WEBVTT

00:00:07.525 --> 00:00:09.815
لە ساڵی ١٣٢ی زاینیدا،

00:00:09.815 --> 00:00:12.145
زانایی چینی زانگ هێنگ

00:00:12.145 --> 00:00:15.585
تازەترین داهێنانی 
لە دیوەخانی هان پێشکەش کرد.

00:00:15.585 --> 00:00:17.675
ئەو دەڵێت، ئەو ئینجانە گەورەیە،

00:00:17.675 --> 00:00:21.325
دەتوانێت کاتی ڕوودانی بوومەلەرزە
لە شانشینەکەیان پێشبینی بکات

00:00:21.325 --> 00:00:24.445
لەگەڵ ئاڕاستەی ئەو شوێنانەی کە
دەبێت هاوکاری بۆ بنێرن.

00:00:24.445 --> 00:00:26.555
دانیشتووانی دیوەخان
تاڕادەیەک بە گوومان بوون،

00:00:26.555 --> 00:00:31.005
بە تایبەت کاتێک ئامێرەکە لە دوانیوەڕۆیەکی
ئارامدا ئاماژەی بۆ بومەلەرزە کرد.

00:00:31.005 --> 00:00:34.054
بەڵام دوای چەند ڕۆژێک، نامەبەرەکان
بۆ داواکردنی یارمەتی گەیشتن،

00:00:34.054 --> 00:00:36.614
گومانی دەربار بۆ سوپاس گوزاری گۆڕدرا.

00:00:36.614 --> 00:00:41.114
ئەمڕۆ، قابلەمەکان چیتر لە دیاریکردنی
ڕووداوەکانی بومەلەرزە پشتیان پێ نابەسترێت،

00:00:41.114 --> 00:00:46.150
بەڵام کاتی دەست نیشانکردنی بومەلەرزە
ئەرکێکی زۆر سەختە بۆ کەشناسەکان.

00:00:46.150 --> 00:00:49.139
کەواتە بۆچی پێشبینی بوومەلەرزەکان
کارێکی زۆر گرانە،

00:00:49.139 --> 00:00:52.039
ئەی چۆن دەتوانین لە پێشبینی 
کردنی بومەلەرزە پێش بکەوین؟

00:00:52.039 --> 00:00:53.099
بۆ وەڵام دانەوەی ئەوە،

00:00:53.099 --> 00:00:57.539
دەبێت لە چەند بیردۆزێک تێبگەین
کە چۆن بوومەلەرزە ڕوودەدات.

00:00:57.539 --> 00:01:01.794
توێکڵی زەوی لەچەند چینە بەردێکی گەورە و
ڕەق و پان دروست بووە.

00:01:01.794 --> 00:01:03.749
پێیان دەوترێت چینە تەک تۆنیکییەکان،

00:01:03.749 --> 00:01:08.479
هەریەکەیان کەوتووەتە سەر چینێکی گەرم کە
بەشێکی لە دۆخی شلیدایە لە چینەکانی زەوی.

00:01:08.479 --> 00:01:11.289
ئەوەش وا لە چینەکان دەکات 
بە ئەندازی ۱ تا ۲۱ سانتیمەتر

00:01:11.289 --> 00:01:14.839
لەهەر ساڵێکدا بەهێواشی لە یەک جیا ببنەوە.

00:01:14.839 --> 00:01:17.289
بەڵام ئەم جوڵە بچووکانە
بەڕادەیەک بەهێزن

00:01:17.289 --> 00:01:20.799
کە دەبنە هۆکاری درووست 
بوونی تێکشکانی قووڵ لە ناو چینەکان.

00:01:20.799 --> 00:01:22.399
هەروەها لە شوێنە ناجێگیرەکانیش،

00:01:22.399 --> 00:01:27.219
فشارە بەتینەکە ڕەنگە لەکۆتایدا 
بوومەلەرزەیەک دروست بکات.

00:01:27.219 --> 00:01:30.249
ئەم جوڵە زۆر بچوکانە 
قورسە چاودێری بکرێت،

00:01:30.249 --> 00:01:35.589
بەڵام ئەو هۆکارانەی دەبنە هۆکاری
ئەم جوڵانانە زۆر هەمەچەشنن.

00:01:35.589 --> 00:01:38.399
کەلێنە جیاوازەکانی ڕووی زەوی بەردی
ناهاوشێوە لای یەک دادەنێن

00:01:38.399 --> 00:01:42.269
کە هەندێکیان لەژێر فشاردا بەهێزترن یاخود
بێ هێزترن.

00:01:42.269 --> 00:01:46.979
هەروەها بەردە جیاوازەکان کاردانەوەی جیایان
بۆ ئەو هێزە و پلە گەرمییە بەرزە دەبێت.

00:01:46.979 --> 00:01:50.431
هەندێکیان بە شێکی لێ دەتوێنەوە و
شلەیەکی چەور دەردەدەن.

00:01:50.431 --> 00:01:52.230
کە لە ماددی کیمیایی زۆرگەرم پێکهاتووە

00:01:52.230 --> 00:01:54.420
کە هێزی کەلێنەکان کەم دەکەنەوە.

00:01:54.420 --> 00:01:56.370
بەڵام هەندێکیان وشکن،

00:01:56.370 --> 00:01:59.140
تووشی زیادبوونی فشارێکی مەترسیدار دەبن.

00:01:59.140 --> 00:02:03.680
هەموو ئەم کەلێنانە گۆڕانی هێزی"هێزە
لێک نزیک کەرەوەکانیان" بەسەردا دێت،

00:02:03.680 --> 00:02:08.531
لەگەڵ هەڵڕژانی بەردە گەرمەکان و جوڵەیان
بەناو چینەکانی زەویدا.

00:02:08.531 --> 00:02:11.755
کەواتە کام لەم گۆڕانە شاراوانە
دەبێت شیبکەینەوە و

00:02:11.755 --> 00:02:15.955
چۆن لەگەڵ ئامرازە پێشبینی کارەکانمان
دەگونجێن؟

00:02:15.955 --> 00:02:19.829
چونکە هەندێک لەو هێزانە بە پێوانەیەکی
بەردەوامی گەورە ڕوودەدەن،

00:02:19.829 --> 00:02:23.159
ڕەوشتی چینەکان تاڕادەیەک خولییە.

00:02:23.159 --> 00:02:27.609
ئەمڕۆ زۆرێک لە نیشانە باوەڕ پێکراوەکانمان
لە پێشبینییە درێژمەوداکانەوە سەرچاوە دەگرن

00:02:27.609 --> 00:02:31.893
کە پەیوەندی بە کات و شوێنی بومەلەرزەکانی
پێشووترەوە هەیە کە ڕوویانداوە.

00:02:31.893 --> 00:02:33.573
پێوەری مەلەنیا،

00:02:33.573 --> 00:02:37.533
ڕێگەمان دەدات پێشبینی 
کاتی کەلێنە چالاکەکان بکەین،

00:02:37.533 --> 00:02:38.873
بۆ نموونە سان ئەندریاس،

00:02:38.873 --> 00:02:41.943
کە پێشبینیەکان دواکەوتن بۆ
ڕوودانی بومەلەرزەیەکی گەورە.

00:02:41.943 --> 00:02:44.193
بەڵام بەهۆی ئەوەی
گۆڕانێکی جیاواز لە خۆدەگرێت،

00:02:44.193 --> 00:02:47.783
ئەم ڕێبازە دەتوانێت تەنها پێشبینی
مەودای زۆر نەچەسپاو بکات.

00:02:47.783 --> 00:02:49.693
بۆ پێشبینی کردنی ڕوداوە لەناکاوەکان،

00:02:49.693 --> 00:02:55.303
توێژەران توێژینەوەیان لە جوڵانەوەکانی
زەوی پێش لەرزین کردووە.

00:02:55.303 --> 00:02:57.990
زەویناسان ئامێری لەرزەپێویان بۆماوەیەکی
زۆر بەکارهێناوە

00:02:57.990 --> 00:03:01.920
بۆ گەڕان و دیاریکردنی جوڵە بچووکەکانی 
ناو توێکڵی زەوی.

00:03:01.920 --> 00:03:04.910
لە ئەمڕۆشدا، زۆرێک لە مۆبایلە زیرەکەکان
لە توانایاندا هەیە

00:03:04.910 --> 00:03:07.670
کە تۆماری شەپۆلە بومەلەرزەییەکان بکەن.

00:03:07.670 --> 00:03:09.740
بەهۆی بوونی تۆڕێکی پەیوەندی بەدەوری جیهان،

00:03:09.740 --> 00:03:12.680
زاناکان دەتوانن بەهۆی 
هەرەوەزی هەمەچەشنەوە

00:03:12.680 --> 00:03:16.945
سیستەمێکی وریاکردنەوەی ورد کە خەڵک
لەو لەرزەییەی دێت ئاگادار بکاتەوە.

00:03:16.945 --> 00:03:21.325
بەڵام بەداخەوە، تەلەفونەکان ڕەنگە نەتوانن
ئەو تێبینییە پێشوەختەی پێویستە ببەخشن

00:03:21.325 --> 00:03:23.355
بەهۆی سەلامەتی پرۆتۆکۆلەکان.

00:03:23.355 --> 00:03:26.075
بەڵام ئەم خوێندنەوە وردە
هێشتا دەکرێت سوودی هەبێت

00:03:26.075 --> 00:03:29.425
بۆ ئامێرەکانی پێشبینیکردن
وەک نەرمەواڵای لەرزەیی ناسا،

00:03:29.425 --> 00:03:32.255
کە دەتوانێت تێکەڵەیەکی چڕ
لە زانیاری زەویناسی بەکار بهێنێت

00:03:32.255 --> 00:03:34.765
بۆ دەستنیشان کردنی ئەو ناوچانەی
لە مەترسیدان.

00:03:34.765 --> 00:03:36.765
بەهەرحاڵ، توێژینەوە نوێیەکان دەریدەخەن

00:03:36.765 --> 00:03:41.635
ئاشکراترین ئاماژەکانی لەرزەیەک ڕەنگە
بۆ هەریەک لەم هەستەوەرانە نادیاربێت.

00:03:41.635 --> 00:03:43.005
لە ساڵی ۲۰۱۱ دا،

00:03:43.005 --> 00:03:46.265
پێش ئەوەی بوومەلەرزەیەک
لە کەناری ڕۆژهەڵاتی ژاپۆن بدات،

00:03:46.265 --> 00:03:50.065
توێژەرەکانی نزیک ناوچەکە، بەشێوەیەکی
سەرسوڕهێنەرانە بڕێکی گەورەیان لە

00:03:50.065 --> 00:03:54.425
جووتێک لە تیشکی ناوەکی کە بریتین لە 
"ڕادۆن و ثۆرۆن" تۆمار کرد.

00:03:54.425 --> 00:03:58.167
هەر کە پەستان پێش بومەلەرزەکە 
لەناو توێکڵی زەوی بەزبێتەوە،

00:03:58.167 --> 00:04:02.317
درزە بچوکەکان ڕێگە بەو گازانە دەدەن
تا بگەنە سەر ڕووی زەوی.

00:04:02.317 --> 00:04:06.732
زانایانە پێیان وایە ئەگەر تۆڕێکی گەورەی 
دیاریکردنی ڕادۆن و ثۆرۆن درووست بکرێت

00:04:06.732 --> 00:04:09.212
لەسەر ڕووی ئەو ناوچانەی 
کە چالاکی بوومەلەرزە بەرزە،

00:04:09.212 --> 00:04:11.602
دەتوانێت ببێت بە سیستەمێکی
ئاگادارکردنەوەی کاریگەر

00:04:11.602 --> 00:04:14.532
بۆ پێشبینیکردنی بوومەلەرزە 
هەفتەیەک زووتر پێش ڕوودانی.

00:04:14.532 --> 00:04:15.232
بێ گومان،

00:04:15.232 --> 00:04:17.612
هیچ کام لەم تەکنەلۆژییایانە
یارمەتیدەر نین بە قەدەر

00:04:17.612 --> 00:04:20.572
سەیرکردنی ناوەخنی خودی چینەکانی زەوی.

00:04:20.572 --> 00:04:22.242
بەتێگەیشتنێکی قوڵترەوە
ڕەنگە بتوانین

00:04:22.242 --> 00:04:26.852
پێشبینی و چاودێری گۆڕانی گەورە لە ناخی 
زەوی لە کاتی گونجاو بکەین،

00:04:26.852 --> 00:04:30.024
کە دەکرێت ژیانی دەیان هەزار کەس
لەهەر ساڵێک ڕزگاربکات.

00:04:30.024 --> 00:04:30.874
بەڵام بۆ ئێستا،

00:04:30.874 --> 00:04:35.694
ئەم تەکنەلۆژیایانە دەکرێت یارمەتیدەربن
کە ئامادەبین و زوو بەهانای ناوچەکان بگەین

00:04:35.800 --> 00:04:38.697
بێ ئەوەی چاوەڕێی ئینجانەیەک بکەین
تا ئاڕاستەمان پێ بدات.