1
00:00:06,549 --> 00:00:10,239
W 1992 roku statek towarowy
z zabawkami do kąpieli

2
00:00:10,239 --> 00:00:11,961
złapała burza.

3
00:00:12,211 --> 00:00:14,647
Kontenery wpadły do wody

4
00:00:14,647 --> 00:00:20,587
i fale północnego Pacyfiku porwały
28 000 gumowych kaczek i innych zabawek.

5
00:00:20,837 --> 00:00:22,697
Te jednak nie trzymały się razem.

6
00:00:22,697 --> 00:00:23,977
Wręcz przeciwnie,

7
00:00:23,977 --> 00:00:27,247
od tamtej pory kaczki są
wyrzucane na brzeg na całym świecie.

8
00:00:27,247 --> 00:00:29,557
Przebyta przez nie droga pozwala badaczom

9
00:00:29,557 --> 00:00:32,957
lepiej zrozumieć prądy morskie.

10
00:00:33,727 --> 00:00:40,043
Prądy morskie napędza wiele sił:
wiatr, pływy, różnice gęstości wody

11
00:00:40,043 --> 00:00:41,853
i ruch obrotowy Ziemi.

12
00:00:43,073 --> 00:00:47,673
Topografia dna oceanu i linia brzegowa
wpływają na ruch wody,

13
00:00:47,673 --> 00:00:49,360
sprawiając, że prądy przyspieszają,

14
00:00:49,360 --> 00:00:51,560
zwalniają lub zmieniają kierunek.

15
00:00:52,200 --> 00:00:57,730
Są dwie kategorie prądów morskich:
powierzchniowe i głębinowe.

16
00:00:58,290 --> 00:01:00,040
Prądy powierzchniowe poruszają

17
00:01:00,050 --> 00:01:02,660
górne 10% wód oceanicznych,

18
00:01:02,660 --> 00:01:05,960
a prądy głębinowe pozostałe 90%.

19
00:01:06,230 --> 00:01:07,930
Mimo że mają inną genezę,

20
00:01:07,930 --> 00:01:10,960
obydwa rodzaje prądów
wzajemnie na siebie oddziałują

21
00:01:10,960 --> 00:01:14,730
w złożonym tańcu, który sprawia,
że cały ocean jest w ciągłym ruchu.

22
00:01:15,160 --> 00:01:19,495
Przy wybrzeżu prądy powierzchniowe
powstają za sprawą wiatru i pływów,

23
00:01:19,495 --> 00:01:23,925
które przesuwają wodę tam i z powrotem,
gdy jej poziom podnosi się i opada.

24
00:01:24,505 --> 00:01:29,343
Na otwartym oceanie za prądy
powierzchniowe odpowiada głównie wiatr.

25
00:01:29,743 --> 00:01:31,597
Kiedy wiatr wieje nad oceanem,

26
00:01:31,597 --> 00:01:34,317
pociąga za sobą górne warstwy wody.

27
00:01:34,507 --> 00:01:37,407
Przemieszczająca się woda
ciągnie wtedy niższe warstwy,

28
00:01:37,407 --> 00:01:39,497
a te jeszcze niższe.

29
00:01:39,697 --> 00:01:46,287
Wpływ wiatru wiejącego nad oceanem
sięga aż 400 metrów w głąb wody.

30
00:01:47,027 --> 00:01:51,337
Jeśli przyjrzyjmy się układom prądów
powierzchniowych na całej Ziemi,

31
00:01:51,337 --> 00:01:54,580
zobaczymy, że tworzą wielkie pętle,
które nazywamy wirami.

32
00:01:54,580 --> 00:01:57,820
Na półkuli północnej poruszają się
zgodnie z ruchem wskazówek zegara,

33
00:01:57,820 --> 00:02:00,060
a na półkuli południowej
w przeciwnym kierunku.

34
00:02:00,430 --> 00:02:02,620
Dzieje się tak dlatego,
że ruch obrotowy Ziemi

35
00:02:02,620 --> 00:02:06,130
wpływa na kierunek wiatru
wywołującego prądy.

36
00:02:06,630 --> 00:02:08,220
Gdyby Ziemia się nie obracała,

37
00:02:08,220 --> 00:02:10,740
powietrze i woda
poruszałyby się tam i z powrotem

38
00:02:10,740 --> 00:02:12,800
między niskim ciśnieniem na równiku

39
00:02:12,800 --> 00:02:14,510
a wysokim ciśnieniem na biegunach.

40
00:02:14,520 --> 00:02:17,330
Ale ruch obrotowy sprawia,
że powietrze przemieszczające się

41
00:02:17,330 --> 00:02:20,860
od równika w kierunku bieguna
północnego odchyla się na wschód,

42
00:02:20,860 --> 00:02:24,239
a to przemieszczające się od bieguna 
do równika odchyla się na zachód.

43
00:02:24,519 --> 00:02:27,299
Na półkuli południowej jest odwrotnie.

44
00:02:27,299 --> 00:02:29,279
W efekcie główne strumienie powietrza

45
00:02:29,279 --> 00:02:32,489
tworzą nad oceanami 
układy w kształcie pętli.

46
00:02:32,789 --> 00:02:35,279
Nazywamy to efektem Coriolisa.

47
00:02:35,679 --> 00:02:40,129
Wiatr nad oceanami
wprawia wodę w ruch wirowy.

48
00:02:40,129 --> 00:02:43,793
A ponieważ woda lepiej 
utrzymuje ciepło niż powietrze,

49
00:02:43,793 --> 00:02:47,393
prądy te pomagają rozprowadzać
ciepło po całej kuli ziemskiej.

50
00:02:48,173 --> 00:02:49,864
Inaczej niż prądy powierzchniowe

51
00:02:49,864 --> 00:02:54,714
prądy głębinowe powstają w efekcie
różnic gęstości wody morskiej.

52
00:02:55,014 --> 00:02:57,326
Woda płynąca w kierunku bieguna północnego

53
00:02:57,326 --> 00:02:58,496
ochładza się.

54
00:02:58,496 --> 00:03:01,036
Ma też większe stężenie soli,

55
00:03:01,036 --> 00:03:05,956
ponieważ powstające kryształki lodu
pochłaniają wodę, ale nie sól.

56
00:03:05,956 --> 00:03:08,796
Zimna zasolona woda jest gęstsza,

57
00:03:08,796 --> 00:03:09,946
więc opada,

58
00:03:09,946 --> 00:03:12,616
a jej miejsce zajmuje
cieplejsza woda powierzchniowa.

59
00:03:12,616 --> 00:03:16,616
W ten sposób zachodzi pionowy ruch wody,
nazywany cyrkulacją termohalinową.

60
00:03:17,076 --> 00:03:21,563
Cyrkulacja termohalinowa wód głębinowych
i napędzane wiatrem prądy powierzchniowe

61
00:03:21,563 --> 00:03:26,319
tworzą wijącą się pętlę nazywaną
globalnym pasem transmisyjnym.

62
00:03:26,319 --> 00:03:29,486
Kiedy woda przemieszcza się
z głębin ku powierzchni,

63
00:03:29,486 --> 00:03:32,606
niesie substancje odżywcze,
którymi żywią się mikroorganizmy

64
00:03:32,606 --> 00:03:35,366
stanowiące podstawę wielu łańcuchów
pokarmowych w oceanach.

65
00:03:35,726 --> 00:03:39,306
Globalny pas transmisyjny
jest najdłuższym prądem na świecie,

66
00:03:39,306 --> 00:03:41,306
bo wije się po całej kuli ziemskiej.

67
00:03:41,306 --> 00:03:44,576
Ale jego prędkość to zaledwie
kilka centymetrów na sekundę.

68
00:03:44,906 --> 00:03:49,456
Opłynięcie globu zajęłoby
kropli wody tysiąc lat.

69
00:03:49,456 --> 00:03:54,266
Jednak rosnąca temperatura mórz sprawia,
że globalny pas transmisyjny zwalnia.

70
00:03:54,956 --> 00:03:57,836
Badania pokazują, że wywołuje to
anomalie pogodowe

71
00:03:57,836 --> 00:03:59,616
po obu stronach Atlantyku.

72
00:03:59,616 --> 00:04:02,856
Nikt nie wie, co może się stać,
jeśli prąd ten będzie dalej zwalniać

73
00:04:02,856 --> 00:04:04,696
lub gdyby całkiem się zatrzyma.

74
00:04:05,146 --> 00:04:09,136
Żeby móc przewidzieć, co nastąpi
i odpowiednio się na to przygotować,

75
00:04:09,136 --> 00:04:13,346
musimy dalej badać prądy morskie
i potężne siły, które je kształtują.