0:00:06.549,0:00:10.239
W 1992 roku statek towarowy[br]z zabawkami do kąpieli

0:00:10.239,0:00:11.961
złapała burza.

0:00:12.211,0:00:14.647
Kontenery wpadły do wody

0:00:14.647,0:00:20.587
i fale północnego Pacyfiku porwały[br]28 000 gumowych kaczek i innych zabawek.

0:00:20.837,0:00:22.697
Te jednak nie trzymały się razem.

0:00:22.697,0:00:23.977
Wręcz przeciwnie,

0:00:23.977,0:00:27.247
od tamtej pory kaczki są[br]wyrzucane na brzeg na całym świecie.

0:00:27.247,0:00:29.557
Przebyta przez nie droga pozwala badaczom

0:00:29.557,0:00:32.957
lepiej zrozumieć prądy morskie.

0:00:33.727,0:00:40.043
Prądy morskie napędza wiele sił:[br]wiatr, pływy, różnice gęstości wody

0:00:40.043,0:00:41.853
i ruch obrotowy Ziemi.

0:00:43.073,0:00:47.673
Topografia dna oceanu i linia brzegowa[br]wpływają na ruch wody,

0:00:47.673,0:00:49.360
sprawiając, że prądy przyspieszają,

0:00:49.360,0:00:51.560
zwalniają lub zmieniają kierunek.

0:00:52.200,0:00:57.730
Są dwie kategorie prądów morskich:[br]powierzchniowe i głębinowe.

0:00:58.290,0:01:00.040
Prądy powierzchniowe poruszają

0:01:00.050,0:01:02.660
górne 10% wód oceanicznych,

0:01:02.660,0:01:05.960
a prądy głębinowe pozostałe 90%.

0:01:06.230,0:01:07.930
Mimo że mają inną genezę,

0:01:07.930,0:01:10.960
obydwa rodzaje prądów[br]wzajemnie na siebie oddziałują

0:01:10.960,0:01:14.730
w złożonym tańcu, który sprawia,[br]że cały ocean jest w ciągłym ruchu.

0:01:15.160,0:01:19.495
Przy wybrzeżu prądy powierzchniowe[br]powstają za sprawą wiatru i pływów,

0:01:19.495,0:01:23.925
które przesuwają wodę tam i z powrotem,[br]gdy jej poziom podnosi się i opada.

0:01:24.505,0:01:29.343
Na otwartym oceanie za prądy[br]powierzchniowe odpowiada głównie wiatr.

0:01:29.743,0:01:31.597
Kiedy wiatr wieje nad oceanem,

0:01:31.597,0:01:34.317
pociąga za sobą górne warstwy wody.

0:01:34.507,0:01:37.407
Przemieszczająca się woda[br]ciągnie wtedy niższe warstwy,

0:01:37.407,0:01:39.497
a te jeszcze niższe.

0:01:39.697,0:01:46.287
Wpływ wiatru wiejącego nad oceanem[br]sięga aż 400 metrów w głąb wody.

0:01:47.027,0:01:51.337
Jeśli przyjrzyjmy się układom prądów[br]powierzchniowych na całej Ziemi,

0:01:51.337,0:01:54.580
zobaczymy, że tworzą wielkie pętle,[br]które nazywamy wirami.

0:01:54.580,0:01:57.820
Na półkuli północnej poruszają się[br]zgodnie z ruchem wskazówek zegara,

0:01:57.820,0:02:00.060
a na półkuli południowej[br]w przeciwnym kierunku.

0:02:00.430,0:02:02.620
Dzieje się tak dlatego,[br]że ruch obrotowy Ziemi

0:02:02.620,0:02:06.130
wpływa na kierunek wiatru[br]wywołującego prądy.

0:02:06.630,0:02:08.220
Gdyby Ziemia się nie obracała,

0:02:08.220,0:02:10.740
powietrze i woda[br]poruszałyby się tam i z powrotem

0:02:10.740,0:02:12.800
między niskim ciśnieniem na równiku

0:02:12.800,0:02:14.510
a wysokim ciśnieniem na biegunach.

0:02:14.520,0:02:17.330
Ale ruch obrotowy sprawia,[br]że powietrze przemieszczające się

0:02:17.330,0:02:20.860
od równika w kierunku bieguna[br]północnego odchyla się na wschód,

0:02:20.860,0:02:24.239
a to przemieszczające się od bieguna [br]do równika odchyla się na zachód.

0:02:24.519,0:02:27.299
Na półkuli południowej jest odwrotnie.

0:02:27.299,0:02:29.279
W efekcie główne strumienie powietrza

0:02:29.279,0:02:32.489
tworzą nad oceanami [br]układy w kształcie pętli.

0:02:32.789,0:02:35.279
Nazywamy to efektem Coriolisa.

0:02:35.679,0:02:40.129
Wiatr nad oceanami[br]wprawia wodę w ruch wirowy.

0:02:40.129,0:02:43.793
A ponieważ woda lepiej [br]utrzymuje ciepło niż powietrze,

0:02:43.793,0:02:47.393
prądy te pomagają rozprowadzać[br]ciepło po całej kuli ziemskiej.

0:02:48.173,0:02:49.864
Inaczej niż prądy powierzchniowe

0:02:49.864,0:02:54.714
prądy głębinowe powstają w efekcie[br]różnic gęstości wody morskiej.

0:02:55.014,0:02:57.326
Woda płynąca w kierunku bieguna północnego

0:02:57.326,0:02:58.496
ochładza się.

0:02:58.496,0:03:01.036
Ma też większe stężenie soli,

0:03:01.036,0:03:05.956
ponieważ powstające kryształki lodu[br]pochłaniają wodę, ale nie sól.

0:03:05.956,0:03:08.796
Zimna zasolona woda jest gęstsza,

0:03:08.796,0:03:09.946
więc opada,

0:03:09.946,0:03:12.616
a jej miejsce zajmuje[br]cieplejsza woda powierzchniowa.

0:03:12.616,0:03:16.616
W ten sposób zachodzi pionowy ruch wody,[br]nazywany cyrkulacją termohalinową.

0:03:17.076,0:03:21.563
Cyrkulacja termohalinowa wód głębinowych[br]i napędzane wiatrem prądy powierzchniowe

0:03:21.563,0:03:26.319
tworzą wijącą się pętlę nazywaną[br]globalnym pasem transmisyjnym.

0:03:26.319,0:03:29.486
Kiedy woda przemieszcza się[br]z głębin ku powierzchni,

0:03:29.486,0:03:32.606
niesie substancje odżywcze,[br]którymi żywią się mikroorganizmy

0:03:32.606,0:03:35.366
stanowiące podstawę wielu łańcuchów[br]pokarmowych w oceanach.

0:03:35.726,0:03:39.306
Globalny pas transmisyjny[br]jest najdłuższym prądem na świecie,

0:03:39.306,0:03:41.306
bo wije się po całej kuli ziemskiej.

0:03:41.306,0:03:44.576
Ale jego prędkość to zaledwie[br]kilka centymetrów na sekundę.

0:03:44.906,0:03:49.456
Opłynięcie globu zajęłoby[br]kropli wody tysiąc lat.

0:03:49.456,0:03:54.266
Jednak rosnąca temperatura mórz sprawia,[br]że globalny pas transmisyjny zwalnia.

0:03:54.956,0:03:57.836
Badania pokazują, że wywołuje to[br]anomalie pogodowe

0:03:57.836,0:03:59.616
po obu stronach Atlantyku.

0:03:59.616,0:04:02.856
Nikt nie wie, co może się stać,[br]jeśli prąd ten będzie dalej zwalniać

0:04:02.856,0:04:04.696
lub gdyby całkiem się zatrzymał.

0:04:05.146,0:04:09.136
Żeby móc przewidzieć, co nastąpi[br]i odpowiednio się na to przygotować,

0:04:09.136,0:04:13.346
musimy dalej badać prądy morskie[br]i potężne siły, które je kształtują.