1
00:00:07,828 --> 00:00:12,526
دەیەیەک دەبێت زاناکان بە دوای 
سەرچاوەی ڤایرۆسێکی نوێی کوشندە دەگەڕێن

2
00:00:12,526 --> 00:00:16,526
لە شاخە بەرزەکان و ئەشکەوتە
دورەدەستەکانی چین.

3
00:00:16,526 --> 00:00:21,256
لە کۆتاییدا ڤایرۆسەکە لە 
شەمشەمەکوێرەکانی ئەشکەوتی شیتۆ دۆزرایەوە.

4
00:00:21,256 --> 00:00:23,486
ئەم ڤایرۆسە پێی دەوترێت ڤایرۆسی کۆڕۆنا

5
00:00:23,486 --> 00:00:27,489
کە دەبێتە ھۆی بڵاوبوونەوەی پەتایەک کە کێشە
بۆ سیستەمی ھەناسەدان درووست دەکات،

6
00:00:27,489 --> 00:00:30,739
پێی دەوترێت سارس، لە ٢٠٠٣.

7
00:00:30,739 --> 00:00:32,889
ڤایرۆسەكانی کۆڕۆنا، گروپی خێزانێکی ڤایرۆسن

8
00:00:32,889 --> 00:00:36,433
کە بە پڕۆتینی شێوە دڕک داپۆشراون
لە شێوەی تاجی شاھانە

9
00:00:36,433 --> 00:00:38,233
لە کۆڕۆنای لاتینیەوە ھاتووە.

10
00:00:38,233 --> 00:00:41,213
سەدان جۆری ڤایرۆسی کۆڕۆنا
ھەیە کە نەدۆزراونەتەوە.

11
00:00:41,213 --> 00:00:45,320
حەوت جۆریان توشی مرۆڤ دەبن 
و ھەندێک جار کوشندەن.

12
00:00:45,320 --> 00:00:51,866
ڤایرۆشی كۆرۆنای SARS-CoV ده‌بێته‌ هۆی
SARS و MERS-CoV ده‌بێته‌ هۆی MERS<

13
00:00:51,866 --> 00:00:56,859
و ھۆکاری COVID-19 بریتیە
لە SARS-CoV-2.

14
00:00:56,859 --> 00:01:01,229
لە حەوت ڤایرۆسی کۆڕۆنا کە توشی مرۆڤ دەبن،
چواریان دەبنە ھۆی ھەڵامەت،

15
00:01:01,229 --> 00:01:05,323
نەخۆشی گوازراوەی خاو 
یان توندی قورگ و لووت.

16
00:01:05,323 --> 00:01:10,081
دووانیان کێشە بۆ سییەکان درووست دەکەن 
و کێشەی تەندرووستیتر درووست دەکەن.

17
00:01:10,081 --> 00:01:14,571
حەوتەمیان کە دەبێتە ھۆی کۆڤید ١٩، دەبێتە
ھۆی سەرھەڵدانی ھەموو نیشانەکان:

18
00:01:14,571 --> 00:01:18,929
بە ئاسانی بڵاو دەبێتەوە و کاریگەری 
خراپی گەورەی لەسەر سییەکان ھەیە.

19
00:01:18,929 --> 00:01:23,661
کاتێک کەسی تووشبوو دەکۆخێت، پڕشکی
دەرپەڕی دەبێتە ھۆی گواستنەوەی ڤایرۆسەکە.

20
00:01:23,661 --> 00:01:28,496
کاتێک پرشکی نەخۆشێک دەچێتە ناو لووت و 
دەمی کەسێکیتر، ڤایرۆسەکە دەگوازرێتەوە.

21
00:01:28,496 --> 00:01:31,536
لە شوێنە داخراوەکان، ڤایرۆسی 
کۆڕۆنا بە ئاسانتر دەگوازرێتەوە،

22
00:01:31,536 --> 00:01:33,456
بە تایبەت لە وشوێنانەی خەڵک لەیەک نزیکن.

23
00:01:33,456 --> 00:01:36,866
کەشوھەوای سارد یارمەتیدەرە بۆ وشک 
نەبوونەوەی ئاوی پڕشکەکان،

24
00:01:36,866 --> 00:01:40,156
کە ھۆکاری مانەوەی زیاتری ڤایرۆسەکەیە
تا بۆ کەسێکیتر دەگوازرێتەوە،

25
00:01:40,156 --> 00:01:43,744
پێش ئەوەی تیشکی سەرو بنەوشەیی
ڤایرۆسەکە تێک بشکێنێت.

26
00:01:43,744 --> 00:01:47,484
گۆڕانکاری وەرزی کاریگەری ڕاستەوخۆی
لەسەر ڤایرۆسەکە ھەیە.

27
00:01:47,484 --> 00:01:50,394
بەڵام بەھۆی ئەوەی تا ئێستا کەس 
لەم ڤایرۆسە پارێزراو نییە،

28
00:01:50,394 --> 00:01:55,393
ڤایرۆسەکە چەندین خانەخوێی ھەیە
کە یارمەتی بڵاوبوونەوەی دەدەن.

29
00:01:55,393 --> 00:01:59,746
لە ناو جەستەدا، پڕۆتینە شێوە دڕکەکان
بە لاشەی خانەخوێ دەلکێت

30
00:01:59,746 --> 00:02:02,896
و ڕێگە بۆ دەست بەسەر داگرتنی لاشەی 
خانەخوێ بۆ ڤایرۆسەکە خۆش دەکات

31
00:02:02,896 --> 00:02:05,536
تا بتوانێت جینی خۆی 
چەند ھێندە لێ بکات.

32
00:02:05,536 --> 00:02:08,616
ڤایرۆسی کۆڕۆنە جینی خۆی لە 
ناو ئار ئێن ئەی ھەڵدەگرێت.

33
00:02:08,616 --> 00:02:12,683
گشت ڤایرۆسەکان یان ڤایرۆسی 
دی ئێن ئەی یا ئار ئێن ئەین.

34
00:02:12,683 --> 00:02:15,704
ڤایرۆسی ئار ئێن ئەی بچوکترن
و جینی کەمتریان ھەیە،

35
00:02:15,704 --> 00:02:20,259
ئەمەش ڕێگە خۆشکەرە بۆ ئەوەی بتوانن بچنە
ناو لاشەی زۆرترین خانەخوێ و گەشە بکەن.

36
00:02:20,259 --> 00:02:24,460
بە شێوەیەکی گشتی، ڤایرۆسی ئار ئێن ئەی 
توانایی چاک کردنەوەی ھەڵەکانی نییە،

37
00:02:24,460 --> 00:02:27,060
بە پێچەوانەی ڤایرۆسی دی ئێن ئەی.

38
00:02:27,060 --> 00:02:29,360
بۆیە کاتێک ڤایرۆسی ئار ئێن
ئەی دوو ھێندە دەبێت،

39
00:02:29,360 --> 00:02:33,405
ئەگەری ھەڵە زۆرە، بەم ھەڵانە 
دەوترێت گۆڕانی جینی.

40
00:02:33,405 --> 00:02:37,037
بەشێکی زۆر لەم گۆڕانە
جینیانە بێ سوود و ته‌نانه‌ت زیان به‌خشن.

41
00:02:37,037 --> 00:02:40,467
بەڵام بەشێکیان دەبنە ھۆی گونجانی
زیاتری ڤایرۆسەکان لەگەڵ ژینگە سەختەکان،

42
00:02:40,467 --> 00:02:42,957
وەک خانەخوێیەکی تازە.

43
00:02:42,957 --> 00:02:47,429
درم بە ھۆی گواستنەوەی ڤایرۆس لە 
ئاژەڵەوە بۆ مرۆڤ درووست دەبێت.

44
00:02:47,429 --> 00:02:49,973
ئەمه‌ لە حالەتەکانی ئەو 
ڤایرۆسانەی کە بوونە ھۆی

45
00:02:49,973 --> 00:02:55,536
حاڵەتەکانی درمی ئیبۆڵا، زیکا و 
سارس و پەتایی کۆڤید -١٩ ڕاست بوو.

46
00:02:55,536 --> 00:02:58,736
کاتێک لە ناو جەستەی مڕۆڤن، ئەم 
ڤایرۆسانە گۆڕانی جینی درووست دەکەن

47
00:02:58,736 --> 00:03:01,586
بەڵام بە ڕێژەیەک نییە ببێتە ھۆی
درووست بوونی ڤایرۆسێکی تازە.

48
00:03:01,586 --> 00:03:05,321
بەڵام بە ڕێژەیەکە گۆڕان بە سەر 
ڤایرۆسە ڕەسەنەکە دادێت.

49
00:03:05,321 --> 00:03:09,975
ڤایرۆسی کۆڕۆنا جیاوازیەكی کەمی لەگەڵ
ڤایرۆسەکانی ئار ئێن ئەی ھەیە.

50
00:03:09,975 --> 00:03:13,333
ئەوان یەکێکن لە ڤایرۆسە گەورەکان، 
واتا جینی زۆریان ھەیە.

51
00:03:13,333 --> 00:03:16,931
کە دەبێتە گۆڕانکاری جینی زیان 
بەخش بە خودی ڤایرۆسەکەش.

52
00:03:16,931 --> 00:03:21,067
بۆ ڕێگەگرتن لە زیان گەیاندن بە ڤایرۆسەکە، 
کۆڕۆنا تایبه‌تمه‌ندیه‌كی ناوازه‌ی هه‌یه‌:

53
00:03:21,067 --> 00:03:25,067
ئەنزیمێک دەردەدات کە ھەڵە و 
کێشەکانی زۆر بوون چارەسەر دەکات.

54
00:03:25,067 --> 00:03:27,757
ئەمەش دەبێتە ھۆی ئەوەی 
ڤایرۆسی کۆڕۆنا زیاتر جێگیر بێت،

55
00:03:27,757 --> 00:03:31,367
ڕێژەی گۆڕانی جینی خاوتر بێت 
لە چاوی ڤایرۆسە ئێن ئار ئەیەکانیتر.

56
00:03:31,367 --> 00:03:33,637
لەگەڵ ئەوەی ترسێنەر دێتە بەر چاو،

57
00:03:33,637 --> 00:03:36,617
ڕێژەی کەمی گۆڕانی جینی 
نیشانەیەکی موژدەبەخشە

58
00:03:36,617 --> 00:03:38,857
کاتێک بمانەوێت ئەم ڤایرۆسە لە ناو ببەین.

59
00:03:38,857 --> 00:03:42,017
دوای تووش بوون بەم ڤایرۆسە، سیستەمی
بەرگریمان میکڕۆبەکان دەناسێتەوە

60
00:03:42,017 --> 00:03:45,447
لە ناویان دەبەن و بە ئاسانی تێکیان
دەشکێنن ئەگەر دووبارە تووشمان ببێتەوە

61
00:03:45,447 --> 00:03:47,397
بۆیە دووبارە تووشی نەخۆشیمان ناکەنەوە.

62
00:03:47,397 --> 00:03:51,137
گۆڕانکاری جینی دەبێتە ھۆی نەناسراوی 
ڤایرۆسەکان لە لایەن سیستەمی بەرگریمانەوە

63
00:03:51,137 --> 00:03:53,717
بۆیە لەناوبردنیان ئەستەم دەبێت.

64
00:03:53,717 --> 00:03:57,617
دەبێتە ھۆی ئەوەی پێکوتە و دژەڤایرۆسەکان
کەمتر کاریگەر و بە سوود بن،

65
00:03:57,617 --> 00:04:01,167
چونکە پێکوتە و دژە ڤایرۆسەکان بۆ 
ڤایرۆسێکی تایبەت بەرھەم دێت.

66
00:04:01,167 --> 00:04:04,417
بۆیە، ھەموو ساڵێک پێویستمان 
بە دژەڤایرۆسێکی تایبەت بۆ ھەڵامەت ھەیە،

67
00:04:04,417 --> 00:04:09,248
ئەنفلەوەنزا بە ڕێژەیەک گۆڕانی جینی بەسەر
دادێت ھەمیشە شێوەی نوێ بەرھەم دەھێنێت.

68
00:04:09,248 --> 00:04:11,938
ڕێژەی کەمی گۆڕانی جینی ڤایرۆسی کۆڕۆنا واتا

69
00:04:11,938 --> 00:04:14,678
سیستەمی بەرگریمان، دەرمان و پێکوتەکان

70
00:04:14,678 --> 00:04:18,166
بتوانن ڤایرۆسەکە بناسنەوە دوای 
ئەوەی دێنە ناو لاشەمانەوە،

71
00:04:18,166 --> 00:04:21,026
بۆیە، باشتر دەتوانن پارێزگاریمان لێ بکەن.

72
00:04:21,026 --> 00:04:25,710
لەگەڵ ئەوەشدا، ئێمە دڵنیا نین جەستە تا کەی
دەتوانێت لەبەرامبەر کۆڕۆنا پارێزراو بێت.

73
00:04:25,710 --> 00:04:29,291
تا ئێستا ھیچ پێکوتەیەکی پەسند کراو بۆ 
چارەسەری ڤایرۆسی کۆڕۆنا بەردەست نییە.

74
00:04:29,291 --> 00:04:32,581
گرنگیمان بە دۆزینەوەی پێکوتەی لە 
ناو بردنی ڤایرۆسی ھەڵامەت نەداوە،

75
00:04:32,581 --> 00:04:36,091
لەگەڵ ئەوەی زانایان خەریکن چارەسەری
سارس و میرس گەشە پێدەدەن،

76
00:04:36,091 --> 00:04:40,367
درمەکە پێش تاقی کردنەوەی 
دەرمانەکان کۆتایی ھات.

77
00:04:40,367 --> 00:04:43,487
لەگەڵ داگیر کردنی ژینگەی
ئاژەڵە جیاوازەکان،

78
00:04:43,487 --> 00:04:48,620
گواستنەوەی جۆرێکیتری ڤایرۆسی کۆڕۆنا
بۆ مروڤ چاوەڕوان کراوە،

79
00:04:48,620 --> 00:04:53,548
ئەگەر توێژینەوە لە نەزانراوەکان بکەین، 
لەوەیە ڕێگە لە کوشندەیی ڤارۆسەکە بگرین.