1
00:00:07,525 --> 00:00:09,815
ခရစ်နှစ် ၁၃၂ ခုနှစ်မှာ

2
00:00:09,815 --> 00:00:12,145
ဗဟုသုတနှံ့စပ်တဲ့တရုတ်လူမျိုး Zhang Heng ဟာ

3
00:00:12,145 --> 00:00:15,585
သူ့ရဲ့ နောက်ဆုံးပေါ်တီထွင်မှုကို 
ဟန်နန်းတော်ထံ ဆက်သခဲ့တယ်။

4
00:00:15,585 --> 00:00:17,675
သူ့အပြောအရ ဒီပန်းအိုးကြီးဟာ

5
00:00:17,675 --> 00:00:21,325
သူတို့နိုင်ငံမှာ ငလျင်လှုပ်တိုင်း
ပြောနိုင်သတဲ့။

6
00:00:21,325 --> 00:00:24,595
အကူအညီ ပို့ပေးသင့်တဲ့ အရပ်မျက်နှာ
ကိုပါ ညွှန်ပြပေးတယ်တဲ့။

7
00:00:24,595 --> 00:00:26,505
နန်းတော်က သိပ်မယုံသလိုရှိတယ်။

8
00:00:26,505 --> 00:00:31,185
အထူးသဖြင့်ဆိတ်ငြိမ်သလိုရှိတဲ့ မွန်းလွဲ
ပိုင်းမှာ ပန်းအိုးလှုပ်ချိန်မှာပေါ့။

9
00:00:31,185 --> 00:00:34,054
ဒါပေမဲ့ ဆက်သားတွေက ရက်တွေအကြာ
အကူအညီလာတောင်းကြတယ်။

10
00:00:34,054 --> 00:00:36,614
ဒီတော့မှ သူတို့သံသယစိတ်က ကျေးဇူးတင်စိတ်
ဖြစ်သွားတယ်။

11
00:00:36,614 --> 00:00:41,114
ဒီနေ့တော့ ငလျင်လှုပ်တာတွေကို သိနိုင်ဖို့
အိုးတွေကို အားမကိုးကြတော့ဘူး။

12
00:00:41,114 --> 00:00:46,150
ဒါပေမယ့် ငလျင်တွေဟာ ခြေရာခံဖို့ ကြိုးစားသူ
တွေကို တမူထူးတဲ့စိန်ခေါ်မှု ဖြစ်နေဆဲပါ။

13
00:00:46,150 --> 00:00:49,139
ဒီတော့ ငလျင်တွေဟာ ဘာလို့ ကြိုတင်ခန့်မှန်းရ
ခက်ခဲလှတာလဲ။

14
00:00:49,139 --> 00:00:52,039
ငလျင် ကြိုတင်ခန့်မှန်းအောင်
ပိုကောင်းအောင်ဘယ်လိုလုပ်နိုင်မလဲ။

15
00:00:52,039 --> 00:00:53,099
ဒီမေးခွန်းကို ဖြေဖို့

16
00:00:53,099 --> 00:00:57,539
ငလျင်လှုပ်မှုရဲ့ နောက်ကွယ်က
သီဝရီတချို့ကို နားလည်ဖို့ လိုပါတယ်။

17
00:00:57,539 --> 00:01:01,794
ကမ္ဘာ့အပေါ်ယံလွှာကို ချွန်ထက်တဲ့
ကျောက်ချပ်ကြီးတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတယ်။

18
00:01:01,794 --> 00:01:03,749
ဒါတွေကို tectonic plates လို့
ခေါ်တယ်။

19
00:01:03,749 --> 00:01:08,479
ကျောက်ချပ်ကြီးတစ်ခုစီဟာ ပူပြင်းလှပြီး
အရည်ပျော်နေတဲ့ ကမ္ဘာ့လွှာမှာ ပေါ်နေတယ်။

20
00:01:08,479 --> 00:01:11,289
ဒါက ကျောက်ချပ်ကြီးတွေကို
ဖြည်းဖြည်းလေး ပြန့်ထွက်စေတယ်။

21
00:01:11,289 --> 00:01:14,839
တစ်နှစ်ကို ၁ စင်တီမီတာကနေ ၂၀ အထိ
ဖြန့်ထွက်စေပါတယ်။

22
00:01:14,839 --> 00:01:17,289
ဒါပေမဲ့ ဒီလှုပ်ရှားမှုလေးတွေဟာ
ဆက်စပ်နေတဲ့

23
00:01:17,289 --> 00:01:20,799
ကျောက်ချပ်ကြီးတွေမှာ အက်ရာနက်နက်တွေ
ဖြစ်လောက်အောင် အားကောင်းပါတယ်။

24
00:01:20,799 --> 00:01:22,399
ဒီတော့ မတည်ငြိမ်တဲ့ နေရာတွေမှာ

25
00:01:22,399 --> 00:01:27,219
အားပြင်းလာနေတဲ့ ဖိအားဟာ ငလျင်ကို
နောက်ဆုံးမှာ ဖြစ်စေပါတယ်။

26
00:01:27,219 --> 00:01:30,249
ဒီသေးငယ်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို
စောင့်ကြည့်လေ့လာဖို့ ခက်ပါတယ်။

27
00:01:30,249 --> 00:01:35,189
ဒါပေမဲ့ အရွေ့တွေကို ငလျင်တွေအဖြစ်
ပြောင်ပေးတဲ့အချက်တွေက ပိုကွဲပြားပါတယ်။

28
00:01:35,189 --> 00:01:38,399
ပြတ်ရွေ့ကြောင်း အမျိုးမျိုးဟာ ကျောက်ဆောင်
မျိုးစုံ ပါဝင်ကြတယ် -

29
00:01:38,399 --> 00:01:42,269
ကျောက်အချို့ဟာ ဖိအားအောက်မှာ ပိုအားကောင်း
လာသလို၊ အားနည်းလာတာလည်း ရှိပါတယ်။

30
00:01:42,269 --> 00:01:46,979
ကျောက်အမျိုးမျိုးက ပွတ်တိုက်မှုနဲ့
အပူချိန်အား တုန့်ပြန်မှု မတူပါဘူး။

31
00:01:46,979 --> 00:01:50,391
တစ်ချို့က တစ်စိတ်တစ်ဒေသ အရည်ပျော်ပြီး
ချောရည်တွေကို ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်တယ်။

32
00:01:50,391 --> 00:01:52,650
ဒါတွေကိုအပူမြင့် သယံဇာတတွေနဲ့
ပြုလုပ်ထားလို့

33
00:01:52,650 --> 00:01:54,590
ပြတ်ရွေ့ကြောပွတ်တိုက်မှုကို လျော့စေတယ်။

34
00:01:54,590 --> 00:01:56,370
ဒါပေမဲ့ တစ်ချို့ဟာ ခြောက်ကပ်ကျန်တယ်။

35
00:01:56,370 --> 00:01:59,140
အန္တရာယ်ရှိတဲ့အထိ ဖိအားတက်လာနိုင်တယ်။

36
00:01:59,140 --> 00:02:03,680
ဒီပြတ်ရွေ့အားလုံးဟာ ဆွဲငင်အားအမျိုးမျိုး
ဒဏ်ခံရနိုင်တယ်။

37
00:02:03,680 --> 00:02:08,531
နောက်ပြီး ကမ္ဘာ့ကြားလွှာ တလျှောက်ရွေ့နေတဲ့
ကျောက်ရည်စီးကြောင်းတွေရဲ့ ဒဏ်ခံရနိုင်တယ်။

38
00:02:08,531 --> 00:02:11,755
ဒါကြောင့် ဒီကွယ်နေတဲ့အရာတွေထဲက
ဘယ်ဟာကို စိစစ်သင့်ပါသလဲ။

39
00:02:11,755 --> 00:02:15,955
ဒါတွေက တိုးတက်လာနေတဲ့ ခန့်မှန်းပစ္စည်းတွေ
ထဲ ဘယ်လို အံကိုက်ဖြစ်နိုင်မလဲ။

40
00:02:15,955 --> 00:02:19,829
ဒီအင်အားတွေအနက်တစ်ချို့က အများအားဖြင့်
ပုံသေနှုန်းနဲ့ ဖြစ်တတ်တာကြောင့်

41
00:02:19,829 --> 00:02:23,159
ကျောက်ချပ်ကြီးတွေရဲ့ လှုပ်ရှားမှုဟာ
စက်ဝန်းပုံလို ဖြစ်နေတယ်။

42
00:02:23,159 --> 00:02:27,609
ဒီနေ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စိတ်ချရဆုံးသဲလွန်စ
များစွာဟာ ရေလရှည် ခန့်မှန်းမှုက ရတယ်။

43
00:02:27,609 --> 00:02:31,893
ငလျင်တွေ ဘယ်အချိန်၊ ဘယ်နေရာမှာ အရင်က
ဖြစ်ဖူးတာနဲ့ ဆိုင်တဲ့ အချက်အလက်တွေပါ။

44
00:02:31,893 --> 00:02:33,573
ထောင်စုနှစ်ချီပြီး တိုင်းတာကြည့်ရင်

45
00:02:33,573 --> 00:02:37,533
San Andreas လို အလွန်တက်ကြွနေတဲ့
ပြတ်ရွေ့တွေက ငလျင်ကြီးအတွက်

46
00:02:37,533 --> 00:02:38,873
ဘယ်အချိန်ဟာ အချိန်နှောင်းလဲ

47
00:02:38,873 --> 00:02:41,943
ဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ ကြိုပြောနိုင်တယ်။

48
00:02:41,943 --> 00:02:44,193
ဒါပေမဲ့ အကြောင်းအချက်တွေ
အများကြီးပါဝင်လို့

49
00:02:44,193 --> 00:02:47,783
ဒီနည်းက ကြိုတင်ဟောပေးနိုင်တဲ့
ကာလဟာ သိပ်မရေရာလှပါ။

50
00:02:47,783 --> 00:02:49,823
ပိုဖြစ်ခါနီး
အဖြစ်အပျက်တွေကို ခန့်မှန်းဖို့

51
00:02:49,823 --> 00:02:55,303
သုတေသီတွေက ငလျင်မလှုပ်ခင် ကမ္ဘာကြီး
တုန်ခါမှုတွေကို စူးစမ်းခဲ့ကြတယ်။

52
00:02:55,303 --> 00:02:57,990
ဘူမိဗေဒပညာရှင်တွေက ငလျင်တိုင်းစက်ကို
သုံးလာတာကြာပါပြီ။

53
00:02:57,990 --> 00:03:01,920
ကမ္ဘာ့အခွံပိုင်းမှာ ဒီလိုအသေးအမွှား
အပြောင်းအလဲတွေကို ခြေရာခံပုံကိုဖော်ဖို့ပါ။

54
00:03:01,920 --> 00:03:04,910
ဒီနေ့မှာတော့ စမတ်ဖုန်းအများစုက အခြေခံ
ငလျင်လှိုင်းတွေကိုလည်း

55
00:03:04,910 --> 00:03:07,670
မှတ်တမ်းတင်နိုင်ကြပါပြီ။

56
00:03:07,670 --> 00:03:09,740
ကမ္ဘာတဝှမ်း ဖုန်းကွက်ရက်နဲ့ဆိုရင်

57
00:03:09,740 --> 00:03:12,680
သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ဖြစ်လာမယ့် ငလျင်တွေကို
လူတွေဆီ သတိပေးတဲ့

58
00:03:12,680 --> 00:03:16,945
ပြည့်စုံပြီး အသေးစိပ်ကျတဲ့ သတိပေးစနစ်ကို
ရှာဖွေစုရုံး လုပ်ဆောင်နိုင်ခြေ ရှိပါတယ်။

59
00:03:16,945 --> 00:03:21,325
ကံဆိုးချင်တော့ ဖုန်းတွေဟာ ဘေးကင်းရေး
လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေ လုပ်နိုင်ဖို့လိုအပ်တဲ့

60
00:03:21,325 --> 00:03:23,355
ကြိုတင်သတိပေးချက်ကို မပေးနိုင်ပါဘူး။

61
00:03:23,355 --> 00:03:26,135
ဒါပေမဲ့ ဒီလိုအသေးစိတ်ဖတ်တာတွေက
NASAရဲ့Quakesim software လို

62
00:03:26,135 --> 00:03:29,425
ခန့်မှန်းရေးကိရိယာတွေအတွက်
အသုံးဝင်ဆဲဖြစ်မှာပါ။

63
00:03:29,425 --> 00:03:32,255
ဒါက ဘူမိဗေဒအချက်အလက်တွေကို
ကောင်းကောင်း ရောစပ်အသုံးပြုပြီး

64
00:03:32,255 --> 00:03:34,765
အန္တရာယ်ရှိတဲ့ ဒေသတွေကို ရှာနိုင်တယ်။

65
00:03:34,765 --> 00:03:36,765
ဒါပေမဲ့ မကြာသေးမီက လေ့လလာချက်အရ

66
00:03:36,765 --> 00:03:41,635
ငလျင်လှုပ်ဆိုင်ရာ အထင်ရှားဆုံး သင်္ကေတ
တွေကို ဒီအာရုံခံကိရိယာတွေ မမြင်ကြပါဘူး။

67
00:03:41,635 --> 00:03:43,005
၂၀၁၁ ခုနှစ်မှာ

68
00:03:43,005 --> 00:03:46,265
ဂျပန်အရှေ့ဘက်ကမ်းရိုးတန်းကို
ငလျင်မလှုပ်မီမှာပဲ

69
00:03:46,265 --> 00:03:50,065
အနီးအနားက သုတေသီတွေဟာ ရေဒီယို
သတ္တိကြွတဲ့ အိုင်ဆိုတုပ်အတွဲတွေဖြစ်တဲ့

70
00:03:50,065 --> 00:03:54,425
ရေဒွန်နဲ့သိုရွန်တို့ အံ့ဖွယ် အများကြီး
စုစည်းလာတာကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ကြတယ်။

71
00:03:54,425 --> 00:03:58,167
ငလျင်မဖြစ်မီလေး အခွံပိုင်းမှာ ဖိအားတွေ
တိုးပွားလာတာနဲ့အမျှ

72
00:03:58,167 --> 00:04:02,407
အသေးစား ကျိုးအက်မှုတွေဖြစ်လာပြီး ဒီဓာတ်တွေ
မျက်နှာပြင်သို့ လွတ်ထွက်လာခဲ့ကြတယ်။

73
00:04:02,407 --> 00:04:07,042
ဒီသိပ္ပံပညာရှင်တွေရဲ့အထင် ငလျင်ဖြစ်တတ်တဲ့
နေရာတွေမှာ ရေဒွန်နဲ့သိုရွန်အာရုံခံစက်တွေ

74
00:04:07,042 --> 00:04:08,992
ကွန်ရက်ကျယ်ဖြန့်တပ်ထားမယ်ဆိုရင်

75
00:04:08,992 --> 00:04:11,432
အလားအလာကောင်းတဲ့သတိပေးစနစ်
ဖြစ်လာနိုင်ပါသတဲ့။

76
00:04:11,432 --> 00:04:14,532
ဒီလိုဆိုရင် ငလျင်တွေကို တစ်ပတ်ကြိုတင်
ခန့်မှင်္နးနိုင်လောက်ပါတယ်။

77
00:04:14,532 --> 00:04:15,232
တကယ်တော့

78
00:04:15,232 --> 00:04:17,432
ဒီနည်းပညာထဲက ဘယ်ဟာကမှ 
ကမ္ဘာ့အတွင်းဘက်ပိုင်းကို

79
00:04:17,432 --> 00:04:20,572
နက်ရှိုင်းစွာ ကြည့်တာလောက် အထောက်အကူ
မဖြစ်စေပါဘူး။

80
00:04:20,572 --> 00:04:22,242
ပိုမိုနက်ရှိုင်းတဲ့ မြင်ကွင်းနဲ့ဆိုရင်

81
00:04:22,242 --> 00:04:26,852
အချိန်နဲ့တပြေးညီ ဘူမိဗေဒအပြောင်းအလဲကြီးတွေ
ကို ခြေရာခံခန့်မှန်းနိုင်လောက်ပါတယ်။

82
00:04:26,852 --> 00:04:30,024
ဒီလိုဆို တစ်နှစ်ကို အသက်ထောင်သောင်းချီပြီး
ကယ်တင်နိုင်မှာပါ။

83
00:04:30,024 --> 00:04:30,874
ဒါပေမဲ့ အခုတော့၊

84
00:04:30,874 --> 00:04:35,404
ပန်းအိုးရဲ့ လမ်းညွှန်ချက်တွေ စောင့်နေရန်
မလိုတော့ဘဲ၊ ဒီနည်းပညာတွေက အကူအညီလိုတဲ့

85
00:04:35,404 --> 00:04:39,462
နေရာတွေဆီ အလျင်အမြန် သွားပြီး
ကူပေးလာစေနိုင်ပါပြီ။