1
00:00:00,452 --> 00:00:03,884
Ես Դեն Կոհենն եմ, ինչպես ինձ ներկայացրին` գիտնական եմ:

2
00:00:03,884 --> 00:00:07,644
Իսկ դա նշանակում է, որ ես վիճում եմ:

3
00:00:07,644 --> 00:00:10,244
Բանվիճելն իմ կյանքի կարևոր մասն է, և ես սիրում եմ բանավիճել:

4
00:00:10,244 --> 00:00:13,961
Ավելին` ես պարզապես գիտնական չեմ, ես փիլիսոփա եմ,

5
00:00:13,961 --> 00:00:16,951
այդ պատճառով միշտ կարծում եմ, որ բանավիճելուց լավ եմ:

6
00:00:16,951 --> 00:00:20,125
Բանավիճելուց զատ` ես սիրում եմ նաև մտածել բանավիճելու մասին:

7
00:00:20,125 --> 00:00:23,666
Այդ մտածելու ընթացքում ես մի շարք բացահայտումներ եմ արել:

8
00:00:23,666 --> 00:00:25,502
Պատմեմ դրանցից մեկի մասին:

9
00:00:25,502 --> 00:00:27,652
Ես երկար եմ մտածել բանավիճելու մասին: Տարիներ, նույնիսկ տասնամյակներ:

10
00:00:27,652 --> 00:00:31,207
Արդյունքում ես սովորել եմ ավելի լավ բանավիճել:

11
00:00:31,207 --> 00:00:34,777
Բայց որքան ավելի շատ եմ ես բանվիճում, ու որքան ավելի լավ եմ ես դա անում,

12
00:00:34,777 --> 00:00:38,087
այնքան ավելի հաճախ եմ պարտվում բանավեճում: Սա հանելուկ է:

13
00:00:38,087 --> 00:00:41,258
Երկրորդ հանելուկն էլ այն է, որ այդ փաստն ինձ առանձնապես չի անհանգստացնում

14
00:00:41,258 --> 00:00:43,373
Ինչո՟ւ է դա այդպես,

15
00:00:43,373 --> 00:00:44,804
և ինչո՟ւ եմ ես կարծում, որ լավ բանավիճողները

16
00:00:44,804 --> 00:00:46,936
նաև պարտվելուց են լավ:

17
00:00:46,936 --> 00:00:48,857
Տեսեք, հարցականները միայն սրանք չեն:

18
00:00:48,857 --> 00:00:52,442
Ինչո՟ւ ենք մենք ընդհանրապես բանավիճում: Ո՟վ է շահում բանավեճից:

19
00:00:52,442 --> 00:00:54,442
Նկատի ունեմ, այսպես կոչված,

20
00:00:54,442 --> 00:00:57,200
գիտական կամ ճանաչողական բանավեճերը,

21
00:00:57,200 --> 00:00:59,106
երբ բանավեճի առարկան ճանաչողական ինչ-որ բան է:

22
00:00:59,106 --> 00:01:02,298
Օրինակ` այս կամ այն պնդումը ճի՟շտ է արդյոք: Այս կամ այն տեսությունը լա՟վն է:

23
00:01:02,298 --> 00:01:06,181
Սա տեքստի կամ տվյալների խելամի՟տ մեկնաբանություն է, թե՟ ոչ:

24
00:01:06,181 --> 00:01:08,705
Եվ այլն: Խոսքս կենցաղային վեճերի մասին չէ,

25
00:01:08,705 --> 00:01:12,168
օրինակ` թե ում հերթն է ամանները լվանալու կամ աղբը թափելու:

26
00:01:12,168 --> 00:01:14,504
Իհարկե, այդպիսի վեճեր էլ են լինում:

27
00:01:14,504 --> 00:01:16,992
Ես սովորաբար հաղթում եմ այդպիսի վեճերում, որովհետև գիտեմ «հնարքները»:

28
00:01:16,992 --> 00:01:18,183
Բայց դրանք կարևոր բանավեճեր չեն:

29
00:01:18,183 --> 00:01:20,351
Ես այսօր խոսում եմ գիտական բանավեճերի մասին,

30
00:01:20,351 --> 00:01:22,521
և ահա թե ինչն է ինձ զարմացնում դրանց վերաբերյալ:

31
00:01:22,521 --> 00:01:27,786
Նախ, ի՟նչ է տալիս հաղթանակը բանավեճում:

32
00:01:27,786 --> 00:01:30,120
Ի՟նչ կշահեմ ես, եթե համոզեմ ձեզ, որ

33
00:01:30,120 --> 00:01:33,495
ուտիլիտարիզմը բարոյական խնդիրներ քննարկելու համար լավագույն մոտեցումը չէ:

34
00:01:33,495 --> 00:01:35,725
Այսպիսով` ի՟նչ է տալիս հաղթողին հաղթանակը բանավեճում:

35
00:01:35,725 --> 00:01:38,826
Կամ ինչո՟ւ պիտի ինձ հետաքրքրի`

36
00:01:38,826 --> 00:01:42,067
Ձեր կարծիքով Կանտի տեսությունն աշխատում է, թե ոչ,

37
00:01:42,067 --> 00:01:44,902
կամ Միլլն արդյո՟ք ճիշտ էր բարոյականության մասին իր տեսություններում:

38
00:01:44,902 --> 00:01:47,601
Ինձ բոլորովին չի հետաքրքրում`

39
00:01:47,601 --> 00:01:50,198
արդյոք դուք ֆունկցիոնալիզմը համարո՟ւմ եք մտածողության մասին լավ տեսություն, թե ոչ:

40
00:01:50,198 --> 00:01:52,430
Ինչո՟ւ ենք մենք ընհանրապես փորձում բանավիճել:

41
00:01:52,430 --> 00:01:54,251
Ինչո՟ւ ենք փորձում համոզել դիմացինին հավատալ մի բանի,

42
00:01:54,251 --> 00:01:56,119
որին նա չի ուզում հավատալ:

43
00:01:56,119 --> 00:01:58,709
Ի վերջո` կարելի՟ է մարդուն ստիպել

44
00:01:58,709 --> 00:02:00,437
մտածել այնպես, ինչպես

45
00:02:00,437 --> 00:02:03,531
ինքը չի ուզում մտածել:

46
00:02:03,531 --> 00:02:06,524
Իմ պատասխանում ես հղում կանեմ

47
00:02:06,524 --> 00:02:08,214
բանավեճերի երեք մոդելներին:

48
00:02:08,214 --> 00:02:10,174
Առաջին մոդելում - եկեք այն անվանենք դիալեկտիկական մոդել,

49
00:02:10,174 --> 00:02:12,772
բանավեճը պատերազմի պես մի բան է. բոլորս էլ գիտենք, թե դա ինչ է:

50
00:02:12,772 --> 00:02:14,657
Մարդիկ գոռում են, գոչում,

51
00:02:14,657 --> 00:02:15,900
հաղթում, պարտվում:

52
00:02:15,900 --> 00:02:18,351
Բանավիճելու ամենաօգտակար ու հարմար մոդելը չէ,

53
00:02:18,351 --> 00:02:21,109
բայց բավականին տարածված ու ընդունված ձև է:

54
00:02:21,109 --> 00:02:24,709
Կա մեկ ուրիշ մոտեցում, որտեղ բանավեճն ապացույց է:

55
00:02:24,709 --> 00:02:26,927
Օրինակ` մաթեմատիկոսների բանավեճը:

56
00:02:26,927 --> 00:02:29,661
Ահա իմ փաստարկը. կանցնի՟:

57
00:02:29,661 --> 00:02:33,866
Պնդումս ճի՟շտ է: Եզրահանգումներս խելամի՟տ են:

58
00:02:33,866 --> 00:02:36,602
Եզրահանգումս մեկնարկային ենթադրությունների՟ց է բխում, թե ոչ:

59
00:02:36,602 --> 00:02:39,306
Բանավիճողներն իրար չեն ընդդիմանում, իրար հետ չեն մրցում,

60
00:02:39,306 --> 00:02:44,923
թշնամություն չեն անում:

61
00:02:44,923 --> 00:02:46,855
Բանավիճելու երրորդ մոդելը,

62
00:02:46,855 --> 00:02:48,341
իմ կարծիքով, ամենաօգտակարն է:

63
00:02:48,341 --> 00:02:51,874
Բանավեճը բեմադրություն է:

64
00:02:51,874 --> 00:02:53,918
Բանավեճը հանրային ելույթ է:

65
00:02:53,918 --> 00:02:56,950
Օրինակ` քաղաքական գործիչը, որը ներկայացնում է ինչ-որ բան,

66
00:02:56,950 --> 00:02:59,310
փորձում է լսարանին համոզել ինչ-որ բանում:

67
00:02:59,310 --> 00:03:02,461
Այստեղ մի կարևոր բան պետք է հիշել.

68
00:03:02,461 --> 00:03:06,423
Երբ մենք բանավիճում ենք ինչ-որ լսարանի առջև,

69
00:03:06,423 --> 00:03:10,663
երբեմն լսարանն ավելի մասնակցային դեր ունի:

70
00:03:10,663 --> 00:03:15,165
Ստացվում է, որ երբեմն այսպիսի բանավեճերը նաև ատենակալների առջև ելույթ են.

71
00:03:15,165 --> 00:03:17,990
նրանք լսում են, քննում և որոշում կայացնում:

72
00:03:17,990 --> 00:03:19,810
Եկեք այս մոդելն անվանենք հռետորական մոդել,

73
00:03:19,810 --> 00:03:23,753
որի դեպքում հարկավոր է հարմարվել լսարանին:

74
00:03:23,753 --> 00:03:26,250
Իմաստ չունի ֆրանսիալեզու լսարանի առջև

75
00:03:26,250 --> 00:03:29,680
ասել գրագետ, մտածված, հիմնավորված բաներ`

76
00:03:29,680 --> 00:03:31,583
անգլերենով:

77
00:03:31,583 --> 00:03:34,106
Այսպիսով` բանավիճելու երեք մոդել կա:

78
00:03:34,106 --> 00:03:37,900
բանավեճը որպես պատերազմ, բանավեճը որպես ապացույց, և բանավեճը որպես ելույթ:

79
00:03:37,900 --> 00:03:42,200
Այս երեքից ամենատարածվածը պատերազմ-բանավեճի մոդելն է:

80
00:03:42,200 --> 00:03:45,061
Մենք այդ մոդելով ենք խոսում ու

81
00:03:45,061 --> 00:03:47,259
մտածում բանավեճերի մասին,

82
00:03:47,259 --> 00:03:50,121
հետևաբար նաև այդպես ենք

83
00:03:50,121 --> 00:03:51,899
բանավիճում ինքներս:

84
00:03:51,899 --> 00:03:53,380
Այո, բանավեճերի մասին խոսելիս էլ մենք

85
00:03:53,380 --> 00:03:55,452
շատ «պատերազմական» բառապաշար ենք օգտագործում:

86
00:03:55,452 --> 00:03:58,919
Ուժեղ փաստարկներ, որ

87
00:03:58,919 --> 00:04:00,817
խփում են ճիշտ նշանակետին:

88
00:04:00,817 --> 00:04:03,752
Պաշտպանություն ապահովող, ստրատեգիական փաստարկներ:

89
00:04:03,752 --> 00:04:06,150
Փաստարկներ, որ միանգամից կջնջեն հակառակորդին:

90
00:04:06,150 --> 00:04:09,116
Սա է բանավեճերի ընկալման

91
00:04:09,116 --> 00:04:11,164
ամենատարածված ձևը:

92
00:04:11,164 --> 00:04:13,147
Երբ ես սկսեցի խոսել բանավեճերի մասին,

93
00:04:13,147 --> 00:04:16,484
հավանաբար դուք էլ մտածեցիք հենց այսպիսի բանավեճերի մասին:

94
00:04:16,484 --> 00:04:20,021
Բայց իմ կարծիքով բանավեճին որպես պատերազմ նայելը

95
00:04:20,021 --> 00:04:21,790
լրջորեն ազդում է նրա վրա,

96
00:04:21,790 --> 00:04:24,948
թե ինչպես ենք մենք բանավիճում:

97
00:04:24,948 --> 00:04:28,295
Նախ, մարտավարությունը բովանդակությունից կարևոր է դառնում:

98
00:04:28,295 --> 00:04:30,776
Կարելի է սովորել տրամաբանություն և փաստարկում:

99
00:04:30,776 --> 00:04:33,280
Տիրապետել այն բոլոր տեխնիկաներին, որ մարդիկ օգտագործում են

100
00:04:33,280 --> 00:04:35,269
բանավեճերում հաղթելու համար:

101
00:04:35,269 --> 00:04:39,146
Բանավեճին որպես պատերազմ նայելը սրում է «դուք մեր դեմ» գզացողությունը,

102
00:04:39,146 --> 00:04:42,391
հակադրում ու բևեռացնում է մարդկանց:

103
00:04:42,391 --> 00:04:45,624
Արդյունքում հնարավոր ելքերը դառնում են

104
00:04:45,624 --> 00:04:51,370
կամ հաղթանակը, կամ պատվավոր հաղթանակը, կամ պարտությունը կամ ջախջախիչ պարտությունը։

105
00:04:51,370 --> 00:04:54,053
Իմ կարծիքով այս ամենը խեղաթյուրում է բանավեճի գործընթացը։

106
00:04:54,053 --> 00:04:56,808
Դեռ ավելի վատ՝ բացառվում են բանակցությունը,

107
00:04:56,808 --> 00:04:59,339
առողջ դատողությունը, փոխզիջման գալը,

108
00:04:59,339 --> 00:05:02,320
համագործակցությունը։

109
00:05:02,320 --> 00:05:04,316
Մտածեք ինքներդ․ երբևէ եղե՞լ է, որ բանավեճի մեջ մտնեք՝

110
00:05:04,316 --> 00:05:07,540
մտածելով «Տեսնենք՝ ինչ է հնարավոր ստեղծել միասին»,

111
00:05:07,540 --> 00:05:10,615
ինչ-որ մեկից ինչ-որ բան "տանելու" փոխարեն։

112
00:05:10,615 --> 00:05:12,911
Բանավեճը որպես պատերազմ մոտեցումը

113
00:05:12,911 --> 00:05:17,253
անխուսափելի է դարձնում այդպիսի հանգուցալուծումները։

114
00:05:17,253 --> 00:05:20,080
Եվ ամենավատն այն է, որ բանավեճերը

115
00:05:20,080 --> 00:05:21,937
կարծես թե մեզ ոչ մի բանի չեն հասցնում։

116
00:05:21,937 --> 00:05:24,513
Դրանք տանում են փակուղի։ Դրանք խցանումներ են,

117
00:05:24,513 --> 00:05:28,314
"պատային" իրավիճակներ։

118
00:05:28,314 --> 00:05:30,156
Բանավիճողները որևէ բանի չեն հասնում։

119
00:05:30,156 --> 00:05:32,469
Ի դեպ, մի բան էլ։ Եվ այս վերջինն ինձ ամենաշատն է

120
00:05:32,469 --> 00:05:34,580
անհանգստացնում՝ որպես կրթության ոլորտի ներկայացուցիչ։

121
00:05:34,580 --> 00:05:38,299
Բանավեճը պատերազմ է մոտեցումը հավասարության նշան է դնում

122
00:05:38,299 --> 00:05:41,916
սովորելու և պարտվելու միջև։

123
00:05:41,916 --> 00:05:43,836
Թույլ տվեք բացատրեմ՝ ինչ նկատի ունեմ։

124
00:05:43,836 --> 00:05:46,452
Ենթադրենք, ես և Դուք բանավիճում ենք։

125
00:05:46,452 --> 00:05:50,476
Դուք հավատում եք որոշակի Պ պնդման, իսկ ես՝ ոչ։

126
00:05:50,476 --> 00:05:52,323
Ես հարցնում եմ՝ «Ինչո՞ւ եք Դուք հավատում Պ պնդմանը»։

127
00:05:52,323 --> 00:05:53,992
Դուք բերում եք Ձեր հիմնավորումները։

128
00:05:53,992 --> 00:05:56,023
Ես առարկում եմ՝ պատասխանելով․ «Բայց չէ՞ որ․․․»

129
00:05:56,023 --> 00:05:57,885
Դուք պատասխանում եք իմ առարկությանը։

130
00:05:57,885 --> 00:06:00,110
Ես հարցնում եմ՝ «Հետո՞։ Ի՞նչ նկատի ունեք։

131
00:06:00,110 --> 00:06:03,708
Ի՞նչ կապ ունի Ձեր ասածն այստեղ»։ Դուք պատասխանում եք։

132
00:06:03,708 --> 00:06:05,136
Հիմա, ենթադրենք` բանավեճի ողջ ընթացքում

133
00:06:05,136 --> 00:06:07,099
ես առարկել եմ, հարցեր եմ տվել,

134
00:06:07,099 --> 00:06:10,138
հակադրվել եմ,

135
00:06:10,138 --> 00:06:13,900
և բոլոր դեպքերում ստացել եմ գոհացնող պատասխաններ:

136
00:06:13,900 --> 00:06:16,490
Արդյունքում, վերջում ես ասում եմ.

137
00:06:16,490 --> 00:06:20,340
«Գիտե՟ք, երևի թե դուք ճիշտ եք: Պ»:

138
00:06:20,340 --> 00:06:23,997
Ես ձեռք եմ բերել նոր համոզմունք: Բայց դա պարզապես համոզմունք չէ:

139
00:06:23,997 --> 00:06:28,571
Դա լավ հիմնավորված, մանրամասն ուսումնասիրված,

140
00:06:28,571 --> 00:06:31,553
ճակատամարտ անցած համոզմունք է:

141
00:06:31,553 --> 00:06:35,554
Մեծ ճանաչողական ձեռքբերում: Հիմա ի՟նչ` ո՟վ հաղթեց բանավեճում:

142
00:06:35,554 --> 00:06:38,515
Եթե բանավեճին նայենք որպես պատերազմ`

143
00:06:38,515 --> 00:06:41,964
հաղթեցիք Դուք, չնայած ես և միայն ես ունեցա ճանաչողական ձեռքբերում:

144
00:06:41,964 --> 00:06:45,837
Ճանաչողական տեսակետից, ի՟նչ ձեռք բերեցիք Դուք:

145
00:06:45,837 --> 00:06:48,642
Դե, իհարկե, Ձեզ հաստատ հաճելի էր "հաղթել", գուցե դա բարձրացրեց Ձեր ինքնագնահատականը:

146
00:06:48,642 --> 00:06:51,751
Հնարավոր է` դա բարձրացրեց մասնագիտական շրջապատում

147
00:06:51,751 --> 00:06:53,339
Ձեր կարգավիճակը:

148
00:06:53,339 --> 00:06:57,593
Բայց ճանաչողական տեսակետից, ո՟վ է հաղթողը:

149
00:06:57,593 --> 00:06:59,572
Պատերազմ-բանավեճի պատկերացումները ստիպում են մեզ մտածել,

150
00:06:59,572 --> 00:07:02,512
որ հաղթողը Դուք եք, պարտվողը` ես,

151
00:07:02,512 --> 00:07:04,794
չնայած որ ես ունեցա ձեռքբերում:

152
00:07:04,794 --> 00:07:06,995
Ինչ-որ բան այստեղ սխալ է:

153
00:07:06,995 --> 00:07:09,811
Եվ այդ սխալ պատկերացումն է, որ ես ուզում եմ փոխել, եթե կարող ենք:

154
00:07:09,811 --> 00:07:14,625
Այսպիսով, ինչպե՟ս անել, որ բանավեճերը

155
00:07:14,625 --> 00:07:17,384
բերեն դրական ձեռքբերումներ:

156
00:07:17,384 --> 00:07:21,122
Դրա համար մեզ հարկավոր են բանվեճերից "ելքերի" նոր ստրատեգիաներ:

157
00:07:21,122 --> 00:07:24,328
Բայց մենք չենք կարող ունենալ «ելքերի» նոր ստրատեգիաներ,

158
00:07:24,328 --> 00:07:27,464
քանի դեռ չունենք բանավեճի մեջ մտնելու նոր մոտեցումներ:

159
00:07:27,464 --> 00:07:30,898
Մենք պետք է բանավեճը պատկերացնենք նորովի:

160
00:07:30,898 --> 00:07:33,956
Դա անելու համար...

161
00:07:33,956 --> 00:07:36,139
իրականում ես չգիտեմ, թե ինչպես կարելի է դա անել:

162
00:07:36,139 --> 00:07:37,555
Ահա և վատ նորությունը:

163
00:07:37,555 --> 00:07:40,635
Պատերազմ-բանավեճի համեմատությունը, պարզապես, հրեշ է:

164
00:07:40,635 --> 00:07:42,987
Այն ապրում է մեր գիտակցության մեջ, և

165
00:07:42,987 --> 00:07:44,986
չկա կախարդական մի նիզակ, որ նրան կսպանի:

166
00:07:44,986 --> 00:07:47,552
Չկա կախարդական փայտիկ, որ կանհետացնի նրան:

167
00:07:47,552 --> 00:07:49,205
Ես այս խնդրին պատասխան չունեմ:

168
00:07:49,205 --> 00:07:50,315
Բայց ունեմ առաջարկներ:

169
00:07:50,315 --> 00:07:53,469
Ահա դրանցից մեկը:

170
00:07:53,469 --> 00:07:55,598
Եթե մենք ուզում ենք նորովի նայել բանավեճերին,

171
00:07:55,598 --> 00:07:59,678
պետք է նորովի նայել բանավիճողներին:

172
00:07:59,678 --> 00:08:02,492
Եկեք մի բան փորձենք:

173
00:08:02,492 --> 00:08:07,102
Պատկերացրեք բոլոր այն դերերը, որ մարդիկ «խաղում են» բանավեճի մեջ:

174
00:08:07,102 --> 00:08:10,103
Դիալեկտիկական բանավեճում դրանք

175
00:08:10,103 --> 00:08:12,433
բանախոսն ու ընդդիմախոսն են,

176
00:08:12,433 --> 00:08:14,440
հռետորական բանավեճում` լսարանը,

177
00:08:14,440 --> 00:08:18,356
ապացուցողական բանավեճում` քննադատը...

178
00:08:18,356 --> 00:08:22,033
Հիմա փորձեք պատկերացնել մի բանավեճ, որում Դուք համ բանավիճողն եք,

179
00:08:22,033 --> 00:08:25,772
համ էլ միաժամանակ լսարանը.

180
00:08:25,772 --> 00:08:27,920
Դուք տեսնում եք ինքներդ Ձեզ` բանավիճելիս:

181
00:08:27,920 --> 00:08:30,880
Կարո՟ղ եք պատկերացնել, որ Դուք տեսնում եք ինձներդ Ձեզ բանավիճելիս,

182
00:08:30,880 --> 00:08:34,249
տանուլ եք տալիս բանավեճը, բայց վերջում, միևնույն է`

183
00:08:34,249 --> 00:08:38,825
ասում եք. «Ուխ, ինչ լավ բանավեճ էր»:

184
00:08:38,825 --> 00:08:41,935
Կարծում եմ` կարող եք:

185
00:08:41,935 --> 00:08:43,933
Եթե կարող եք պատկերացնել բանավեճ, որում

186
00:08:43,933 --> 00:08:45,576
պարտվողը հաղթողին ասում է`

187
00:08:45,576 --> 00:08:47,497
«Լավ բանավեճ էր»,

188
00:08:47,497 --> 00:08:49,480
և նույնն ասում են լսարանն ու «դատավորները»,

189
00:08:49,480 --> 00:08:51,283
ապա Դուք պատկերացրել եք լավ բանավեճ:

190
00:08:51,283 --> 00:08:53,102
Ավելին, Դուք պատկերացրել եք լավ բանավիճող,

191
00:08:53,102 --> 00:08:56,472
ինչպիսին արժե,

192
00:08:56,472 --> 00:08:59,561
որ լինեք ինքներդ:

193
00:08:59,561 --> 00:09:02,243
Ես շատ բանավեճեր եմ տանուլ տալիս:

194
00:09:02,243 --> 00:09:04,818
Լավ բանավիճելը` բանավեճում պարտվելուց օգուտ քաղելը,

195
00:09:04,818 --> 00:09:06,755
փորձառություն է պահանջում:

196
00:09:06,755 --> 00:09:09,431
Բայց բարեբախտաբար ես շատ, շատ գործընկերներ եմ ունեցել,

197
00:09:09,431 --> 00:09:12,650
ովքեր պատրաստակամ են եղել օգնել ինձ այդ փորձառությունը ձեռք բերել:

198
00:09:12,650 --> 00:09:13,843
Շնորհակալություն:

199
00:09:13,843 --> 00:09:17,952
(Ծափահարություններ)