WEBVTT

00:00:00.964 --> 00:00:02.404
11 жасымда

00:00:02.404 --> 00:00:06.966
үйімдегі қуанышты дауыстан 
таңертең оянғаным әлі есімде.

00:00:06.966 --> 00:00:09.437
Әкем кішкентай, 
сұр радиосынан

00:00:09.437 --> 00:00:13.611
BBC жаңалықтарын 
тыңдайтын.

00:00:13.611 --> 00:00:16.487
Оны жүзінде сол кезде әдеттен тыс

00:00:16.487 --> 00:00:20.458
қуаныш бар еді.

NOTE Paragraph

00:00:20.458 --> 00:00:25.343
Әкем: «Талибандар кетті!» - деп 
айқайлап жіберді.

NOTE Paragraph

00:00:25.343 --> 00:00:27.931
Мұның не екенін түсінбесем де,

00:00:27.931 --> 00:00:33.117
әкемнің бақытты жүзін көрдім.

NOTE Paragraph

00:00:33.117 --> 00:00:41.628
Ол: «Енді сен мектепке бара аласың» 
- деді.

NOTE Paragraph

00:00:41.628 --> 00:00:46.797
Сол күнгі таңғы мезгілді ешқашан 
ұмытпаймын.

00:00:46.797 --> 00:00:51.965
Кәдімгі шын мектеп.

00:00:51.965 --> 00:00:55.073
Талибандар Ауғанстанды басып алып,

00:00:55.073 --> 00:00:58.596
қыздарға мектепке баруға тыйым салған 
уақытта алты жаста едім.

00:00:58.596 --> 00:01:01.704
Одан кейінгі бес жылда
әпкемді мектепке апару үшін

00:01:01.704 --> 00:01:04.215
ұл болып киініп жүрдім.

00:01:04.215 --> 00:01:09.629
Елден құпия мектепке баратынбыз.

00:01:09.629 --> 00:01:14.254
Тек осылай ғана біз екеуміз де 
білім ала алатын едік.

00:01:14.254 --> 00:01:17.488
Біз күнде жүретін жолымызды

00:01:17.488 --> 00:01:21.511
өзгелер біліп қоймасын 
деп өзгертіп отырдық.

00:01:21.511 --> 00:01:23.705
Кітаптарымызды азық-түлік 
сөмкесіне салдық,

00:01:23.705 --> 00:01:29.841
сонда жай ғана дүкенге шыққан сияқты 
болып көрінетінбіз.

00:01:29.841 --> 00:01:32.217
Мектеп үйдің ішінде болатын,

00:01:32.217 --> 00:01:37.880
100-ден аса адам кішкентай бір бөлмеде 
отыратынбыз.

00:01:37.880 --> 00:01:43.730
Қыста бұл ыңғайлы еді, ал жазда шыдау 
мүмкін болмайтын.

00:01:43.730 --> 00:01:46.251
Біз, ұстаздарымыз, ата-аналарымыз –

00:01:46.251 --> 00:01:50.605
бәріміз де өмірімізді тәуекелге тігіп 
отырғанымызды білдік.

00:01:50.605 --> 00:01:52.978
Кей кезде Талибандардың күдіктенуінен,

00:01:52.978 --> 00:01:56.894
сабақ болмай қалатын.

00:01:56.894 --> 00:01:59.674
Біз туралы біле ме екен 
деп уайымдайтынбыз.

00:01:59.674 --> 00:02:02.706
Бізді аңдып жүр ме?

00:02:02.706 --> 00:02:06.238
Біздің қайда тұратынымызды біле ме?

00:02:06.238 --> 00:02:08.896
Біз қорықтық,

00:02:08.896 --> 00:02:15.822
бірақ, сонда да мектепке барғымыз келетін.

NOTE Paragraph

00:02:15.822 --> 00:02:19.562
Білімді құрметтейтін,

00:02:19.562 --> 00:02:25.809
ал қыздарына қазынадай қарайтын отбасында 
туғаныма бақыттымын.

00:02:25.809 --> 00:02:30.960
Менің атам өз заманының
ерекше адамы болатын.

00:02:30.960 --> 00:02:34.439
Ауғанстанның шалғай ауылынан шыққан 
абсолютті авантюрист,

00:02:34.439 --> 00:02:37.935
ол қызының, яғни анамның сабаққа баруын 
талап етемін деп,

00:02:37.935 --> 00:02:44.348
өз әкесінің қарсылығына тап болған адам.

00:02:44.348 --> 00:02:47.858
Осылайша менің білімді анам ұстаз болды.

00:02:47.858 --> 00:02:50.884
Міне, ол суретте.

00:02:50.884 --> 00:02:53.551
Ол 2 жыл бұрын жұмыстан шығып,

00:02:53.551 --> 00:02:58.929
үйімізді көрші қыздар мен әйелдерді оқыту 
үшін мектепке айналдырды.

00:02:58.929 --> 00:03:03.317
Менің әкем — міне ол —

00:03:03.317 --> 00:03:10.218
отбасындағы бірінші болып білім алған 
адам.

00:03:10.218 --> 00:03:12.327
Оның алдында қыздарды қоса алғанда,

00:03:12.327 --> 00:03:17.416
балалары білім ала ма деген сұрақ 
туған емес,

00:03:17.416 --> 00:03:21.836
Талибандардың қоқан-лоққысына қарамай,
тәуекелге бел буып мектепке берген.

00:03:21.836 --> 00:03:30.182
Ол үшін балалары білім алмаса, 
сол қорқыныш болар еді.

00:03:30.182 --> 00:03:33.310
Талибандар басқарған жылдары

00:03:33.310 --> 00:03:38.403
өмірден көңілімнің қалғаны соншалық, 
үнемі қорқынышта болып,

00:03:38.403 --> 00:03:42.355
өз болашағымды мүлде елестете алмайтын 
кездер әлі есімде.

00:03:42.355 --> 00:03:45.409
Мен бәрін де тастағым келетін

00:03:45.409 --> 00:03:48.545
бірақ, әкем

00:03:48.545 --> 00:03:51.054
былай дейтін:

00:03:51.054 --> 00:03:53.159
«Мені тыңда, қызым,

00:03:53.159 --> 00:03:56.475
сен өміріңдегі бардың бәрін жоғалтуың 
мүмкін.

00:03:56.475 --> 00:04:00.680
Ақшаңды ұрлауы мүмкін, соғыс кезінде 
үйіңді де тастауға тура келеді,

00:04:00.680 --> 00:04:03.461
бірақ бір нәрсе өзіңмен қалады,

00:04:03.461 --> 00:04:06.769
ол сенің басыңдағы нәрсе,

00:04:06.769 --> 00:04:11.685
егер де сенің білім алуың үшін, 
бізге қан сатуға тура келсе,

00:04:11.685 --> 00:04:14.906
біз оған да дайынбыз.

00:04:14.906 --> 00:04:19.988
Сенің әлі де білім алғың келмей ме?»

NOTE Paragraph

00:04:19.988 --> 00:04:23.116
Қазір менің жасым 22-де.

00:04:23.116 --> 00:04:25.886
Мен ондаған жылға созылған соғыстың

00:04:25.886 --> 00:04:29.056
әсерінен қираған елде өстім.

00:04:29.056 --> 00:04:34.197
Менің жасымдағы әйелдердің 6%-дан 
азы ғана мектепті бітірді,

00:04:34.197 --> 00:04:36.662
егер де менің де отбасымда
білім бағаланбаса,

00:04:36.662 --> 00:04:39.266
мен де солардың қатарында болар едім.

00:04:39.266 --> 00:04:44.581
Бірақ, осында тұрғаныма және Миддлбери 
колледжін бітіргенім үшін қуанамын.

NOTE Paragraph

00:04:44.581 --> 00:04:54.594
(Қол соғу)

NOTE Paragraph

00:04:54.594 --> 00:04:57.542
Ауғанстанға қайта келгенімде, 


00:04:57.542 --> 00:05:02.121
қыздарына білім беремін дегені үшін, 
үй іші теріс айналған атам,

00:05:02.121 --> 00:05:05.615
мені құттықтағандардың алғашқысы болды.

00:05:05.615 --> 00:05:08.245
Ол тек қана менің білім алғаным 
үшін ғана емес,

00:05:08.245 --> 00:05:10.454
сонымен қатар Кабул көшелері бойымен

00:05:10.454 --> 00:05:12.176
оны машинамен алып жүрген,

00:05:12.176 --> 00:05:15.678
иә машина айдаған ең алғашқы әйел 
болғаным үшін де мақтанды.

NOTE Paragraph

00:05:15.678 --> 00:05:21.040
(Қол соғу)

NOTE Paragraph

00:05:21.040 --> 00:05:23.689
Отбасым маған сенеді.

00:05:23.689 --> 00:05:28.639
Көп нәрсені армандаймын, бірақ 
отбасым мен үшін үлкен нәрселерді тілейді.

00:05:28.639 --> 00:05:33.106
Міне, сондықтан да әйелдерді оқытуға 
бағытталған халықаралық

00:05:33.106 --> 00:05:35.870
10х10 компаниясының халықаралық елшісімін.

00:05:35.870 --> 00:05:38.449
Міне, сондықтан да қыздарға

00:05:38.449 --> 00:05:40.916
әлі де мектепке бару қауіпті болып 
саналатын,

00:05:40.916 --> 00:05:42.645
Ауғанстандағы қыздарға арналған,

00:05:42.645 --> 00:05:48.282
SOLA мектеп-пансионы 
құрылтайшысының бірімін.

00:05:48.282 --> 00:05:52.047
Ең қызығы — мектебімнің осы мүмкіндікті 
жібергісі келмейтін

00:05:52.047 --> 00:05:57.675
оқушыларын көру.

00:05:57.675 --> 00:06:00.602
Әйелдің білім алуына қатысты
теріс ойларға қарамастан,

00:06:00.602 --> 00:06:05.180
олардың ата-анам сияқты,

00:06:05.180 --> 00:06:14.112
қолдап отырған ата-аналарының, әкелерінің 
барын көріп отырмын

NOTE Paragraph

00:06:14.112 --> 00:06:16.818
Ахмед сияқты. Бұл оның шын аты емес,

00:06:16.818 --> 00:06:19.446
бірақ сіздерге оның жүзін 
көрсете аламаймын.

00:06:19.446 --> 00:06:23.091
Ахмед — оқушыларымның бірінің әкесі.

00:06:23.091 --> 00:06:26.927
Жарты ай бұрын, қызы екеуі

00:06:26.927 --> 00:06:30.261
ауылдарына SOLA-дан қайтып келе жатқанда,

00:06:30.261 --> 00:06:36.754
сол кезде жол бойына қойылған

00:06:36.754 --> 00:06:41.536
бомбаның жарылысынан қаза бола жаздады.

00:06:41.536 --> 00:06:44.939
Ол үйіне кіре салған бетте 
телефон шырылдап,

00:06:44.939 --> 00:06:47.634
арғы шетіндегі дауыс:

00:06:47.634 --> 00:06:51.029
"Егер тағы да қызыңды мектепке жіберсең,

00:06:51.029 --> 00:06:53.806
тағы да өлтіруге тырысамыз", - деді.

NOTE Paragraph

00:06:53.806 --> 00:06:57.708
«Егер өлтіргілерің келсе, 
қазір өлтіріңдер,

00:06:57.708 --> 00:07:01.602
бірақ, сендердің ескірген және 
артта қалған сенімдерің үшін

00:07:01.602 --> 00:07:06.434
қызымның болашағын құртпаймын», —
деп жауап берді.

NOTE Paragraph

00:07:06.434 --> 00:07:08.803
Міне, менің Ауғанстанда түсінгенім осы,

00:07:08.803 --> 00:07:12.323
және Батыста бұл туралы көп айтылмайды

00:07:12.323 --> 00:07:15.546
Көбіміздің артымызда,

00:07:15.546 --> 00:07:22.909
өз қызының қадірін білетін,

00:07:22.909 --> 00:07:27.536
қызының жеңісі – өз жеңісі деп білетін 
әкелер тұр.

00:07:27.536 --> 00:07:31.474
Бірақ аналарымыз жеңіске жетуімізге 
көмектеспейді дегенім емес.

00:07:31.474 --> 00:07:36.010
Алғаш қыздарының болашағын

00:07:36.010 --> 00:07:39.350
ойлайтындар дәл осылар,

00:07:39.350 --> 00:07:42.761
бірақ Ауғанстан сияқты елде

00:07:42.761 --> 00:07:46.181
біз ер адамдардың қолдауына 
ие болуымыз керек.

00:07:46.181 --> 00:07:49.731
Талибандар басқарған кезде,
мектепке баратын қыздар саны

00:07:49.731 --> 00:07:51.523
бар-жоғы бірнеше жүз болды,

00:07:51.523 --> 00:07:53.861
бірақ бұның заңсыз болғандығын 
ұмытпаңыздар.

00:07:53.861 --> 00:07:59.353
Қазіргі кезде Ауғанстанда 3 млн.
қыз мектепке барады.

NOTE Paragraph

00:07:59.353 --> 00:08:06.600
(Қол соғу)

NOTE Paragraph

00:08:06.600 --> 00:08:12.751
Америкадан Ауғанстан мүлдем басқаша.

00:08:12.751 --> 00:08:17.723
Америкалықтар бұл өзгерісті 
уақытша деп ойлайды.

00:08:17.723 --> 00:08:20.773
Көп өзгеріс Америка әскері 
шығарылған соң,

00:08:20.773 --> 00:08:25.265
ұзақ уақытқа бармай ма деп қорқамын.

00:08:25.265 --> 00:08:28.918
Бірақ Ауғанстанға қайтып келген соң,

00:08:28.918 --> 00:08:33.703
мектебімде оқып жатқандар мен

00:08:33.703 --> 00:08:36.343
оларды қолдап, көтеріп отырған 
ата-аналарды көремін.

00:08:36.343 --> 00:08:40.810
ұзақ мерзімді өзгерістер мен

00:08:40.810 --> 00:08:44.110
келешегі бар болашақты көріп отырмын.

00:08:44.110 --> 00:08:52.577
Мен үшін Ауғанстан — үміт пен 
шексіз мүмкіндік елі

00:08:52.577 --> 00:08:55.989
және күн сайын

00:08:55.989 --> 00:08:59.397
SOLA оқушылары есіме осыны салып отырады.

00:08:59.397 --> 00:09:02.604
Мен сияқты, олар да көп нәрсені 
армандайды.

NOTE Paragraph

00:09:02.604 --> 00:09:04.315
Рақмет.

NOTE Paragraph

00:09:04.315 --> 00:09:15.192
(Қол соғу)