1
00:00:06,549 --> 00:00:07,989
لە ساڵی 1992

2
00:00:07,989 --> 00:00:12,211
کەشتیەکی بار یاری گەرماو هەڵدەگرێت
لە زریانێک گیری خوارد

3
00:00:12,211 --> 00:00:14,647
دەفرەکانی بارکردن له‌ ئاودا نقووم بوون،

4
00:00:14,647 --> 00:00:20,837
و شەپۆلەکان 28,000 مراوی لاستیکیان ڕاماڵی
یارییەکانی تر بۆ ناو باکووری زه‌ریای ئارام

5
00:00:20,837 --> 00:00:22,697
بەڵام پێکەوە نەلکان.

6
00:00:22,697 --> 00:00:23,977
تەواو پێچەوانە-

7
00:00:23,977 --> 00:00:27,307
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی مراویەکان 
به‌ هەموو جیهاندا گه‌ڕاون

8
00:00:27,307 --> 00:00:29,557
و توێژەرەوەکان رێوشوێنی خۆیان بەکارهێناوه‌

9
00:00:29,557 --> 00:00:33,727
بۆ هێڵکاریکردنی تێگەیشتنێکی باشتر
لە شه‌پۆلی زەریاكان.

10
00:00:33,727 --> 00:00:36,493
کۆمەڵە سەرچاوەیەک ده‌بنه‌ هۆكاری
شه‌پۆله‌كانی زه‌ریا:

11
00:00:36,493 --> 00:00:40,043
با، هەڵکشان، گۆڕانکاری لە چڕی ئاودا،

12
00:00:40,043 --> 00:00:43,073
و سوڕانەوەی زەوی.

13
00:00:43,073 --> 00:00:47,533
تۆبۆۆگرافیای زەوی زەریا
و کەنار دەریاکە ئەو جوڵەیانەی پێ دەپێون

14
00:00:47,533 --> 00:00:49,620
دەبێتە هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌م شه‌پۆلانه‌
خێرا ببن،

15
00:00:49,620 --> 00:00:52,200
خاوببنەوە، یان ئاڕاستە بگۆڕن.

16
00:00:52,200 --> 00:00:55,030
شه‌پۆله‌كانی زه‌ریا بۆ دوو به‌ش 
دابه‌ش ده‌بن:

17
00:00:55,030 --> 00:00:58,290
شه‌پۆله‌كانی سه‌رڕوو 
و شه‌پۆله‌كانی قووڵایی زه‌ریا.

18
00:00:58,290 --> 00:01:00,050
شه‌پۆله‌كانی سه‌رڕوو کۆنترۆڵی

19
00:01:00,050 --> 00:01:02,660
لە 10% ی
جووڵه‌ی ئاوی زەریاکە ده‌كه‌ن،

20
00:01:02,660 --> 00:01:06,230
لە کاتێکدا کە شه‌پۆله‌كانی قووڵایی زه‌ریا
90% ی ئه‌وانیتر ده‌جوڵێنن.

21
00:01:06,230 --> 00:01:07,850
هەرچەندە هۆکاری جیاوازیان هەیە،

22
00:01:07,850 --> 00:01:10,960
شه‌پۆله‌كانی ڕوکەش و قووڵایی زەریا
کاریگەرییان لەسەر یەکتر ده‌بێت

23
00:01:10,960 --> 00:01:15,160
لە سەمایەکی ئاڵۆزی بەردەوام
كه‌ هه‌موو زەریاکە دەجوڵێنێت.

24
00:01:15,160 --> 00:01:16,185
لە نزیک کەنارەکە،

25
00:01:16,185 --> 00:01:19,635
شه‌پۆله‌كانی سه‌رڕوو به‌ هۆی با و
هه‌ڵكشان هانده‌درێن،

26
00:01:19,635 --> 00:01:24,505
کە ئاو دەکێشێت بۆ دواوە و بەرەو پێش كاتێك
ئاستی ئاوەکە نزم دەبێتەوە و بەرز دەبێتەوە.

27
00:01:24,505 --> 00:01:29,773
هاوکات لە زەریای کراوەدا با
هێزی سەرەکی لە پشت ئەم هەموو شه‌پۆلانه‌یه‌

28
00:01:29,773 --> 00:01:31,517
کاتێک با بەسەر زەریادا هەڵدەکات،

29
00:01:31,517 --> 00:01:34,507
چینەکانی سەرەوە له‌گه‌ڵ ئاو ڕائەکێشێت.

30
00:01:34,507 --> 00:01:37,477
ئەو ئاوە جوڵاوه‌ چینه‌كان هەڵئەکێشێ
بۆ ژێرەوە،

31
00:01:37,477 --> 00:01:39,697
و ئەوانیش چینه‌كانی ژێرووتریان ده‌جووڵێنن.

32
00:01:39,697 --> 00:01:43,197
لەڕاستیدا ئاو بە قوڵایی 400 مەتر

33
00:01:43,197 --> 00:01:47,027
هێشتا با کاریگەری لەسەر دروست دەکات
لە ڕووی زەریاکە.

34
00:01:47,027 --> 00:01:51,337
ئەگەر تۆ زووم بۆ سەیرکردنی شێوه‌كانی
شه‌پۆڵی سه‌رڕوو بكه‌یت لە هەموو زەویدا،

35
00:01:51,337 --> 00:01:54,820
دەبینیت کە ئەوان ئەڵقەی گەورە
پێكدێنن پێی دەوترێت بازنه‌،

36
00:01:54,820 --> 00:01:57,580
کە بە ئاڕاستەی کاتژمێر گەشت دەکەن
لە باکوری گۆی زەوی

37
00:01:57,580 --> 00:02:00,430
و پێچەوانەی میلی کاتژمێر
لە بەشی باشوری گۆی زەوی.

38
00:02:00,430 --> 00:02:02,620
لەبەر ئەو ڕێگایەی
خولانەوەی زەوی

39
00:02:02,620 --> 00:02:06,630
کاریگەری لەسەر شێوازی با هەیە کە
بەرزبوونەوە بۆ ئەم شه‌پۆلانه‌ ده‌دات.

40
00:02:06,630 --> 00:02:08,280
ئەگەر زەوی نەسوڕابایەوە،

41
00:02:08,280 --> 00:02:10,740
هەوا و ئاو بە سادەیی
ده‌جوڵان بۆ دواوە و بەرەو پێش

42
00:02:10,740 --> 00:02:12,820
لە نێوان نزمی پەستان لە هێڵی یەکسانی

43
00:02:12,820 --> 00:02:14,610
و فشاری زۆر لەسەر جەمسەرەکان.

44
00:02:14,610 --> 00:02:16,350
بەڵام کاتێک زەوی دەخولێته‌وه‌،

45
00:02:16,350 --> 00:02:20,860
هەوای جوڵاو لە هێڵی یەکسانەوە بۆ
جەمسەری باکوور بەرەو ڕۆژهەڵات لاده‌دات،

46
00:02:20,860 --> 00:02:24,509
وئه‌و هەوایه‌ی بەرەو خوارەوە دەگەڕێ
بەرەو ڕۆژئاوا لاده‌دات.

47
00:02:24,509 --> 00:02:27,299
وێنەی ئاوێنە روودەدات
لە بەشی باشوری گۆی زەوی،

48
00:02:27,299 --> 00:02:29,229
بۆ ئەوەی شه‌پۆله‌ سەرەکیەکانی با

49
00:02:29,229 --> 00:02:32,789
شێوەی هاوشێوەی بازنەیی
لە دەوروبەری ژێر زەوی زەریاکان دروست بكه‌ن

50
00:02:32,789 --> 00:02:35,679
ئەمە پێی دەوترێت کاریگەری کاریۆلیس

51
00:02:35,679 --> 00:02:40,129
باکان پاڵ به‌ زەریاکە ده‌نێن بۆ ژێرەوە
لە هەمان خولانەوەی ئەو دوو کەلەندەرانه‌

52
00:02:40,129 --> 00:02:43,793
و لەبەر ئەوەی ئاو بە شێوەیەکی کاریگەرتر 
لە هەوا گه‌رم ده‌بێت،

53
00:02:43,793 --> 00:02:48,303
ئەم شه‌پۆلانه‌ یارمەتی دووبارە دابەشکردنی
گەرمی لە سەرتاسەری جیهاندا ده‌ده‌ن.

54
00:02:48,303 --> 00:02:49,864
جیاواز لە شه‌پۆلە ڕووکەشەکان،

55
00:02:49,864 --> 00:02:55,014
شه‌پۆله‌ قووڵه‌كان بە شێوەیەکی سەرەکی
بە گۆڕانکاری لە چڕی ئاوی دەریا دروست ده‌بن

56
00:02:55,014 --> 00:02:57,326
کاتێک ئاو بەرەو جەمسەری باکوور دەڕوات،

57
00:02:57,326 --> 00:02:58,496
ساردتر دەبێت.

58
00:02:58,496 --> 00:03:01,036
هەروەها ڕێژه‌یه‌كی به‌رزتری
چڕكردنه‌وه‌ی خوێی هه‌یه‌،

59
00:03:01,036 --> 00:03:05,956
چونکە کریستاڵی سەهۆڵەکە کە 
ئاو ده‌گرێت لوكاتێكدا خوێیه‌كه‌ جێدێڵێت.

60
00:03:05,956 --> 00:03:08,796
ئەم ئاوە ساردو سوێرە چڕترە،

61
00:03:08,796 --> 00:03:09,946
بۆیە نقوم دەبێت،

62
00:03:09,946 --> 00:03:12,616
ئاوی ڕوکەش گەرمتر شوێنی ده‌گرێته‌وه‌،

63
00:03:12,616 --> 00:03:17,076
ده‌بێته‌ هۆی ئامادەکردنی شه‌پۆلێكی ستوونی 
به‌ناوی سووڕانەوەی تەرمۆهالین.

64
00:03:17,076 --> 00:03:21,563
سووڕانەوەی ته‌رمرهاڵینی ئاوی قوڵ
و شه‌پۆلی ڕووكه‌شی بالێدەر

65
00:03:21,563 --> 00:03:26,319
یه‌كده‌گرن بۆ پێکهێنانی ئەڵقەیەکی پێچ
کە پێی دەڵێن (پشتێنه‌ی گوێزه‌ری جیهانیی).

66
00:03:26,319 --> 00:03:29,286
هه‌ركه‌ ئاو لە قووڵایی
زەریاکە بۆ سەر ڕووەکە ده‌جوڵێت،

67
00:03:29,286 --> 00:03:33,076
چه‌ند خۆراكێك له‌گه‌ڵ خۆی هه‌ڵده‌گرێت كه‌
خواردن ده‌داته‌ ورده‌ گیانله‌به‌ره‌كان

68
00:03:33,076 --> 00:03:35,726
کە بناغەی زۆرێک لە
زنجیرەی خواردنی زەریا پێكدێنیت.

69
00:03:35,726 --> 00:03:39,306
پشتێنی گوێزەری جیهانی
درێژترین شه‌پۆله‌ لە جیهاندا،

70
00:03:39,306 --> 00:03:41,306
لە هەموو جیهاندا

71
00:03:41,306 --> 00:03:44,906
بەڵام تەنیا چه‌ند سانتیمه‌ترێك 
له‌ چركه‌یه‌كدا ده‌جوڵێت.

72
00:03:44,906 --> 00:03:49,146
لەوانەیە هه‌زار ساڵ بخایه‌نێت تا
دڵۆپێك ئاو ئه‌و گه‌شته‌ ته‌واو بكات.

73
00:03:49,146 --> 00:03:52,996
لەگەڵ ئەوەشدا بەرزبوونەوەی پلەی گەرمای 
ده‌ریا دەبێتە هۆی ئه‌وه‌ی پشتێنی گوێزێنەر

74
00:03:52,996 --> 00:03:54,346
به‌ڕواڵه‌ت خاو ببێته‌وه‌.

75
00:03:54,346 --> 00:03:58,006
نموونه‌كان پێشانی ده‌ده‌ن ئه‌مه‌ ده‌بێته‌
هۆی وێرانی له‌ سیسته‌می كه‌شو هه‌وا

76
00:03:58,006 --> 00:03:59,736
له‌ هه‌ردوو لای زه‌ریای ئه‌تڵه‌سی.

77
00:03:59,736 --> 00:04:02,856
و کەس نازانێت چی ڕوودەدات ئەگەر
بەردەوام بێت لە خاوبوونه‌وه‌

78
00:04:02,856 --> 00:04:05,146
یان ئەگەر بە ته‌واوی ڕابوه‌ستێت.

79
00:04:05,146 --> 00:04:09,136
تاکە ڕێگە کە بتوانین پێشبینی بکەین به‌
دروستی و خۆمان بۆی ئامادە بکەین

80
00:04:09,136 --> 00:04:13,826
به‌رده‌وامیدانه‌ به‌ لێكۆڵینه‌وه‌ی شه‌پۆ-
له‌كان و هێزە بەهێزەکان کە پێكیان دێنن.