1
00:00:06,595 --> 00:00:08,400
Da biste razumeli klimatske promene,

2
00:00:08,400 --> 00:00:09,844
zamislite igru "Tetris".

3
00:00:09,844 --> 00:00:14,262
Eonima, Zemlja je igrala ovu igru
sa blokovima ugljenika.

4
00:00:14,262 --> 00:00:17,797
U atmosferu ulaze kao ugljen-dioksid,
gas iz vulkana, gasovi iz materija

5
00:00:17,797 --> 00:00:19,343
od biljaka koje se raspadaju,

6
00:00:19,343 --> 00:00:20,510
od živih bića

7
00:00:20,510 --> 00:00:21,968
i sa površine mora.

8
00:00:21,968 --> 00:00:25,888
Atmosferu napuštaju kada ih iskoriste
biljke tokom fotosinteze,

9
00:00:25,888 --> 00:00:27,512
kada se vrate u okean

10
00:00:27,512 --> 00:00:29,677
ili skladište u zemlji i sedimentu.

11
00:00:29,677 --> 00:00:32,179
Igra Tetrisa naziva se ciklusom ugljenika,

12
00:00:32,179 --> 00:00:34,682
i to je žila kucavica Zemlje.

13
00:00:34,682 --> 00:00:36,761
Koja je veza sa klimom?

14
00:00:36,761 --> 00:00:39,177
Pa, kada je taj ugljen dioksid u vazduhu

15
00:00:39,177 --> 00:00:40,820
i čeka da se ponovo unese negde,

16
00:00:40,820 --> 00:00:42,705
on zarobljava deo toplote sunca

17
00:00:42,705 --> 00:00:44,844
koji bi inače pobegao u svemir.

18
00:00:44,844 --> 00:00:47,786
Zbog toga se ugljen dioksid naziva
gasom staklene bašte.

19
00:00:47,786 --> 00:00:49,579
On stvara toplotni pokrivač, koji je

20
00:00:49,579 --> 00:00:51,261
poznat kao efekat staklene bašte,

21
00:00:51,261 --> 00:00:53,929
zbog čega se naša Zemlja
ne smrzava kao Mars.

22
00:00:53,929 --> 00:00:57,793
Što više blokova ugljen-dioksida stoji
u atmosferi i čeka raščišćavanje,

23
00:00:57,793 --> 00:00:59,796
to je Zemlja toplija.

24
00:00:59,796 --> 00:01:01,881
Iako je količina ugljenika u atmosferi

25
00:01:01,881 --> 00:01:05,013
varirala kroz ledena doba
i udare asteroida,

26
00:01:05,013 --> 00:01:09,262
tokom proteklih 8 000 godina formirala se
stabilna klima koju znamo

27
00:01:09,262 --> 00:01:12,141
i omogućila da napreduje
ljudska civilizacija.

28
00:01:12,141 --> 00:01:14,145
Ali pre oko 200 godina,

29
00:01:14,145 --> 00:01:17,511
počeli smo da iskopavamo taj stari
ugljenik koji je bio u zemljištu.

30
00:01:17,511 --> 00:01:20,845
Ta fosilna goriva, ugalj,
nafta i prirodni gas

31
00:01:20,845 --> 00:01:23,697
su sačinjeni od zakopanih ostataka
biljaka i životinja

32
00:01:23,697 --> 00:01:26,782
koji su umrli davno pre
nego što su se ljudi razvili.

33
00:01:26,782 --> 00:01:29,179
Energija unutar njih je mogla da snabdeva

34
00:01:29,179 --> 00:01:31,871
naše fabrike, kola i elektrane.

35
00:01:31,871 --> 00:01:37,042
Ali sagorevanje tih goriva je ubacilo
i nove blokove ugljenika u igru Tetrisa.

36
00:01:37,042 --> 00:01:39,845
U isto vreme, čistili smo šume
zbog privrede,

37
00:01:39,845 --> 00:01:43,466
smanjujući sposobnost Zemlje
da ukloni blokove.

38
00:01:43,466 --> 00:01:46,730
Od 1750., količina ugljenika u atmosferi

39
00:01:46,730 --> 00:01:48,761
se uvećala za 40%

40
00:01:48,761 --> 00:01:50,928
i ne pokazuje znakove usporavanja.

41
00:01:50,928 --> 00:01:53,761
Baš kao u Tetrisu,
što se više talože blokovi,

42
00:01:53,761 --> 00:01:56,736
to je teže da se povrati stabilnost.

43
00:01:56,736 --> 00:01:58,928
Dodatni ugljen-dioksid u atmosferi

44
00:01:58,928 --> 00:02:00,925
ubrzava efekat staklene bašte

45
00:02:00,925 --> 00:02:03,109
zarobljavajući više toplote
blizu površine

46
00:02:03,109 --> 00:02:05,823
i uzrokujući topljenje
polarnih ledenih kapa.

47
00:02:05,823 --> 00:02:09,032
A što se više tope, to manje mogu
da odbiju sunčeve svetlosti,

48
00:02:09,032 --> 00:02:12,009
pa se okeani greju još brže.

49
00:02:12,009 --> 00:02:15,540
Dižu se nivoi mora,
obalskim populacijama prete poplave,

50
00:02:15,540 --> 00:02:17,841
prirodni ekosistemi su narušeni,

51
00:02:17,841 --> 00:02:21,425
a vreme postaje sve ekstremnije.

52
00:02:21,425 --> 00:02:25,005
Klimatske promene mogu da pogode
razne ljude i mesta na različite načine.

53
00:02:25,005 --> 00:02:28,552
Ali na kraju, to je igra koju svi igramo.

54
00:02:28,552 --> 00:02:30,053
Ali za razliku od Tetrisa,

55
00:02:30,053 --> 00:02:32,975
nećemo imati priliku da počnemo iznova.