1
00:00:07,244 --> 00:00:09,364
W latach 60.

2
00:00:09,366 --> 00:00:13,143
FBI zebrało prawie 2000 dokumentów

3
00:00:13,143 --> 00:00:14,986
podczas śledztwa w sprawie

4
00:00:14,986 --> 00:00:17,246
jednego z najpopularniejszych
umysłów w kraju.

5
00:00:17,246 --> 00:00:21,321
Jego obiektem był pisarz James Baldwin.

6
00:00:21,321 --> 00:00:22,481
W tamtym czasie

7
00:00:22,487 --> 00:00:25,427
FBI śledziło wielu artystów i myślicieli,

8
00:00:25,427 --> 00:00:29,186
ale rozmiary ich teczek
bladły przy teczce Baldwina.

9
00:00:29,186 --> 00:00:31,536
W okresie śledztw prowadzonych przez FBI

10
00:00:31,536 --> 00:00:35,350
Baldwin został jednym z bestselerowych
czarnych autorów na świecie.

11
00:00:35,350 --> 00:00:38,913
Co sprawiło, że przykuł
tak duże zainteresowanie

12
00:00:38,913 --> 00:00:42,105
nie tylko społeczeństwa, ale i władz?

13
00:00:42,105 --> 00:00:44,022
Urodzony w Harlemie w 1924 roku

14
00:00:44,022 --> 00:00:46,344
James był najstarszym
z dziewięciorga dzieci.

15
00:00:46,344 --> 00:00:49,609
W wieku 14 lat został kaznodzieją.

16
00:00:49,609 --> 00:00:53,093
Prawienie kazań pomogło mu
znaleźć głos pisarza,

17
00:00:53,093 --> 00:00:55,652
lecz spowodowało też konflikt
z podejściem Kościoła

18
00:00:55,652 --> 00:00:59,010
do nierówności rasowej i homoseksualizmu.

19
00:00:59,010 --> 00:01:01,811
Po liceum zaczął pisać powieści i eseje,

20
00:01:01,811 --> 00:01:04,236
a jednocześnie parał się różnymi pracami.

21
00:01:04,236 --> 00:01:06,605
Problemy, które oddaliły go od Kościoła,

22
00:01:06,605 --> 00:01:09,860
były wciąż obecne w jego życiu.

23
00:01:09,860 --> 00:01:12,674
Ciągłe wystawienie na rasizm i homofobię

24
00:01:12,674 --> 00:01:16,730
wzmagało jego złość i rozczarowanie
oraz marzenia o lepszym życiu.

25
00:01:16,730 --> 00:01:20,085
Dlatego w 1948, w wieku 24 lat,

26
00:01:20,085 --> 00:01:23,035
przeprowadził się do Paryża
na stypendium pisarskie.

27
00:01:23,035 --> 00:01:25,571
We Francji opublikował pierwszą powieść

28
00:01:25,571 --> 00:01:28,644
"Głoś to na górze" w 1953 roku.

29
00:01:28,644 --> 00:01:29,914
Umiejscowiona w Harlemie

30
00:01:29,914 --> 00:01:33,897
książka opowiada o Kościele
jako źródle ucisku i nadziei.

31
00:01:33,897 --> 00:01:37,322
Znalazła uznanie zarówno wśród czarnych,
jak i białych czytelników.

32
00:01:37,322 --> 00:01:39,235
Wśród rosnącej sławy

33
00:01:39,235 --> 00:01:43,787
Baldwin zebrał swoje przemyślenia 
na temat rasy, klas, kultury i wygnania

34
00:01:43,787 --> 00:01:48,490
w rozszerzonym eseju z 1955 roku
"Zapiski syna tego kraju".

35
00:01:48,490 --> 00:01:49,580
Tymczasem

36
00:01:49,580 --> 00:01:52,422
w Ameryce nasilał się ruch
na rzecz praw obywatelskich.

37
00:01:52,422 --> 00:01:56,932
Czarni Amerykanie odnosili sukcesy
w systemie głosowania,

38
00:01:56,932 --> 00:02:01,744
ale wciąż odmawiano im godności
w autobusach, szkołach, pracy,

39
00:02:01,744 --> 00:02:03,834
a także w armii.

40
00:02:03,834 --> 00:02:06,751
Mimo że do końca życia
mieszkał głównie we Francji,

41
00:02:06,751 --> 00:02:09,132
Baldwin był mocno zaangażowany
w działanie ruchu

42
00:02:09,132 --> 00:02:12,149
i w pełni świadom
niedotrzymanych obietnic ojczyzny.

43
00:02:12,149 --> 00:02:15,075
Widział jak rodzina, przyjaciele, sąsiedzi

44
00:02:15,075 --> 00:02:18,714
popadają w nałogi, trafiają do więzienia
i popełniają samobójstwa.

45
00:02:18,714 --> 00:02:21,413
Wierzył, że ich los
zrodził się z ograniczeń

46
00:02:21,413 --> 00:02:23,775
podzielonego społeczeństwa.

47
00:02:23,775 --> 00:02:25,075
W 1963 roku

48
00:02:25,075 --> 00:02:27,669
opublikował "Następnym razem pożar",

49
00:02:27,669 --> 00:02:29,883
uderzający portret sporu rasowego,

50
00:02:29,883 --> 00:02:32,270
za który obwiniał białą Amerykę,

51
00:02:32,270 --> 00:02:33,754
ale w którym dodawał,

52
00:02:33,754 --> 00:02:36,721
że rasizm jest szkodliwy też dla białych.

53
00:02:36,731 --> 00:02:37,821
Według Baldwina

54
00:02:37,821 --> 00:02:42,048
wszyscy byli nieprzerwanie uwikłani
w tej samej strukturze społecznej.

55
00:02:42,048 --> 00:02:43,508
Jego zdaniem

56
00:02:43,508 --> 00:02:47,415
"ludzie są uwięzieni w historii,
a historia jest uwięziona w nich".

57
00:02:47,415 --> 00:02:48,987
Rola Baldwina w ruchu

58
00:02:48,987 --> 00:02:51,347
przekraczała obserwację i relacjonowanie.

59
00:02:51,347 --> 00:02:53,636
Podróżował także po Ameryce Południowej,

60
00:02:53,636 --> 00:02:56,613
gdzie przemawiał na zgromadzeniach.

61
00:02:56,613 --> 00:02:59,578
Dyskutował na temat białych polityków
i czarnych aktywistów,

62
00:02:59,578 --> 00:03:01,008
w tym Malcolma X,

63
00:03:01,008 --> 00:03:04,709
i służył za łącznika między czarnymi
aktywistami i intelektualistami

64
00:03:04,709 --> 00:03:07,567
a liderami białego establishmentu,
takimi jak Robert Kennedy.

65
00:03:07,567 --> 00:03:09,280
Ze względu na talent Baldwina

66
00:03:09,280 --> 00:03:11,747
do opowiadania o przyczynach
napięć społecznych tak,

67
00:03:11,747 --> 00:03:14,627
że chcieli go słuchać biali,

68
00:03:14,627 --> 00:03:18,736
Kennedy i inni widzieli w nim
ambasadora czarnych Amerykanów,

69
00:03:18,736 --> 00:03:20,906
etykietkę, którą Baldwin odrzucił.

70
00:03:20,906 --> 00:03:22,142
W tym samym czasie

71
00:03:22,142 --> 00:03:25,772
jego kunszt słowny sprawił,
że FBI uznało go za zagrożenie.

72
00:03:25,772 --> 00:03:28,318
Nawet wśród członków ruchu
na rzecz praw obywatelskich

73
00:03:28,318 --> 00:03:30,298
Baldwin czuł się czasem wyobcowany

74
00:03:30,298 --> 00:03:33,044
przez wybór mieszkania za granicą
i swoją seksualność,

75
00:03:33,044 --> 00:03:35,126
o której pisał otwarcie w czasach,

76
00:03:35,126 --> 00:03:37,897
gdy panoszyła się homofobia.

77
00:03:37,897 --> 00:03:39,113
Przez całe życie

78
00:03:39,113 --> 00:03:42,012
Baldwin uważał za swoją rolę
niesienie świadectwa.

79
00:03:42,012 --> 00:03:43,819
W przeciwieństwie do wielu kolegów

80
00:03:43,819 --> 00:03:46,853
udało mu się dożyć
niektórych zwycięstw ruchu,

81
00:03:46,853 --> 00:03:51,333
ale bardzo mu ciążyły
nieustanne nierówności rasowe w USA.

82
00:03:51,333 --> 00:03:54,101
Choć mógł się czuć
więźniem momentu historii,

83
00:03:54,101 --> 00:03:56,775
jego słowa dały głos wielu pokoleniom,

84
00:03:56,775 --> 00:03:59,675
a jednocześnie prowadziły je
do dokładniejszego zrozumienia

85
00:03:59,675 --> 00:04:02,584
najbardziej złożonych kwestii społecznych.