WEBVTT

00:00:07.828 --> 00:00:12.526
ဆယ်နှစ်နီးပါး သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ 
တရုတ်ရဲ့ အမြင့်ဆုံးတောင်တွေနဲ့ သီးခြား

00:00:12.526 --> 00:00:16.526
အဖြစ်ဆုံး လိုဏ်ဂူကြီးတွေကို ဖြတ်ကာ သေ
လောက်တဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်သစ်ရင်းမြစ်ကိုရှာတယ်။

NOTE Paragraph

00:00:16.526 --> 00:00:21.256
နောက်ဆုံးမှာတော့ သူတို့ဟာ Shitou Cave.
ထဲက လင်းနို့တွေဆီမှာ ဒါကို တွေ့ခဲ့တယ်။

00:00:21.256 --> 00:00:23.486
ပြဿနာဖြစ်နေတဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်က ၂၀၀၃ တုန်းက

00:00:23.486 --> 00:00:27.489
ပြင်းထန်တဲ့ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ 
ရောဂါလက္ခဏာစု(သို့) SARS ကူးစက်ရောဂါကို

00:00:27.489 --> 00:00:30.739
ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ပါ။

NOTE Paragraph

00:00:30.739 --> 00:00:32.889
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်တွေဟာ သရဖူတစ်ခု(သို့)

00:00:32.889 --> 00:00:36.433
လက်တင်ဘာသာနဲ့ corona နဲ့တူတဲ့
ပရိုတင်းဆူးချွန်လေးတွေ

00:00:36.433 --> 00:00:38.233
ဖုံးအုပ်ထားတဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်တစ်ခုပါ။

00:00:38.233 --> 00:00:41.213
လူသိတဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် 
ရာချီပြီးရှိပါတယ်။

00:00:41.213 --> 00:00:45.320
၎င်းတို့အနက် ခုနှစ်ခုက လူတွေကို
ကူးစက်ပြီး ရောဂါဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။

00:00:45.320 --> 00:00:51.866
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် SARS-CoV က SARS
ဖြစ်စေပြီး MERS-CoV က MERS ဖြစ်စေကာ

00:00:51.866 --> 00:00:56.859
SARS-CoV-2 က COVID-19 ရောဂါဖြစ်စေတယ်။

NOTE Paragraph

00:00:56.859 --> 00:01:01.229
လူသားနဲ့ဆိုင်တဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် 
ခုနစ်ခုအနက် လေးခုက အအေးမိတာတွေ၊

00:01:01.229 --> 00:01:05.323
သိပ်မပြင်းဘဲ လွန်ကဲတဲ့ နှာခေါင်းနဲ့
လည်ချောင်း ကူးစက်ရောဂါတွေ ဖြစ်စေတယ်။

00:01:05.323 --> 00:01:10.081
နှစ်ခုက အဆုတ်ကို ကူးစက်ကာ အတော်
ပိုပြင်းထန်တဲ့ မကျန်းမာမှုတွေ ဖြစ်စေတယ်။

00:01:10.081 --> 00:01:14.571
COVID-19 ဖြစ်စေတဲ့ ခုနှစ်ခုမြောက်မှာ
တစ်ခုချင်းစီရဲ့ အင်္ဂါရပ်တွေရှိတယ်။

00:01:14.571 --> 00:01:18.929
အလွယ်တကူ ပျံ့နှံ့နိုင်ပေမဲ့ အဆုတ်တွေကို
ပြင်းထန်စွာ သက်ရောက်မှုရှိနိုင်တယ်။

NOTE Paragraph

00:01:18.929 --> 00:01:23.661
ကူးစက်ခံရသူတစ်ဦး ချောင်းဆိုးတဲ့အခါ
ဗိုင်းရပ်စ်ပါတဲ့ အစက်လေးတွေ ပန်းထွက်တယ်။

00:01:23.661 --> 00:01:28.496
အစက်လေးတွေက နှာခေါင်း (သို့) ပါစပ်ထဲကို 
ဝင်တဲ့အခါ လူအသစ်ကို ဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်တယ်။

00:01:28.496 --> 00:01:31.786
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဟာ အလုံပိတ် နေရာတွေမှာ
လူတွေ အတူတူ နီးကပ်နေတဲ့အခါ

00:01:31.786 --> 00:01:33.456
အကောင်းဆုံး ပျံ့လွင့်တယ်။

00:01:33.456 --> 00:01:36.866
အေးတဲ့ ရာသီဥတု ၎င်းတို့ရဲ့သိမ်မွေ့တဲ့
အခွံ ခြောက်သွားတာကနေထိန်းပေးတယ်၊

00:01:36.866 --> 00:01:40.156
လက်ခံရာ နှစ်ခုကြားမှာ ဗိုင်းရပ်စ်ကို
ဆက်ရှင်သန်ခွင့်ပေးပေမဲ့

00:01:40.156 --> 00:01:43.744
နေရောင်ခြည်မှ UV ထိတွေ့မှုကတော့ 
၎င်းကို ပျက်စီးစေတယ်။

00:01:43.744 --> 00:01:47.484
ရာသီအလိုက် မျိုးကွဲတွေက ရှိပြီးသား 
ဗိုင်းရပ်တွေအတွက် ပိုအရေးပါတယ်။

00:01:47.484 --> 00:01:50.394
ဒါပေမဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်အသစ်ကို မည်သူမျှ 
ကိုယ်ခံအား မရှိသေးတော့

00:01:50.394 --> 00:01:55.393
၎င်းမှာ ပျံ့နှံ့ စံပြ အခြေအနေတွေ မလိုတဲ့
ဖြစ်နိုင်တဲ့ လက်ခံရာတွေ အများကြီးရှိတယ်။

NOTE Paragraph

00:01:55.393 --> 00:02:00.026
ကိုယ်ထဲမှာ ပရိုတင်းဆူးချွန်တွေက လက်ခံရာ
ဆဲလ်တွေမှာ စူးဝင်ပြီး ဒါတွေနဲ့ ပေါင်းတယ်။

00:02:00.026 --> 00:02:02.896
လက်ခံ ဆဲလ်ရဲ့ ယန္တရားအား 
ဗိုင်းရပ်စ်ကို အပိုင်စီးဖို့နဲ့

00:02:02.896 --> 00:02:05.536
ကိုယ်ပိုင်ဗီဇတွေ ပုံတူပွားခွင့်ပေးခြင်းပါ။

NOTE Paragraph

00:02:05.536 --> 00:02:08.616
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်တွေဟာ RNA မှာ
၎င်းတို့ရဲ့ ဗီဇတွေကို သိုထားတယ်။

00:02:08.616 --> 00:02:12.683
ဗိုင်းရပ်စ်အားလုံးဟာ RNA ဗိုင်းရပ်စ်
(သို့) DNA ဗိုင်းရပ် တစ်ခုခုပါ။

00:02:12.683 --> 00:02:15.704
RNA ဗိုင်းရပ်စ်တွေက ပိုသေးပြီး
ပိုနည်းတဲ့ ဗီဇတွေနဲ့ ဖြစ်တတ်တယ်။

00:02:15.704 --> 00:02:20.259
ဆိုလိုတာက လက်ခံရာ များစွာကို ကူးစက်စေပြီး 
ဒီလက်ခံရာတွေမှာ အမြန် ပုံတူပွားတာပါ။

00:02:20.259 --> 00:02:24.460
ယေဘုယျအနေနဲ့ RNA ဗိုင်းရပ်စ်တွေဟာ
စိစစ်ပြင်ဆင်တဲ့ ယန္တရားတစ်ခု မရှိပေမဲ့

00:02:24.460 --> 00:02:27.060
DNA ဗိုင်းရပ်စ်တွေမှာတော့ ရှိတယ်။

00:02:27.060 --> 00:02:29.360
ဒီတော့ RNA ဗိုင်းရပ်စ်တစ်ခု
ပုံတူပွားတဲ့အခါ

00:02:29.360 --> 00:02:33.405
သန္ဓေပြောင်းမှုတွေလို့ခေါ်တဲ့ 
အမှားတွေရှိဖို့ ပိုဖြစ်နိုင်တယ်။

NOTE Paragraph

00:02:33.405 --> 00:02:37.337
ဒီသန္ဓေအပြောင်းမှု အများအပြားဟာ 
အသုံးမဝင်ဘဲ ဘေးတောင်ဖြစ်စေပါတယ်။

00:02:37.337 --> 00:02:40.467
ဒါပေမဲ့ တချို့က ဗိုင်းရပ်စ်ကို 
ဝန်းကျင်တချို့မှာ ပိုအဆင်ပြေစေတယ်။

00:02:40.467 --> 00:02:42.957
ဥပမာ လက်ခံ မျိုးစိတ်သစ်တစ်ခုပါ။

00:02:42.957 --> 00:02:47.429
ကပ်ရောဂါတွေဟာ ဗိုင်းရပ်စ်တစ်ခု တိရစ္ဆာန်
တွေကနေ လူတွေဆီ ခုန်ကူးတဲ့အခါဖြစ်ပွားတယ်။

00:02:47.429 --> 00:02:49.973
ဒါက Ebola Zika နဲ့ SARS ကပ်ရောဂါတွေနဲ့
ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ

00:02:49.973 --> 00:02:55.876
COVID-19 ဖြစ်စေခဲ့တဲ့ 
RNA ဗိုင်းရပ်စ်တွေအတွက် အမှန်ပါ။

00:02:55.876 --> 00:02:58.736
လူတွေဆီမှာ ရှိတာနဲ့ 
ဗိုင်းရပ်စ်တွေက ဗီဇပြောင်းဆဲဖြစ်ပြီး

00:02:58.736 --> 00:03:00.996
အမြဲလို ဗိုင်းရပ်စ်သစ် ဖန်တီးဖို့
မလောက်ပေမဲ့

00:03:00.996 --> 00:03:05.321
မူလတစ်ခုရဲ့ မျိုးကွဲတွေ၊ ဗီဇတွေ ဖန်တီးဖို့
တော့ လုံလောက်တယ်။

NOTE Paragraph

00:03:05.321 --> 00:03:09.975
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်တွေက RNA ဗိုင်းရပ်စ်တွေ
နဲ့ အဓိက ခြားနားချက် အနည်းငယ်ရှိတယ်။

00:03:09.975 --> 00:03:13.333
ဒါတွေက အကြီးဆုံးတချို့ပါ။ ဆိုလိုတာက 
၎င်းတို့မှာ ဗီဇအများဆုံးရှိတာပါ။

00:03:13.333 --> 00:03:16.931
ဒါက ဘေးဖြစ်စေတဲ့ ဗီဇပြောင်းမှု
တွေအတွက် အခွင့်အလမ်း ပိုဖန်တီးပေးတယ်။

00:03:16.931 --> 00:03:21.067
ဒီးအန္တရာယ်ကို တိုက်ဖို့ ကိုရိုနာဗိုင်း
ရပ်တွေမှာ ထူးခြားတဲ့ အင်္ဂါရပ်တစ်ခုရှိတယ်။

00:03:21.067 --> 00:03:25.067
ပုံတူပွား မှားယွင်းမှုတွေအတွက် စစ်ဆေးပြီး
အမှားတွေကို ပြင်ဆင်တဲ့ အင်ဇိုင်းတစ်ခုပါ။

00:03:25.067 --> 00:03:27.757
ဒါက RNA ဗိုင်းရပ်တွေထက်
ပိုနှေးတဲ့ ဗီဇပြောင်းနှုန်းနဲ့

00:03:27.757 --> 00:03:31.367
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကို အများကြီး
ပိုတည်ငြိမ်စေတယ်။

NOTE Paragraph

00:03:31.367 --> 00:03:33.637
ဒါ ဖြုံလောက်စရာ ထင်ရပေမဲ့

00:03:33.637 --> 00:03:36.617
နှေးတဲ့ ဗီဇပြောင်းနှုန်းဟာ
၎င်းတို့ကို ဖျက်သိမ်းတဲ့အခါ

00:03:36.617 --> 00:03:38.857
တကယ့်ကို အလားအလာရှိတဲ့ 
လက္ခဏာတစ်ခုပါ။

00:03:38.857 --> 00:03:42.217
ကူးစက်မှုတစ်ခုနောက်မှာ ကိုယ်ခံအား စနစ်
တွေက နောက်တစ်ခါ ကူးစက်တယ်ဆိုရင်

00:03:42.217 --> 00:03:45.307
ပိုးမွားတွေကို မှတ်မိနိုင်ပြီး 
ပိုလျင်မြန်စွာ ဖျက်ဆီးပစ်နိုင်တော့

00:03:45.307 --> 00:03:47.397
ဖျားနာတာ မဖြစ်စေဘူး။ 


00:03:47.397 --> 00:03:51.137
ဒါပေမဲ့ ဗီဇပြောင်းမှုတွေက ဗိုင်းရပ်စ်
တစ်ခုကို ကိုယ်ခံအားစနစ်တွေကို မှတ်မိတာ

00:03:51.137 --> 00:03:53.717
နည်းအောင်လုပ်တာကြောင့်
တိုက်ထုတ်ဖို့ ပိုခက်ခဲစေတယ်။

00:03:53.717 --> 00:03:57.617
၎င်တို့က ဗိုင်းရပ်စ် ဆန့်ကျင်ဆေးတွေနဲ့
ကာကွယ်ဆေးတွေကို အာနိသင် နည်းစေသေးတယ်။

00:03:57.617 --> 00:04:01.477
အကြောင်းက ၎င်းတို့ဟာ ဗိုင်းရပ်စ်တစ်ခုနဲ့
အထူးကို အံဝင်ခွကျနေလို့ပါ။

00:04:01.477 --> 00:04:04.417
ဒါကြောင့် နှစ်စဉ် တုတ်ကွေး
ကာကွယ်ဆေးသစ်တစ်ခု လိုတာပါ။

00:04:04.417 --> 00:04:09.248
တုတ်ကွေး ဗိုင်းရပ်စ်ဟာ ဗီဇပြောင်းတာ မြန်
လွန်းတော့ ဗီဇသစ်တွေ ချက်ချင်း ပေါ်တယ်။

00:04:09.248 --> 00:04:11.938
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ရဲ့ 
ပိုနှေးတဲ့ ဗီဇပြောင်းနှုန်းက

00:04:11.938 --> 00:04:14.678
ကိုယ်ခံအား စနစ်တွေ၊ ဆေးဝါးတွေနဲ့
ကာကွယ်ဆေးတွေဟာ

00:04:14.678 --> 00:04:18.166
ကူးစက်ပြီးနောက် အတော်ကြာကြာ 
ဒါတွေကို မှတ်မိနိုင်စွမ်းရှိလောက်တာကြောင့်

00:04:18.166 --> 00:04:21.026
ကျွန်ုပ်တို့ကို ပိုကောင်းကောင်း 
ကာကွယ်ပေးတာပါ။

NOTE Paragraph

00:04:21.026 --> 00:04:25.710
ဒါပေမဲ့ ခန္ဓာကိုယ်တွေက ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်
ဘယ်လောက်ကြာကြာ ဆက်ခံနိုင်လဲ မသိဘူး။

00:04:25.710 --> 00:04:29.611
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်တစ်ခုအတွက် အတည်ပြုထား
တဲ့ ကုသမှု(သို့) ကာကွယ်ဆေး မရှိခဲ့ဖူးဘူး။

00:04:29.611 --> 00:04:32.331
အအေးမိတာ ဖြစ်စေတာတွေကို ကုသရေးမှာ
အာရုံ မစိုက်ခဲ့ကြဘူး။

00:04:32.331 --> 00:04:36.091
သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ SARS နဲ့ MERS အတွက်
ကုသမှုတွေကို စတင် တီတွင်ကြပေမဲ့

00:04:36.091 --> 00:04:40.367
ဒီကပ်ရာဂါတွေက ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ စမ်းသပ်မှု
တွေ မပြီးဆုံးခင် အဆုံးသတ်သွားတယ်။

NOTE Paragraph

00:04:40.367 --> 00:04:43.487
အခြား တိရစ္ဆာန်တွေ နေထိုင်ရာတွေမှာ 
ဆက်လက်ချင်းနင်း ဝင်ရောက်စဉ်

00:04:43.487 --> 00:04:48.620
သိပ္ပံပညာတချို့ ပြောတာက လူတွေပေါ်ကို ကို
ရိုနာဗိုင်းရပ်စ်သစ်ခုန်ကူးတာ ရှောင်မရပေမဲ့

00:04:48.620 --> 00:04:53.548
ဒီမသိမှုတွေကို ကျုပ်တို့ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုက
ဘယ်လိုမှ အန္တရာယ်ရှိမှာ မဟုတ်ဘူးတဲ့။