1
00:00:06,535 --> 00:00:08,120
İklim değişikliğini anlayabilmek için,

2
00:00:08,120 --> 00:00:10,167
"Tetris" oyununu düşünün.

3
00:00:10,182 --> 00:00:14,187
Asırlar boyunca, dünya bu oyunun benzerini 
karbon kütleleriyle oynadı.

4
00:00:14,187 --> 00:00:17,863
Bunlar atmosfere karbondioksit gazı olarak
volkanlardan,

5
00:00:17,863 --> 00:00:19,650
çürüyen bitkilerden,

6
00:00:19,650 --> 00:00:20,528
nefes alan canlılardan

7
00:00:20,528 --> 00:00:22,218
ve deniz yüzeyinden gelirler.

8
00:00:22,218 --> 00:00:26,272
Ve atmosferi bitkiler tarafindan fotosentez
esnasında kullanıldıktan sonra terk edip,

9
00:00:26,272 --> 00:00:28,137
okyanus tarafından emilir

10
00:00:28,137 --> 00:00:30,539
veya toprak ve tortuda depolanırlar.

11
00:00:30,539 --> 00:00:33,182
Bu Tetris oyunun adı karbon döngüsüdür

12
00:00:33,182 --> 00:00:35,511
ve bu döngü evrendeki yaşamın motorudur.

13
00:00:35,511 --> 00:00:37,497
Peki iklimle bağlantısı nedir?

14
00:00:37,497 --> 00:00:39,060
Karbondioksit havada

15
00:00:39,060 --> 00:00:40,965
yeniden absorbe edilmeyi beklerken,

16
00:00:40,965 --> 00:00:43,514
güneşin normalde uzaya gidecek olan

17
00:00:43,514 --> 00:00:45,336
ısısının bir kısmını tutar.

18
00:00:45,336 --> 00:00:47,739
Bu yüzden karbondioksite sera gazı denir.

19
00:00:47,739 --> 00:00:50,431
Sera etkisi olarak da bilinen,

20
00:00:50,431 --> 00:00:53,059
dünyayı Mars gibi donmaktan koruyan,

21
00:00:53,059 --> 00:00:54,713
battaniye gibi saran bir sıcaklık yaratır.

22
00:00:54,713 --> 00:00:58,186
Atmosferde ne kadar çok karbondioksit bloğu temizlenmek üzere asılı kalırsa,

23
00:00:58,186 --> 00:01:00,031
dünya da o kadar ısınır.

24
00:01:00,031 --> 00:01:02,973
Atmosferdeki karbon miktarı

25
00:01:02,973 --> 00:01:06,302
buzul çağları boyunca ve
astroid çarpışmalarıyla değiştiği hâlde,

26
00:01:06,302 --> 00:01:10,561
son 8.000 yıl süresince bizim alışık olduğumuz iklim şimdiki şeklini alarak

27
00:01:10,561 --> 00:01:12,695
beşerî medeniyetlerin büyümesini sağladı.

28
00:01:12,935 --> 00:01:14,831
Fakat 200 yıl kadar önce,

29
00:01:14,831 --> 00:01:17,125
toprağın altında depolanan eski karbonu
kazmaya başladık.

30
00:01:18,075 --> 00:01:20,807
Bu fosil yakıtlar, kömür, petrol ve doğal gaz,

31
00:01:21,607 --> 00:01:24,382
insanlığın evrilmesinden çok zaman önce ölmüş olan

32
00:01:24,382 --> 00:01:26,649
hayvan ve bitki kalıntılarından oluşmuştur.

33
00:01:27,319 --> 00:01:29,321
Onların içinde depolanmış olan enerji

34
00:01:29,381 --> 00:01:32,542
fabrikalarımıza, arabalarımıza ve
elektrik santrallerimize güç verdi.

35
00:01:32,892 --> 00:01:35,775
Fakat bu fosil yakıtların yakılmasıyla 
dünyanın Tetris oyununa 
yeni karbon blokları da eklendi.

36
00:01:36,995 --> 00:01:40,976
Aynı zamanda tarım için ormanları
yok ederek,

37
00:01:41,206 --> 00:01:43,930
dünyanın karbon bloklarını azaltma
gücünü düşürdük.

38
00:01:44,100 --> 00:01:48,161
Ve 1750'den beri, atmosferdeki 
karbon miktarı

39
00:01:48,161 --> 00:01:49,778
yüzde 40 arttı

40
00:01:49,778 --> 00:01:51,781
ve azalacak gibi de görünmüyor.

41
00:01:51,871 --> 00:01:54,846
Tıpkı Tetris oyunundaki gibi
ne kadar çok blok birikirse,

42
00:01:54,866 --> 00:01:57,178
dengeyi sağlamak da o kadar zorlaşır.

43
00:01:57,178 --> 00:01:59,995
Atmosferdeki ilave karbondioksit,

44
00:01:59,995 --> 00:02:01,729
yeryüzünde daha fazla ısının hapsolmasına ve

45
00:02:01,729 --> 00:02:03,543
kutuptaki buzulların erimesine neden olarak

46
00:02:03,543 --> 00:02:05,852
sera etkisini hızlandırır.

47
00:02:06,322 --> 00:02:09,689
Buzullar eridikçe, daha az güneş ışığı yansıtabilirler,

48
00:02:09,689 --> 00:02:12,300
bu da okyanusların daha da hızlı
ısınmasına neden olur.

49
00:02:12,400 --> 00:02:16,811
Deniz seviyesi yükselir, kıyı şeridinde yaşayan nüfusu
sel tehdit eder,

50
00:02:17,091 --> 00:02:18,315
doğal sistemler bozulur

51
00:02:18,375 --> 00:02:21,745
ve havalar zamanla daha da aşırılaşır.

52
00:02:21,805 --> 00:02:24,882
İklim değişikliği farklı insanları ve bölgeleri farklı şekillerde etkileyebilir.

53
00:02:24,892 --> 00:02:28,823
Fakat, eninde sonunda hepimizin 
oynamak zorunda olduğu bir oyun bu.

54
00:02:28,823 --> 00:02:30,613
Ve Tetris oyunundan farklı olarak,

55
00:02:30,613 --> 00:02:33,593
yeniden başlama ve deneme şansımız 
olmayacak.