1
00:00:00,350 --> 00:00:02,930
Gəlin 18 sütunlu dövri cədvəlin

2
00:00:02,930 --> 00:00:05,890
qruplarından danışaq.

3
00:00:05,890 --> 00:00:08,550
Qrup deyəndə ən sadə şəkildə

4
00:00:08,550 --> 00:00:12,210
dövri cədvəldəki sütunları düşünə bilərsiniz

5
00:00:12,210 --> 00:00:14,670
və ümumi qayda onlaraq onlar nömrələnir.

6
00:00:14,670 --> 00:00:16,940
Bu, 1ci sütundur yəni 1ci qrup,

7
00:00:16,940 --> 00:00:20,720
2-ci sütun 3-cü qrup, 4 5 6

8
00:00:20,720 --> 00:00:25,720
7 8, 9cu qruplar, 10, 11, 12-ci qrup

9
00:00:27,860 --> 00:00:32,860
13, 14, 15, 16 ,17, 18-ci qrup

10
00:00:33,870 --> 00:00:35,400
və bir çoxlarnız düşünə bilərsiz ki,

11
00:00:35,400 --> 00:00:37,460
burdakı f orbital elementləri nədir?

12
00:00:37,460 --> 00:00:39,400
Dövri cədvəli düzgün şəkildə yerinə yetirsəydik,

13
00:00:39,400 --> 00:00:41,000
bunların hamısını,

14
00:00:41,000 --> 00:00:44,350
d-orbital və p-orbitaldan başlayaraq sağa doğru dəyişərdik

15
00:00:44,350 --> 00:00:48,330
və bu f-orbital elementlərinə yer ayırardıq,

16
00:00:48,330 --> 00:00:50,950
amma qaydaya əsasən bunlar nömrələnmir.

17
00:00:50,950 --> 00:00:53,030
Amma maraqlı olan şey budur ki,

18
00:00:53,030 --> 00:00:55,040
niyə bu sütunların hər birini,

19
00:00:55,040 --> 00:00:57,960
bu sütunları qrup adlandırırıq?

20
00:00:57,960 --> 00:01:00,920
Dövri cəvdəllə bağlı maraqlısı budur ki,

21
00:01:00,920 --> 00:01:03,070
sütundakı bütün elementlərin

22
00:01:03,070 --> 00:01:05,690
əlbəttə ki, istisnalar var

23
00:01:05,690 --> 00:01:08,370
amma elementlərin çoxunun

24
00:01:08,370 --> 00:01:11,070
çox oxşar xüsusiyyətləri var

25
00:01:11,070 --> 00:01:13,920
və bu da onların

26
00:01:13,920 --> 00:01:15,510
xarici təbəqələrində

27
00:01:15,510 --> 00:01:18,490
eynisayda elektron olduğuna

28
00:01:18,490 --> 00:01:19,870
görədir.

29
00:01:19,870 --> 00:01:22,530
Onlar eyni sayda valent elektrona sahibdirlər

30
00:01:22,530 --> 00:01:25,140
yəni xarici təbəqədəki valent elektronları eynidir və

31
00:01:25,140 --> 00:01:26,720
onların xüsusiyyətləri üst-üstə düşməyə meyllidir,

32
00:01:26,720 --> 00:01:28,210
baxmayaraq ki, bir az fərqli bir dəyişikliklər var.

33
00:01:28,210 --> 00:01:30,940
Valent elektronları reaksiyaya

34
00:01:30,940 --> 00:01:32,800
girmə qabiliyyəti olan elektronlardır

35
00:01:32,800 --> 00:01:35,690
və əsasən xarici elektron
təbəqəsində yerləşirlər

36
00:01:35,690 --> 00:01:38,330
amma istisnalar da var.

37
00:01:38,330 --> 00:01:40,930
Əslində çox maraqlı istisnalar var

38
00:01:40,930 --> 00:01:43,710
və bu əsasən d orbitalında baş verir.

39
00:01:43,710 --> 00:01:45,310
Amma hələlik bundan danışmayacayıq.

40
00:01:45,310 --> 00:01:46,530
Gəlin indi biraz

41
00:01:46,530 --> 00:01:49,040
sizin eşitdiyiniz qruplardan danışaq

42
00:01:49,040 --> 00:01:51,860
və görək bunlar niyə eyni cür reaksiyaya girir?

43
00:01:51,860 --> 00:01:53,840
Əgər biz 1ci qrupa baxsaq

44
00:01:53,840 --> 00:01:55,360
burada hidrogen

45
00:01:55,360 --> 00:01:57,260
biraz fərqli elementdir.

46
00:01:57,260 --> 00:01:58,560
Çünki hidrogen 8 valent elektronuna

47
00:01:58,560 --> 00:02:00,110
çatmaq üçün cəhd etmir.

48
00:02:00,110 --> 00:02:01,400
Hidrogen sadəcə helium kimi

49
00:02:01,400 --> 00:02:05,230
2 valent elektronu istəyir,

50
00:02:05,230 --> 00:02:06,930
Hidrogen bir növ

51
00:02:06,930 --> 00:02:10,350
birinci qrupdakı digər elementlərlə

52
00:02:10,350 --> 00:02:11,670
o qədər də ortaq xüsusiyyəti

53
00:02:11,670 --> 00:02:12,910
yoxdur,

54
00:02:12,910 --> 00:02:15,100
həmçinin ikinci qrup elementləri ilə də.

55
00:02:15,100 --> 00:02:17,430
Əgər hidrogeni bir qırağa qoysaq

56
00:02:17,430 --> 00:02:21,940
1ci qrup qələvi metallar adlanır

57
00:02:21,940 --> 00:02:24,800
və hidrogen qələvi metal hesab olunmur.

58
00:02:24,800 --> 00:02:27,423
Buradakı hamsı

59
00:02:28,500 --> 00:02:30,103
qələvi metallardır.

60
00:02:31,320 --> 00:02:34,560
Yaxşı bəs niyə bunların oxşar
reaksiyalara daxil olur?

61
00:02:34,560 --> 00:02:36,750
Niyə onların oxşar xüsusiyyətləri var?

62
00:02:36,750 --> 00:02:37,720
Bunu bilmək üçün

63
00:02:37,720 --> 00:02:40,500
siz onların elektron konfiqurasiyasına baxmalısınız.

64
00:02:40,500 --> 00:02:44,710
Məsələn, litium üçün elektron konfiqurasiyası

65
00:02:44,710 --> 00:02:46,630
heliumunki ilə

66
00:02:46,630 --> 00:02:51,170
eyni olacaq

67
00:02:51,170 --> 00:02:53,470
və sonra

68
00:02:53,470 --> 00:02:58,030
2ci orbitala baxacağıq, 2s1-dir

69
00:02:58,030 --> 00:02:59,820
Bir valent elektronu var.

70
00:02:59,820 --> 00:03:03,650
onun xarici təbəqəsində 1 elektronu var

71
00:03:03,650 --> 00:03:04,993
Bəs natriumda necədir?

72
00:03:06,210 --> 00:03:09,210
Natrium da neon ilə

73
00:03:09,210 --> 00:03:12,003
eyni elektron konfiqurasiyasına malik olacaq,

74
00:03:13,260 --> 00:03:16,200
3s1 olur.

75
00:03:16,200 --> 00:03:18,950
Bunun da valent elektronu 1dir,

76
00:03:18,950 --> 00:03:21,240
xarici təbəqəsində 1 elektron var

77
00:03:21,240 --> 00:03:23,780
və burdakı bütün narıncı rəngli

78
00:03:23,780 --> 00:03:25,350
elementlərin hamsının 1 valent elektronu var

79
00:03:25,350 --> 00:03:27,860
və onlar da oktet qaydasına

80
00:03:27,860 --> 00:03:30,880
riayət etməyə çalışırlar

81
00:03:30,880 --> 00:03:33,220
və siz təsəvvür edə bilərsiniz ki, onlar çox reaktivdirlər

82
00:03:33,220 --> 00:03:35,190
onlar reaksiyaya girəndə

83
00:03:35,190 --> 00:03:38,450
xarici təbəqədəki elektronu itirmək istəyirlər

84
00:03:38,450 --> 00:03:41,860
bu qələvi metallar çox reaktivdir

85
00:03:41,860 --> 00:03:43,310
və onlar da oxşar xüsusiyyətlər paylaşırlar.

86
00:03:43,310 --> 00:03:46,790
Onlar parlaq və yumşaqdırlar,

87
00:03:46,790 --> 00:03:47,960
reaktiv olduqları üçün

88
00:03:47,960 --> 00:03:49,600
onlara sərbəst halda

89
00:03:49,600 --> 00:03:51,530
rast gəlinmir.

90
00:03:51,530 --> 00:03:53,960
Gəlin indi başqa qruplara baxaq.

91
00:03:53,960 --> 00:03:57,410
Əgər biz sağa baxsaq,

92
00:03:57,410 --> 00:04:00,410
burada 2-ci qrup metallarını görərik.

93
00:04:00,410 --> 00:04:03,353
Bunlar isə qələvi-torpaq metalları adlanır.

94
00:04:04,266 --> 00:04:09,266
Qələvi, qələvi-torpaq metallar

95
00:04:09,340 --> 00:04:13,880
və onların da oxşar xüsusiyyətləri var.

96
00:04:13,880 --> 00:04:16,380
Çünki onların 2 valent elektronu var yəni,

97
00:04:16,380 --> 00:04:19,350
xarici təbəqələrində 2 elektron var

98
00:04:19,350 --> 00:04:21,960
və həmçinin onlar

99
00:04:21,960 --> 00:04:23,570
qələvi metallar kimi reaktiv deyillər.

100
00:04:23,570 --> 00:04:27,420
Qələvi torpaq metallar üçün

101
00:04:27,420 --> 00:04:29,640
2 elektronu itirmək

102
00:04:29,640 --> 00:04:31,860
8-ə tamamlamaq üçün 6 elektron qazanmaqdan asandır

103
00:04:31,860 --> 00:04:34,470
və ona görə də onlar da 
müəyyən qədər reaktivdirlər

104
00:04:34,470 --> 00:04:38,920
reaksiyaya girərkən
xarici 2 elektronunu itirirlər.

105
00:04:38,920 --> 00:04:42,710
d blok elementlərdə 
vəziyyət daha maraqlıdır.

106
00:04:42,710 --> 00:04:44,510
Biz bunu elektron konfiqurasiyasına 
baxdığmız zaman

107
00:04:44,510 --> 00:04:46,270
öyrənmişdik

108
00:04:46,270 --> 00:04:48,430
amma əgər siz skandiumun

109
00:04:48,430 --> 00:04:51,250
elektron konfiqurasiyasına baxsanız

110
00:04:51,250 --> 00:04:54,350
gəlin bunu bənövşəyi rəngdə göstərim

111
00:04:54,350 --> 00:04:57,420
skandium üçün

112
00:04:57,420 --> 00:04:58,823
elektron konfiqurasiyası

113
00:05:01,070 --> 00:05:02,430
arqonla

114
00:05:02,430 --> 00:05:06,080
eyni olacaqdır

115
00:05:06,080 --> 00:05:08,170
bəli,arqonla eyni olacaqdır.

116
00:05:08,170 --> 00:05:10,300
aufbau prinsipi bizə deyir ki,

117
00:05:10,300 --> 00:05:12,150
bizim kalsiumdakı kimi

118
00:05:12,150 --> 00:05:15,860
4s2 elektron konfiqurasiyası olmalı idi

119
00:05:15,860 --> 00:05:17,520
amma aufbau prinsipinə görə

120
00:05:17,520 --> 00:05:21,400
bizim 3d orbitalında 1 elektronmuz da var

121
00:05:21,400 --> 00:05:24,843
və bu, 3d14s2 arqon olmalıdır

122
00:05:27,280 --> 00:05:30,670
və xarici təbəqələr üçün doğru sıranı almaq üçün

123
00:05:30,670 --> 00:05:34,510
gəlin bunu 3d14s2 kimi yazım

124
00:05:34,510 --> 00:05:37,320
və insanlar aufbau prinsipi barədə

125
00:05:37,320 --> 00:05:40,300
bütün bu d-orbital elementlərinın

126
00:05:40,300 --> 00:05:43,000
necəsə d-yarımqrupunu doldurduğunu düşünürlər.

127
00:05:43,000 --> 00:05:45,980
Əvvəlki videolardan bilirik ki, bu doğru deyil,

128
00:05:45,980 --> 00:05:49,340
amma elektron konfiqurasiyasını

129
00:05:49,340 --> 00:05:51,270
ümumi halda düşünərkən bu faydalı ola bilər.

130
00:05:51,270 --> 00:05:54,600
və siz sonra bura gəlirsiz p blokunu doldurursuz

131
00:05:54,600 --> 00:05:59,240
məsələn, əgər siz

132
00:05:59,240 --> 00:06:01,810
karbonun elektron konfiqurasiyasına baxsanız

133
00:06:01,810 --> 00:06:05,930
karbonun helium ilə

134
00:06:05,930 --> 00:06:09,410
eyni elektron konfiqurasiyası olduğunu görərsiniz

135
00:06:09,410 --> 00:06:12,450
və sonra s blokunu doldururuq 2s2

136
00:06:12,450 --> 00:06:13,503
sonra da 2p2

137
00:06:15,695 --> 00:06:17,590
2p2

138
00:06:17,590 --> 00:06:19,600
indi bizim neçə valent elektronmuz var?

139
00:06:19,600 --> 00:06:21,700
ikinci təbəqədə, ən axırıncı təbəqədə

140
00:06:21,700 --> 00:06:24,890
2+2=4 valent elektronu var

141
00:06:24,890 --> 00:06:28,180
və bu da bu qrupdakı bütün elementlər üçün belə olacaq

142
00:06:28,180 --> 00:06:29,340
buna görə də

143
00:06:29,340 --> 00:06:34,120
karbonun silisium ilə və qrupdakı başqa elementlər ilə

144
00:06:34,120 --> 00:06:36,120
oxşar xüsusiyyətlərdaşıyır

145
00:06:36,120 --> 00:06:38,630
və davam edərsək,

146
00:06:38,630 --> 00:06:42,730
məsələn, oksigen, kükürd

147
00:06:42,730 --> 00:06:45,840
hər ikisi də başqa bir atomdan

148
00:06:45,840 --> 00:06:48,620
2 elektron qoparmaq istəyirlər, çünki onların 6 valent elektronu var

149
00:06:48,620 --> 00:06:49,550
onlar eletron sayını 8-ə tamamlamaq istəyirlər

150
00:06:49,550 --> 00:06:51,580
onların oxşar xüsusiyyətləri var.

151
00:06:51,580 --> 00:06:53,440
İndi bu sarı qrupa baxsaq

152
00:06:53,440 --> 00:06:55,490
bunlar halogenlərdir,

153
00:06:55,490 --> 00:06:57,100
bunların xüsusi adı var

154
00:06:57,100 --> 00:06:59,650
bunlar halogen adlanır.

155
00:06:59,650 --> 00:07:01,250
Onların hamısı çox reaktivdirlər.

156
00:07:01,250 --> 00:07:03,030
Çünki onların 7 valent elektronu var.

157
00:07:03,030 --> 00:07:03,960
Onlar özlərinə 1 elektron birləşdirməyi

158
00:07:03,960 --> 00:07:06,250
çox sevirlər

159
00:07:06,250 --> 00:07:07,610
və onlar reaksiyaya girməyi sevirlər,

160
00:07:07,610 --> 00:07:09,080
əsasən də

161
00:07:09,080 --> 00:07:11,850
qələvi metallarla reaksiyaya girməyi xoşlayırlar

162
00:07:11,850 --> 00:07:16,150
və nəhayət

163
00:07:16,150 --> 00:07:18,520
təsirsiz qazlara baxaq

164
00:07:18,520 --> 00:07:20,900
Belə ki 18-ci qrup elementlərnin adı

165
00:07:20,900 --> 00:07:25,900
nəcib qazlardır.

166
00:07:26,030 --> 00:07:28,560
onların da reaksiyaya girməmək kimi

167
00:07:28,560 --> 00:07:29,710
oxşar xüsusiyyətləri var.

168
00:07:29,710 --> 00:07:30,740
Onlar niyə reaksiyaya girmirlər?

169
00:07:30,740 --> 00:07:32,600
Çünki onların xarici təbəqəsi tam doludur

170
00:07:32,600 --> 00:07:34,220
Tamamlanmaq üçün əlavə
elektrona ehtiyacları yoxdur.

171
00:07:34,220 --> 00:07:35,560
Onlar nəcib qazlardır,

172
00:07:35,560 --> 00:07:40,513
başqaları ilə reaksiyaya girmək məcburiyyətində deyillər.