WEBVTT

00:00:06.160 --> 00:00:09.974
Aby zrozumieć zmiany klimatyczne,
wyobraźcie sobie grę "Tetris".

00:00:09.974 --> 00:00:14.262
Ziemia gra od wieków gra
w wersję z blokami węgla,

00:00:14.262 --> 00:00:17.117
które przedostają się do atmosfery
w formie dwutlenku węgla

00:00:17.117 --> 00:00:18.418
pochodzącego z wulkanów,

00:00:18.418 --> 00:00:19.449
gnijącej roślinności,

00:00:19.449 --> 00:00:20.660
oddychających organizmów

00:00:20.660 --> 00:00:21.968
i powierzchni oceanu.

00:00:21.968 --> 00:00:25.888
Opuszczają atmosferę, gdy są wykorzystane
przez rośliny w procesie fotosyntezy,

00:00:25.888 --> 00:00:27.512
wchłonięte ponownie przez ocean,

00:00:27.512 --> 00:00:29.627
czy też zmagazynowane w ziemi i osadzie.

00:00:29.627 --> 00:00:32.519
Ta partia Tetrisa to obieg
węgla w przyrodzie,

00:00:32.519 --> 00:00:34.682
który napędza życie na Ziemi.

00:00:34.682 --> 00:00:36.761
Jaki ma to związek z klimatem?

00:00:36.771 --> 00:00:39.177
Otóż, kiedy dwutlenek węgla
krąży w powietrzu

00:00:39.177 --> 00:00:40.750
czekając na ponowną absorpcję,

00:00:40.750 --> 00:00:44.962
częściowo zatrzymuje ciepło słoneczne,
które ulotniłoby się w przestrzeń.

00:00:44.962 --> 00:00:47.820
Właśnie dlatego dwutlenek węgla
nazywamy gazem cieplarnianym.

00:00:47.844 --> 00:00:49.879
Niczym koc, pokrywa Ziemię warstwą ciepła,

00:00:49.879 --> 00:00:51.541
wywołując efekt cieplarniany,

00:00:51.541 --> 00:00:53.970
chroniąc naszą planetę
przed zamarznięciem jak Mars.

00:00:53.994 --> 00:00:57.793
Im więcej bloków dwutlenku węgla
czeka na usunięcie z atmosfery,

00:00:57.793 --> 00:00:59.495
tym cieplejsza staje się Ziemia.

00:00:59.495 --> 00:01:02.581
Choć ilość węgla w atmosferze
zmieniała się na przestrzeni

00:01:02.581 --> 00:01:05.013
epok lodowcowych i upadków planetoid,

00:01:05.013 --> 00:01:09.672
przez ostatnie 8000 lat pojawił się
stabilny, znany nam klimat,

00:01:09.672 --> 00:01:12.141
co umożliwiło rozwój cywilizacji ludzkiej.

00:01:12.141 --> 00:01:14.145
Jednak około 200 lat temu,

00:01:14.145 --> 00:01:17.511
zaczęliśmy wykopywać węgiel
zmagazynowany w ziemi.

00:01:17.511 --> 00:01:20.845
Tym, co tworzy paliwa kopalne,
czyli węgiel, ropę i gaz ziemny,

00:01:20.845 --> 00:01:23.877
są zakopane szczątki roślin i zwierząt,

00:01:23.877 --> 00:01:26.782
które wymarły na długo
przed rozwinięciem się człowieka.

00:01:26.782 --> 00:01:29.809
Dzięki zawartej w nich energii
mogliśmy zasilać nasze fabryki,

00:01:29.809 --> 00:01:31.871
samochody i elektrownie.

00:01:31.871 --> 00:01:35.219
Spalanie paliw wprowadziło jednak
nowe bloki węgla do partii Tetrisa

00:01:35.219 --> 00:01:37.267
rozgrywanej przez Ziemię.

00:01:37.267 --> 00:01:39.845
Jednocześnie ze względu
na rolnictwo wycięliśmy lasy,

00:01:39.845 --> 00:01:43.466
co zmniejszyło możliwości
usunięcia bloków przez Ziemię.

00:01:43.466 --> 00:01:48.129
Od 1750 roku ilość węgla w atmosferze
zwiększyła się o 40%,

00:01:48.129 --> 00:01:50.988
i nie zanosi się na to,
aby wzrost miał zwolnić.

00:01:51.258 --> 00:01:54.191
Zupełnie jak w Tetrisie, im więcej
nagromadzonych bloków,

00:01:54.191 --> 00:01:56.736
tym trudniej jest przywrócić równowagę.

00:01:56.736 --> 00:02:00.925
Nadmiar dwutlenku węgla w atmosferze
przyspiesza efekt cieplarniany,

00:02:00.925 --> 00:02:03.419
zatrzymując więcej ciepła
tuż nad powierzchnią

00:02:03.419 --> 00:02:05.823
i topiąc polarne czapy lodowe.

00:02:05.823 --> 00:02:09.032
W miarę jak topnieją,
odbijają one coraz mniej światła,

00:02:09.032 --> 00:02:12.009
przez co temperatura oceanów
wzrasta jeszcze szybciej.

00:02:12.009 --> 00:02:15.540
Podnosi się poziom mórz,
ludności nadmorskiej grozi zalanie,

00:02:15.540 --> 00:02:17.841
funkcjonowanie ekosystemów jest zakłócone,

00:02:17.841 --> 00:02:21.425
a warunki pogodowe z czasem
stają się ekstremalne.

00:02:21.425 --> 00:02:25.595
Zmiana klimatu inaczej dotyka
różne miejsca i populacje ludzkie,

00:02:25.595 --> 00:02:28.552
ostatecznie jednak w tej grze
bierze udział każdy z nas.

00:02:28.552 --> 00:02:30.053
I w przeciwieństwie do Tetrisa,

00:02:30.053 --> 00:02:32.975
po porażce nie dostaniemy drugiej szansy.