WEBVTT

00:00:06.595 --> 00:00:08.400
Da biste razumeli klimatske promene,

00:00:08.400 --> 00:00:09.844
zamislite igru "Tetris".

00:00:09.844 --> 00:00:14.262
Eonima, Zemlja je igrala ovu igru
sa blokovima ugljenika.

00:00:14.262 --> 00:00:17.797
U atmosferu ulaze kao ugljen-dioksid,
gas iz vulkana, gasovi iz materija

00:00:17.797 --> 00:00:19.343
od biljaka koje se raspadaju,

00:00:19.343 --> 00:00:20.510
od živih bića

00:00:20.510 --> 00:00:21.968
i sa površine mora.

00:00:21.968 --> 00:00:25.888
Atmosferu napuštaju kada ih iskoriste
biljke tokom fotosinteze,

00:00:25.888 --> 00:00:27.512
kada se vrate u okean

00:00:27.512 --> 00:00:29.677
ili skladište u zemlji i sedimentu.

00:00:29.677 --> 00:00:32.179
Igra Tetrisa naziva se ciklusom ugljenika,

00:00:32.179 --> 00:00:34.682
i to je žila kucavica Zemlje.

00:00:34.682 --> 00:00:36.761
Koja je veza sa klimom?

00:00:36.761 --> 00:00:39.177
Pa, kada je taj ugljen dioksid u vazduhu

00:00:39.177 --> 00:00:40.820
i čeka da se ponovo unese negde,

00:00:40.820 --> 00:00:42.705
on zarobljava deo toplote sunca

00:00:42.705 --> 00:00:44.844
koji bi inače pobegao u svemir.

00:00:44.844 --> 00:00:47.786
Zbog toga se ugljen dioksid naziva
gasom staklene bašte.

00:00:47.786 --> 00:00:49.579
On stvara toplotni pokrivač, koji je

00:00:49.579 --> 00:00:51.261
poznat kao efekat staklene bašte,

00:00:51.261 --> 00:00:53.929
zbog čega se naša Zemlja
ne smrzava kao Mars.

00:00:53.929 --> 00:00:57.793
Što više blokova ugljen-dioksida stoji
u atmosferi i čeka raščišćavanje,

00:00:57.793 --> 00:00:59.796
to je Zemlja toplija.

00:00:59.796 --> 00:01:01.881
Iako je količina ugljenika u atmosferi

00:01:01.881 --> 00:01:05.013
varirala kroz ledena doba
i udare asteroida,

00:01:05.013 --> 00:01:09.262
tokom proteklih 8 000 godina formirala se
stabilna klima koju znamo

00:01:09.262 --> 00:01:12.141
i omogućila da napreduje
ljudska civilizacija.

00:01:12.141 --> 00:01:14.145
Ali pre oko 200 godina,

00:01:14.145 --> 00:01:17.511
počeli smo da iskopavamo taj stari
ugljenik koji je bio u zemljištu.

00:01:17.511 --> 00:01:20.845
Ta fosilna goriva, ugalj,
nafta i prirodni gas

00:01:20.845 --> 00:01:23.697
su sačinjeni od zakopanih ostataka
biljaka i životinja

00:01:23.697 --> 00:01:26.782
koji su umrli davno pre
nego što su se ljudi razvili.

00:01:26.782 --> 00:01:29.179
Energija unutar njih je mogla da snabdeva

00:01:29.179 --> 00:01:31.871
naše fabrike, kola i elektrane.

00:01:31.871 --> 00:01:37.042
Ali sagorevanje tih goriva je ubacilo
i nove blokove ugljenika u igru Tetrisa.

00:01:37.042 --> 00:01:39.845
U isto vreme, čistili smo šume
zbog privrede,

00:01:39.845 --> 00:01:43.466
smanjujući sposobnost Zemlje
da ukloni blokove.

00:01:43.466 --> 00:01:46.730
Od 1750., količina ugljenika u atmosferi

00:01:46.730 --> 00:01:48.761
se uvećala za 40%

00:01:48.761 --> 00:01:50.928
i ne pokazuje znakove usporavanja.

00:01:50.928 --> 00:01:53.761
Baš kao u Tetrisu,
što se više talože blokovi,

00:01:53.761 --> 00:01:56.736
to je teže da se povrati stabilnost.

00:01:56.736 --> 00:01:58.928
Dodatni ugljen-dioksid u atmosferi

00:01:58.928 --> 00:02:00.925
ubrzava efekat staklene bašte

00:02:00.925 --> 00:02:03.109
zarobljavajući više toplote
blizu površine

00:02:03.109 --> 00:02:05.823
i uzrokujući topljenje
polarnih ledenih kapa.

00:02:05.823 --> 00:02:09.032
A što se više tope, to manje mogu
da odbiju sunčeve svetlosti,

00:02:09.032 --> 00:02:12.009
pa se okeani greju još brže.

00:02:12.009 --> 00:02:15.540
Dižu se nivoi mora,
obalskim populacijama prete poplave,

00:02:15.540 --> 00:02:17.841
prirodni ekosistemi su narušeni,

00:02:17.841 --> 00:02:21.425
a vreme postaje sve ekstremnije.

00:02:21.425 --> 00:02:25.005
Klimatske promene mogu da pogode
razne ljude i mesta na različite načine.

00:02:25.005 --> 00:02:28.552
Ali na kraju, to je igra koju svi igramo.

00:02:28.552 --> 00:02:30.053
Ali za razliku od Tetrisa,

00:02:30.053 --> 00:02:32.975
nećemo imati priliku da počnemo iznova.