:12:11,000 --> 00:12:15,000
chúng tôi thấy với tư cách 1 nhóm, sẽ là phù hợp hơn để hành xử theo cách đó

269
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
Nhưng nếu ai đó từ 1 nhóm khác, những người tồi tệ đó

270
00:12:17,000 --> 00:12:19,000
Ý tôi là không phải tồi tệ theo cách--

271
00:12:19,000 --> 00:12:21,000
nhưng ai đó từ 1 trường khác, 1 nhóm khác

272
00:12:21,000 --> 00:12:23,000
mà chúng tôi không muốn hợp tác cùng

273
00:12:23,000 --> 00:12:26,000
1 cách đột ngột, ý thức của mọi người về tính trung thực tăng lên

274
00:12:26,000 --> 00:12:28,000
1 chút giống như thí nghiệm 10 Điều Răn của Chúa

275
00:12:28,000 --> 00:12:32,000
và mọi người thậm chí gian lận ít hơn.

276
00:12:32,000 --> 00:12:36,000
Vậy, chúng tôi đã học được gì từ thí nghiệm này?

277
00:12:36,000 --> 00:12:39,000
Chúng tôi rút ra rằng nhiều người có thể gian lận

278
00:12:39,000 --> 00:12:42,000
Họ gian lận chỉ 1 chút thôi

279
00:12:42,000 --> 00:12:46,000
Khi chúng tôi gợi cho họ về phẩm chất đạo đức, họ gian lận ít đi

280
00:12:46,000 --> 00:12:49,000
Khi chúng tôi tạo 1 khoảng cách lớn hơn khỏi gian lận

281
00:12:49,000 --> 00:12:53,000
khỏi tiền bạc, họ gian lận nhiều hơn.

282
00:12:53,000 --> 00:12:55,000
Và khi chúng tôi thấy hành vi gian lận quanh chúng tôi

283
00:12:55,000 --> 00:12:59,000
đặc biệt nếu nó là 1 phần trong cùng nhóm ấy, gian lận tăng lên

284
00:12:59,000 --> 00:13:02,000
Bây giờ, nếu chúng ta nghĩ đến thị trường chứng khoán

285
00:13:02,000 --> 00:13:03,000
nghĩ đến những gì đang diễn ra

286
00:13:03,000 --> 00:13:06,000
Chuyện gì sẽ xảy ra trong 1 tình huống khi bạn tạo ra cái gì đó

287
00:13:06,000 --> 00:13:08,000
nơi mà bạn trả mọi người nhiều tiền

288
00:13:08,000 --> 00:13:11,000
để thấy hiện thực theo 1 cách méo mó 1 chút?

289
00:13:11,000 --> 00:13:14,000
Liệu họ không thể nhìn thấy điều đó theo cách này?

290
00:13:14,000 --> 00:13:15,000
Tất nhiên họ có thể

291
00:13:15,000 --> 00:13:16,000
Chuyện gì sẽ xay ra khi bạn làm những việc khác

292
00:13:16,000 --> 00:13:18,000
như là tách rời mọi thứ khỏi tiền?

293
00:13:18,000 --> 00:13:21,000
Bạn gọi đó là chứng khoán, hay các quyền chọn chứng khoán, các chứng khoán phái sinh,

294
00:13:21,000 --> 00:13:22,000
chứng khoán nợ.

295
00:13:22,000 --> 00:13:25,000
Có thể nào với những thứ xa xôi như thế

296
00:13:25,000 --> 00:13:27,000
không phải là phiếu đổi tiền trong 1 giây,

297
00:13:27,000 --> 00:13:29,000
nó là thứ mà nhiều bước được tách khỏi tiền bạc

298
00:13:29,000 --> 00:13:33,000
trong 1 khoảng thời gian dài hơn- mọi người sẽ gian lận nhiều hơn?

299
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
Và điều gì sẽ xảy ra với môi trường xã hội

300
00:13:35,000 --> 00:13:38,000
khi mọi người thấy những người khác cư xử như vậy xung quanh mình?

301
00:13:38,000 --> 00:13:42,000
Tôi cho rằng tất cả các lực tác động đó hoạt động theo 1 cách xấu

302
00:13:42,000 --> 00:13:44,000
trên thị trường chứng khoán

303
00:13:44,000 --> 00:13:47,000
Khái quát hơn, tôi muốn nói với bạn về

304
00:13:47,000 --> 00:13:50,000
kinh tế học ứng xử.

305
00:13:50,000 --> 00:13:54,000
Chúng ta trong cuộc đời có nhiều trực giác

306
00:13:54,000 --> 00:13:57,000
và vấn đề là nhiều trực giác đó là sai

307
00:13:57,000 --> 00:14:00,000
Câu hỏi đặt ra là, chúng ta sẽ kiểm tra những trực giác đó chứ?

308
00:14:00,000 --> 00:14:02,000
Chúng ta có thể nghĩ đến làm thế nào để kiểm tra trực giác này

309
00:14:02,000 --> 00:14:04,000
trong cuộc sống cá nhân mình, trong cuộc sống kinh doanh của chúng ta

310
00:14:04,000 --> 00:14:07,000
và nhất là khi nó liên quan đến chính sách,

311
00:14:07,000 --> 00:14:10,000
khi chúng ta nghĩ đến những thứ như Không Đứa Trẻ Nào Bị Bỏ Lại

312
00:14:10,000 --> 00:14:13,000
khi bạn xây dựng những thị trường chứng khoán mới, khi bạn xây dựng các chính sách khác

313
00:14:13,000 --> 00:14:16,000
thuế, chăm sóc sức khỏe, ...

314
00:14:16,000 --> 00:14:18,000
Và khó khăn trong việc kiểm tra trực giác

315
00:14:18,000 --> 00:14:20,000
là bài học lớn cho tôi

316
00:14:20,000 --> 00:14:22,000
khi tôi trở lại gặp các y tá và nói chuyện với họ.

317
00:14:22,000 --> 00:14:24,000
Tôi trở lại để nói với họ

318
00:14:24,000 --> 00:14:27,000
những gì tôi khám phá ra về việc tháo băng y tế

319
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
Và tôi học được 2 điều thú vị sau

320
00:14:29,000 --> 00:14:31,000
Một là cô y tá yêu thích của tôi,Ettie,

321
00:14:31,000 --> 00:14:35,000
đã nói với tôi rằng tôi không cân nhắc nỗi đau của cô

322
00:14:35,000 --> 00:14:37,000
Cô nói," Dĩ nhiên, cháu biết đấy, cháu đã rất đau đớn.

323
00:14:37,000 --> 00:14:39,000
Nhưng hãy nghĩ đến cô như 1 y tá

324
00:14:39,000 --> 00:14:41,000
tháo băng y tế cho 1 người cô yêu quý

325
00:14:41,000 --> 00:14:44,000
và phải làm thế liên tục trong 1 thời gian dài

326
00:14:44,000 --> 00:14:47,000
Gây ra đau đơn như thế cũng làm cô rất buồn."

327
00:14:47,000 --> 00:14:52,000
Và cô ấy nói, có thể đó là 1 phần lý do gây khó khăn cho cô.

328
00:14:52,000 --> 00:14:55,000
Nhưng điều thực sự thú vị là vì cô ấy nói,

329
00:14:55,000 --> 00:15:00,000
"Cô không nghĩ trực giác của cháu đã đúng

330
00:15:00,000 --> 00:15:01,000
Cô cảm thấy trực giác của cô là đúng."

331
00:15:01,000 --> 00:15:03,000
Nếu bạn nghĩ đến tất cả trực giác của mình,

332
00:15:03,000 --> 00:15:07,000
rất khó để tin trực giác của mình là sai.

333
00:15:07,000 --> 00:15:10,000
Và cô ấy nói, " Giả sử trực giác của cô là đúng..."-

334
00:15:10,000 --> 00:15:12,000
cô ấy nghĩ trực giác của mình đúng

335
00:15:12,000 --> 00:15:17,000
rất khó cho cô ấy chấp nhận làm 1 thí nghiệm khó

336
00:15:17,000 --> 00:15:19,000
để thử và kiểm tra liệu cô ấy có sai không.

337
00:15:19,000 --> 00:15:23,000
Nhưng thực ra, đây là tình huống chúng ta luôn rơi vào

338
00:15:23,000 --> 00:15:26,000
Chúng ta có những trực giác rất mạnh về mọi việc

339
00:15:26,000 --> 00:15:29,000
về khả năng của riêng chúng ta, về nền kình tế hoạt động ra sao

340
00:15:29,000 --> 00:15:31,000
hay chúng ta nên trả lương cho các giáo viên như thế nào

341
00:15:31,000 --> 00:15:34,000
Nhưng trừ phi chúng ta bắt đầu thử nghiệm các trực giác đó

342
00:15:34,000 --> 00:15:36,000
nếu không chúng ta sẽ không cải thiện tốt hơn.

343
00:15:36,000 --> 00:15:38,000
Và hãy nghĩ đến cuộc sống của tôi lẽ ra sẽ tốt hơn đến mức nào

344
00:15:38,000 --> 00:15:40,000
nếu các y tá đó sẵn sàng kiểm tra trực giác của họ

345
00:15:40,000 --> 00:15:41,000
và mọi thứ lẽ ra sẽ tốt hơn thế nào

346
00:15:41,000 --> 00:15:46,000
nếu chúng ta bắt tay vào làm thí nghiệm có hệ thống về trực giác của mình

347
00:15:46,000 --> 00:15:48,000
Cảm ơn các bạn rất nhiều