0:00:17.028,0:00:19.574
Co jest źródłem szczęścia i zdrowia

0:00:19.574,0:00:21.318
w życiu?

0:00:21.318,0:00:24.964
Jeśli chcesz zainwestować w przyszłe,

0:00:25.033,0:00:26.796
najlepsze z możliwych "ja"

0:00:26.986,0:00:30.628
jak rozłożyć czas i energię?

0:00:31.647,0:00:34.096
Istnieje wiele odpowiedzi.

0:00:34.323,0:00:38.394
Bombardują nas obrazy tego, [br]co najważniejsze w życiu.

0:00:39.530,0:00:42.767
Media przepełnione są historiami[br]ludzi bogatych i sławnych

0:00:43.141,0:00:45.862
budujących imperia w swojej pracy.

0:00:47.379,0:00:49.352
Wierzymy w te historie.

0:00:50.011,0:00:52.736
Przeprowadzono ostatnio badania [br]wśród młodych ludzi,

0:00:52.760,0:00:57.936
w których pytano ich [br]o najważniejsze cele w ich życiu.

0:00:58.260,0:01:00.276
Ponad 80% odpowiedziało,

0:01:00.300,0:01:04.436
że głównym celem życia jest bogactwo.

0:01:05.660,0:01:09.996
50% tych samych młodych ludzi

0:01:10.020,0:01:12.556
powiedziało, że innym głównym celem

0:01:12.580,0:01:14.420
jest sława.

0:01:15.150,0:01:16.876
(Śmiech)

0:01:17.300,0:01:23.956
Wciąż każą nam przykładać się do pracy

0:01:23.980,0:01:26.036
i osiągać więcej.

0:01:26.060,0:01:29.716
Wmawia się nam, że do tego trzeba dążyć,

0:01:29.740,0:01:31.556
żeby wieść dobre życie.

0:01:32.445,0:01:33.601
Ale czy to jest prawda?

0:01:34.434,0:01:38.267
Czy to rzeczywiście uszczęśliwia ludzi[br]w ich życiowej wędrówce?

0:01:39.980,0:01:42.196
Otrzymanie obrazu wyborów z całego życia

0:01:42.220,0:01:47.436
i tego, dokąd prowadzą,

0:01:47.460,0:01:50.340
jest praktycznie nieosiągalne.

0:01:51.580,0:01:54.636
Większość tego, co wiemy o życiu ludzkim,

0:01:54.660,0:01:58.116
znamy z opowieści innych o przeszłości,

0:01:58.640,0:02:03.416
a wiemy, że pamięci [br]daleko do doskonałości.

0:02:03.440,0:02:07.136
Zapominamy wiele z tego, co nas spotyka,

0:02:07.160,0:02:10.039
a pamięć czasami bywa twórcza.

0:02:10.669,0:02:12.438
Mark Twain bardzo dobrze to rozumiał.

0:02:13.780,0:02:15.470
To jego słowa:

0:02:16.244,0:02:20.124
"Niektóre z najgorszych rzeczy [br]w moim życiu nigdy się nie wydarzyły".

0:02:20.184,0:02:23.243
(Śmiech)

0:02:23.776,0:02:28.315
Według badań pamiętamy [br]przeszłość tym pozytywniej,

0:02:28.345,0:02:29.501
im jesteśmy starsi.

0:02:30.427,0:02:33.172
Pamiętam naklejkę na samochodzie:

0:02:33.196,0:02:36.196
"Nigdy nie jest za późno [br]na szczęśliwe dzieciństwo".

0:02:36.228,0:02:38.767
(Śmiech)

0:02:39.600,0:02:43.976
A gdyby tak móc oglądać całe życie

0:02:44.000,0:02:46.856
w jego trakcie?

0:02:46.880,0:02:50.856
Gdyby móc badać ludzi od wieku nastolatka

0:02:50.880,0:02:53.616
aż do dojrzałości,

0:02:53.640,0:02:57.000
żeby zbadać źródła szczęścia i zdrowia?

0:02:58.217,0:02:59.417
Udało nam się to zrobić.

0:03:00.440,0:03:02.656
Badania Harwardu nad rozwojem dorosłych

0:03:02.680,0:03:07.439
są pewnie najdłuższymi [br]badaniami tego typu w historii.

0:03:08.360,0:03:14.480
Przez 75 lat badaliśmy życie 724 mężczyzn

0:03:15.890,0:03:20.656
rok po roku, pytając o ich pracę, [br]życie domowe, zdrowie

0:03:20.680,0:03:25.056
i oczywiście nie wiedząc przez cały czas,

0:03:25.080,0:03:26.520
jak potoczy się ich życie.

0:03:27.820,0:03:31.696
Tego typu badania są wyjątkowo rzadkie.

0:03:31.720,0:03:35.776
Prawie wszystkie takie projekty[br]upadają po dekadzie,

0:03:35.800,0:03:38.976
bo zbyt wiele osób odpada z badań

0:03:39.000,0:03:41.896
lub zaczyna brakować pieniędzy

0:03:41.920,0:03:44.176
lub badacze zajmują się czymś innym

0:03:44.200,0:03:48.280
lub umierają i nie ma komu kontynuować.

0:03:49.080,0:03:51.336
Ale dzięki mieszance szczęścia

0:03:51.360,0:03:55.056
i uporu kilku pokoleń naukowców

0:03:55.080,0:03:56.640
te badania przetrwały.

0:03:57.320,0:04:01.816
Około 60 z początkowych 724 mężczyzn

0:04:01.840,0:04:03.136
żyje do dziś,

0:04:03.160,0:04:05.336
nadal uczestnicząc w badaniach.

0:04:05.360,0:04:07.400
Większość z nich ma około 90 lat.

0:04:08.360,0:04:10.256
Teraz zaczynamy badania

0:04:10.280,0:04:13.640
ponad 2 tys. dzieci tych mężczyzn.

0:04:14.070,0:04:16.800
Jestem czwartym kierownikiem badań.

0:04:17.990,0:04:22.936
Od 1938 roku śledziliśmy[br]życie ludzi w dwóch grupach.

0:04:22.960,0:04:25.096
Pierwsza grupa zaczęła badania,

0:04:25.120,0:04:27.516
kiedy byli na drugim roku w Harvardzie.

0:04:27.802,0:04:31.428
Tom Brokaw nazwał ich [br]"najlepszym pokoleniem".

0:04:31.740,0:04:34.556
Wszyscy skończyli studia [br]podczas drugiej wojny światowej,

0:04:34.580,0:04:37.020
a potem większość z nich poszła na wojnę.

0:04:37.980,0:04:40.566
Druga grupa to chłopcy

0:04:40.566,0:04:44.316
z najbiedniejszych dzielnic Bostonu,

0:04:44.340,0:04:46.356
Wybrano ich do badań właśnie dlatego,

0:04:46.380,0:04:49.716
że pochodzili z trudnych i biednych rodzin

0:04:51.620,0:04:54.356
Bostonu z lat 30. XX wieku.

0:04:54.380,0:04:58.980
Większość mieszkała w blokowiskach,[br]wielu bez ciepłej czy zimnej wody.

0:05:00.960,0:05:03.116
Na początku badań

0:05:03.140,0:05:06.076
przeprowadzono z każdym rozmowę.

0:05:06.100,0:05:08.316
Przeszli badania lekarskie.

0:05:08.340,0:05:11.876
Rozmawialiśmy z ich rodzicami w domach.

0:05:11.900,0:05:14.276
Nastolatkowie dorośli

0:05:14.300,0:05:16.716
i weszli na różne ścieżki życia.

0:05:16.740,0:05:22.836
Byli robotnikami, prawnikami, [br]murarzami i lekarzami.

0:05:22.860,0:05:25.220
a jeden prezydentem USA.

0:05:26.860,0:05:31.100
Niektórzy popadli w alkoholizm.[br]U kilku wystąpiła schizofrenia.

0:05:31.860,0:05:34.316
Niektórzy robili karierę

0:05:34.340,0:05:37.556
od dna aż po samą górę.

0:05:37.580,0:05:40.860
Niektórzy na odwrót.

0:05:42.220,0:05:45.156
Twórcy tych badań

0:05:45.180,0:05:48.556
nawet w najśmielszych marzeniach [br]nie oczekiwali,

0:05:48.556,0:05:51.756
że stanę tutaj 75 lat później,

0:05:51.780,0:05:54.860
mówiąc, że te badania trwają do dziś.

0:05:55.980,0:05:59.596
Co dwa lat nasz oddany, cierpliwy personel

0:05:59.620,0:06:02.676
dzwoni do badanych i pyta,[br]czy możemy im przesłać

0:06:02.700,0:06:05.820
kolejny zestaw pytań o ich życiu.

0:06:06.740,0:06:10.316
Osoby z biednych dzielnic Bostonu pytają:

0:06:10.340,0:06:14.220
"Dlaczego nadal się mną zajmujecie?[br]Moje życie nie jest takie ciekawe".

0:06:15.300,0:06:17.676
Mężczyźni z Harvardu nigdy tak nie pytają.

0:06:17.700,0:06:22.900
(Śmiech)

0:06:26.210,0:06:30.476
Aby otrzymać jasny obraz ich życia,

0:06:30.500,0:06:33.436
nie tylko wysyłamy kwestionariusze.

0:06:33.460,0:06:35.916
Odwiedzamy ich w domach.

0:06:36.640,0:06:39.576
Mamy dostęp do ich dokumentacji medycznej.

0:06:39.600,0:06:42.096
Pobieramy próbki krwi,[br]robimy prześwietlenia mózgu,

0:06:42.120,0:06:43.816
rozmawiamy z ich dziećmi.

0:06:43.840,0:06:49.096
Nagrywamy, jak rozmawiają z żonami [br]o największych bolączkach.

0:06:49.120,0:06:52.656
Kiedy dziesięć lat temu zapytaliśmy żony,

0:06:52.680,0:06:55.056
czy nie przyłączyłyby się do badań,

0:06:55.080,0:06:57.776
wiele odpowiedziało: "No, nareszcie!".

0:06:57.800,0:06:58.856
(Śmiech)

0:07:00.580,0:07:02.276
Czego się nauczyliśmy?

0:07:02.300,0:07:08.186
Co nam dały dziesiątki tysięcy stron

0:07:08.186,0:07:11.856
informacji na temat ich życia?

0:07:12.820,0:07:18.420
Lekcje te nie są o bogactwie, sławie[br]czy o tym, żeby ciężej pracować.

0:07:19.620,0:07:25.916
Najprostsza wiadomość [br]z 75 letnich badań brzmi:

0:07:25.940,0:07:31.140
Dobre związki dają szczęście[br]i zdrowie. To wszystko.

0:07:32.100,0:07:35.916
Nauczyliśmy się trzech rzeczy o relacjach.

0:07:35.940,0:07:40.036
Po pierwsze związki społeczne [br]są dla nas naprawdę dobre,

0:07:40.060,0:07:42.555
a samotność zabija.

0:07:43.180,0:07:46.836
Okazuje się, że ludzie, [br]którzy utrzymują kontakty

0:07:46.860,0:07:49.956
z rodziną, przyjaciółmi, sąsiadami

0:07:49.980,0:07:54.676
są szczęśliwsi, żyją dłużej i zdrowiej

0:07:54.700,0:07:58.076
niż ci bez takich kontaktów.

0:07:58.100,0:08:01.516
Samotność okazuje się toksyczna.

0:08:01.540,0:08:06.676
Ludzie, którzy są bardziej odizolowani,[br]niż tego by sami chcieli,

0:08:06.700,0:08:09.916
czują się bardziej nieszczęśliwi.

0:08:09.940,0:08:12.876
Ich zdrowie zaczyna podupadać [br]wcześniej, koło czterdziestki.

0:08:12.900,0:08:15.116
To samo dzieje się z mózgiem.

0:08:15.140,0:08:18.700
Żyją krócej od tych, co nie są samotni.

0:08:19.740,0:08:22.956
To smutne, ale w każdej chwili

0:08:22.980,0:08:27.580
więcej niż jeden z pięciu Amerykanów[br]uważa się za samotnego.

0:08:28.740,0:08:31.396
Wiemy, że można być samotnym w tłumie

0:08:31.420,0:08:34.076
i można być samotnym w małżeństwie,

0:08:34.100,0:08:36.236
więc po drugie dowiedzieliśmy się,

0:08:36.260,0:08:39.356
że to nie ilość przyjaciół

0:08:39.380,0:08:42.876
i nie sam stały związek,

0:08:42.900,0:08:47.540
ale jakość tych związków się liczy.

0:08:48.260,0:08:53.036
Okazuje się, że życie w konflikcie[br]źle wpływa na zdrowie.

0:08:53.060,0:08:57.036
Konfliktowe małżeństwa, bez uczuć,

0:08:58.160,0:09:03.936
okazują się złe dla zdrowia,[br]może nawet gorsze od rozwodu.

0:09:03.960,0:09:08.736
A dobre, ciepłe związki chronią nas.[br]

0:09:08.760,0:09:11.856
Po śledzeniu badanych do wieku 80 lat

0:09:11.880,0:09:14.896
wróciliśmy do ich życia wieku średniego,

0:09:15.320,0:09:17.666
aby zobaczyć, czy można było przewidzieć,

0:09:17.680,0:09:21.296
kto będzie szczęśliwym, [br]zdrowym 80-latkiem,

0:09:21.320,0:09:22.520
a kto nie.

0:09:23.280,0:09:27.470
Zebraliśmy wszystkie informacje

0:09:27.470,0:09:29.700
o nich w wieku lat 50.

0:09:29.700,0:09:33.366
To nie poziom cholesterolu przepowiadał,

0:09:33.366,0:09:35.136
jak się będą starzeć,

0:09:35.160,0:09:38.615
tylko satysfakcja ze związków.

0:09:38.639,0:09:43.536
50-latkowie najbardziej [br]zadowoleni ze związków

0:09:43.560,0:09:45.960
byli najzdrowsi w wieku lat 80.

0:09:47.279,0:09:50.456
Dobre, bliskie związki [br]wydają się chronić nas

0:09:50.480,0:09:53.240
przed negatywnymi skutkami starzenia.

0:09:54.080,0:09:58.056
Badani w najszczęśliwszych związkach

0:09:58.080,0:10:00.135
stwierdzili w wieku 80 lat,

0:10:00.159,0:10:03.096
że w dniach, kiedy odczuwali fizyczny ból,

0:10:03.120,0:10:05.080
byli nadal szczęśliwi.

0:10:06.000,0:10:09.256
Dla ludzi w w nieszczęśliwych związkach

0:10:09.280,0:10:14.856
odczuwanie bólu zwiększał ból emocjonalny.

0:10:17.460,0:10:21.836
Po trzecie badania nad związkami [br]i zdrowiem nauczyły nas,

0:10:21.860,0:10:25.116
że dobre związki nie tylko chronią ciało,

0:10:25.140,0:10:26.620
ale także mózg.

0:10:27.540,0:10:32.196
Okazuje się, że stały związek

0:10:32.220,0:10:36.116
w wieku lat 80 chroni zdrowie,

0:10:36.140,0:10:38.116
że partnerzy, którzy czują,

0:10:38.140,0:10:42.276
że mogą liczyć na drugą osobę,

0:10:42.300,0:10:45.996
dłużej zachowują sprawność umysłową.

0:10:46.020,0:10:47.516
Partnerzy w związkach,

0:10:47.540,0:10:50.676
w których nie mogli liczyć na drugą osobę,

0:10:50.700,0:10:54.580
szybciej tracili tę sprawność.

0:10:55.620,0:10:59.076
Dobre związki nie muszą[br]być doskonałe przez cały czas.

0:10:59.100,0:11:02.676
Niektórzy z badanych 80-latków

0:11:02.700,0:11:04.436
sprzeczali się każdego dnia.

0:11:04.460,0:11:07.636
Ale dopóki wiedzieli,[br]że mogą na siebie liczyć

0:11:07.660,0:11:09.476
w trudnych sytuacjach,

0:11:09.500,0:11:13.100
te sprzeczki nie wpływały na ich pamięć.

0:11:14.700,0:11:17.436
Oto nasze przesłanie:

0:11:17.460,0:11:23.156
dobre, bliskie związki są dobre[br]dla zdrowia i samopoczucia.

0:11:23.180,0:11:26.116
To mądrość stara jak świat.

0:11:26.170,0:11:29.241
To rada zarówno babci jak i księdza.

0:11:30.075,0:11:31.912
Dlaczego tak trudno to osiągnąć?

0:11:32.758,0:11:35.384
Jeśli chodzi o bogactwo wiadomo,

0:11:35.409,0:11:38.334
że po zaspokojeniu podstawowych potrzeb

0:11:38.567,0:11:39.996
przestaje być ważne.

0:11:40.059,0:11:43.815
Czy zarabiasz 75 tys. dolarów na rok

0:11:43.854,0:11:45.466
czy 75 milionów,

0:11:45.847,0:11:49.783
twoje zdrowie i szczęście [br]niewiele się zmienią.

0:11:49.831,0:11:51.698
Jeśli w ogóle się zmienią.

0:11:51.982,0:11:53.479
Jeśli chodzi o sławę,

0:11:54.204,0:11:56.418
to ciągła ingerencja mediów

0:11:56.601,0:11:58.166
i brak prywatności powodują,

0:11:58.403,0:12:01.403
że większość sławnych ludzi[br]jest gorszego zdrowia.

0:12:02.117,0:12:04.770
I nie są wcale szczęśliwsi.

0:12:06.077,0:12:08.594
Jeśli chodzi o ciężką pracę,

0:12:09.426,0:12:12.434
to nikt na łożu śmierci

0:12:12.481,0:12:15.204
nie żałował tego, że nie spędził [br]więcej czasu w biurze.

0:12:15.228,0:12:16.370
(Śmiech)

0:12:16.840,0:12:20.680
Dlaczego tak nam trudno to osiągnąć[br]i tak łatwo ignorować?

0:12:21.360,0:12:22.816
No cóż, jesteśmy tylko ludźmi.

0:12:22.840,0:12:25.656
Chcemy szybkich rozwiązań,

0:12:25.680,0:12:27.376
czegoś, co możemy dostać,

0:12:27.400,0:12:30.160
a co ulepszy nam życie raz na zawsze.

0:12:31.120,0:12:34.456
Związki są skomplikowane,

0:12:34.480,0:12:38.296
a zajmowanie się rodziną i przyjaciółmi[br]jest ciężką pracą.

0:12:38.320,0:12:40.976
Nie jest to seksowne czy atrakcyjne.

0:12:41.000,0:12:44.336
Jest na całe życie. Nigdy się nie kończy.

0:12:44.360,0:12:49.416
75 lat badań pokazało,[br]że najszczęśliwsi emeryci

0:12:50.240,0:12:56.056
zastąpili kolegów z pracy[br]kolegami do spędzania czasu wolnego.

0:12:59.980,0:13:02.956
Tak jak ci młodzi z badań,

0:13:03.280,0:13:06.896
wielu z badanych [br]na progu dorosłości wierzyło,

0:13:06.920,0:13:10.936
że sława, bogactwo i osiągnięcia

0:13:11.460,0:13:15.396
były potrzebne do dobrego życia.

0:13:15.420,0:13:19.596
Ale wielokrotnie w ciągu 75 lat[br]nasze badania wykazały,

0:13:19.620,0:13:25.276
że najlepiej szło tym, [br]którzy mieli oparcie

0:13:25.300,0:13:28.540
w związkach rodzinnych, [br]przyjacielskich, sąsiedzkich.

0:13:30.380,0:13:32.356
A co z tobą?

0:13:32.380,0:13:36.140
Załóżmy masz 25 lat,[br]lub jesteś po 40 lub 60.

0:13:37.100,0:13:40.060
Jak może wyglądać budowanie[br]oparcia w związkach?

0:13:41.060,0:13:44.180
Możliwości są nieskończone.

0:13:44.900,0:13:50.996
Może to być zamiana czasu spędzonego [br]przed komputerem na czas z drugą osobą.

0:13:51.020,0:13:55.476
Lub też ożywienie związku [br]przez robienie z partnerem czegoś nowego.

0:13:55.500,0:13:57.700
Długie spacery, planowane randki

0:13:58.660,0:14:03.516
lub kontakt z dawno [br]niesłyszanym członkiem rodziny,

0:14:03.540,0:14:07.036
bo powszechne spory rodzinne

0:14:07.060,0:14:09.636
mają okropny wpływ na tych,

0:14:09.636,0:14:11.790
którzy chowają urazę.

0:14:13.300,0:14:17.220
Chciałbym zakończyć[br]innym cytatem z Marka Twaina.

0:14:18.880,0:14:21.256
Ponad sto lat temu

0:14:21.280,0:14:23.896
przyjrzał się swemu życiu

0:14:23.920,0:14:25.200
i napisał:

0:14:26.440,0:14:30.136
"Życie jest tak krótkie, że nie ma czasu

0:14:30.160,0:14:35.320
na kłótnie, przeprosiny, [br]żółć, żądanie wyjaśnień.

0:14:36.320,0:14:39.136
Jest tylko czas na kochanie,

0:14:39.160,0:14:42.880
i to tylko krótka chwila".

0:14:44.360,0:14:48.736
Dobre życie jest budowane [br]z dobrych związków.

0:14:48.945,0:14:51.159
Oto idea warta szerzenia.

0:14:51.180,0:14:52.396
Dziękuję.

0:14:52.417,0:14:58.040
(Brawa)