[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.14,0:00:07.89,Default,,0000,0000,0000,,Om klimaatverandering te begrijpen,
Dialogue: 0,0:00:07.89,0:00:09.84,Default,,0000,0000,0000,,spelen we het spel Tetris.
Dialogue: 0,0:00:09.84,0:00:14.07,Default,,0000,0000,0000,,Al eonen speelt de aarde dit spel\Nmet blokjes koolstof.
Dialogue: 0,0:00:14.07,0:00:17.80,Default,,0000,0000,0000,,Die blokjes komen in de atmosfeer \Nals kooldioxidegas van vulkanen,
Dialogue: 0,0:00:17.80,0:00:19.19,Default,,0000,0000,0000,,rottende planten,
Dialogue: 0,0:00:19.28,0:00:20.34,Default,,0000,0000,0000,,ademende wezens
Dialogue: 0,0:00:20.34,0:00:21.97,Default,,0000,0000,0000,,en de oceaanoppervlakte.
Dialogue: 0,0:00:21.97,0:00:25.89,Default,,0000,0000,0000,,Ze verdwijnen door fotosynthese,
Dialogue: 0,0:00:25.89,0:00:27.51,Default,,0000,0000,0000,,absorptie door de oceaan
Dialogue: 0,0:00:27.51,0:00:29.68,Default,,0000,0000,0000,,en opslag in bodem en sedimenten.
Dialogue: 0,0:00:29.68,0:00:32.18,Default,,0000,0000,0000,,Dit Tetrisspel wordt \Nde koolstofcyclus genoemd
Dialogue: 0,0:00:32.18,0:00:34.68,Default,,0000,0000,0000,,en dit is de motor van het leven op aarde.
Dialogue: 0,0:00:34.68,0:00:36.76,Default,,0000,0000,0000,,Wat heeft het klimaat hiermee te maken?
Dialogue: 0,0:00:36.76,0:00:40.80,Default,,0000,0000,0000,,Koolstof in de lucht \Ndie nog niet geabsorbeerd is,
Dialogue: 0,0:00:40.80,0:00:42.70,Default,,0000,0000,0000,,neemt zonnewarmte op
Dialogue: 0,0:00:42.70,0:00:44.84,Default,,0000,0000,0000,,die anders in de ruimte verdwijnt.
Dialogue: 0,0:00:44.84,0:00:47.79,Default,,0000,0000,0000,,Daarom wordt koolstofdioxide \Neen broeikasgas genoemd.
Dialogue: 0,0:00:47.79,0:00:49.58,Default,,0000,0000,0000,,Het gas vormt een warme deken,
Dialogue: 0,0:00:49.58,0:00:51.26,Default,,0000,0000,0000,,het broeikaseffect,
Dialogue: 0,0:00:51.26,0:00:53.88,Default,,0000,0000,0000,,wat voorkomt dat de aarde, \Nnet als Mars, bevriest.
Dialogue: 0,0:00:53.88,0:00:57.79,Default,,0000,0000,0000,,Hoe meer koolstofdioxideblokjes \Nzich in de atmosfeer bevinden,
Dialogue: 0,0:00:57.79,0:00:59.80,Default,,0000,0000,0000,,hoe warmer de aarde wordt.
Dialogue: 0,0:00:59.80,0:01:02.00,Default,,0000,0000,0000,,Hoewel de hoeveelheid koolstof \Nin de atmosfeer
Dialogue: 0,0:01:02.00,0:01:05.01,Default,,0000,0000,0000,,varieerde in de ijstijd \Nen bij asteroide-inslagen,
Dialogue: 0,0:01:05.01,0:01:09.26,Default,,0000,0000,0000,,is de afgelopen 8000 jaar \Neen stabiel klimaat ontstaan
Dialogue: 0,0:01:09.26,0:01:12.14,Default,,0000,0000,0000,,waarin de mens kon gedijen.
Dialogue: 0,0:01:12.14,0:01:14.14,Default,,0000,0000,0000,,200 jaar geleden begonnen we
Dialogue: 0,0:01:14.14,0:01:17.51,Default,,0000,0000,0000,,de in de bodem opgeslagen koolstof\Nnaar boven te halen.
Dialogue: 0,0:01:17.51,0:01:20.84,Default,,0000,0000,0000,,De fossiele brandstoffen\Nsteenkool, olie en gas
Dialogue: 0,0:01:20.84,0:01:23.57,Default,,0000,0000,0000,,zijn ontstaan uit door aarde bedekte \Nplant- en dierresten
Dialogue: 0,0:01:23.57,0:01:26.30,Default,,0000,0000,0000,,van lang voordat er mensen waren.
Dialogue: 0,0:01:26.30,0:01:29.03,Default,,0000,0000,0000,,Fossiele brandstof levert energie
Dialogue: 0,0:01:29.03,0:01:31.87,Default,,0000,0000,0000,,voor onze fabrieken, auto's \Nen krachtcentrales,
Dialogue: 0,0:01:31.87,0:01:37.04,Default,,0000,0000,0000,,maar de verbranding van brandstof brengt \Nook nieuwe blokjes koolstof in ons spel.
Dialogue: 0,0:01:37.04,0:01:40.24,Default,,0000,0000,0000,,Tegelijkertijd is met het kappen \Nvan bossen voor landbouw,
Dialogue: 0,0:01:40.24,0:01:43.35,Default,,0000,0000,0000,,het vermogen van de aarde\Nom die blokjes op te nemen verminderd.
Dialogue: 0,0:01:43.35,0:01:48.55,Default,,0000,0000,0000,,Sinds 1750 is de koolstof in de atmosfeer\Nmet 40% toegenomen
Dialogue: 0,0:01:48.76,0:01:50.93,Default,,0000,0000,0000,,en dit neemt voorlopig niet af.
Dialogue: 0,0:01:50.93,0:01:53.76,Default,,0000,0000,0000,,Net als in Tetris is de balans \Nmoeilijker te herstellen,
Dialogue: 0,0:01:53.76,0:01:56.74,Default,,0000,0000,0000,,naarmate zich meer blokjes \Nkoolstof opstapelen.
Dialogue: 0,0:01:56.74,0:01:58.93,Default,,0000,0000,0000,,De extra koolstof in de atmosfeer
Dialogue: 0,0:01:58.93,0:02:00.92,Default,,0000,0000,0000,,versterkt het broeikaseffect,
Dialogue: 0,0:02:00.92,0:02:03.71,Default,,0000,0000,0000,,want het vangt meer warmte\Nbij het aardoppervlak,
Dialogue: 0,0:02:03.71,0:02:05.82,Default,,0000,0000,0000,,waardoor het poolijs smelt.
Dialogue: 0,0:02:05.82,0:02:09.03,Default,,0000,0000,0000,,Hoe meer poolijs er smelt, hoe minder\Nzonlicht het reflecteert,
Dialogue: 0,0:02:09.03,0:02:12.01,Default,,0000,0000,0000,,en hoe sneller de oceanen opwarmen.
Dialogue: 0,0:02:12.01,0:02:15.54,Default,,0000,0000,0000,,Het zeeniveau stijgt, kustbewoners \Nworden bedreigd door overstromingen,
Dialogue: 0,0:02:15.54,0:02:17.84,Default,,0000,0000,0000,,het ecosysteem raakt verstoord,
Dialogue: 0,0:02:17.84,0:02:21.08,Default,,0000,0000,0000,,en we krijgen steeds extremer weer.
Dialogue: 0,0:02:21.36,0:02:25.00,Default,,0000,0000,0000,,Die veranderingen beïnvloeden \Nmens en klimaat op verschillende manieren,
Dialogue: 0,0:02:25.00,0:02:28.55,Default,,0000,0000,0000,,maar we kunnen niet anders\Ndan allemaal het spel meespelen.
Dialogue: 0,0:02:28.55,0:02:30.05,Default,,0000,0000,0000,,Anders dan in Tetris,
Dialogue: 0,0:02:30.05,0:02:32.98,Default,,0000,0000,0000,,kunnen we niet opnieuw beginnen.