0:00:07.525,0:00:12.145
Năm 132, nhà bác học [br]người Trung Quốc Trương Hành

0:00:12.145,0:00:15.585
trình lên triều đình Hán[br]phát minh mới nhất của mình.

0:00:15.585,0:00:17.925
Chiếc bình lớn này, theo lời ông,

0:00:17.925,0:00:21.325
có thể dự báo khi nào động đất xảy ra[br]trong vương quốc

0:00:21.325,0:00:24.595
bao gồm của phương hướng [br]nơi triều đình nên gửi viện trợ.

0:00:24.595,0:00:26.835
Triều đình, ban đầu, có chút nghi hoặc,

0:00:26.835,0:00:30.685
nhất là khi thiết bị báo hiệu[br]vào một buổi chiều tĩnh lặng.

0:00:30.685,0:00:33.714
Cho đến khi có hỏa tốc[br]xin cứu viện vài ngày sau đó,

0:00:33.714,0:00:36.484
những ngờ vực [br]đã biến thành lòng tin phục.

0:00:36.504,0:00:38.804
Ngày nay, ta không còn[br]dựa vào những chiếc bình

0:00:38.804,0:00:41.514
để xác định các sự kiện địa chấn,

0:00:41.514,0:00:46.270
nhưng đó vẫn là thách thức lớn[br]cho các nhà địa chấn học.

0:00:46.270,0:00:51.309
Vì sao động đất khó dự đoán đến vậy[br]và làm cách nào để dự báo chính xác hơn?

0:00:51.309,0:00:53.589
Để trả lời câu hỏi đó,

0:00:53.589,0:00:57.539
ta cần hiểu một số lý thuyết[br]đằng sau việc xảy ra động đất.

0:00:57.539,0:01:01.794
Lớp vỏ Trái đất được tạo nên[br]từ những phiến đá khổng lồ gồ ghề,

0:01:01.794,0:01:04.469
gọi là mảng kiến tạo,

0:01:04.469,0:01:08.479
mỗi mảng trượt trên [br]lớp manti nóng chảy.

0:01:08.479,0:01:11.289
Điều này làm cho[br]mảng kiến tạo dịch chuyển rất chậm,

0:01:11.289,0:01:14.639
từ 1 đến 20 cm mỗi năm.

0:01:14.639,0:01:16.709
Nhưng những chuyển động nhỏ này

0:01:16.709,0:01:20.799
tác động mạnh đến nỗi[br]tạo ra các vết nứt sâu khi va chạm.

0:01:20.799,0:01:22.799
Và trong vùng không ổn định,

0:01:22.799,0:01:27.219
sự tăng áp lực[br]là tác nhân gây ra động đất.

0:01:27.219,0:01:30.249
Việc dự đoán[br]những chuyển động nhỏ ấy đã khó,

0:01:30.249,0:01:35.589
các tác nhân biến chúng[br]thành động đất còn đa dạng hơn nữa.

0:01:35.589,0:01:38.789
Các đứt gãy khác nhau[br]tạo ra những loại nếp gấp khác nhau,

0:01:38.789,0:01:42.269
một số loại đá dưới tác dụng của áp lực[br]sẽ cứng hơn hay mềm hơn.

0:01:42.269,0:01:45.289
Các loại đá khác nhau[br]sẽ có phản ứng khác nhau

0:01:45.289,0:01:47.299
với ma sát và nhiệt độ cao.

0:01:47.299,0:01:50.431
Một số sẽ tan chảy một phần[br]thành chất lỏng

0:01:50.431,0:01:52.230
chứa các chất khoáng cực nóng

0:01:52.230,0:01:54.420
làm giảm ma sát ở vị trí đứt gãy.

0:01:54.420,0:01:56.120
Một số lại khô cứng,

0:01:56.120,0:01:59.160
dễ hình thành thêm sức ép nguy hiểm.

0:01:59.160,0:02:03.430
Các đứt gãy[br]cũng chịu ảnh hưởng của trọng lực,

0:02:03.430,0:02:08.000
cũng như dòng chảy của đá nóng[br]trong lòng tầng manti.

0:02:08.000,0:02:12.011
Vậy trong những nhân tố ẩn ấy,[br]ta nên phân tích gì,

0:02:12.011,0:02:15.665
và chúng có ý nghĩa thế nào trong việc[br]tạo ra thiết bị dự đoán động đất?

0:02:15.665,0:02:19.829
Do các lực này[br]xảy ra với tần suất không đổi,

0:02:19.829,0:02:23.159
hoạt động của các mảng kiến tạo[br]thường theo chu kì.

0:02:23.159,0:02:27.609
Hiện nay, đa số những dự đoán đáng tin[br]vẫn dựa vào số liệu dự đoán lâu dài,

0:02:27.609,0:02:31.893
gắn với thời gian và địa điểm[br]của những trận động đất trước.

0:02:31.893,0:02:33.573
Ở quy mô thiên niên kỷ,

0:02:33.573,0:02:37.163
điều này giúp ta dự đoán[br]khi nào những đứt gãy hoạt động tích cực

0:02:37.163,0:02:38.873
như San Andreas

0:02:38.873,0:02:41.943
sẽ không còn có thể gây ra[br]những trận động đất lớn.

0:02:41.943,0:02:44.193
Nhưng do có nhiều biến số liên quan,

0:02:44.193,0:02:47.783
phương pháp này[br]không thể dự đoán thời gian chính xác.

0:02:47.783,0:02:49.693
Để dự đoán các trận động đất sắp xảy ra,

0:02:49.693,0:02:55.083
các nhà nghiên cứu đã nghiên cứu[br]các rung động của Trái đất trước động đất.

0:02:55.083,0:02:57.990
Các nhà địa chất học,[br]từ lâu, đã dùng địa chấn kế

0:02:57.990,0:03:01.720
để theo dõi và ghi lại [br]những thay đổi nhỏ của lớp vỏ Trái đất.

0:03:01.720,0:03:03.630
Và hiện nay,[br]hầu hết mọi chiếc smartphone

0:03:03.630,0:03:07.670
đều có khả năng ghi nhận[br]sóng địa chất sơ cấp.

0:03:07.670,0:03:09.740
Với mạng lưới điện thoại toàn cầu,

0:03:09.740,0:03:13.040
các nhà khoa học có thể kêu gọi cộng đồng[br]

0:03:13.040,0:03:16.945
để tạo ra mạng lưới cảnh báo động đất.

0:03:16.945,0:03:20.705
Tiếc là điện thoại[br]vẫn chưa thể đưa ra các dự báo sớm

0:03:20.705,0:03:23.355
đủ để khởi động các giao thức an toàn.

0:03:23.355,0:03:26.285
Nhưng những số liệu chi tiết như vậy[br]trở nên hữu dụng

0:03:26.285,0:03:29.425
cho phần mềm dự báo động đất[br]Quakesim của NASA.

0:03:29.425,0:03:32.255
Thiết bị này có thể dùng[br]những dữ liệu địa chất chuẩn xác

0:03:32.255,0:03:34.765
để nhận biết khu vực[br]có nguy cơ xảy ra động đất.

0:03:34.765,0:03:37.085
Tuy nhiên, một nghiên cứu[br]gần đây cho thấy

0:03:37.085,0:03:41.325
cảm biến có thể không phát hiện được[br]những dấu hiệu báo hiệu động đất.

0:03:41.325,0:03:43.005
Vào năm 2011,

0:03:43.005,0:03:45.965
ngay trước khi động đất xảy ra[br]tại bờ đông Nhật Bản,

0:03:45.965,0:03:47.955
các nhà nghiên cứu gần đó[br]đã ghi nhận được

0:03:47.955,0:03:54.035
nồng độ của cặp đồng vị phóng xạ:[br]radon và thoron cao đến kinh ngạc.

0:03:54.035,0:03:58.057
Trước động đất,[br]ứng suất hình thành trong lớp vỏ Trái Đất,

0:03:58.057,0:04:01.707
những lỗ nhỏ cho phép hai loại khí này[br]thoát ra khỏi bề mặt.

0:04:01.707,0:04:03.672
Những nhà khoa học cho rằng

0:04:03.672,0:04:07.042
việc xây dựng mạng lưới rộng,[br]máy dò radon-thoron

0:04:07.042,0:04:08.687
ở những vùng dễ bị động đất,

0:04:08.687,0:04:11.382
có thể là một hệ thống [br]cảnh báo động đất triển vọng,

0:04:11.382,0:04:14.172
có thể dự đoán động đất [br]trước một tuần.

0:04:14.172,0:04:17.112
Tất nhiên, không một công nghệ nào[br]có thể sánh được

0:04:17.112,0:04:21.142
việc nhìn sâu [br]vào bên trong lòng đất,

0:04:21.142,0:04:27.032
cho phép ta theo dõi và dự đoán chuẩn xác[br]thời gian xảy ra thay đổi địa chất lớn,

0:04:27.032,0:04:29.602
và cứu sống[br]hàng vạn người mỗi năm.

0:04:29.602,0:04:31.384
Tuy nhiên, đến nay,

0:04:31.384,0:04:35.444
những công nghệ hiện có [br]cũng giúp ta chuẩn bị và ứng cứu nhanh

0:04:35.454,0:04:38.974
mà không cần chờ đợi chỉ dẫn[br]từ chiếc bình nào nữa.