0:00:06.535,0:00:08.120
İklim değişikliğini anlayabilmek için,

0:00:08.120,0:00:10.167
"Tetris" oyununu düşünün.

0:00:10.182,0:00:14.187
Asırlar boyunca, dünya bu oyunun benzerini [br]karbon kütleleriyle oynadı.

0:00:14.187,0:00:17.863
Bunlar atmosfere karbondioksit gazı olarak[br]volkanlardan,

0:00:17.863,0:00:19.650
çürüyen bitkilerden,

0:00:19.650,0:00:20.528
nefes alan canlılardan

0:00:20.528,0:00:22.218
ve deniz yüzeyinden gelirler.

0:00:22.218,0:00:26.272
Ve atmosferi bitkiler tarafindan fotosentez[br]esnasında kullanıldıktan sonra terk edip,

0:00:26.272,0:00:28.137
okyanus tarafından emilir

0:00:28.137,0:00:30.539
veya toprak ve tortuda depolanırlar.

0:00:30.539,0:00:33.182
Bu Tetris oyunun adı karbon döngüsüdür

0:00:33.182,0:00:35.511
ve bu döngü evrendeki yaşamın motorudur.

0:00:35.511,0:00:37.497
Peki iklimle bağlantısı nedir?

0:00:37.497,0:00:39.060
Karbondioksit havada

0:00:39.060,0:00:40.965
yeniden absorbe edilmeyi beklerken,

0:00:40.965,0:00:43.514
güneşin normalde uzaya gidecek olan

0:00:43.514,0:00:45.336
ısısının bir kısmını tutar.

0:00:45.336,0:00:47.739
Bu yüzden karbondioksite sera gazı denir.

0:00:47.739,0:00:50.431
Sera etkisi olarak da bilinen,

0:00:50.431,0:00:53.059
dünyayı Mars gibi donmaktan koruyan,

0:00:53.059,0:00:54.713
battaniye gibi saran bir sıcaklık yaratır.

0:00:54.713,0:00:58.186
Atmosferde ne kadar çok karbondioksit bloğu temizlenmek üzere asılı kalırsa,

0:00:58.186,0:01:00.031
dünya da o kadar ısınır.

0:01:00.031,0:01:02.973
Atmosferdeki karbon miktarı

0:01:02.973,0:01:06.302
buzul çağları boyunca ve[br]astroid çarpışmalarıyla değiştiği hâlde,

0:01:06.302,0:01:10.561
son 8.000 yıl süresince bizim alışık olduğumuz iklim şimdiki şeklini alarak

0:01:10.561,0:01:12.695
beşerî medeniyetlerin büyümesini sağladı.

0:01:12.935,0:01:14.831
Fakat 200 yıl kadar önce,

0:01:14.831,0:01:17.125
toprağın altında depolanan eski karbonu[br]kazmaya başladık.

0:01:18.075,0:01:20.807
Bu fosil yakıtlar, kömür, petrol ve doğal gaz,

0:01:21.607,0:01:24.382
insanlığın evrilmesinden çok zaman önce ölmüş olan

0:01:24.382,0:01:26.649
hayvan ve bitki kalıntılarından oluşmuştur.

0:01:27.319,0:01:29.321
Onların içinde depolanmış olan enerji

0:01:29.381,0:01:32.542
fabrikalarımıza, arabalarımıza ve[br]elektrik santrallerimize güç verdi.

0:01:32.892,0:01:35.775
Fakat bu fosil yakıtların yakılmasıyla [br]dünyanın Tetris oyununa [br]yeni karbon blokları da eklendi.

0:01:36.995,0:01:40.976
Aynı zamanda tarım için ormanları[br]yok ederek,

0:01:41.206,0:01:43.930
dünyanın karbon bloklarını azaltma[br]gücünü düşürdük.

0:01:44.100,0:01:48.161
Ve 1750'den beri, atmosferdeki [br]karbon miktarı

0:01:48.161,0:01:49.778
yüzde 40 arttı

0:01:49.778,0:01:51.781
ve azalacak gibi de görünmüyor.

0:01:51.871,0:01:54.846
Tıpkı Tetris oyunundaki gibi[br]ne kadar çok blok birikirse,

0:01:54.866,0:01:57.178
dengeyi sağlamak da o kadar zorlaşır.

0:01:57.178,0:01:59.995
Atmosferdeki ilave karbondioksit,

0:01:59.995,0:02:01.729
yeryüzünde daha fazla ısının hapsolmasına ve

0:02:01.729,0:02:03.543
kutuptaki buzulların erimesine neden olarak

0:02:03.543,0:02:05.852
sera etkisini hızlandırır.

0:02:06.322,0:02:09.689
Buzullar eridikçe, daha az güneş ışığı yansıtabilirler,

0:02:09.689,0:02:12.300
bu da okyanusların daha da hızlı[br]ısınmasına neden olur.

0:02:12.400,0:02:16.811
Deniz seviyesi yükselir, kıyı şeridinde yaşayan nüfusu[br]sel tehdit eder,

0:02:17.091,0:02:18.315
doğal sistemler bozulur

0:02:18.375,0:02:21.745
ve havalar zamanla daha da aşırılaşır.

0:02:21.805,0:02:24.882
İklim değişikliği farklı insanları ve bölgeleri farklı şekillerde etkileyebilir.

0:02:24.892,0:02:28.823
Fakat, eninde sonunda hepimizin [br]oynamak zorunda olduğu bir oyun bu.

0:02:28.823,0:02:30.613
Ve Tetris oyunundan farklı olarak,

0:02:30.613,0:02:33.593
yeniden başlama ve deneme şansımız [br]olmayacak.