1
00:00:07,828 --> 00:00:12,526
Trong gần mười năm, các nhà khoa học đã 
truy nguồn gốc một loài virus nguy hiểm

2
00:00:12,526 --> 00:00:16,526
trên khắp những nơi 
thâm sơn cùng cốc ở Trung Quốc.

3
00:00:16,526 --> 00:00:21,256
Cuối cùng, họ đã tìm ra nó 
trên các con dơi sống trong hang Shitou.

4
00:00:21,256 --> 00:00:23,486
Đó là một chủng virus corona

5
00:00:23,486 --> 00:00:27,489
gây ra Hội chứng Hô hấp Cấp tính Nặng

6
00:00:27,489 --> 00:00:30,739
gọi tắt là SARS, vào năm 2003.

7
00:00:30,739 --> 00:00:32,889
Virus corona là một nhóm các virus

8
00:00:32,889 --> 00:00:36,433
có vỏ ngoài gồm nhiều gai protein 
trông giống vương miện—

9
00:00:36,433 --> 00:00:38,573
tiếng Latin là "corona".

10
00:00:38,573 --> 00:00:41,213
Hàng trăm chủng virus corona 
đã được phát hiện,

11
00:00:41,213 --> 00:00:45,320
trong đó có bảy chủng 
có thể gây bệnh ở người.

12
00:00:45,320 --> 00:00:51,866
Chủng SARS-CoV gây dịch SARS,
chủng MERS-CoV gây dịch MERS,

13
00:00:51,866 --> 00:00:56,859
và chủng SARS-CoV-2 gây dịch COVID-19.

14
00:00:56,859 --> 00:01:01,229
bốn trong bảy chủng virus corona ở người 
chỉ là virus cảm lạnh,

15
00:01:01,229 --> 00:01:05,323
bệnh lí nhiễm trùng mũi họng 
nhẹ nhưng dễ lây;

16
00:01:05,323 --> 00:01:10,081
hai chủng tác động lên phổi 
với triệu chứng nghiêm trọng hơn;

17
00:01:10,081 --> 00:01:14,571
chủng còn lại gây ra COVID-19 
và có cả hai đặc điểm trên:

18
00:01:14,571 --> 00:01:18,929
vừa dễ lây, vừa có thể 
gây tổn thương phổi nặng.

19
00:01:18,929 --> 00:01:23,661
Các giọt nước bọt chứa virus 
sẽ văng ra khi người nhiễm ho,

20
00:01:23,661 --> 00:01:28,496
virus sẽ lây khi những giọt này lọt vào 
mũi hoặc miệng của một người khác.

21
00:01:28,496 --> 00:01:31,786
Virus corona lây nhanh nhất 
ở những không gian kín,

22
00:01:31,786 --> 00:01:33,456
nơi nhiều người ở gần nhau.

23
00:01:33,456 --> 00:01:36,866
Thời tiết lạnh giúp lớp vỏ nhạy cảm 
của virus không bị khô,

24
00:01:36,866 --> 00:01:40,156
nhờ vậy virus tồn tại lâu hơn 
khi lây lan giữa các vật chủ,

25
00:01:40,156 --> 00:01:43,744
trong khi tia cực tím từ ánh nắng 
mặt trời có thể phá hủy chúng.

26
00:01:43,744 --> 00:01:47,654
Thay đổi thời tiết theo mùa sẽ giúp 
hạn chế các loài virus đã xuất hiện;

27
00:01:47,654 --> 00:01:50,394
còn với loài virus mới này, 
vì chưa ai miễn dịch với nó

28
00:01:50,394 --> 00:01:55,393
nên nó vẫn có thể làm nhiều người mắc 
bất chấp điều kiện lây không thuận lợi.

29
00:01:55,393 --> 00:02:00,026
Trong cơ thể, các gai protein bám vào 
các tế bào của vật chủ để hợp nhất

30
00:02:00,026 --> 00:02:02,896
qua đó virus kiểm soát
bộ máy tế bào của vật chủ

31
00:02:02,896 --> 00:02:05,536
để tạo bản sao bộ gene của chính nó.

32
00:02:05,536 --> 00:02:08,616
Các virus corona lưu bộ gene trên RNA.

33
00:02:08,616 --> 00:02:12,683
Tất cả các loại virus được chia thành 
hai nhóm lớn là virus RNA hoặc virus DNA

34
00:02:12,683 --> 00:02:15,704
Virus RNA thường nhỏ hơn và ít gene hơn,

35
00:02:15,704 --> 00:02:20,259
vì thế chúng lây lan nhiều 
và nhân bản rất nhanh.

36
00:02:20,259 --> 00:02:24,460
Nhìn chung, nhóm virus RNA
không có cơ chế đọc sửa,

37
00:02:24,460 --> 00:02:27,060
trong khi nhóm virus DNA thì có,

38
00:02:27,060 --> 00:02:29,360
nên quá trình nhân bản virus RNA

39
00:02:29,360 --> 00:02:33,405
nhiều khả năng sẽ tạo ra các bản lỗi, 
hay còn gọi là đột biến.

40
00:02:33,405 --> 00:02:37,337
Hầu hết số đột biến này 
là vô dụng, thậm chí gây hại,

41
00:02:37,337 --> 00:02:40,617
một số đột biến giúp virus 
thích nghi hơn ở môi trường nhất định—

42
00:02:40,617 --> 00:02:42,957
như trên một loài vật chủ mới.

43
00:02:42,957 --> 00:02:47,429
Dịch bệnh thường xảy ra khi
virus truyền từ động vật sang người;

44
00:02:47,429 --> 00:02:49,973
điều này đúng với các virus RNA đã gây nên

45
00:02:49,973 --> 00:02:55,876
các bệnh Ebola, Zika và SARS, 
cũng như đại dịch toàn cầu COVID-19.

46
00:02:55,876 --> 00:02:58,736
Khi ở trong cơ thể người,
virus vẫn tiếp tục đột biến—

47
00:02:58,736 --> 00:03:00,996
thường không đủ để 
làm xuất hiện virus mới,

48
00:03:00,996 --> 00:03:05,321
nhưng đủ để tạo nên các biến thể,
hoặc chủng mới, từ bản gốc.

49
00:03:05,321 --> 00:03:09,975
So với hầu hết các virus RNA, nhóm 
virus corona có vài khác biệt nổi bật:

50
00:03:09,975 --> 00:03:13,473
Chúng là một trong những loài lớn nhất, 
vì vậy có nhiều gene nhất;

51
00:03:13,473 --> 00:03:16,931
cũng vì vậy, đột biến có hại 
càng dễ xuất hiện.

52
00:03:16,931 --> 00:03:21,067
Nhóm virus corona có một đặc tính độc đáo 
để khắc phục nhược điểm này:

53
00:03:21,067 --> 00:03:25,067
một loại enzym có khả năng kiểm tra
và sửa lỗi trong quá trình nhân bản;

54
00:03:25,067 --> 00:03:27,757
nhờ vậy nhóm virus corona 
ổn định hơn nhiều

55
00:03:27,757 --> 00:03:31,367
khi tốc độ đột biến chậm hơn 
so với các virus RNA khác.

56
00:03:31,367 --> 00:03:33,637
Thoạt nghe có vẻ khó khăn cho chúng ta,

57
00:03:33,637 --> 00:03:36,617
nhưng chính tốc độ đột biến chậm
là nhân tố hứa hẹn

58
00:03:36,617 --> 00:03:38,857
giúp ta vô hiệu hóa nhóm virus này.

59
00:03:38,857 --> 00:03:42,217
Sau một lần nhiễm, hệ miễn dịch 
có thể nhận diện mầm bệnh

60
00:03:42,217 --> 00:03:45,307
và tiêu diệt chúng nhanh hơn 
trong trường hợp tái nhiễm,

61
00:03:45,307 --> 00:03:47,397
vậy nên ta sẽ không đổ bệnh.

62
00:03:47,397 --> 00:03:51,137
Virus đột biến sẽ khó bị 
hệ miễn dịch bắt bài—

63
00:03:51,137 --> 00:03:53,717
dẫn đến khó tiêu diệt hơn;

64
00:03:53,717 --> 00:03:57,617
còn nữa, chúng còn khiến thuốc chống 
virus và vắc-xin kém hiệu quả đi,

65
00:03:57,617 --> 00:04:01,477
vì các loại chế phẩm y tế chỉ tương ứng 
với một loài virus cụ thể.

66
00:04:01,477 --> 00:04:04,417
Đó là lí do chúng ta cần 
vắc-xin cúm mới mỗi năm—

67
00:04:04,417 --> 00:04:09,248
virus cúm đột biến quá nhanh
đến mức chủng mới liên tục xuất hiện.

68
00:04:09,248 --> 00:04:11,938
Tốc độ đột biến của 
nhóm virus corona càng chậm

69
00:04:11,938 --> 00:04:14,678
nghĩa là hệ miễn dịch, thuốc, và vắc-xin

70
00:04:14,678 --> 00:04:18,166
có thể tiếp tục nhận ra virus 
trong thời gian lâu hơn sau một lần nhiễm,

71
00:04:18,166 --> 00:04:21,026
từ đó bảo vệ chúng ta tốt hơn.

72
00:04:21,026 --> 00:04:25,710
Dù vậy, ta chưa biết cơ thể ta miễn dịch 
với các dòng virus corona trong bao lâu.

73
00:04:25,710 --> 00:04:29,481
Hiện chưa có liệu pháp 
hay vắc-xin được chứng nhận.

74
00:04:29,481 --> 00:04:32,401
Chúng ta chưa để tâm nghiên cứu 
các loài corona gây cảm lạnh,

75
00:04:32,401 --> 00:04:36,271
và tuy rằng các nhà khoa học đã bắt đầu
phát triển liệu pháp chữa SARS và MERS,

76
00:04:36,271 --> 00:04:40,367
các dịch này biến mất khi liệu pháp 
chưa kịp hoàn thành thử nghiệm lâm sàng.

77
00:04:40,367 --> 00:04:43,787
Với việc ta tiếp tục xâm lấn 
môi trường sống của các loài khác,

78
00:04:43,787 --> 00:04:48,620
giới khoa học bảo đảm rằng sẽ có 
dòng virus corona mới lây sang người—

79
00:04:48,620 --> 00:04:53,548
dù vậy, ta vẫn có thể hạn chế thảm kịch 
nếu bắt tay nghiên cứu để hiểu rõ hơn.