WEBVTT

00:00:06.225 --> 00:00:08.120
بۆ تێگه‌یشتن له‌ گۆڕانی كه‌ش و هه‌وا،

00:00:08.120 --> 00:00:09.844
بیر له‌ یاری "تێتریس" بكه‌وه‌.

00:00:09.844 --> 00:00:14.112
له‌م یارییه‌، یاری به‌
زه‌وی دەکرێ‌ به‌ خشتی كاربۆنی.

00:00:14.112 --> 00:00:17.797
بەرگەھەوای ده‌وری زه‌وی ته‌نیوه‌ به‌گازی 
دوانۆكسیدی ده‌ردراو له‌ بوركانه‌كان،

00:00:17.797 --> 00:00:19.243
له‌ناوچوونی ڕووه‌كه‌كان،

00:00:19.243 --> 00:00:20.510
هه‌ناسه‌ی بوونه‌وه‌ره‌كان

00:00:20.510 --> 00:00:21.968
و ڕوخساری سه‌ر ده‌ریاكان.

00:00:21.968 --> 00:00:25.888
ئه‌م گازانه‌ به‌هۆی ڕۆشنه‌پێكهاتنه‌وه‌
به‌رگه‌ هه‌وای زه‌وی جێدێڵن،

00:00:25.888 --> 00:00:27.512
ده‌چنه‌وه‌ ناو زه‌ریاكان،

00:00:27.512 --> 00:00:29.677
یان له‌نێو خاك و نیشتووه‌كان ده‌نیشنه‌وه‌.

00:00:29.677 --> 00:00:32.179
یاری تێتریس به‌ خولانه‌وه‌ی
كاربۆن ناوده‌برێت،

00:00:32.179 --> 00:00:34.682
ئه‌مه‌ دیله‌مۆی ژیانه‌.

00:00:34.682 --> 00:00:36.761
په‌یوه‌ندی به‌ كه‌ش و هه‌واوه‌ چییه‌؟

00:00:36.761 --> 00:00:39.177
به‌ڵام كاتێك دوانۆكسیدی كاربۆن لە هه‌وا،

00:00:39.177 --> 00:00:40.770
چاوه‌ڕێده‌كات تاكو بمژرێت،

00:00:40.770 --> 00:00:42.485
به‌شێك له‌ گه‌رمی خۆڵ گڵده‌داته‌وه‌،

00:00:42.485 --> 00:00:45.004
گه‌ر ئه‌م گازه‌ نه‌با، ئه‌م
گه‌رمایه‌ ده‌چووه‌ ئاسمان.

00:00:45.004 --> 00:00:47.906
بۆیه‌ گازی دوانه‌ ئۆكسیدی كاربۆن
به‌گازی بەرگەھەوا ناوده‌برێت.

00:00:47.906 --> 00:00:49.429
پێخه‌فێكی گه‌رم به‌خۆیداده‌دات،

00:00:49.429 --> 00:00:51.421
به‌كاریگه‌رییه‌كانی
بەرگەھەوا‌ ناوده‌برێت،

00:00:51.421 --> 00:00:54.519
كه‌ ده‌بێته‌ هۆی ئه‌وه‌ی زه‌وی له‌ 
به‌ستان وه‌ك مه‌ریخ بپارێزێت.

00:00:54.519 --> 00:00:58.373
تا ڕێژه‌ی دوانه‌ ئۆكسیدی كاربۆن له‌ به‌ر-
گه‌هه‌وای زه‌وی چاوه‌رێ بكات تا بمژرێت،

00:00:58.373 --> 00:01:00.016
ئه‌وه‌نده‌ زه‌وی گه‌رمتر ده‌بێت.

00:01:00.016 --> 00:01:02.511
سه‌ڕه‌ڕای ئه‌وه‌ی ڕێژه‌ی كاربۆن 
له‌ به‌رگە هه‌وا

00:01:02.511 --> 00:01:06.033
به‌درێژایی مێژوو به‌پێی چه‌رخه‌كان،
كاریگه‌ری ته‌نه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی زه‌وی،

00:01:06.033 --> 00:01:09.262
له‌ ٨ هه‌زار ساڵی ڕابردوو جێگیر بووه‌،

00:01:09.262 --> 00:01:12.141
كه‌ ڕێگه‌ی بۆ گه‌شه‌ی شارستانییه‌كان 
خۆش كردووه‌.

00:01:12.141 --> 00:01:14.145
به‌ڵام له‌ ٢٠٠ ساڵی ڕابردوودا،

00:01:14.145 --> 00:01:17.511
ده‌ستمانكرد به‌ هه‌ڵكۆڵینی ئه‌و
كاربۆنه‌ی كه‌ له‌ناو خاكدا پارێزرا بوو،

00:01:17.511 --> 00:01:20.845
سوته‌مه‌نی به‌ردی، خه‌ڵوز، نه‌وت و 
گازی سروشتی

00:01:20.845 --> 00:01:23.697
له‌ پاشماوه‌ی ئاژه‌ڵ و ڕووه‌كه‌ 
مردووه‌كان دروست بوون

00:01:23.697 --> 00:01:26.782
پێش ئه‌وه‌ی مرۆڤ دروست بوبێت مردوون.

00:01:26.782 --> 00:01:29.179
ئه‌و وزه‌ی كه‌ له‌ناویاندا هه‌یه‌
ده‌توانێت هێز

00:01:29.179 --> 00:01:31.871
ببه‌خشێته‌ كارگه‌كانمان، 
ئۆتۆمبێل و ژیانمان.

00:01:31.871 --> 00:01:37.042
به‌ڵام سوتاندنی ئه‌م سوته‌مه‌نییە ده‌بێته‌
هۆی ده‌ردانی كاربۆن بۆ ناو یاری تێتریسی

00:01:37.042 --> 00:01:40.663
زه‌وی. له‌هه‌مانكاتدا، دارستانه‌كانمان 
بۆ كشتوكاڵ پاك كردۆته‌وه‌،

00:01:40.796 --> 00:01:43.860
توانای زه‌ویمان بۆ له‌ناوبردنی
به‌ربه‌سته‌كان.

00:01:43.860 --> 00:01:46.761
له‌ ساڵی ١٧٥٠ وه‌، ڕێژه‌ی كاربۆنی
ده‌ردراو بۆ ناو به‌رگی هه‌وا

00:01:46.761 --> 00:01:48.258
به‌ڕێژه‌ی سه‌دا ٤٠ زیاد بووه‌،

00:01:48.258 --> 00:01:51.091
و هیچ ئاماژه‌یه‌كی خاوبوونه‌وه‌ نییه‌.

00:01:51.091 --> 00:01:54.066
هه‌روه‌ك تێتریس، 
تا كاربۆنی زیاتر كه‌ڵه‌كه‌ بێت،

00:01:54.066 --> 00:01:56.258
جێگیربوونی كاربۆن له‌ خاك 
ئه‌سته‌متر ده‌بێت.

00:01:56.258 --> 00:01:58.255
دوانه‌ ئۆكسیدی كاربۆنی زیاده‌ ده‌بێته‌ هۆی

00:01:58.265 --> 00:02:00.449
خێراكردنی كاریگه‌رییه‌كانی گوڵخانه‌

00:02:00.449 --> 00:02:03.163
به‌ گڵدانه‌وه‌ی گه‌رمی زیاتر له‌سه‌ر
ڕووی زه‌وی

00:02:03.163 --> 00:02:06.372
كه‌ ده‌بێته‌ هۆی توانه‌وه‌ی 
سه‌هۆڵی جه‌مسه‌ره‌كان.

00:02:06.372 --> 00:02:09.669
تا زیاتر سه‌هۆڵ بتوێته‌وه‌،
كه‌متر ده‌توانن تیشكی خۆر بده‌نه‌وه‌،

00:02:09.779 --> 00:02:11.990
دواتر ده‌بێته‌ هۆی گه‌رمبوونی
زیاتری زه‌ریاكان.

00:02:11.990 --> 00:02:15.701
ئاستی ئاوی زه‌ریاكان به‌رزده‌بێته‌وه‌، 
تۆپه‌ڵە مه‌رجانییە‌كان مه‌ترسی لافاویان

00:02:15.701 --> 00:02:18.875
له‌سه‌ر ده‌بێت، 
سیسته‌می زینده‌گی تیكده‌شكێت،

00:02:18.875 --> 00:02:22.095
و كه‌ش و هه‌وا به‌ تێپه‌ڕبوونی كات
سه‌ختتر ده‌بێت.

00:02:22.095 --> 00:02:26.002
گۆڕانی كه‌ش و هه‌وا به‌ڕێگه‌ی جیاواز
كاریگه‌ری له‌سه‌ر دانیشتوانی جیهان هه‌یه‌.

00:02:26.002 --> 00:02:29.033
به‌ڵام له‌كۆتاییدا، ئه‌مه‌ یارییه‌كه‌
هه‌موومان ناچارین بیكه‌ین.

00:02:29.033 --> 00:02:31.225
به‌ پێچه‌وانه‌ی یاری تێتریس،

00:02:31.225 --> 00:02:35.225
هه‌رگیز ناتوانین یاریه‌كه‌
له‌سه‌ره‌تاوه‌ ده‌ست پێبكه‌ینه‌وه‌.