1
00:00:17,028 --> 00:00:19,574
Co jest źródłem szczęścia i zdrowia

2
00:00:19,574 --> 00:00:21,318
w życiu?

3
00:00:21,318 --> 00:00:24,964
Jeśli chcesz zainwestować w przyszłe,

4
00:00:25,033 --> 00:00:26,796
najlepsze z możliwych "ja"

5
00:00:26,986 --> 00:00:30,628
jak rozłożyć czas i energię?

6
00:00:31,647 --> 00:00:34,096
Istnieje wiele odpowiedzi.

7
00:00:34,323 --> 00:00:38,394
Bombardują nas obrazy tego, 
co najważniejsze w życiu.

8
00:00:39,530 --> 00:00:42,767
Media przepełnione są historiami
ludzi bogatych i sławnych

9
00:00:43,141 --> 00:00:45,862
budujących imperia w swojej pracy.

10
00:00:47,379 --> 00:00:49,352
Wierzymy w te historie.

11
00:00:50,011 --> 00:00:52,736
Przeprowadzono ostatnio badania 
wśród młodych ludzi,

12
00:00:52,760 --> 00:00:57,936
w których pytano ich 
o najważniejsze cele w ich życiu.

13
00:00:58,260 --> 00:01:00,276
Ponad 80% odpowiedziało,

14
00:01:00,300 --> 00:01:04,436
że głównym celem życia jest bogactwo.

15
00:01:05,660 --> 00:01:09,996
50% tych samych młodych ludzi

16
00:01:10,020 --> 00:01:12,556
powiedziało, że innym głównym celem

17
00:01:12,580 --> 00:01:14,420
jest sława.

18
00:01:15,150 --> 00:01:16,876
(Śmiech)

19
00:01:17,300 --> 00:01:23,956
Wciąż każą nam przykładać się do pracy

20
00:01:23,980 --> 00:01:26,036
i osiągać więcej.

21
00:01:26,060 --> 00:01:29,716
Wmawia się nam, że do tego trzeba dążyć,

22
00:01:29,740 --> 00:01:31,556
żeby wieść dobre życie.

23
00:01:32,445 --> 00:01:33,601
Ale czy to jest prawda?

24
00:01:34,434 --> 00:01:38,267
Czy to rzeczywiście uszczęśliwia ludzi
w ich życiowej wędrówce?

25
00:01:39,980 --> 00:01:42,196
Otrzymanie obrazu wyborów z całego życia

26
00:01:42,220 --> 00:01:47,436
i tego, dokąd prowadzą,

27
00:01:47,460 --> 00:01:50,340
jest praktycznie nieosiągalne.

28
00:01:51,580 --> 00:01:54,636
Większość tego, co wiemy o życiu ludzkim,

29
00:01:54,660 --> 00:01:58,116
znamy z opowieści innych o przeszłości,

30
00:01:58,640 --> 00:02:03,416
a wiemy, że pamięci 
daleko do doskonałości.

31
00:02:03,440 --> 00:02:07,136
Zapominamy wiele z tego, co nas spotyka,

32
00:02:07,160 --> 00:02:10,039
a pamięć czasami bywa twórcza.

33
00:02:10,669 --> 00:02:12,438
Mark Twain bardzo dobrze to rozumiał.

34
00:02:13,780 --> 00:02:15,470
To jego słowa:

35
00:02:16,244 --> 00:02:20,124
"Niektóre z najgorszych rzeczy 
w moim życiu nigdy się nie wydarzyły".

36
00:02:20,184 --> 00:02:23,243
(Śmiech)

37
00:02:23,776 --> 00:02:28,315
Według badań pamiętamy 
przeszłość tym pozytywniej,

38
00:02:28,345 --> 00:02:29,501
im jesteśmy starsi.

39
00:02:30,427 --> 00:02:33,172
Pamiętam naklejkę na samochodzie:

40
00:02:33,196 --> 00:02:36,196
"Nigdy nie jest za późno 
na szczęśliwe dzieciństwo".

41
00:02:36,228 --> 00:02:38,767
(Śmiech)

42
00:02:39,600 --> 00:02:43,976
A gdyby tak móc oglądać całe życie

43
00:02:44,000 --> 00:02:46,856
w jego trakcie?

44
00:02:46,880 --> 00:02:50,856
Gdyby móc badać ludzi od wieku nastolatka

45
00:02:50,880 --> 00:02:53,616
aż do dojrzałości,

46
00:02:53,640 --> 00:02:57,000
żeby zbadać źródła szczęścia i zdrowia?

47
00:02:58,217 --> 00:02:59,417
Udało nam się to zrobić.

48
00:03:00,440 --> 00:03:02,656
Badania Harwardu nad rozwojem dorosłych

49
00:03:02,680 --> 00:03:07,439
są pewnie najdłuższymi 
badaniami tego typu w historii.

50
00:03:08,360 --> 00:03:14,480
Przez 75 lat badaliśmy życie 724 mężczyzn

51
00:03:15,890 --> 00:03:20,656
rok po roku, pytając o ich pracę, 
życie domowe, zdrowie

52
00:03:20,680 --> 00:03:25,056
i oczywiście nie wiedząc przez cały czas,

53
00:03:25,080 --> 00:03:26,520
jak potoczy się ich życie.

54
00:03:27,820 --> 00:03:31,696
Tego typu badania są wyjątkowo rzadkie.

55
00:03:31,720 --> 00:03:35,776
Prawie wszystkie takie projekty
upadają po dekadzie,

56
00:03:35,800 --> 00:03:38,976
bo zbyt wiele osób odpada z badań

57
00:03:39,000 --> 00:03:41,896
lub zaczyna brakować pieniędzy

58
00:03:41,920 --> 00:03:44,176
lub badacze zajmują się czymś innym

59
00:03:44,200 --> 00:03:48,280
lub umierają i nie ma komu kontynuować.

60
00:03:49,080 --> 00:03:51,336
Ale dzięki mieszance szczęścia

61
00:03:51,360 --> 00:03:55,056
i uporu kilku pokoleń naukowców

62
00:03:55,080 --> 00:03:56,640
te badania przetrwały.

63
00:03:57,320 --> 00:04:01,816
Około 60 z początkowych 724 mężczyzn

64
00:04:01,840 --> 00:04:03,136
żyje do dziś,

65
00:04:03,160 --> 00:04:05,336
nadal uczestnicząc w badaniach.

66
00:04:05,360 --> 00:04:07,400
Większość z nich ma około 90 lat.

67
00:04:08,360 --> 00:04:10,256
Teraz zaczynamy badania

68
00:04:10,280 --> 00:04:13,640
ponad 2 tys. dzieci tych mężczyzn.

69
00:04:14,070 --> 00:04:16,800
Jestem czwartym kierownikiem badań.

70
00:04:17,990 --> 00:04:22,936
Od 1938 roku śledziliśmy
życie ludzi w dwóch grupach.

71
00:04:22,960 --> 00:04:25,096
Pierwsza grupa zaczęła badania,

72
00:04:25,120 --> 00:04:27,516
kiedy byli na drugim roku w Harvardzie.

73
00:04:27,802 --> 00:04:31,428
Tom Brokaw nazwał ich 
"najlepszym pokoleniem".

74
00:04:31,740 --> 00:04:34,556
Wszyscy skończyli studia 
podczas drugiej wojny światowej,

75
00:04:34,580 --> 00:04:37,020
a potem większość z nich poszła na wojnę.

76
00:04:37,980 --> 00:04:40,566
Druga grupa to chłopcy

77
00:04:40,566 --> 00:04:44,316
z najbiedniejszych dzielnic Bostonu,

78
00:04:44,340 --> 00:04:46,356
Wybrano ich do badań właśnie dlatego,

79
00:04:46,380 --> 00:04:49,716
że pochodzili z trudnych i biednych rodzin

80
00:04:51,620 --> 00:04:54,356
Bostonu z lat 30. XX wieku.

81
00:04:54,380 --> 00:04:58,980
Większość mieszkała w blokowiskach,
wielu bez ciepłej czy zimnej wody.

82
00:05:00,960 --> 00:05:03,116
Na początku badań

83
00:05:03,140 --> 00:05:06,076
przeprowadzono z każdym rozmowę.

84
00:05:06,100 --> 00:05:08,316
Przeszli badania lekarskie.

85
00:05:08,340 --> 00:05:11,876
Rozmawialiśmy z ich rodzicami w domach.

86
00:05:11,900 --> 00:05:14,276
Nastolatkowie dorośli

87
00:05:14,300 --> 00:05:16,716
i weszli na różne ścieżki życia.

88
00:05:16,740 --> 00:05:22,836
Byli robotnikami, prawnikami, 
murarzami i lekarzami.

89
00:05:22,860 --> 00:05:25,220
a jeden prezydentem USA.

90
00:05:26,860 --> 00:05:31,100
Niektórzy popadli w alkoholizm.
U kilku wystąpiła schizofrenia.

91
00:05:31,860 --> 00:05:34,316
Niektórzy robili karierę

92
00:05:34,340 --> 00:05:37,556
od dna aż po samą górę.

93
00:05:37,580 --> 00:05:40,860
Niektórzy na odwrót.

94
00:05:42,220 --> 00:05:45,156
Twórcy tych badań

95
00:05:45,180 --> 00:05:48,556
nawet w najśmielszych marzeniach 
nie oczekiwali,

96
00:05:48,556 --> 00:05:51,756
że stanę tutaj 75 lat później,

97
00:05:51,780 --> 00:05:54,860
mówiąc, że te badania trwają do dziś.

98
00:05:55,980 --> 00:05:59,596
Co dwa lat nasz oddany, cierpliwy personel

99
00:05:59,620 --> 00:06:02,676
dzwoni do badanych i pyta,
czy możemy im przesłać

100
00:06:02,700 --> 00:06:05,820
kolejny zestaw pytań o ich życiu.

101
00:06:06,740 --> 00:06:10,316
Osoby z biednych dzielnic Bostonu pytają:

102
00:06:10,340 --> 00:06:14,220
"Dlaczego nadal się mną zajmujecie?
Moje życie nie jest takie ciekawe".

103
00:06:15,300 --> 00:06:17,676
Mężczyźni z Harvardu nigdy tak nie pytają.

104
00:06:17,700 --> 00:06:22,900
(Śmiech)

105
00:06:26,210 --> 00:06:30,476
Aby otrzymać jasny obraz ich życia,

106
00:06:30,500 --> 00:06:33,436
nie tylko wysyłamy kwestionariusze.

107
00:06:33,460 --> 00:06:35,916
Odwiedzamy ich w domach.

108
00:06:36,640 --> 00:06:39,576
Mamy dostęp do ich dokumentacji medycznej.

109
00:06:39,600 --> 00:06:42,096
Pobieramy próbki krwi,
robimy prześwietlenia mózgu,

110
00:06:42,120 --> 00:06:43,816
rozmawiamy z ich dziećmi.

111
00:06:43,840 --> 00:06:49,096
Nagrywamy, jak rozmawiają z żonami 
o największych bolączkach.

112
00:06:49,120 --> 00:06:52,656
Kiedy dziesięć lat temu zapytaliśmy żony,

113
00:06:52,680 --> 00:06:55,056
czy nie przyłączyłyby się do badań,

114
00:06:55,080 --> 00:06:57,776
wiele odpowiedziało: "No, nareszcie!".

115
00:06:57,800 --> 00:06:58,856
(Śmiech)

116
00:07:00,580 --> 00:07:02,276
Czego się nauczyliśmy?

117
00:07:02,300 --> 00:07:08,186
Co nam dały dziesiątki tysięcy stron

118
00:07:08,186 --> 00:07:11,856
informacji na temat ich życia?

119
00:07:12,820 --> 00:07:18,420
Lekcje te nie są o bogactwie, sławie
czy o tym, żeby ciężej pracować.

120
00:07:19,620 --> 00:07:25,916
Najprostsza wiadomość 
z 75 letnich badań brzmi:

121
00:07:25,940 --> 00:07:31,140
Dobre związki dają szczęście
i zdrowie. To wszystko.

122
00:07:32,100 --> 00:07:35,916
Nauczyliśmy się trzech rzeczy o relacjach.

123
00:07:35,940 --> 00:07:40,036
Po pierwsze związki społeczne 
są dla nas naprawdę dobre,

124
00:07:40,060 --> 00:07:42,555
a samotność zabija.

125
00:07:43,180 --> 00:07:46,836
Okazuje się, że ludzie, 
którzy utrzymują kontakty

126
00:07:46,860 --> 00:07:49,956
z rodziną, przyjaciółmi, sąsiadami

127
00:07:49,980 --> 00:07:54,676
są szczęśliwsi, żyją dłużej i zdrowiej

128
00:07:54,700 --> 00:07:58,076
niż ci bez takich kontaktów.

129
00:07:58,100 --> 00:08:01,516
Samotność okazuje się toksyczna.

130
00:08:01,540 --> 00:08:06,676
Ludzie, którzy są bardziej odizolowani,
niż tego by sami chcieli,

131
00:08:06,700 --> 00:08:09,916
czują się bardziej nieszczęśliwi.

132
00:08:09,940 --> 00:08:12,876
Ich zdrowie zaczyna podupadać 
wcześniej, koło czterdziestki.

133
00:08:12,900 --> 00:08:15,116
To samo dzieje się z mózgiem.

134
00:08:15,140 --> 00:08:18,700
Żyją krócej od tych, co nie są samotni.

135
00:08:19,740 --> 00:08:22,956
To smutne, ale w każdej chwili

136
00:08:22,980 --> 00:08:27,580
więcej niż jeden z pięciu Amerykanów
uważa się za samotnego.

137
00:08:28,740 --> 00:08:31,396
Wiemy, że można być samotnym w tłumie

138
00:08:31,420 --> 00:08:34,076
i można być samotnym w małżeństwie,

139
00:08:34,100 --> 00:08:36,236
więc po drugie dowiedzieliśmy się,

140
00:08:36,260 --> 00:08:39,356
że to nie ilość przyjaciół

141
00:08:39,380 --> 00:08:42,876
i nie sam stały związek,

142
00:08:42,900 --> 00:08:47,540
ale jakość tych związków się liczy.

143
00:08:48,260 --> 00:08:53,036
Okazuje się, że życie w konflikcie
źle wpływa na zdrowie.

144
00:08:53,060 --> 00:08:57,036
Konfliktowe małżeństwa, bez uczuć,

145
00:08:58,160 --> 00:09:03,936
okazują się złe dla zdrowia,
może nawet gorsze od rozwodu.

146
00:09:03,960 --> 00:09:08,736
A dobre, ciepłe związki chronią nas.


147
00:09:08,760 --> 00:09:11,856
Po śledzeniu badanych do wieku 80 lat

148
00:09:11,880 --> 00:09:14,896
wróciliśmy do ich życia wieku średniego,

149
00:09:15,320 --> 00:09:17,666
aby zobaczyć, czy można było przewidzieć,

150
00:09:17,680 --> 00:09:21,296
kto będzie szczęśliwym, 
zdrowym 80-latkiem,

151
00:09:21,320 --> 00:09:22,520
a kto nie.

152
00:09:23,280 --> 00:09:27,470
Zebraliśmy wszystkie informacje

153
00:09:27,470 --> 00:09:29,700
o nich w wieku lat 50.

154
00:09:29,700 --> 00:09:33,366
To nie poziom cholesterolu przepowiadał,

155
00:09:33,366 --> 00:09:35,136
jak się będą starzeć,

156
00:09:35,160 --> 00:09:38,615
tylko satysfakcja ze związków.

157
00:09:38,639 --> 00:09:43,536
50-latkowie najbardziej 
zadowoleni ze związków

158
00:09:43,560 --> 00:09:45,960
byli najzdrowsi w wieku lat 80.

159
00:09:47,279 --> 00:09:50,456
Dobre, bliskie związki 
wydają się chronić nas

160
00:09:50,480 --> 00:09:53,240
przed negatywnymi skutkami starzenia.

161
00:09:54,080 --> 00:09:58,056
Badani w najszczęśliwszych związkach

162
00:09:58,080 --> 00:10:00,135
stwierdzili w wieku 80 lat,

163
00:10:00,159 --> 00:10:03,096
że w dniach, kiedy odczuwali fizyczny ból,

164
00:10:03,120 --> 00:10:05,080
byli nadal szczęśliwi.

165
00:10:06,000 --> 00:10:09,256
Dla ludzi w w nieszczęśliwych związkach

166
00:10:09,280 --> 00:10:14,856
odczuwanie bólu zwiększał ból emocjonalny.

167
00:10:17,460 --> 00:10:21,836
Po trzecie badania nad związkami 
i zdrowiem nauczyły nas,

168
00:10:21,860 --> 00:10:25,116
że dobre związki nie tylko chronią ciało,

169
00:10:25,140 --> 00:10:26,620
ale także mózg.

170
00:10:27,540 --> 00:10:32,196
Okazuje się, że stały związek

171
00:10:32,220 --> 00:10:36,116
w wieku lat 80 chroni zdrowie,

172
00:10:36,140 --> 00:10:38,116
że partnerzy, którzy czują,

173
00:10:38,140 --> 00:10:42,276
że mogą liczyć na drugą osobę,

174
00:10:42,300 --> 00:10:45,996
dłużej zachowują sprawność umysłową.

175
00:10:46,020 --> 00:10:47,516
Partnerzy w związkach,

176
00:10:47,540 --> 00:10:50,676
w których nie mogli liczyć na drugą osobę,

177
00:10:50,700 --> 00:10:54,580
szybciej tracili tę sprawność.

178
00:10:55,620 --> 00:10:59,076
Dobre związki nie muszą
być doskonałe przez cały czas.

179
00:10:59,100 --> 00:11:02,676
Niektórzy z badanych 80-latków

180
00:11:02,700 --> 00:11:04,436
sprzeczali się każdego dnia.

181
00:11:04,460 --> 00:11:07,636
Ale dopóki wiedzieli,
że mogą na siebie liczyć

182
00:11:07,660 --> 00:11:09,476
w trudnych sytuacjach,

183
00:11:09,500 --> 00:11:13,100
te sprzeczki nie wpływały na ich pamięć.

184
00:11:14,700 --> 00:11:17,436
Oto nasze przesłanie:

185
00:11:17,460 --> 00:11:23,156
dobre, bliskie związki są dobre
dla zdrowia i samopoczucia.

186
00:11:23,180 --> 00:11:26,116
To mądrość stara jak świat.

187
00:11:26,170 --> 00:11:29,241
To rada zarówno babci jak i księdza.

188
00:11:30,075 --> 00:11:31,912
Dlaczego tak trudno to osiągnąć?

189
00:11:32,758 --> 00:11:35,384
Jeśli chodzi o bogactwo wiadomo,

190
00:11:35,409 --> 00:11:38,334
że po zaspokojeniu podstawowych potrzeb

191
00:11:38,567 --> 00:11:39,996
przestaje być ważne.

192
00:11:40,059 --> 00:11:43,815
Czy zarabiasz 75 tys. dolarów na rok

193
00:11:43,854 --> 00:11:45,466
czy 75 milionów,

194
00:11:45,847 --> 00:11:49,783
twoje zdrowie i szczęście 
niewiele się zmienią.

195
00:11:49,831 --> 00:11:51,698
Jeśli w ogóle się zmienią.

196
00:11:51,982 --> 00:11:53,479
Jeśli chodzi o sławę,

197
00:11:54,204 --> 00:11:56,418
to ciągła ingerencja mediów

198
00:11:56,601 --> 00:11:58,166
i brak prywatności powodują,

199
00:11:58,403 --> 00:12:01,403
że większość sławnych ludzi
jest gorszego zdrowia.

200
00:12:02,117 --> 00:12:04,770
I nie są wcale szczęśliwsi.

201
00:12:06,077 --> 00:12:08,594
Jeśli chodzi o ciężką pracę,

202
00:12:09,426 --> 00:12:12,434
to nikt na łożu śmierci

203
00:12:12,481 --> 00:12:15,204
nie żałował tego, że nie spędził 
więcej czasu w biurze.

204
00:12:15,228 --> 00:12:16,370
(Śmiech)

205
00:12:16,840 --> 00:12:20,680
Dlaczego tak nam trudno to osiągnąć
i tak łatwo ignorować?

206
00:12:21,360 --> 00:12:22,816
No cóż, jesteśmy tylko ludźmi.

207
00:12:22,840 --> 00:12:25,656
Chcemy szybkich rozwiązań,

208
00:12:25,680 --> 00:12:27,376
czegoś, co możemy dostać,

209
00:12:27,400 --> 00:12:30,160
a co ulepszy nam życie raz na zawsze.

210
00:12:31,120 --> 00:12:34,456
Związki są skomplikowane,

211
00:12:34,480 --> 00:12:38,296
a zajmowanie się rodziną i przyjaciółmi
jest ciężką pracą.

212
00:12:38,320 --> 00:12:40,976
Nie jest to seksowne czy atrakcyjne.

213
00:12:41,000 --> 00:12:44,336
Jest na całe życie. Nigdy się nie kończy.

214
00:12:44,360 --> 00:12:49,416
75 lat badań pokazało,
że najszczęśliwsi emeryci

215
00:12:50,240 --> 00:12:56,056
zastąpili kolegów z pracy
kolegami do spędzania czasu wolnego.

216
00:12:59,980 --> 00:13:02,956
Tak jak ci młodzi z badań,

217
00:13:03,280 --> 00:13:06,896
wielu z badanych 
na progu dorosłości wierzyło,

218
00:13:06,920 --> 00:13:10,936
że sława, bogactwo i osiągnięcia

219
00:13:11,460 --> 00:13:15,396
były potrzebne do dobrego życia.

220
00:13:15,420 --> 00:13:19,596
Ale wielokrotnie w ciągu 75 lat
nasze badania wykazały,

221
00:13:19,620 --> 00:13:25,276
że najlepiej szło tym, 
którzy mieli oparcie

222
00:13:25,300 --> 00:13:28,540
w związkach rodzinnych, 
przyjacielskich, sąsiedzkich.

223
00:13:30,380 --> 00:13:32,356
A co z tobą?

224
00:13:32,380 --> 00:13:36,140
Załóżmy masz 25 lat,
lub jesteś po 40 lub 60.

225
00:13:37,100 --> 00:13:40,060
Jak może wyglądać budowanie
oparcia w związkach?

226
00:13:41,060 --> 00:13:44,180
Możliwości są nieskończone.

227
00:13:44,900 --> 00:13:50,996
Może to być zamiana czasu spędzonego 
przed komputerem na czas z drugą osobą.

228
00:13:51,020 --> 00:13:55,476
Lub też ożywienie związku 
przez robienie z partnerem czegoś nowego.

229
00:13:55,500 --> 00:13:57,700
Długie spacery, planowane randki

230
00:13:58,660 --> 00:14:03,516
lub kontakt z dawno 
niesłyszanym członkiem rodziny,

231
00:14:03,540 --> 00:14:07,036
bo powszechne spory rodzinne

232
00:14:07,060 --> 00:14:09,636
mają okropny wpływ na tych,

233
00:14:09,636 --> 00:14:11,790
którzy chowają urazę.

234
00:14:13,300 --> 00:14:17,220
Chciałbym zakończyć
innym cytatem z Marka Twaina.

235
00:14:18,880 --> 00:14:21,256
Ponad sto lat temu

236
00:14:21,280 --> 00:14:23,896
przyjrzał się swemu życiu

237
00:14:23,920 --> 00:14:25,200
i napisał:

238
00:14:26,440 --> 00:14:30,136
"Życie jest tak krótkie, że nie ma czasu

239
00:14:30,160 --> 00:14:35,320
na kłótnie, przeprosiny, 
żółć, żądanie wyjaśnień.

240
00:14:36,320 --> 00:14:39,136
Jest tylko czas na kochanie,

241
00:14:39,160 --> 00:14:42,880
i to tylko krótka chwila".

242
00:14:44,360 --> 00:14:48,736
Dobre życie jest budowane 
z dobrych związków.

243
00:14:48,945 --> 00:14:51,159
Oto idea warta szerzenia.

244
00:14:51,180 --> 00:14:52,396
Dziękuję.

245
00:14:52,417 --> 00:14:58,040
(Brawa)