WEBVTT

00:00:07.525 --> 00:00:09.815
ခရစ်နှစ် ၁၃၂ ခုနှစ်မှာ

00:00:09.815 --> 00:00:12.145
ဗဟုသုတနှံ့စပ်တဲ့တရုတ်လူမျိုး Zhang Heng ဟာ

00:00:12.145 --> 00:00:15.585
သူ့ရဲ့ နောက်ဆုံးပေါ်တီထွင်မှုကို 
ဟန်နန်းတော်ထံ ဆက်သခဲ့တယ်။

00:00:15.585 --> 00:00:17.675
သူ့အပြောအရ ဒီပန်းအိုးကြီးဟာ

00:00:17.675 --> 00:00:21.325
သူတို့နိုင်ငံမှာ ငလျင်လှုပ်တိုင်း
ပြောနိုင်သတဲ့။

00:00:21.325 --> 00:00:24.595
အကူအညီ ပို့ပေးသင့်တဲ့ အရပ်မျက်နှာ
ကိုပါ ညွှန်ပြပေးတယ်တဲ့။

00:00:24.595 --> 00:00:26.505
နန်းတော်က သိပ်မယုံသလိုရှိတယ်။

00:00:26.505 --> 00:00:31.185
အထူးသဖြင့်ဆိတ်ငြိမ်သလိုရှိတဲ့ မွန်းလွဲ
ပိုင်းမှာ ပန်းအိုးလှုပ်ချိန်မှာပေါ့။

00:00:31.185 --> 00:00:34.054
ဒါပေမဲ့ ဆက်သားတွေက ရက်တွေအကြာ
အကူအညီလာတောင်းကြတယ်။

00:00:34.054 --> 00:00:36.614
ဒီတော့မှ သူတို့သံသယစိတ်က ကျေးဇူးတင်စိတ်
ဖြစ်သွားတယ်။

00:00:36.614 --> 00:00:41.114
ဒီနေ့တော့ ငလျင်လှုပ်တာတွေကို သိနိုင်ဖို့
အိုးတွေကို အားမကိုးကြတော့ဘူး။

00:00:41.114 --> 00:00:46.150
ဒါပေမယ့် ငလျင်တွေဟာ ခြေရာခံဖို့ ကြိုးစားသူ
တွေကို တမူထူးတဲ့စိန်ခေါ်မှု ဖြစ်နေဆဲပါ။

00:00:46.150 --> 00:00:49.139
ဒီတော့ ငလျင်တွေဟာ ဘာလို့ ကြိုတင်ခန့်မှန်းရ
ခက်ခဲလှတာလဲ။

00:00:49.139 --> 00:00:52.039
ငလျင် ကြိုတင်ခန့်မှန်းအောင်
ပိုကောင်းအောင်ဘယ်လိုလုပ်နိုင်မလဲ။

NOTE Paragraph

00:00:52.039 --> 00:00:53.099
ဒီမေးခွန်းကို ဖြေဖို့

00:00:53.099 --> 00:00:57.539
ငလျင်လှုပ်မှုရဲ့ နောက်ကွယ်က
သီဝရီတချို့ကို နားလည်ဖို့ လိုပါတယ်။

00:00:57.539 --> 00:01:01.794
ကမ္ဘာ့အပေါ်ယံလွှာကို ချွန်ထက်တဲ့
ကျောက်ချပ်ကြီးတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတယ်။

00:01:01.794 --> 00:01:03.749
ဒါတွေကို tectonic plates လို့
ခေါ်တယ်။

00:01:03.749 --> 00:01:08.479
ကျောက်ချပ်ကြီးတစ်ခုစီဟာ ပူပြင်းလှပြီး
အရည်ပျော်နေတဲ့ ကမ္ဘာ့လွှာမှာ ပေါ်နေတယ်။

00:01:08.479 --> 00:01:11.289
ဒါက ကျောက်ချပ်ကြီးတွေကို
ဖြည်းဖြည်းလေး ပြန့်ထွက်စေတယ်။

00:01:11.289 --> 00:01:14.839
တစ်နှစ်ကို ၁ စင်တီမီတာကနေ ၂၀ အထိ
ဖြန့်ထွက်စေပါတယ်။

00:01:14.839 --> 00:01:17.289
ဒါပေမဲ့ ဒီလှုပ်ရှားမှုလေးတွေဟာ
ဆက်စပ်နေတဲ့

00:01:17.289 --> 00:01:20.799
ကျောက်ချပ်ကြီးတွေမှာ အက်ရာနက်နက်တွေ
ဖြစ်လောက်အောင် အားကောင်းပါတယ်။

00:01:20.799 --> 00:01:22.399
ဒီတော့ မတည်ငြိမ်တဲ့ နေရာတွေမှာ

00:01:22.399 --> 00:01:27.219
အားပြင်းလာနေတဲ့ ဖိအားဟာ ငလျင်ကို
နောက်ဆုံးမှာ ဖြစ်စေပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:01:27.219 --> 00:01:30.249
ဒီသေးငယ်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို
စောင့်ကြည့်လေ့လာဖို့ ခက်ပါတယ်။

00:01:30.249 --> 00:01:35.189
ဒါပေမဲ့ အရွေ့တွေကို ငလျင်တွေအဖြစ်
ပြောင်ပေးတဲ့အချက်တွေက ပိုကွဲပြားပါတယ်။

00:01:35.189 --> 00:01:38.399
ပြတ်ရွေ့ကြောင်း အမျိုးမျိုးဟာ ကျောက်ဆောင်
မျိုးစုံ ပါဝင်ကြတယ် -

00:01:38.399 --> 00:01:42.269
ကျောက်အချို့ဟာ ဖိအားအောက်မှာ ပိုအားကောင်း
လာသလို၊ အားနည်းလာတာလည်း ရှိပါတယ်။

00:01:42.269 --> 00:01:46.979
ကျောက်အမျိုးမျိုးက ပွတ်တိုက်မှုနဲ့
အပူချိန်အား တုန့်ပြန်မှု မတူပါဘူး။

00:01:46.979 --> 00:01:50.391
တစ်ချို့က တစ်စိတ်တစ်ဒေသ အရည်ပျော်ပြီး
ချောရည်တွေကို ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်တယ်။

00:01:50.391 --> 00:01:52.650
ဒါတွေကိုအပူမြင့် သယံဇာတတွေနဲ့
ပြုလုပ်ထားလို့

00:01:52.650 --> 00:01:54.590
ပြတ်ရွေ့ကြောပွတ်တိုက်မှုကို လျော့စေတယ်။

00:01:54.590 --> 00:01:56.370
ဒါပေမဲ့ တစ်ချို့ဟာ ခြောက်ကပ်ကျန်တယ်။

00:01:56.370 --> 00:01:59.140
အန္တရာယ်ရှိတဲ့အထိ ဖိအားတက်လာနိုင်တယ်။

00:01:59.140 --> 00:02:03.680
ဒီပြတ်ရွေ့အားလုံးဟာ ဆွဲငင်အားအမျိုးမျိုး
ဒဏ်ခံရနိုင်တယ်။

00:02:03.680 --> 00:02:08.531
နောက်ပြီး ကမ္ဘာ့ကြားလွှာ တလျှောက်ရွေ့နေတဲ့
ကျောက်ရည်စီးကြောင်းတွေရဲ့ ဒဏ်ခံရနိုင်တယ်။

NOTE Paragraph

00:02:08.531 --> 00:02:11.755
ဒါကြောင့် ဒီကွယ်နေတဲ့အရာတွေထဲက
ဘယ်ဟာကို စိစစ်သင့်ပါသလဲ။

00:02:11.755 --> 00:02:15.955
ဒါတွေက တိုးတက်လာနေတဲ့ ခန့်မှန်းပစ္စည်းတွေ
ထဲ ဘယ်လို အံကိုက်ဖြစ်နိုင်မလဲ။

NOTE Paragraph

00:02:15.955 --> 00:02:19.829
ဒီအင်အားတွေအနက်တစ်ချို့က အများအားဖြင့်
ပုံသေနှုန်းနဲ့ ဖြစ်တတ်တာကြောင့်

00:02:19.829 --> 00:02:23.159
ကျောက်ချပ်ကြီးတွေရဲ့ လှုပ်ရှားမှုဟာ
စက်ဝန်းပုံလို ဖြစ်နေတယ်။

00:02:23.159 --> 00:02:27.609
ဒီနေ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စိတ်ချရဆုံးသဲလွန်စ
များစွာဟာ ရေလရှည် ခန့်မှန်းမှုက ရတယ်။

00:02:27.609 --> 00:02:31.893
ငလျင်တွေ ဘယ်အချိန်၊ ဘယ်နေရာမှာ အရင်က
ဖြစ်ဖူးတာနဲ့ ဆိုင်တဲ့ အချက်အလက်တွေပါ။

00:02:31.893 --> 00:02:33.573
ထောင်စုနှစ်ချီပြီး တိုင်းတာကြည့်ရင်

00:02:33.573 --> 00:02:37.533
San Andreas လို အလွန်တက်ကြွနေတဲ့
ပြတ်ရွေ့တွေက ငလျင်ကြီးအတွက်

00:02:37.533 --> 00:02:38.873
ဘယ်အချိန်ဟာ အချိန်နှောင်းလဲ

00:02:38.873 --> 00:02:41.943
ဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ ကြိုပြောနိုင်တယ်။

NOTE Paragraph

00:02:41.943 --> 00:02:44.193
ဒါပေမဲ့ အကြောင်းအချက်တွေ
အများကြီးပါဝင်လို့

00:02:44.193 --> 00:02:47.783
ဒီနည်းက ကြိုတင်ဟောပေးနိုင်တဲ့
ကာလဟာ သိပ်မရေရာလှပါ။

00:02:47.783 --> 00:02:49.823
ပိုဖြစ်ခါနီး
အဖြစ်အပျက်တွေကို ခန့်မှန်းဖို့

00:02:49.823 --> 00:02:55.303
သုတေသီတွေက ငလျင်မလှုပ်ခင် ကမ္ဘာကြီး
တုန်ခါမှုတွေကို စူးစမ်းခဲ့ကြတယ်။

00:02:55.303 --> 00:02:57.990
ဘူမိဗေဒပညာရှင်တွေက ငလျင်တိုင်းစက်ကို
သုံးလာတာကြာပါပြီ။

00:02:57.990 --> 00:03:01.920
ကမ္ဘာ့အခွံပိုင်းမှာ ဒီလိုအသေးအမွှား
အပြောင်းအလဲတွေကို ခြေရာခံပုံကိုဖော်ဖို့ပါ။

00:03:01.920 --> 00:03:04.910
ဒီနေ့မှာတော့ စမတ်ဖုန်းအများစုက အခြေခံ
ငလျင်လှိုင်းတွေကိုလည်း

00:03:04.910 --> 00:03:07.670
မှတ်တမ်းတင်နိုင်ကြပါပြီ။

00:03:07.670 --> 00:03:09.740
ကမ္ဘာတဝှမ်း ဖုန်းကွက်ရက်နဲ့ဆိုရင်

00:03:09.740 --> 00:03:12.680
သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ဖြစ်လာမယ့် ငလျင်တွေကို
လူတွေဆီ သတိပေးတဲ့

00:03:12.680 --> 00:03:16.945
ပြည့်စုံပြီး အသေးစိပ်ကျတဲ့ သတိပေးစနစ်ကို
ရှာဖွေစုရုံး လုပ်ဆောင်နိုင်ခြေ ရှိပါတယ်။

00:03:16.945 --> 00:03:21.325
ကံဆိုးချင်တော့ ဖုန်းတွေဟာ ဘေးကင်းရေး
လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေ လုပ်နိုင်ဖို့လိုအပ်တဲ့

00:03:21.325 --> 00:03:23.355
ကြိုတင်သတိပေးချက်ကို မပေးနိုင်ပါဘူး။

00:03:23.355 --> 00:03:26.135
ဒါပေမဲ့ ဒီလိုအသေးစိတ်ဖတ်တာတွေက
NASAရဲ့Quakesim software လို

00:03:26.135 --> 00:03:29.425
ခန့်မှန်းရေးကိရိယာတွေအတွက်
အသုံးဝင်ဆဲဖြစ်မှာပါ။

00:03:29.425 --> 00:03:32.255
ဒါက ဘူမိဗေဒအချက်အလက်တွေကို
ကောင်းကောင်း ရောစပ်အသုံးပြုပြီး

00:03:32.255 --> 00:03:34.765
အန္တရာယ်ရှိတဲ့ ဒေသတွေကို ရှာနိုင်တယ်။

NOTE Paragraph

00:03:34.765 --> 00:03:36.765
ဒါပေမဲ့ မကြာသေးမီက လေ့လလာချက်အရ

00:03:36.765 --> 00:03:41.635
ငလျင်လှုပ်ဆိုင်ရာ အထင်ရှားဆုံး သင်္ကေတ
တွေကို ဒီအာရုံခံကိရိယာတွေ မမြင်ကြပါဘူး။

00:03:41.635 --> 00:03:43.005
၂၀၁၁ ခုနှစ်မှာ

00:03:43.005 --> 00:03:46.265
ဂျပန်အရှေ့ဘက်ကမ်းရိုးတန်းကို
ငလျင်မလှုပ်မီမှာပဲ

00:03:46.265 --> 00:03:50.065
အနီးအနားက သုတေသီတွေဟာ ရေဒီယို
သတ္တိကြွတဲ့ အိုင်ဆိုတုပ်အတွဲတွေဖြစ်တဲ့

00:03:50.065 --> 00:03:54.425
ရေဒွန်နဲ့သိုရွန်တို့ အံ့ဖွယ် အများကြီး
စုစည်းလာတာကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ကြတယ်။

00:03:54.425 --> 00:03:58.167
ငလျင်မဖြစ်မီလေး အခွံပိုင်းမှာ ဖိအားတွေ
တိုးပွားလာတာနဲ့အမျှ

00:03:58.167 --> 00:04:02.407
အသေးစား ကျိုးအက်မှုတွေဖြစ်လာပြီး ဒီဓာတ်တွေ
မျက်နှာပြင်သို့ လွတ်ထွက်လာခဲ့ကြတယ်။

00:04:02.407 --> 00:04:07.042
ဒီသိပ္ပံပညာရှင်တွေရဲ့အထင် ငလျင်ဖြစ်တတ်တဲ့
နေရာတွေမှာ ရေဒွန်နဲ့သိုရွန်အာရုံခံစက်တွေ

00:04:07.042 --> 00:04:08.992
ကွန်ရက်ကျယ်ဖြန့်တပ်ထားမယ်ဆိုရင်

00:04:08.992 --> 00:04:11.432
အလားအလာကောင်းတဲ့သတိပေးစနစ်
ဖြစ်လာနိုင်ပါသတဲ့။

00:04:11.432 --> 00:04:14.532
ဒီလိုဆိုရင် ငလျင်တွေကို တစ်ပတ်ကြိုတင်
ခန့်မှင်္နးနိုင်လောက်ပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:04:14.532 --> 00:04:15.232
တကယ်တော့

00:04:15.232 --> 00:04:17.432
ဒီနည်းပညာထဲက ဘယ်ဟာကမှ 
ကမ္ဘာ့အတွင်းဘက်ပိုင်းကို

00:04:17.432 --> 00:04:20.572
နက်ရှိုင်းစွာ ကြည့်တာလောက် အထောက်အကူ
မဖြစ်စေပါဘူး။

00:04:20.572 --> 00:04:22.242
ပိုမိုနက်ရှိုင်းတဲ့ မြင်ကွင်းနဲ့ဆိုရင်

00:04:22.242 --> 00:04:26.852
အချိန်နဲ့တပြေးညီ ဘူမိဗေဒအပြောင်းအလဲကြီးတွေ
ကို ခြေရာခံခန့်မှန်းနိုင်လောက်ပါတယ်။

00:04:26.852 --> 00:04:30.024
ဒီလိုဆို တစ်နှစ်ကို အသက်ထောင်သောင်းချီပြီး
ကယ်တင်နိုင်မှာပါ။

00:04:30.024 --> 00:04:30.874
ဒါပေမဲ့ အခုတော့၊

00:04:30.874 --> 00:04:35.404
ပန်းအိုးရဲ့ လမ်းညွှန်ချက်တွေ စောင့်နေရန်
မလိုတော့ဘဲ၊ ဒီနည်းပညာတွေက အကူအညီလိုတဲ့

00:04:35.404 --> 00:04:39.462
နေရာတွေဆီ အလျင်အမြန် သွားပြီး
ကူပေးလာစေနိုင်ပါပြီ။