WEBVTT

00:00:06.841 --> 00:00:09.871
၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် Rachel Carson
ဟာ စာတစ်စောင် ရခဲ့ရာ

00:00:09.871 --> 00:00:13.280
တေးသီငှက်တွေ သစ်ကိုင်တွေပေါ်မှ ရုတ်တရက်
ပြုတ်ကျလာနေကြတာ သိလာခဲ့ရတယ်။

00:00:13.280 --> 00:00:16.640
စာရေးပို့သူက ငှက်တွေ သေရတာဟာ
DDT ခေါ် ပိုးသတ်ဆေးကြောင့် ဖြစ်တယ်၊

00:00:16.640 --> 00:00:20.320
မကြာမီတုန်းက ပိုးသတ်သူတွေက အနီးရှိ 
စိမ့်တောတွေမှာ ဆေးဖြန်းခဲ့ကြလို့ ဆိုပါတယ်။

00:00:20.320 --> 00:00:23.660
အဲဒီစာဟာ Carson အား DDT ကို စုံစမ်းဖို့
နှိုးဆွပေးလိုက်ပါတယ်။

00:00:23.660 --> 00:00:27.540
သူမဟာ သိပ္ပံပညာရှင်များနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ကို 
ထိန်းသိမ်းထားလိုကြသူတို့ထံမှနေပြီး

00:00:27.540 --> 00:00:30.402
ပိုးသတ်ဆေးကို နေရာတိုင်းမှာ
သုံးနေခြင်းက ငါးတွေ၊ ငှက်တွေနဲ့

00:00:30.402 --> 00:00:33.862
လူသားကိုယ်၌ အတွက်ပါ အန္တရာယ် ဖြစ်နိုင်
ကြောင်း စိုးရိမ်မှုတွေ သိထားသူပါ။

00:00:33.862 --> 00:00:36.850
သူမဟာ နှစ်ပေါင်း များစွာကြာ
သူမ အလုပ်လုပ်ခဲ့ဘူးတဲ့

00:00:36.850 --> 00:00:40.356
United States Bureau of Fisheries ရှိ 
အဆက်အသွယ်များမှ စုံစမ်းကြည့်ခဲ့တယ်။

00:00:40.356 --> 00:00:45.501
“နွေဦး တေးသံကို တိတ်သွားအောင် လုပ်ပစ်ခဲ့တာ
ဘာများလဲ” သူမက မေးကြည့်ခဲ့တယ်။

00:00:45.501 --> 00:00:49.574
၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် Carson ဟာ သူမ တွေ့ရှိခဲ့
တာကို "Silent Spring" စာအုပ်ထဲ ရေးခဲ့တယ်။

00:00:49.574 --> 00:00:52.904
သူမရဲ့ စာအုပ်က ဓာတုပစ္စည်းတွေ အလွဲ
သုံးစားမှုတွေကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ပြီး

00:00:52.904 --> 00:00:56.374
သဘာဝနှင့်လူ့ကျန်းမာရေးအတွက်
၎င်းတို့ရဲ့ အန္တရာယ်ကို ထောက်ပြခဲ့တယ်။

00:00:56.374 --> 00:01:01.337
"Silent Spring" ချက်ချင်း ချီးမွမ်းခံခဲ့ရ
သလို လုံးဝလက်မခံသူတွေ ပေါ်လာခဲ့ကြပြီး

00:01:01.337 --> 00:01:04.247
စာရေးသူကို သည်းသည်းမဲမဲ
တိုက်ခိုက်လာခဲ့ကြပါတယ်။

00:01:04.247 --> 00:01:10.123
နူးညံ့သိမ်မွေ့တဲ့ ဇီဝဗေဒပညာရှင်က ဘယ်လို
လုပ် အဲဒီလို ငြင်းခုံမှုကို ဆွပေးခဲ့တာလဲ။

00:01:10.123 --> 00:01:13.773
Carson ဟာ အလုပ်ကို ကြိုးစားအားထုတ်တဲ့
ဘွဲ့ယူ ကျောင်းသား အဖြစ် စတင်ခဲ့ပြီး

00:01:13.773 --> 00:01:16.814
John Hopkins University မှာ
ဇီဝဗေဒကို လေ့လာရင်း

00:01:16.814 --> 00:01:18.934
အချိန်ပိုင်း အလုပ်တွေကို လုပ်ကိုင်ခဲ့ရတယ်။

00:01:18.934 --> 00:01:22.204
ဒါပေမဲ့ မကျန်းမာတဲ့ ဖခင်နဲ့ ညီမလေးကို
စောင့်ရှောက်ပေးရန်

00:01:22.204 --> 00:01:25.274
သူမရဲ့ ပါရဂူဘွဲ့သင်တန်း မပြီးဆုံးခင်
ထွက်သွားခဲ့ရတယ်။

00:01:25.274 --> 00:01:28.314
Bureau of Fisheries အတွက် အဏ္ဏဝါ ဇီဝဗေဒ
ရေဒီယို အစီအစဉ်အတွက်

00:01:28.314 --> 00:01:31.964
ရေးပေးသူအဖြစ် Carson ဟာ 
အချိန်ပိုင်း အလုပ်ကို လုပ်ခဲ့တယ်။

00:01:31.964 --> 00:01:36.054
အများပြည်သူရဲ့ အာရုံကိုဆွဲဆောင်နိုင်အောင်
သူမ ရေးသားနိုင်တာကို

00:01:36.054 --> 00:01:39.314
သူမ အကြီးအကဲတို့က
အားကျမိလို့ ၁၉၃၆ ခုနှစ်တွင်

00:01:39.314 --> 00:01:43.354
သူမဟာ အဲဒီ ဗျူရိုတွင် အချိန်ပြည့် အလုပ်
ရတဲ့ ဒုတိယအမျိုးသမီး ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

00:01:43.354 --> 00:01:47.769
၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် သူမဟာ
သမုဒ္ဒရာဆိုင်ရာ စာအုပ်သုံးအုပ်အနက်

00:01:47.769 --> 00:01:52.165
ပထမစာအုပ် ထုတ်ဝေခဲ့ရာ သိပ္ပံပညာကို ရေအောက်
ကမ္ဘာရဲ့ အလှတရားနဲ့ ရေးဖွဲ့ခဲ့တယ်။

00:01:52.165 --> 00:01:56.514
သူမရဲ့ စူးစမ်းမှုတွေဟာ 
ကျယ်ပြန့်တဲ့ တုံ့ပြန်မှုကို ရရှိခဲ့တယ်။

00:01:56.514 --> 00:01:59.482
"Silent Spring" ထဲမှာကျတော့ Carson ဟာ
လူသားရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေ

00:01:59.482 --> 00:02:03.824
သဘာဝတရားရဲ့ ချိန်ခွင်လျှာကို
ခြိမ်းခြောက်နေတာကို အလေးပေး ထောက်ပြခဲ့တယ်။

00:02:03.824 --> 00:02:07.360
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်းမှာ ကောက်ပဲသီးနှံတွေကို
ပိုးမွှားများမှ ကာကွယ်ပေးရန် နဲ့

00:02:07.360 --> 00:02:12.490
စစ်သားတွေကို ပိုးမွှားများမှ ရရှိတဲ့ ရောဂါ
များမှ ကာကွယ်ပေးရန် DDT ကို သုံးခဲ့ကြတယ်။

00:02:12.490 --> 00:02:16.867
စစ်ပြီးသွားတဲ့ နောက်မှာ အဲဒီပိုးသတ်ဆေးကို
ကျယ်ပြန့်စွာ ကြဲဖြန်းပေးလာခဲ့ကြပြီး

00:02:16.867 --> 00:02:19.167
မကြာခဏဆိုသလို
အကျိုးရှိမှန်းတောင် မသိခဲ့ကြပါ။

00:02:19.167 --> 00:02:22.886
တခါတုန်းက အမေရိက တောင်ပိုင်းမှာ ပုရွက်ဆိတ်
တမျိုးကို သုတ်သင်ရန် ကြိုးပမ်းစဉ်

00:02:22.886 --> 00:02:29.060
တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်တွေ ချေမှုန်းခံလိုက်ရကာ
ပုရွက်ဆိတ် အနည်းငယ်မျှ သုတ်သင်နိုင်ခဲ့တယ်။

00:02:29.060 --> 00:02:33.170
အဲဒါနဲ့ အခြား မအောင်မှုတွေ ရှိခဲ့ပေမဲ့
US Department of Agriculture နဲ့

00:02:33.170 --> 00:02:37.096
ဓာတုကုမ္ပဏီတွေဟာ DDT ရဲ့ အကျိုးကျေးဇူး
တွေကို ချီးကျူးလို့ မဆုံးနိုင်ခဲ့ကြပါ။

00:02:37.096 --> 00:02:41.170
အဲဒါအတွက် စည်းကမ်းချက်တွေ နည်းပါးခဲ့ပြီး
ပြည်သူတွေ ရှိနိုင်ခြေအန္တရာယ် မသိခဲ့ပါ။

00:02:41.170 --> 00:02:44.394
ဒါပေမဲ့ Carson ဟာ ဓာတုပစ္စည်းတွေ
အလွန်အကျွံသုံးစွဲမှုက

00:02:44.394 --> 00:02:47.416
ပိုးမွှား မျိုးစိတ်တွေရဲ့
ခံနိုင်ရည်ကို ဆင့်ကဲမြှင့်ပေးခဲ့လို့

00:02:47.416 --> 00:02:51.746
ပိုလို့ကို အန္တရာယ်များတဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေ
ထုတ်လုပ်လာနေရပုံကို ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။

00:02:51.746 --> 00:02:54.330
DDT ဟာ ရေထဲတွင် မပျော်နိုင်လို့

00:02:54.330 --> 00:02:58.672
အချိန်ကြာလာတာနဲ့အမျှ ပတ်ဝန်းကျင်ထဲမှာ

00:02:58.672 --> 00:03:02.661
ပိုးမွှားတွေရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲ၊ ပိုးမွှားတွေ
စားသုံးတဲ့ သတ္တဝါတွေရဲ့ တစ်ရှူးများထဲမှာ၊

00:03:02.661 --> 00:03:05.731
အဆုံးမှာ လူသားတို့ထဲမှာပါ စုစည်းလာမှာကို
အခိုင်အမာ ညွှန်ပြခဲ့တယ်။

00:03:05.731 --> 00:03:09.907
DDT နဲ့ ထိတွေ့မှုကြောင့် မျိုးရိုးဗီဇ
ဖွဲ့စည်းပုံ ပြောင်းလဲသွားနိုင်ပြီး

00:03:09.907 --> 00:03:13.727
အနာဂတ် မျိုးဆက်များအဖို့ မသိရတဲ့ အကျိုး
ဆက်တွေ ရှိလာနိုင်တာကို သတိပေးခဲ့ပါတယ်။

00:03:13.727 --> 00:03:16.532
"Silent Spring" အား တုံ့ပြန်မှုဟာ
ပေါက်ကွဲမှုနဲ့ တူခဲ့ပါတယ်။

00:03:16.532 --> 00:03:20.482
လူအများအပြားအတွက် အဲဒီစာအုပ်က ဧရာမအန္တရာယ်
များနိုင်တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေ ထိန်းချုပ်ရန်

00:03:20.482 --> 00:03:22.802
လှုံ့ဆော်ချက် ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

00:03:22.802 --> 00:03:26.832
လူသားရဲ့ ကျန်းမာရေးအား ပိုးမွှားတွေ ခြိမ်း
ခြောက်မှု ထိန်းချုပ်ရာမှာ DDT အရေးပါတာကို

00:03:26.832 --> 00:03:30.792
Carson ဟာ ထည့်သွင်း မဖေါ်ပြခဲ့တာကို ဆင်ခြေ
ပေး ငြင်းခုန်ကြတဲ့ သူတွေလည်း ရှိခဲ့ကြတယ်။

00:03:30.792 --> 00:03:35.285
စိုက်ပျိုးရေးဝန်ကြီးဟောင်း
Ezra Taft Benson ဆိုရင်

00:03:35.285 --> 00:03:40.497
“ကလေးမရှိ အပျိုဟိုင်းက မျိုးရိုးဗီဇကိစ္စ
ဒီလောက် စိုးရိမ်နေတာ ဘာကြောင့်လဲ”

00:03:40.497 --> 00:03:44.767
မေးလိုက်ပြီး Carson ဟာ “ကွန်မြူနစ်ဖြစ်ဖို့
များတယ်”လို့ ရှုတ်ချလိုက်တယ်။

00:03:44.767 --> 00:03:49.796
ပိုးသတ်ဆေး ကုမ္ပဏီရဲ့ ရှေ့နေက
Carson နဲ့ သူမရဲ့ နောက်လိုက်တွေကို

00:03:49.796 --> 00:03:54.849
လုပ်ငန်းရှင်တွေကို “ယုတ်မာသူတွေ”လို ပုံ
ဖေါ်လိုတဲ့ “ဩဇာပေးမှုတွေ” စွပ်စွဲခဲ့ကြတယ်။

00:03:54.849 --> 00:03:59.099
အမှန်တကယ်က၊ ဓာတုပစ္စည်းတွေရဲ့ ကောင်းမှုတွေ
ကို ကျယ်ပြန့်စွာ ရေးနေကြချိန်မှာ Carson ဟာ

00:03:59.099 --> 00:04:03.032
အများပြည်သူတွေ နားမလည်ကြတဲ့ 
အန္တရာယ်တွေကို အာရုံစိုက်စေလိုခဲ့တာပါ။

00:04:03.032 --> 00:04:06.008
လူသားဟာ သဘာဝတရားကို 
ထိန်းချုပ်သင့်ပြီး ထိန်းချုပ်ရမယ် ဆိုတဲ့

00:04:06.008 --> 00:04:08.046
အများရဲ့ ခံယူချက်ကို သူမဟာ ငြင်းပယ်ခဲ့တယ်။

00:04:08.046 --> 00:04:11.836
အဲဒီအစား လူသားဟာ “သဘာဝကို မဟုတ်ဘဲ၊ မိမိကို
မိမိ ရင့်ကျက်အောင်၊ ကျွမ်းကျင်အ​ောင်”

00:04:11.836 --> 00:04:16.686
လျေ့ကျင့်ဖို့ လိုတယ်လို့ စိန်ခေါ်ခဲ့ပါတယ်။

00:04:16.686 --> 00:04:20.216
Carson ဟာ ကင်ဆာရောဂါနဲ့ 
၁၉၆၄ ခုနှစ်တွင် ကွယ်လွန်သွားခဲ့ရာ၊

00:04:20.216 --> 00:04:23.906
"Silent Spring" စာအုပ်ထုတ်ဝေပြီးလို့
နှစ်နှစ်အတွင်းမှာပါ။

00:04:23.906 --> 00:04:28.584
သူမစာအုပ်က ပတ်ဝန်းကျင်ကို တက်ကြွတိုက်ပွဲ
ဝင်မယ့် မျိုးဆက်ကို ပေါက်ဖွားလာစေခဲ့ပါတယ်။

00:04:28.584 --> 00:04:32.324
၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး
သမားတို့ရဲ့ ဖိအားပေးမှုကြောင့်

00:04:32.324 --> 00:04:36.046
ကွန်ဂရက်ဟာ National Environmental
Policy Act ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ရာ

00:04:36.046 --> 00:04:41.559
ဆက်ဒရယ် အေဂျင်စီများက သူတို့ လုပ်ဆောင်ချက်
တွေရဲ့ အကျိုးဆက်တွေ အကဲခတ်လာရပါတယ်။

00:04:41.559 --> 00:04:42.989
အဲဒီ ဥပဒေကို ရုပ်လုံးဖေါ်ဖို့

00:04:42.989 --> 00:04:47.216
သမ္မတ Richard Nixon ဟာ Environmental
Protection Agency ကို ထူထောင်ခဲ့ရတယ်။

00:04:47.216 --> 00:04:53.566
၁၉၇၂ တွင် EPA မှ DDT သုံးစွဲမှု တစ်စိတ်
တစ်ပိုင်း တားမြစ်ချက်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။

00:04:53.566 --> 00:04:58.254
Rachel Carson ဟာ သူမသေဆုံးသွားတဲ့
နောက်မှာတောင် သူမရဲ့ ရေးသားချက်များဖြင့်

00:04:58.254 --> 00:05:00.934
ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ အကျိုးကို ရှေ့ဆက်
ထမ်းဆောင်ပေးနေတုန်းပါပဲ။