İklim değişikliğini anlayabilmek için,
"Tetris" oyununu düşünün.
Asırlar boyunca, dünya bu oyunun benzerini
karbon kütleleriyle oynadı.
Bunlar atmosfere karbondioksit gazı olarak
volkanlardan,
çürüyen bitkilerden,
nefes alan canlılardan
ve deniz yüzeyinden gelirler.
Ve atmosferi bitkiler tarafindan fotosentez
esnasında kullanıldıktan sonra terk edip,
okyanus tarafından emilir
veya toprak ve tortuda depolanırlar.
Bu Tetris oyunun adı karbon döngüsüdür
ve bu döngü evrendeki yaşamın motorudur.
Peki iklimle bağlantısı nedir?
Karbondioksit havada
yeniden absorbe edilmeyi beklerken,
güneşin normalde uzaya gidecek olan
ısısının bir kısmını tutar.
Bu yüzden karbondioksite sera gazı denir.
Sera etkisi olarak da bilinen,
dünyayı Mars gibi donmaktan koruyan,
battaniye gibi saran bir sıcaklık yaratır.
Atmosferde ne kadar çok karbondioksit bloğu temizlenmek üzere asılı kalırsa,
dünya da o kadar ısınır.
Atmosferdeki karbon miktarı
buzul çağları boyunca ve
astroid çarpışmalarıyla değiştiği hâlde,
son 8.000 yıl süresince bizim alışık olduğumuz iklim şimdiki şeklini alarak
beşerî medeniyetlerin büyümesini sağladı.
Fakat 200 yıl kadar önce,
toprağın altında depolanan eski karbonu
kazmaya başladık.
Bu fosil yakıtlar, kömür, petrol ve doğal gaz,
insanlığın evrilmesinden çok zaman önce ölmüş olan
hayvan ve bitki kalıntılarından oluşmuştur.
Onların içinde depolanmış olan enerji
fabrikalarımıza, arabalarımıza ve
elektrik santrallerimize güç verdi.
Fakat bu fosil yakıtların yakılmasıyla
dünyanın Tetris oyununa
yeni karbon blokları da eklendi.
Aynı zamanda tarım için ormanları
yok ederek,
dünyanın karbon bloklarını azaltma
gücünü düşürdük.
Ve 1750'den beri, atmosferdeki
karbon miktarı
yüzde 40 arttı
ve azalacak gibi de görünmüyor.
Tıpkı Tetris oyunundaki gibi
ne kadar çok blok birikirse,
dengeyi sağlamak da o kadar zorlaşır.
Atmosferdeki ilave karbondioksit,
yeryüzünde daha fazla ısının hapsolmasına ve
kutuptaki buzulların erimesine neden olarak
sera etkisini hızlandırır.
Buzullar eridikçe, daha az güneş ışığı yansıtabilirler,
bu da okyanusların daha da hızlı
ısınmasına neden olur.
Deniz seviyesi yükselir, kıyı şeridinde yaşayan nüfusu
sel tehdit eder,
doğal sistemler bozulur
ve havalar zamanla daha da aşırılaşır.
İklim değişikliği farklı insanları ve bölgeleri farklı şekillerde etkileyebilir.
Fakat, eninde sonunda hepimizin
oynamak zorunda olduğu bir oyun bu.
Ve Tetris oyunundan farklı olarak,
yeniden başlama ve deneme şansımız
olmayacak.